INT Dialectwoordenboeken

Peels-Mollen, J. met werkgroep Weerderheem in Valkenswaard (Ed.) (2007), M’n Moederstaol. Zôô gezeed, zôô geschreeve. Almere/Enschede: Van de Berg.

aan, òn, aan

aanfeesten, ònfiste, aanfeesten

aanschrabben, anskrabbe, aanstrijken

aanstaan, ànstòn, aanstaan

aanstalten, anstalte makte, ergens mee beginnen

aantreden, òntreje, aantreden (beginnen)

aardappel, èrpel, èrrepel, èrpels, aardappels

aardig, aorige, eigenaardige

aardigheid, aorighèd, aardigheid

aardkar, èrdkaar, aardkar (zand)

accorderen, akkedeer ’t, overeenkomen

achtereen, aachterin, achter mekaar, meteen

afhaffelen, afgehaffeld, vertroeteld

afvragen, zal doe afvraoge, zul je je afvragen

ajour, azjoer, open naaiwerk

ajuin, jùin, uien

akker, èkker, èkkers, akker

aling, ’n ólling wèèk, een hele week

allemaal, allemol, allemaal

altijd, eltè, aaltè, altijd

altijd, eltè ùit, altijd uit

arm, èrrum, arm

armband, èrrembèndje, armbandje

armoede, èrremoei-j, oew èrmoei-j, armoede

astrant, strante, brutale

batist, betist, batist (soort stof)

bedevaart, bèèvert, bedevaart

begaaien, begaoid, verbruid

begankenis, begènkenis, een heel aangaan

begankenis, ’n hil begènkenis, een heel gedoe

begrijpen, begriip, begreep

Belg, in Bels, in België

belse, ’n Belze, een Belgische

betalen, veur betald, voor betaald

bezie, beezies, bessen

bezigheid, bissigheeje, bezigheden

big, bagge, biggen

bij, bè, b’ons, bij, bij ons

bijkans, bekant, bijna

bijkrijgen, bèkrigge, bijkrijgen

biljarten, [biljart spelen], wà biljèrterèè-j, om te biljarten

billenwagen, billewaoge, te voet

binnen, binne de kortste kirre, in korte tijd

Bladel, Blaal, Bladel

bladeren, blaor, blorkes, bladeren (van de bomen)

bleek, blèi-jk, bleek, grasveld

blèren, blèèrde, huilde

blij, blèè-j, blij

blijken, bliik, bleek

blijven, blèft 't, blèttie, blijft het. blèttie (blijft hij)

blikken, blie-ke, kijken

bodem, dèsse bojem hebbe, dat ze goed gegeten hebben

boek, buukske, boekje

boerderij, boerderèè-jkes, boerderijtjes

boom, n'n bom, een boom

boomgaard, bôôgerd, boomgaard

broche, bröske, broche-je (sierspeldje)

broer, bruurs, broers

brokmop, brokmop, plaatselijk gebak

brouwerij, [waar gebrouwen wordt], braawerèè-j, brouwerij

brouwselkar, braawselkaar, brouwselkar (bierbostel)

bruinachtig, bruin-èittig, bruinachtig

buil, bölleke, papieren zakje

burgerhuis, börgerhùiskes, burgerhuisjes

commies, cummieze , douane ambtenaren

compassie, compassie, medelijden

cuisinière, kwiesenjèèr, kookkachel met oven

D.U.W., D.U.W., Dienst Uitvoering Werken

daarlangs, durlangs, daarbij

daarom, durrum, daarom

dabber, dèbberkes, kleintjes, kleutertjes

dat, dètter, dèt ie, dètter: dat er; dèt ie: dat hij.

deeg, dig, deeg

delen, dèlde, deelden

dennendol, dennedolle, dennenappels

dennennaald, dennenolde, dennennaalden

dikwijls, dikkels, dikwels, dikwijls, vaak

doen, dinne, deden

door doen, dur doen, doorspelen van oud- naar nieuwjaar

doordraaien, durdrèèjde, doordraaide

doorgaan, durgòn, doorgaan

dorp, dörrep, het dorp zelf

dorp, törrep, centrum in ons dorp

dorser, dorser, dorsende boer

Dorst, [toponiem], Dorst, klein plaatsje vlak bij Breda

drijven, drèève, drijven

druk, ‘nnen drukke mens, een drukbezet man

dubbeltjesmeter, döbbeltjesmèèter, dubbeltjes-gasmeter

dweilen, dwèile, van café naar café gaan

eekhoorn, iikhorres, eekhoorns

eerder, iir klaor, eerder klaar

eerste, zunnen urste, zijn eerste

eigenheimer, [soort aardappelen], eigenheimers, soort aardappelen

Eigenheimers, Eigenheimers, hier ’n Carnavalsclub

el, el, oude lengtemaat

ellegoed, ellegoed, stof aan de meter

ettelijke, etteleke, enkele

eventijdig, èffetèèd, gelijktijdig

fier, fier, trots

fil d’écosse, fil décosse, gemerceriseerde katoen

flauw, flùiw, flauw

frutcadeau, frutkedookes, kleine cadeautjes

gaan, gi, gigget; godde; godde; gull, gaat. gigget (gaat het); godde (ga je); godde gullie (gaan jullie)

gaarne, gèèr, graag

galg, gallege, bretels

galper, galpert, jong galperds, gallepers, snotjongen, jonge jongens

gave, givve, gave

gebed, gebid, gebeden

geen een, ginnen innen, geen een

geest, vur de geest haole, herinneren

gehaaid, gehei-jd, gehaaid

gejaagd, [jachtig], gejaogde, gejaagde

gelijk, gelèk, gelèèk, gelijk, zoals

gelijk, ’t is lèk as, het is gelijk als

gelijk, lèkas, zoals

geloven, geleuve, geloven

gerief, gerie-f, benodigdheden

get, gette, zijn leren beenkappen

getrek, getrèk, grapjes (figuurlijk)

gewaar, gewaor, gemerkt

geworden, geworre, zijn gang gaan

giroffel, snoffels, kleine anjers

glijer, glijer, step

goed, nie tegoei-j, niet goed (ziek)

gordijn, gurdèèn , gordijn

gossiemijne, gossie mijne, kracht term

goudgeel, gaawdgèèl, goudgeel

griezelen, gegrieseld, geharkt

groot, gruttere, grotere

groot, grotsten hôôp, de meeste

groots, gruts praote, deftig praten, spreken

halen, holde, haalde

handig, hendig, hèndiger, makkelijk

hard, harde weg, bestraat, klinkerweg

hebben, hadde, hè’k; hè'k 'r; hedde; hit, had je; hè’k (heb ik); hè'k 'r (heb ik er ); hedde (heb je); hit iemes (heeft iemand); hit’r (heeft er); hig’t

hebben, wà han, wat hadden

heel, hille, hele

heen, henne, heen

heen, um oe hinne, om je heen

heet, hiit, loops

heet, hiite zommer, hete zomer

heilig, hèllige daog, heilige dagen

heten, hiet, hit, hiette, heet. hiette (heette)

hof, hof, wà hoof (mv.), moestuin, enkele hoven (tuinen)

hond, huundjes, hondjes

hoogtijdag, hogtèèjdaog, hoogtijdagen

hoop, hôôp hôôge omes, veel belangrijke personen

hoorn, horres, hoorns

horen, hurde, hoorde

horlogemaker, lòzziemaoker, horlogemaker

hoven, heuve, tuinieren, de tuin bewerken

huishouden, haushaawes, huishoudens

iemand, iemes, iemand

inbouwen, ingebaawe, ingebouwd

intijds, [op tijd], intèds, op tijd

intreden, ingetrojje, ingetreden

jas, jèske, jasje

jenever, snèèvel, jenever

jeneverflessen, snèèvelflessen, jeneverflessen

joekelen, joekerde, kort janken

jullie, èllie, eulie, geulie, gèllie, jullie

jullie, ellie-je vadder , jullie vader

kaan, koi-jkes, kaantjes

kalf, kelfke, kalfje

kamer, kommer, kèmmerke, kamer

kap, kèpkes, valkerij-attributen

kapel, kepèl, kapel

kar, kèrke, karretje

kasteel, kestilleke, kasteeltje

kattenpis, dè war ginne kattepies, dat was niet mis

Keersop, Kirsop, Kirsup, Keersop (riviertje)

kèès, kaas, kaas

keigaaf, kèi-jgif, puntgaaf

kelen, keele, raapstelen

keren, kèèrre, vegen

kerkloop, kerk-lupke, kerkloopje, sloot

kijken, kèèke, kijken

kin, dobbel kien, dubbel kin

kind, kèind, kind

klare, klaore , jenever

kleed, kleedje, jurkje

kleermaker, klirmaoker, kleermaker

klein, klèèn, klein; klèèn strotje: klein straatje

klemmen, klemme, spannen

klepschuw, klepschùiw, praatschuw

kleren, kliir , kleren

koe, koe-j, koe-j, koe en/of koeien

koffieroom, koffieromme, koffiemelk

komen, kum’t, kwamde, kum’t (komt het), kwamde (kwam je)

konijn, knèèn, konijnen

kont, kont, gewoon kont

korenmijt, korremèèt, korenmijt

kostganger, kosgèngers, kostgangers

krek, krèk, precies

krek, krèk te goei-j, net goed

krek, nie krèk, niet precies

krijgen, krè, krèè’k; krèèk’t; kriigde;, krijgen. krè (krijgt), krèè’k (krijg ik); krèèk’t (krijg ik het); kriigde (kreeg je); kriige (kregen)

kruiwagen, kreuge, kruiwagen

kunnen, kosde, kosse, kost, kosde, kosse (konden), kost (kon)

kwaad, koi-je durhenne, de kwaaien door ( het slechte door)

kwaad, kaoi-j jaor, slecht jaar

kwijt, kwèèt, kwijt

labboon, labbònne, tuinbonen

lamenteren, lammetèère, jammeren

lang, laang kleedjes, lange jurkjes

langveter, langveter, valkerij-attributen

lap, lèpke, lapje

later, latterhenne, later

leesteken, lèèstiike, leesteken

lierlauw, lierielùiw, lauw, halfwarm

lievermannetje, lievermènnekes, duizendschonen

liggen, lì, lì (ligt)

lint, lèint, lint

loer, loer, valkerij-attributen

lopen, lupt, loopt

maaien, gemij-jd, gemaaid

maandagmorgen, mandaggemèrge, maandagmorgen

maar, mèr, maar

mallejan, mallejan, speciaal voertuig voor bomenvervoer

mangel, mangel, linnenpers (met twee rollen)

mangel, mangels, mangelwortelen

mannetje, mènneke, mannetje, jongetje

mastbos, maastebos, dennenbos

meepassant, meej-impassant, meteen

meestal, mistal, meestal

melk, mölk, karnemelk

mens, ne mens, een man

met, meej vadders meej, met vader mee

middag, op de middeg, mee eten (warm eten)

mij, vur mè, voor mij

mijn, mèèn, mènne, mijn

moeiig, muug, moe

moeten, moeze, moesten

molen, meule, molen

molière, molières, bepaald model schoenen

mondig, mundig, mondig, hier meetellen

mondverterger, mondvertèrreger, mondverterger, iets van niks

moor, moor, moore watter, waterketel

morgen, smèrreges, ‘smorgens

morgen, smèèreges, 's morgens

naar, nur, naar

najagen, naojaoge, najagen

nemen, nemme, nemen

nevens, neffenin, naast elkaar

nieuw, nèèi-j, nieuw

nieuw, nuuw, nieuw

nieuwerwets, nuuwverwetst, nieuwerwets

nieuwjaar, Nèèjaor, Nieuwjaar

nijpen, te nèèpe, te nijpen (schaars worden)

node, nooi, node, met tegenzin

noemen, genuumd, genoemd

nog eens, ’t noggis, het nog eens

omdat, umdè, omdat

onderweg, onderweeges, onderweg

oor, urkes, oortjes

opgetakeld, òngetaokeld, aangekleed

opnaad, opnùi-jkes, opnaadjes

opnieuw, opnèèt, oppernèèjd, opnieuw

oudelui, d’aawlùi-j, de oudelui (ouders)

ouderwets, aawverwetste, ouderwets

overentie, overèntie, over

paar, por aander, paar anderen

paard, pèèrd en kaar, paard en kar (wagen)

paasbest, pòsbest, paasbest

pad, pèèjke, paadje

pakje, pèkskes, pakjes

paplepel, [lepel voor pap], paplippel, paplepel

parochieblad, perochieblèè-jke, parochieblaadje

peulen, póóle, doppen

pinnentol, pinnendol, tol

pissen, piese, plassen

plaatje, [afbeelding], platjes, plotje, plaatjes, afbeelding

plaats, plak, plaats

plakzuurtje, plèkzuurkes, zuurtjes (snoepgoed)

plooien, ploi-je, plooien

poot, van de pôôt gevoeijerd, verkeerd gevoerd

pootje baden, pòtje baoi-je, pootje baden

prakkeseren, prakkezere, bedenken

prepareren, prippereerde, prepareerde

proberen, prebèère, proberen

pront, ‘n pronte madam, een flink mens, ’n dame

pruimen, prùimde , pruimen (pruimtabak in je mond kauwen)

raad, ginne raod, geen raad

rademaker, raojmaoker, rad- of karwielmaker

raden, raoit is, raad eens

randen, bòntjes rànne, boontjes randen

rats, [helemaal], rats, helemaal

reep, op riip, de hort op

rij, op ’n rèi-jke, op een rijtje

rondom, rontelum, rondom

room, romme, gewoon melk

room, romme, melk

roomkar, rômkaar, melkkar

roomkruiken, romkrùike, melkkruiken

schob, skop , lage schuur

schoffelen, geschoefeld, geschoffeld

schoon, skòn, schòn, schònste, mooi.mooiste. schònder plats: mooiere plaats

schop, schup, spade of schop

schort, skolk, schort

schort, zùivere schollek, schone schort

schreeuwen, schreuwde , huilde

slapen, slupt, slaapt

slibberbaan, slibberbaon, glijbaan

slijk, slèèk, slijk

smid, smed, smid

snoepje, snuupkes, snoepjes

snoeven, snoeve, opscheppen

snuit, snoet, neus

sopje, söpke, een klein wasje

speculaaspop, spikkelassiepoppe, speculaaspoppen

spekstruif, spèkstrùif, spekpannenkoek

staan, ge stòt, je staat

staart, stèrtje, staartje

staat, stòt, staat

standhouden, standhouwe, bestaan

steel, stilleke, steeltje

steen, stiin, stenen

steken, stèkte, steek je

stiefelen, stiefelde, liepen

stobberen, stobberde, stofte (stuiven van zand)

stoel, stuul , stoelen

straatje, strötje, straatje

strijken, strèèke, strijken

stro, strooi-j en kaf, matrasvulling

stromen, stromt, stroomt

subiet, subiet , meteen

sunlightzeep, zunligtziip, sunlightzeep

swiersen, swierse, uitspugen

tafel, toffel, töffelkes, tafel

teerweg, taarweg, asfaltweg

tegelijk, teglèèk, tegelijk

tering, tirring, tering

tevoorschijn, vurskèèn, te voorschijn

tijd, ‘n hillen tèèd geleje, een hele tijd geleden

tijd, tèèd, tèèj-je, tèèje, tijden

toelaten, toelot, toelaten. toelot (toelaat)

toemaat, toemut, toemaat

Tongelreep, Tonrep, Tongelreep (riviertje)

tot horens, tot hurres, tot horens

totdat, toedè, tot dat; toe degge: totdat je; toe desse: totdat ze

troep, wanne troep, wat een troep

trouw, trùiw, trouw

trouwen, trùiwe, trùiwt, trouwen. trùiwt (trouwt)

trullen, trulde, op je gemak gaan, langzaam

tuffen, tufte, spuugden

twee, twii, twee

tweede, twidde, tweede

uitkrijten, [uitschreeuwen], ùitkrij-jt, uitkraait

uitnaaien, ùitnèi-je, weglopen

valkerij, valkerèèj, valkerij

vaneigens, gì dè van èiges, gaat dat van zelf

varen, vaore, varen, rijden

Varkensbaai, Vèrkesbaai, stukje Dommel bij Venbergen

vee, vii, vee

vergalopperen, vergaloppèèrd, verbruid

vernikkelen, vernikkele, kou lijden (tot op het bot)

vernoemen, vernuumd, vernoemd

vers, vorse èi-jer, verse eieren

verschieten, verskie-te, schrikken

vinden, vèène, vinden

vlees, vlis, vlees. vlis en gesneje: vlees en vleeswaren

voelen, vule, voelen

voet, vuut, voeten

vogel, vuggelkes, vogeltjes

voile, vwaal, voile (soort stof)

voltassen, voltaase, volbouwen (stapelen)

voor, veur, voor

voorraad, vurraod, voorraad

vorm, vörrem, vorm

vreemden, vrimde, vreemden

vriezen, gevrôrre, gevroren

waar, wor, wur, WAAR

waarheen, worhenne, waarheen

waarom, wurrum, waarom

waartussen, wortusse, waartussen

waarvoor, worvur, waarvoor

waken, wakt, waakt

warm, wèèrem, warm

wassen, niks tege gewaase, niets tegen te doen

wat, wà’k, wat ik. witte wà: weet je wat

werk, wèèrek, werk

weten, witte, wit; witte gè; wizze, weten. wit (weet); witte gè (weet je); wizze (wiste); witte wà: weet je wat

wetering, wittering, wetering

wijder gaan, wij-jer gi, verder gaat

willen, wulle, willen

wonen, wònde, wonen

worden, wor’t, wur; worde; wierde, worden. wor ‘t (wordt het), wur (word); worde (werd) ; wierde (werd je)

wreed, friit, trots, fier

zaaien, zèi-jde, zaaien. zèi-jde (zaaide)

zaaikorf, zij-jkörref, zaaikorf (hier maxi-cosi)

zacht, zoft, zacht

zagerij, zaogerèè-j, zagerij

zandpad, zandpèè-j, zandpèèjke (vkl.), zandpaden

zat, plats zat, plaats genoeg

zat, veul te zat, veel te dronken

zeggen, ie zì, ze zeje; zin ze, zeggen. ie zì (hij zegt), ze zeje (ze zeiden); zin ze (zei ze)

zijn, zènnen, bende gullie; d’r zèn, zijn. bende gullie (zijn jullie); d’r zèn (er zijn)

zodat, zôdèt, zodat het

zonde, sund genog, jammer genoeg

zo’n, zònne, zo een

zwaaien, zwèi-jde, zwaaide

zweet, zwiit, zweet