|
Gast, C. de (2011), ’t Boekske van de Aolburgse taol, Wijk en Aalburg: Stichting behoud Aalburgs dialect.
aafs, efs , binnenstebuiten , ge hëd oewe jas efs aon je hebt je jas binnenstebuiten aan |
aalbes, ellebëze, (W) aalbessen |
aan beide kanten, baaiskaante , wirskaante, aan beide zijden |
aan gene kant, aon gunne kaant , aan die kant |
aanrecommanderen, aonrikkemendére , aanbevelen |
aantuiieren, [aankleden], aontooiere , aankleden , wâ hè ze der èège aongetooierd wat heeft ze zich potsierlijk aangekleed |
aanzetten, ge môt de veinsters aonzëtte, je moet de vensters in V-vorm zetten, bijna dicht doen |
aardappel, èèrepel schëlle , aardappelen schillen |
aardappelschilmes, [soort mes], èèrepelschëlmëske, aardappelschilmesje |
aardbei, errebëze, (W) aardbeien. Erbëze (M) |
accorderen, akkedére , overweg kunnen (Fr.: accorder), die twee akkedére goe meej mekaor die twee kunnen goed met elkaar overweg |
achterhuis, [(gedeelte van het) huis dat niet aan de straat staat], aachterhuis , soort bijkeuken |
adem, aosum, adem, ’t Is un zaok van unne langen aosum |
ader, aojer, ader |
afwas, [vaatwas], aafwaas , vaat |
afwas doen, dun aafwaas doen, de vaat doen |
afzijgen, de èèrepel aafzège, de aardappelen afgieten |
ajuin steken, juin stèke, uien rooien |
akelig, aokeluk , akelig, niet fit |
akkefietje, akkefietje , karweitje, probleempje |
aling, [in de lengte], èèling , in de lengte, in tegenstelling tot: dwars |
aling, [in de lengte], èling, èlings, in de lengte |
allemeneur, allemeneur , te kwader ure (Fr.: à la malheur) |
als je, egge , (V) als je. Agge (B) |
amper, aamper, nauwelijks, Ik zij nog mar aamper klaor |
anderander kleuren, aanderaander kleure, allerlei kleuren |
anderdaags, [volgende dag], s aandren daags, de volgende dag |
anderjaars, ônderjaors , afgelopen jaar of een aantal jaren geleden |
andijvie, andivie, andijvie |
appelsien, appelesien, sinaasappel |
arbeider, errebaajer, arbeider |
arm, èèrum , arm, lichaamsdeel |
arm, èèrum, niet rijk |
arm met weerhaken, èèrum meej wirhaoke, (W) letterlijk: arm met weerhaken, dus erg arm.(uitdrukking J.W. Bouman) |
armenhuis, [tehuis voor arme mensen], èèremeshuis , (B) huurhuis van de diaconie |
armoede, èèremoei, armoe |
armoeden, [tobben], èèremoeie , tobben |
astrant, ôntstraant , onbeleefd |
avanceren, affesére , opschieten. Affesaotie maoke (W) |
baak, [mes], baok , groot mes |
bakje koffie, bakske koffie, kopje koffie, gif de jông mar un kommeke poeier en mijn mar un bakske koffie |
bakkes, bakkus, mond |
ballie, ballie , evenwicht , mekaor in ballie haauwe elkaar in evenwicht houden |
bamismarkt, baomusmèrt , herfstmarkt |
bamissen, baomuse , (W) nalezen fruitoogst. Komt van St-Baafmis, feestdag van St. Bavo (1 oktober) |
bamisweer, baomusweer , regen- en storm- achtig weer in de herfst. |
bank, baank, bangeske, bank, bankje |
bascule, baskwiel, bascule |
bedzeiker, beddezèker, pissebed |
been, biëën, been, benen |
beer, bèèr , mannetjesvarken |
beest, biëëste , beesten |
beetje, bietje , beetje |
begaaien, begaoje , er een potje van maken. Een streek uithalen. , hij hèggut wiëër begaoid hij heeft de boel weer op stelten gezet |
begrafenis, begraffenis, begrafenis |
behemstig, behemst , achterbaks |
bekijks, [het bekijken], bekëks, bekijks |
belasten, [last geven], belaaste , opdracht geven , hedde me nog wâ te belaaste? Heb je nog een opdracht voor me? |
belatafelen, zijde belaojtaffeld!, ben je nou helemaal gek! |
belder, [seugniet], belder , deugniet |
belderen, [kattekwaad uithalen], beldere , kattenkwaad uithalen |
ben, bin, mand. Zie: Van Dale: ben |
beneukt, benukt , betoeterd. , zijde benukt! Ben je benukt! |
bereiken, berëkt , bereikt |
betijen, betije , bijkomen , ik mot effe van die drukte betije ik moet even van die drukte bijkomen |
bezem, bëssum, bezem |
bezwaai, [drukte, gedoe], dè ’s un hiëël bezwaai, dè’s un hiëël bezwiet, dat is een heel gedoe |
bijkans, bekaant , bijna |
bijtijds, [op tijd], betëts , bijtijds, op tijd , zurg dè ge vanaovond betëts thuis zijt zorg dat je vanavond op tijd thuis bent |
binden, beinde, binden |
black varnish, [houtbeschermingsmiddel], blekwânnes , (W) zwart houtbe- schermingsmiddel, soort carboleum |
blad, blèt , dienblad , un blèt bier een blad bier |
blaten, blète , blaten |
bleek, blèèk , grasveld waar de was te drogen ligt. |
blein, blèèn, blaar. , Ik heb un blèèn op mun haand |
blekken, [vergiet], blekkentje , (W) een schaaltje om de gewassen ruiten af te gieten. |
blèren, blère, hard huilen/indringend roepen |
blezen, [ontdoen van kaf, kroontje], de errebëze worde geblèèst, de aardbeien worden van de kroontjes ontdaan |
blindaas, bleindaos, daas of paardenvlieg |
blindedarm, [lichaamsdeel], bleinde dèrum, (blinde) darm |
bloten, [van haren of begroeiing ontdoen], bleuite , blöte, onkruid, restoogst maaien |
bocht, bocht , kantgras, onkruid, |
bocht, bocht , slecht materiaal, slecht spul |
boesteren, [hard werken], boestere , (G) hard werken |
boezeroen, bazzeroen, boezeroen, werkoverhemd |
boomgaard, bôôgerd, boomgaard |
bord, borreke, bordje |
boter, bôtter , margarine |
braai, [(restje) voedsel], unne braoj, een kliekje warm eten |
braam, brème , bramen. Bremme (G, W) |
braden, braoje, braden |
breed, briëëd, breed |
breekboon, brèèkboeôôine, prinsessenbonen |
breien, braaje, breien |
brief, brifke, briefje |
brobbelen, [rommelen], brobbele , rommelen, er een potje van maken , ge brobbelt er mar wâ van je maakt er een potje van |
broekeind, [boomstronk ], broekèènd, kontèènd, boomstronkgedeelte onder de grond |
bronolie, bronôlie , petroleum |
bronoliemachine, bronôliemesien , (M) petroleumstel |
brood, broeôôid, broeôôi, brood |
brug, bruggeske, bruggetje |
buikzoet, bukzuut , beurse plekken in het fruit |
bunzing, bussing, bunzing |
bussel, bussel , bos hout, rieten mandje voor bessen e.d., inh. ca. 5 kg. |
buten, bute , verstoppertje spelen |
buts, buts , deuk |
buurschap, buurschop, (W) nabuurschap |
buurt, burt, in de omgeving , in de burt |
buurtavond, deinsdagaovond is onze burtaovond, dinsdagavond is onze bezoekavond |
buurten, burte , burenbezoek afleggen |
centenbak, [vooruitstekende onderkaak], centebak , (G) vooruitstekende onderkaak |
contreie, contraaje , streek, omgeving. Zie: Van Dale: contreien |
cornelisroos, knelisroeôôze , pioenrozen |
dag, wanniëër den dag aon de locht komt, wanneer de zon opkomt |
dam, dam , erf, oprit , môtte oewen dam nôg doen, vège of rijve? moet je het erf nog vegen of harken? |
dapelen, [rollen], daopele, (om)rollen |
darm, dèrum, darm |
dat, dè , dèt, dat , dè, dèt boek |
derde, driede , (W,V,B) derde |
dikwijls, dikkels, dikwijls |
dit, du boek, dutboek, dit. , du, dut boek |
dodoor, dodoor, domoor, onnozel iemand |
doen, dè doede zô dat doe je zo; wâ gaode gij doen? wat ga je doen? |
doerak, doerak , deugniet, wè zijde unnen doerak |
doorberen, deurbère , met vieze schoenen naar binnen gaan |
doorheen, ge mot er effe deurhëne, je moet er even doorheen |
doos, doske, doosje |
dorp, durp, dorp |
dot, dot , veel, unnen dot sigaorebaandjes |
draad, draoike, draadje, un draoike gaore een draadje garen |
draai worst, unne draai worst , een ring worst |
dreesmannetje, [goedkope klusser met AOW], dreesmanneke, (V) goedkope klusser, werkman als 65-plusser |
drein, [ruziezoeker], drèèn, ruziezoeker |
dreinen, drène, dreinen, plagen, zeuren |
droffel, [anjer], droffeltjes , klein soort anjers |
droog, drueug , droog |
droogheining, drueughèning , waslijn die is gespannen tussen twee palen |
dun, dun, koud, schraal |
eek, [dwars], èèke, dwars, eigenwijs, hij is toch zunne èèke (M) hij is toch zo'n dwars iemand |
eend, ènd, eend |
eerst, iëërst , eerst, meteen |
Eethen, [toponiem], Ik môt niet vergète dè ‘k zij vergëte te ète in Ië, ik moet niet vergeten dat ik ben vergeten te eten in Eethen |
ei, aai, aaier, aaike, ei |
einde, èènd, eind(e) |
einde, ènd, eind |
emmer, immer, emmer |
en passant, passaant , meepesaant, tegelijkertijd |
enkel, inkel, enkel, hij hëët zunnen inkel verstukt |
enkele, inkelde, enkele |
er op hebben , daor hëët ie ut nie ôp, dat lust hij niet graag, daar is hij bang voor |
er tussen uit naaien, er tussen uit naaie, er vandoor gaan, hij naait ur laangs hëëne |
eten, ète , eten, ik môt niet vergète dè ‘k zij vergëte te ète in Iëëthe ik moet niet vergeten dat ik ben vergeten te eten in Eethen; waor der zeuve ète, kunne der ôk aacht ète! |
even, [eventjes], effe , eventjes |
fleer, [bijdehand], flèèr , bij de hand, uitgekookt , zij is un flèèr zij is een bijdehand iemand |
folen, fôôle, foeôôle, knuffelen, vrijen |
gaan, gaon, ik gaoi ,hij gaot, vormen van gaan in de teg. tijd |
gaan, hoe gaoggut mee hum?, hoe gaoggut mee heur?, hoe gaat het met hem, haar? |
gaarne, gère, graag |
gaarne, ik zò dè zô gère doen, ik zou dat zo graag doen |
gaffel, gaovel, tweetandige hooivork |
gans, gaans, gans |
gapen, gaope , gapen, nieuwsgierig kijken , den dieje staot te gaope die staat nieuwsgierig te kijken |
gaper, unne gaoperd, een nieuwsgierig iemand |
gasconnade, wâ hëdde toch un kaskenaode, wat heb je toch een koude drukte |
gauw, gaauw, gauw, vlug |
gebbeken, gëbbeke, ginnegappen |
geen, gin, geen, er is gin man gewiest er is niemand geweest |
geeneens, giniëëns , niet eens |
geit, gèèt , geit, nou za ‘k iëërst de gèèt mer gaon melleke, dan krijgde zo metiëën un kommeke gèèterôôme, dè ’s goed veur den dorst |
gekuch, gekech, gekuch |
gelegenheid, gelegenighèd, gelegenheid |
genaai hebben, genaoi hebben, baat bij iets hebben |
gerei, geraai, gereedschap |
geresolveerd, [resoluut], geriszeleveerd , resoluut, vastbe- sloten |
gerst, gaarst , gerst |
gesleept, ik zij geslept, ik ben doodmoe |
gibberen, gibbere, giechelen |
gibberkont, gibberkônt , een giechelend meisje |
ginder wijd, gunderwijd, ginds |
ginds en hier, guns en herres , hier en daar. Herres betekent: hier |
gindsop, [die kant op], guns op, die kant op |
girlegooi, mî ‘ne girlegoeôôi, (W) iets met de Franse slag doen (uitspr. Nel Kolff) |
giroffel, snôffeltjes , (E,B) kleine anjers |
glas, glaske, glaasje |
goed, goed , goed |
goed, goed, kleren, hij hâ zun goei goed aon hij had zijn zondagse kleren aan |
Goede Week, [week voor Pasen], De Goei Wèèk , (W) de Stille Week, de week voor Pasen, in de Goei Wèèk règen ut altijd |
goot, geut , goot |
gootgat, [afvoer], gutgat , afvoergat in de aanrecht. (B) Gat in de muur, vlak boven de vloer om daar het schrob- water door naar buiten te vegen |
gorgelen, gurgele, gorgelen |
gort, aon gort, helemaal kapot, hij hèt de auto aon gort gereje |
graven, graove, graven |
grep, grip, grippel, greppel |
groen, gruun, groen |
groene met witte, gruun meej witte, snijbonen met witte bonen |
groots, grots, gruts, groots, trots |
grunzelen, [lachen], grunzele , lachen met binnenpret |
guts, [hoeveelheid vloeistof], getske règen , buitje regen |
Haagse kadee, un Haogse kadee, een kakmadam |
haal, haol , In de hoogte ver- stelbaar ijzer in de schoorsteen, waar- aan de pan of ketel boven het vuur hangt |
haan, haon , haone, haan, hanen |
haareender, haorinder, precies eender |
haargetouw, harketaauw , gereedschap om een zeis te haren met pin en hamer. |
haas, haos, haske, haas |
haast, hast , bijna |
hagedis, erdëze, hagedissen |
haksel, haksel , zult |
halve, halleve, (V) halve |
handig, hèndig, handig, aardig, flink, hij is erg hèndig, hij het twee rechterhaand. Hij het daor un hèndig meske opgedaon. Ut is nog een hèndig endje fietse. |
handveger, [handstoffer], haandvèrreke, stofvèrreke, handveger |
harden, harde, volhouden, ut is nie om te harde het is niet om uit te houden |
haren, haore, scherpen van de zeis |
hauw, haauw , peul, schil van erwten |
heg, hëggeske, hegje |
heinen, hène , een heining zetten om een weiland. |
hekkendam, [brug met hek], hëkkendam , brug over een sloot, waarop een hek |
hengellat, hingellat , hengel |
hengst, hingst , hengst |
her en der, herris en derris, hierheen en daarheen |
heremijntijd, heremetije , tsjonge nog aan toe (klagerig) |
herik, hirrik , (B) herik, wilde variant van koolzaad |
het is maar dat je het weet, ut is mar dèggut wit, het is maar dat je het weet |
hoeden, huuje , hoeden, de dieren opjagen (bij het verscharen van vee) |
hoeden, meej al die jông ôver de vloer kande mar blijve hu, met al die kinderen over de vloer moet je blijven opletten |
hollewaai, [lawaaiige vrouw], un hollewaai, Een luidruchtige vrouw met veel woorden waarvan er weinig verstandig zijn. |
hoofdpijn, [pijn in of aan het hoofd], heûitpijn , hoofdpijn |
hoor eens even, heur is effe, hoor eens even |
horsdroog, [erg droog], hôrdrueug, erg droog |
hort, komde gij un hortje burte?, kom je een poosje op bezoek? |
hort, hortje , poosje (Fr.: heure, Lat.: hora) |
hou je bakkes, haauwd’oe bakkus, houd je mond |
houdoe, houdoe , tot ziens (houd je goed) |
houten kop hebben, unne houtere kop hebben, een kater hebben na een feestje. |
huisje, hûske , de w.c. buiten |
ietwat, iete wâ , (E) iets. Iete wè, iet wè (W) |
ijselijk, èèseluk , (M) heel erg |
janken, jaanke, janken, huilen |
janker, [zeurpiet], wa zijde toch unne jaankert, wa zijde toch unne maauwert, wat ben je toch een zeurpiet |
jong, de jông, de kinderen, de jonge dieren, ’t jông toch: och het kind toch; dè jông: dat kind, dat jonge dier |
jorissen, [plagen], jèrisse, (W, M) plagen, sarren |
jotteren, [rammelen, trillen], jottere , rammelen, wrikken |
kaas, kèès, kaas, er gaot niks bôven een sneeke broeôôid meej aauwe kèès |
kadee, kadee, netjes |
kaffen bed, kaffe bëdde, bedden gevuld met kaf |
kanis, kaonus, mand om fruit in te plukken |
kanissen, kaonuse, kaone, smakelijk eten, schranzen |
kaps, [buiten adem], ik loeôôip me kèps, ik loop me een ongeluk |
karosseren, [rondrijden], karrossiere, (pronkend) rondrijden |
kast, kaasje, kastje |
kauwauwen, [kwetteren, kletsen], kaauwwaauwe, gekaauwwaauw, kletsen, geklets |
kavel, kaovul, kavel, stuk land |
keel, kééle, raapstelen |
kei, [helemaal], kaai, helemaal |
kei, kaaier, keistenen |
kei, [helemaal], de weind is kaai oeôôist, de wind is helemaal oost |
keieren, [onzin verkopen], kaojere, onzin verkopen |
kerkenbuil, kërkenbuil, collectezak |
kers, korse, kersen |
Kerstmis, Korsemis, Kerstmis |
kiel, këëltje, (W) kort werkjasje, meestal blauw. Kieltje (E) |
kievitsbonen, [witte boon met zwarte spikkels], kievitsboeôôine, witte bonen met zwarte spikkels |
kijken, këk, kijk, këk taor is, kijk daar eens, këk tus effe, kijk eens even |
kind, keinder, kinderen |
kist, kiest, kist |
kistjesman , [venter], kiesjemanneke, marskramer |
klapekster, un klëpekster, een roddelaarster |
klaphek, [vrouw], un klëphëkke, een uithuizige vrouw |
klauwen, klaauwe, krabben |
kleed, klééke, kleedje |
klei, klaai, klei |
klep, un groeôôite klëp hebbe, een grote mond hebben |
klep, zij is altijd op de klëp, zij is altijd de hort op, zij is altijd weg |
klepschuw, klëpschouw, kopschuw |
klooien, kloeôôje, prutsen, aanrommelen, wè zitte toch te kloeôôje? Wat pruts je toch? |
klootveger, unne kloeôôitvèger, iemand die slecht werk levert, iemand die iets doms doet |
knolraap, knurraop, knolraap |
knoopsgat, knupsgat, knoopsgat |
knuppel, knippel , (W) knuppel |
koe, koei, koe, koeien |
kommetje, kommeke, kopje |
konijnenmepper, knijnemepper, koopman die konijnen opkoopt om te slachten |
konkelen, kônkele, wat aanrommelen |
kool, koeôôil, koolsoorten, grune, rooie, sevooie koeôôil |
kop en schotel, kopke en schotteltje, kopje en schoteltje |
koud, kaauw, koud, de kaauw daog zijn bekaant aon ‘t èènd, de kachel hoeft dan ôk nie meer te braande |
krek, krèk zô, net zo, krèk wè ‘k wou: juist wat ik wilde; krèk geraoje: precies geraden |
kries, kriezen, kruisbessen |
krikkemik, krikkemik, krakkemikkig, oud en rommelig |
kringen, [pesten], kringe , (W) pesten |
krooi, krooi, een heleboel, zij hebben un hiëël krooi zij hebben veel kinderen |
kroot, krôôte, rode bieten |
krus, [pruimensoort], kruskes, vroege, kleine pruimen |
kuchen, kechen, hoesten |
kuieren, kùijere, kuieren, wandelen |
kuis, kuis, helemaal, dè ding is kuis verrot dat ding is helemaal kapot, versleten |
kulleken, [kokhalzen], kulleke , (M) kokhalzen |
kwak, [kledder], unne kwak, veel |
kwaken, kwèke, kwaken, ook: druk praten, de minse zate me toch te kwèke in de kërk veurdet den dômenie begôn |
kwakje, kwakske, zeuike, beetje, zootje, kwakske èèrepel, zeuike èèrepel beetje, zootje aardappelen |
kwalijk, kwèlluk , (W) nauwelijks, ternauwernood. Zie ook: aamper |
kwanselen, kwaansele, roeren, ongunstig bedoeld |
kwatten, kwaaiere, spugen, overgeven |
lammeren, [betalen], lammere, betalen |
lamp, laamp, lamp |
land, laand, land |
langs, langs, laangs, langs |
lappen, lappen, geld bij elkaar leggen om gezamenlijk iets te kopen |
lazarus, ik loeôôip me ut lebbis, ik loeôôip me ut lebberis, ik loop me een ongeluk |
leem, liëëm, leem |
leer, liëër, ladder |
leidsel, laaisel, leidsel |
letsen, [ervandoor gaan], litse, er van door gaan. Lits, Zuid-Ned.: streep, Midden-Ned.: schans, barricade |
licht, locht, vrijzinnig, niet orthodox, er prikte vandaog mar unne lochte dômenie |
licht in het hoofd zijn, locht in’t heûit zijn, licht in het hoofd zijn |
loop, loeôôip, buitenverblijf van een varken |
lopen, loeôôipe, lopen |
lucht, locht, lucht, un locht es unne sloeôôit, een erg donkere bewolkte lucht |
luisteren, keinder luster nou es, kinderen luister eens |
lus, oe ège uit de litse maoke, je uit de voeten maken |
lus, gao us uit de litse, ga eens uit de buurt |
machine, mesien , machine, ook: oliestel, ut vliëës staot te suddere ôp ut mesien |
makkelijk, mèkkeluk, gemakkelijk |
marbel, melver , stuiter |
meel, [strekel], mëël , wetstok voor een zeis |
meestal, mestal , merstal, meestal |
meet, miëët , akker |
Meeuwen, [familienaam], Mèèuwe, Meeuwen |
meid, mèèd , meid, groot meisje |
meisje, mèske , (B,W) meisje. Mëske (W) |
meizoentje, maajzoentjes , madeliefjes |
melkpap, [met melk gekookte pap], mellekepap, karnemelkse pap |
menage maken, mensie maoke , (W) opschieten |
mens, dè mins , die vrouw |
mens, dieje mieñs, die man |
mens, munne mieñs, mijn echtgenoot |
mes, mèske, (B,W) mesje. Mëske (W) |
messing, missing, (B) mest. (W) Messing |
meteunisje, meteuniske , klein soort primula |
meuk, meuk, muik, bende, rotzooi |
meutel, [zeurend], meutele , (M) zeurende (kiespijn) |
Mies, [poes], ies , vrouwtjespoes |
moe, muuj, moe, ‘k zij zô muuj es unne geslëpten hond erg moe |
moeder, môin, moeder. Môen (W) |
moeten, motte , moeten , wè môtte nou? Wat moet, wil je nou? hoe môt tè? hoe moet dat ? |
moffelboon, môffelboeôôin , môffeboeôôin, tuinboon |
molen, meulen, molen |
molentje, [plant], meulentjes , kievitsbloemen |
morgen, mèrege, morgen, dè doe ‘k mèrege wel |
Mostaardweg, Mostaardweg , genoemd naar de vroegere Mosterddijk; deze dijk had een ondergrond van musterd (takkenbossen). |
mulder, mulder , meikever, molenaar |
mutsaard, musterd , bos dunne takken, ook bomenkring, begroeiing rond- om boerenerf, windsingel. |
naarhaar, naorhaor, (E,B) vervelend iemand |
naast, nast , naast |
natschieten, natschiete , beetje regen, dèr schiet nog wâ nat |
nevens, neffe , naast |
nieuw, nij , neije, nieuw, hij hèt unne hingel. Dè ’s paas unne neije: hij heeft een hengel. Dat is pas een nieuwe |
nieuwsgierig, nijsgirrig , (G) nieuwsgierig |
oksel, ekse , knieholten |
onder, ôndere, beneden, ik gaoi wir naor ôndere: ik ga weer naar beneden |
onder |
onderbaaien, [bevuilen], ônderbaoje, ônderbère, de vloer vuil maken met het schoeisel, ge het hiëël de vloer meej modder ôndergebaoid meej oe ônte lèèrze |
onderlaatst, [laatst], ônderlest , laatst |
onderweg, ônderwégus, onderweg |
ongepermitteerd, [niet toegestaan], ôngeperremeteerd , Het is te erg, dat hoort niet, dat is niet toegestaan (Fr.: permission) |
onkantig, [ongelijk], ônkantige stiëën , (M) ruwe steen |
ont, ônt , oneerlijk, vies, vuil |
onterik, ônterik , oneerlijk iemand |
op de schobberdebonk lopen, hij lopt ôp de schôbberdebônk, hij loopt te schooien, ook: klaplopen |
opneuken, [opdonderen], Ette gij ôk al nij èèrepel. Nûk toch op miens, schiet toch op mens, maak dat je weg komt |
ossenkop, [plant], ossekoppe , kleine margrieten |
ossenkop, [appel], ossekoppe, appelsoort |
overentie, [over, op voorraad], ôverènsie, op voorraad, dè hè ’k nôg wel veur oe in ôverènsie |
overhands, [op de hand], overhaans, op de hand, Ze waast dè bloeske ôverhaans in ‘t iëërste sôp ze wast dat bloesje op de hand in het eerste sopwater |
paap, [plant], paope , lisdodde |
paard, pèèrd, paard |
paardenbloem, pèèrdeblom, paardenbloem |
paardenmachine, pèèrdemesien , machine aangedre- ven door paarden- kracht |
paardenstaart, [staart van een paard; haardracht; plant], pèèrdestart , paardenstaart |
pap, et gaauw oewe pap ôp, eet vlug je pap op, ruur in oewe ège pap joh: bemoei je met je eigen zaken |
papier, papirke , papiertje |
parentage, hij zit nôg bij ôns in de perremetaosie, hij is nog familie van ons |
parentage, perremetaosie , (W) familiebetrekking |
peen, peeje , bieten , peeje deurslaon bieten doorslaan |
peenbaak, peejebaok , bietenmes |
peenstamp, peejestaamp , hutspot, stamppot van aardappelen met wortelen en uien |
peer, dè smakt joh, hiëël père meej spëk, Dat smaakt joh, in de schil gekookte peren met spek |
peer, pèèr, peer |
peer, père, peren |
peggen, [priksleeën; door middel van een peg vastzetten], pëgge , (W) priksleeën |
Peter, Piëër , Peter |
petroleum, peterôlie , petroleum |
pijn, pien in ‘t heûit, (M) hoofdpijn |
pinksterbloem, pinksterblom , iris, blauwe of gele |
pispotjes, [akkerwinde, haagwinde], pispotje , akkerwinde, hagewinde |
plank, plangeske, plankje |
plee, pleej , toilet |
plukken, plok , plukte , hij hèt un kiest père geplokke hij heeft een kist peren geplukt |
poeder, un kommeke poejer, een kopje chocolademelk, gif de jông mar un kommeke poeier en mijn mar un bakske koffie |
poeder, poejer, cacaopoeder, chocolademelk |
ponteneur, ôp oewe ponteneur staon, op je strepen staan |
ponteneur, ponteneur , eer |
pooieren, pooiere, poeiere, peuren, op paling vissen |
pook, un pôôk van een mèèd, een stevige, uit de kluiten gewassen jongedame |
potdeksel, [(planken) bedeksel; vrouw], un potdëksel, een vrouwspersoon met allerlei fratsen |
prak, un prakske, een kliekje warm eten |
prut trappen, proetje trappe, Een door dooi ontstane dunnere ijslaag kapot lopen |
raak, dè ’s raok, dat is erg |
raam, raom, raam |
raap, [opgeraapt (fruit)], ut is mar raop, ut is mar val, het is maar opgeraapt fruit |
ragebol, raogusbol, ragebol |
ramen, raome , bereiken, het halen , dè raomde nooit dat haal je niet |
regenen, ut règent dè ’t zèkt, het regent dat het giet |
rietsigaar, [bloemaar van de lisdodde], rietsigaore, lisdodde |
rijk, rëkste minse, rijkste mensen |
rijven, môtte oewen dam nôg doen, vège of rijve?, moet je het erf nog vegen of harken? |
rinkelrooien, rinkelrôôie , nietsnutten , lop nie hiëël den dag te rinkelrôôie loop niet de hele dag te nietsnutten |
roeren, ruure, roeren |
rogge, rog, rogge |
room, rôôme, volle melk |
roomboter, rôômbôtter, goeibôtter, roomboter |
roompap, [met melk bereide pap], rôômepap , zoetemelkse pap van volle melk |
ruigte, rugt , onkruid |
ruigten, [onkruis wieden], rugte , onkruid wieden |
sajet, sjet , wollen brei- en stopgaren |
sakkeren, sakkere, (M) mopperen, zeuren |
schaap, schaop, schaap |
schabouwelijk, schabaauweluk, onverzorgd bij kleding of bij een huis |
schaften, schofte , schaften |
schafttijd, schofttijd , schafttijd |
scharrelen, scharrele , met een meisje omgaan. |
scheer, [schaar; kattekop], schèèr, kattekop van een meisje, schaar |
scheiden, geschaaie, gescheiden |
schelen, schouw, scheelde |
schelf, schilft , (M) hooiberg. Schëlf (W) |
schenden, schène, schelden |
schillen, èèrepel schëlle , aardappelen schillen |
schobberdebonk, schôbberdebônk, klaploperij |
schobberen, schôbbere , schuren tegen de jeuk |
schobbetje, [drafje], schobbeke, sukkeldrafje, zij lopt ôp un schôbbeke |
schop, schup, schop |
schorre, [plant], schorre , fluitenkruid, gao es gaauw wâ schorre plukke veur de knijne = |
schoteldoek, schôtteldoek , vaatdoek , de schôtteldoek lëët aachter ut mesien de vaatdoek ligt achter het oliestel |
schreeuwen, schriëëwe , huilen van verdriet |
schretten, schrète , schreeuwen, hard roepen, hij schrèt es un maoger vèrreke |
schuur, schurke , schuurtje |
schuw, schouw, schuw |
schuw, schouw , gehaast, slordig, ge hëggut mar schouw aafgemakt. Lop toch nie zô schouw |
schuwe, [onbetrouwbaar mens], unne schouwe, een onbetrouwbaar mens, een wildeman |
siererwt, [pronkerwt], sierèrtjes , lathyrus |
sinterklaasmannetje, [koek], sintereklaosmanneke , speculaasje |
sjouwen, wè sjouwde toch?, wat doe je toch? |
sla, slaoj, sla |
slechten, messing slichte , met een riek mest over het land verdelen, ut is te slecht weer veur den os om te gaon ploege, zin den boer tegen zunne knecht, gao mar messing slichte. |
slep, [bruggetje], slëp , smal bruggetje over de sloot |
slepen, geslept , (B,E) gesleept, ook doodmoe |
sloot maken, sloeôôt maoke, gras en riet uit de sloot halen in het najaar, de sloot schoonmaken. |
slootje lepsen, sloeôôike lëpse, slootje springen |
smaken, [smaak hebben], smaoke, smaken |
smiespelen, smiespele , (zie: fëzike) fluisteren in gezel- schap (ongunstig) |
smorrelen, [pruttelen], smorrele , kliekje opwarmen in een pannetje |
smorrelig, [vies], smorrelig, vies, smerig |
sneb, snep, kattekop van een meisje |
snotkoker, [snotneus], snotkôker , snotneus, wâ witte gij daorvan, snotkôker |
spaak, spiëëke, spaken in een wiel |
spade, spaoj, spa |
spaden, spaoje , spitten |
spader, [grondwerker], hij èt es unne spaojer, hij eet veel |
spek , spèèk , parmantig , ut spèèk manneke zit spèèk: het parmantige mannetje zit rechtop |
spinazie, spinaozie, spinazie |
spoelen, spule, spoelen |
sprauwtje, spraauwke, een beetje regen |
spuwen, spouwe , (M) zie: kwaaiere overgeven |
steukeren, [moeizaam voortbewegen], steukere , moeizaam voortbewegen |
stoep, stôp , stoep |
storm, sturm , storm |
strobbelen, strôbbele , struikelen, vallen , ik zij me toch lëgge strôbbele: ik ben me toch gestruikeld |
strooien, straaie , (W) stro onder de dieren leggen |
strooisel, straaisel , (W) stro in de stal onder de koeien |
subiet, sebiet, subiet dadelijk, onmiddellijk, ik kom sebiet |
taailappen, taailappe , scholletje lopen |
tafel, taffel, taofel, tafel |
tafellade, taffellaoi , tafella |
tarwe, terruf , tarwe |
tarwebloem, terveblom , tarwebloem |
tatel, [wankel], taotul , wankel, dè taffeltje staot mar taotul |
teems, témus , melkzeef |
temptatie, temtaosie , drukte |
terugstaan, terugstaon , (W) opzij, goade ’s gaauw terugstaon |
tetter, [waffel, snater], tetter , (M) mond, haauwd’ oewe tetter nou es |
tijd, uit de tijd gaon, overlijden, dieje miens is uit de tijd |
tillevreeën, [kinderspel], tillevreeje , (B) verstoppertje spelen |
todden, todde , vodden, ook: kleren, hij hâ zun goei todde aon |
toetmem, [hetzelfde], tut mem, (W) hetzelfde |
tomaat, tomaote , tomaten |
trubbelig doen, trubbelig doen, (B,E,M) druk doen, gejaagd zijn. |
trutsen, [drentelen], dritse , drentelen , lopt ammel nie zô om de taofel te dritse, lopt ammel nie zô om de taffel te dritse drentel niet steeds rond te tafel |
tuk, tuk , beet , nou hè ‘k oe tuk nu heb ik je beet (genomen) |
uitkruipertje doen, [kinderspel], uitkruiperke doen, verstoppertje spelen |
uitscheiden, uitschaaie , er mee ophouden. |
vakantie, vakaansie , vakantie |
varken, vèrreke, vèrkentje, varken |
vasthouden, [in de handen houden], hij hief ut vaast, hij hield het vast |
veel te veel, veuls te veul, veel te veel. Vus te veul (W) |
vegen, môtte oewen dam nôg doen, vège of rijve?, moet je het erf nog vegen of harken? |
vensterbank, [deel van raam], veinsterbaank , vensterbank |
vergeme, [bastaardvloek], vergimme, verdorie |
vergeten, Ik môt niet vergète dè ‘k zij vergëte te ète in Ië, ik moet niet vergeten dat ik ben vergeten te eten in Eethen |
verinteresten, [nutteloos bewaren], verintereste , nutteloos bewaren van dingen |
verkwanselen, verkwaansele, verknoeien |
verleden, vleej, verleden, vorige, vleej wèèk |
verruïneren, verrinnewëre, ruïneren, vernielen |
vers, vors, vers |
verscharen, verschaore, vee naar een andere wei brengen, koei verschaore koeien naar een andere wei brengen |
verse koe, een vorse koei, een koe die na het kalven aan een nieuwe melkgifteperiode begint |
veulen, vulle, veulen |
veziken, fëzike , (E) smoezen, fluisteren (ongunstig bedoeld). Zie: Van Dale: veziken, vezelen |
vleet, [vrouw], een lui vliëët, een lui vlëët, een luie vrouw |
voelen, vuule, voelen |
voeren, de vôgels zijn aon ’t vuure, (W) de vogels voeren nestmateriaal aan |
voordeur, vurdeur, voordeur |
vraag-eens-boekje, vraogusboekske , cathechisatieleer- boekje |
vrijdagge, vrijdagge , (W) wekelijkse poetsbeurt op vrijdag |
vrouwmens, frommes, frammes, vrouwspersoon |
vuilnis, vullis, vuilnis. Vuilis (W) |
waakhond, [hond die erf bewaakt], waokhond, waakhond |
waar, war, wèr, nietwaar (stopwoord) |
wassen, waase, wassen |
wateren, wittere , dieren water geven. |
weerga, wirgaoi, weerga, gelijke, da kint zun wirgaoi nie |
weerga, wirgaoi , wedergade, andere helft of bijpassend deel, echtgeno(o)te, hier hë’k zunne iëëne klômp en daor zie ‘k zunne wirgaoi |
wei, waai , wei (bijprodukt van kaasproduktie) |
weide, waai, weide |
welja, weljattik , wejattik, welja |
welnee, wëlnentink , wëlnettik, welnee |
werk, dè doe ‘k ut iëërste werk, dat doe ik meteen |
wervel, [grendel], wurvel , houten deursluiting |
wetten, [hardlopen], wette , hardlopen, hij kwam me daor toch den dam aafgewet |
wiewauwen, wiewaauwe, wiebelen, zit nie zô te wiewaauwe ôp oewe stoel |
wijd, wijer, wijder, ruimer, vrouw mak mun broek es wijer, ik heb ut er zô benaauwd in |
wijders, wijer, verderop, ik gaoi weer wijer |
Wijkenaar, [inwoner van Wijk ], un Wèkse, Wijkenaar. Un bij vrouw, unne bij man |
wind, unne dunne weind, een schrale wind |
wind, wie hèt er hier unne weind gelaote?, wie heeft er hier een wind gelaten? |
windopper, weind-opper , kleine hooiopper, wordt gemaakt wanneer het slecht droogt. |
winteren, [winterweer zijn], ut is aorig aon ’t weintere, het is al aardig aan het winteren |
wintertarwe, weinterterruf , wintertarwe |
wreken, vrueuke, wrikken |
zaaikoren, [koren om als zaad te gebruiken], zadkoren, zaaikoren |
zakhorloge, [horloge], zakkelôzie, zakhorloge |
zal ik maar zeggen, zâ ‘k mar zëgge, een stopwoord |
zand, zaant , zand |
zat, ’t is zat, het is genoeg, ik zij ut zat: ik ben het beu |
zat |
zat , hij is zat, hij is dronken |
zeggen, zômar zëggus, niet gemeend, voor de grap |
zeik, iemand in de zèèk zëtte, iemand voor schut zetten |
zeis, zèsie, zeis |
zoetigheid, [dat wat zoet is], ik heb gère zuutighed op mun broeôôid, ik heb graag zoet beleg op mijn brood |
zonde, sunt , jammer, zonde |
zooi, un zooi, veel |
zootje, zeuike , zootje, un zeuike boeôôine |
zootje, ut is er altijd un zeuike , het is er altijd een rommeltje |
zwaluw, zwalfke, zwaluw |
zwemmen, zwimme, zwemmen |
zwing, zwing , onderdeel van een boerenwagen waaraan de stren- gen van het tuig bevestigd zijn. |
zwonk, [in de gauwigheid], zwônk , flits, in de gauwigheid. , in unne zwônk zag ik hum gaon |
Gelieve als bronverwijzing te gebruiken:
Sijs, Nicoline van der (samensteller) (2015-), eWND, op ewnd.ivdnt.org, gehost door het Instituut voor de Nederlandse Taal
|