Werkgroep Dialecten Hoeksche Waard (2006), Hoekschewaards woordenboek, Klaaswaal.
| 's-Gravendeel, ’s Graevendêêl, eigennaam, ‘s Gravendeel |
| -achtig, achteg, achtig (toevoeging bij veel woorden, naar analogie van regenachteg) ’t Is koudachteg en ik bin een bietjie griepachteg Het is wat koud en ik ben wat grieperig |
| Aagje, Aechie, eigennaam, Aagje Nieuwsgiereg Aechie Nieuwsgierige jongen/meid |
| aak, aek, zelfstandig naamwoord, aeke, aekie, aak, plat vaartuig |
| aal, ael, zelfstandig naamwoord, aele, aeltie, aal, vissoort Ael of paeling is dezelfde soort vis Aal of paling is dezelfde vissoort |
| aalbes, ellebes, aelebes, zelfstandig naamwoord, ellebesse, aelebesse, ellebessie, aelebessie, aalbes D’r binne rooie en zwarte ellebesse, de witte binne bekant uichesturreve, de rooie en zwarte nie; D’r binne nog steeds rooie en zwarte aelebesse, maor de witte zie je bekant nie meer Er zijn nog steeds rode en zwarte aalbessen, maar de witte zie je bijna niet meer |
| aalbessenboom, ellebessebôôm, zelfstandig naamwoord, ellebessebôôme, ellebessebôômpie, aalbessenstruik Azzie nog een paor ellebesse voor je aaige wou hebbe, dan mozze wel visnette over de ellebessebôôme gegooid worre Als je nog een paar aalbessen wilde oogsten moesten er wel netten over de struiken gegooid (anders vraten de vogels ze op) |
| aalmoes, aelmoes, zelfstandig naamwoord, aelmoeze, aelmoesie, aalmoes, bedelgift Wajje d’r voor kreeg was maor een aelmoes Wat je er voor kreeg was maar een aalmoes |
| aalschaar, aelschaer, zelfstandig naamwoord, aelschaere, aelschaertie, aalschaar, ijzeren vork waarmee aal werd gestoken Een aelschaer of elleger, met drie of vier tande mè weerhaoke, was vroeger ‘t añgeweeze gerêêschop om ael te vange |
| aalsvel, aelsvel, zelfstandig naamwoord, aelsvelle, aelsvellechie, aalof palinghuid Aelsvel of paelinghuid wier vroeger gebruikt om de klippel an d’n dorsvlegel te binge Aalsvel of palinghuid werd vroeger gebruikt om de knuppel aan de dorsvlegel te binden |
| aambeeld, ambeeld, uitdrukking, Altijd op ’t zelfde ambeeld slaan In herhalingen treden |
| aamborstig, amborsteg, bijwoord, aamborstig, kortademig Hij is zôô amborsteg, astie een leegen asbak ziet gaotie al hoeste Hij is zo kortademig, als hij een lege asbak ziet gaat hij al hoesten |
| aan, an, voorzetsel, 1. aan An de pin zijn Bezig zijn An gunne kañt Aan de andere kant An z’n ijk legge Genoeg (alcoholische drank) gedronken hebben 2. bij, bijna De klok is nog nied an Het is bijna tijd ’t Is nae an Het is bijna zover; D’n bal is an Nu is het genoeg; De bôôt is an Nu is het genoeg |
| aan elkaar, ammekaor, bijwoord, aan elkaar, aan elkander Ze binne ammekar gewaogd Ze zijn tegen elkaar opgewassen |
| aan-elkaarfiets, ammekaorfiets, zelfstandig naamwoord, ammekaorfietss, ammekaorfietsie, tandem Een ammekaorfiets meddun weeromstomp Een tandem met terugtraprem |
| aanaarden, anaerde, werkwoord, aerd an, aerde an, añgeaerd, aanaarden van groeiende aardappels Ook añloete, anrugge Zie ook ruchie |
| aanbesteden, añbesteeje, ambesteeje, werkwoord, bestee an, bestêêde an, añbestêêd/ambestêêd, aanbesteden Ook ambesteeje |
| aanbieden, añbieje, ambieje, werkwoord, bie an, bôôj an, añgebôôje / bied an, booj an, angebooje, aanbieden Het wier nogal goeiekôôp añgebooje en daerom vertrouwde ik ’t niet Het werd nogal goedkoop aangeboden en daarom vertrouwde ik het niet Ook ambieje Ook amprizzenteere |
| aanbinden, añbinge, werkwoord, bing an, bong an, añgebonge, aanbinden Bakkers binne kort añgebonge meñse; ze staon zôôgezaaid kort voor de waoge Bakkers zijn kort aangebonden mensen; ze zijn opvliegend |
| aanbranden, añbrande, werkwoord, brañd an, brañde an, angebrañd, aanbranden, geraakt zijn Je mô niessôô gauw añbrande, die meñse bedoele ’t goed Je moet niet zo snel geraakt zijn, die mensen bedoelen het goed |
| aanbrengen, añbrenge, werkwoord, breng an, broch an, añgebrocht, aanbrengen, verraden, verklikken |
| aandraaien, andraoie, andraaie, werkwoord, draoi an, draoide an, angedraoid, aandraaien Je mot tat schroefie nog een bietjie andraoie Je moet dat schroefje nog een beetje aandraaien; Er een knol andraaie De feiten niet volledig en niet naar waarheid vertellen |
| aaneens, anêês, anêêñs, bijwoord, opeens, ineens, plotseling ’t Weer is anêês omgeslooge Het weer is plotseling omgeslagen Ook anêêñs |
| aangaan, añgaan, werkwoord, gaa an, ging/gong an, añgegaan, 1. aangaan, kort bezoek afleggen Kwan, ik zel nog effe thuis añgaan Kom, ik zal nog even thuis aangaan 2. beginnen van een bijeenkomst Hoe laet gaat ’t an? Nou, ’t zou om hallef acht añgaon Hoe laat zou het beginnen? Nou, het zou om half acht beginnen |
| aange-, añge..., añge... krijge bijhouden met … Ze kon ’t bekant nied añgehoest krijge Zij kon het bijna niet bijhouden met hoesten (deze constructie geldt ook voor andere werkwoorden, bijv. Ik kon het niet añgegeete krijge Ik kon het niet bijhouden met eten) |
| aangebrand, añgebrand, bijwoord, boos, verstoord Je mag wel oppasse, want hij is gauw añgebrand |
| aangenomen, añgenoome, uitdrukking, ’t Lijken wel of tie in ‘t añgenoome staot Hij werkt snel (ook: hij eet snel) (bij aangenomen werk geldt: eerder klaar is meer verdiend) |
| aangeschoten, añgeschoote, bijwoord, lichtelijk dronken Met lootjiesdag liepe d’r veul añgeschoote over durp Op de dag dat er geloot werd voor militaire dienst liepen er veel jongens lichtelijk dronken over het dorp |
| aangeschreven, añgeschreeve, uitdrukking, Goed añgeschreeve staon In een goed blaadje staan Hij stong goed añgeschreeve |
| aangewind, añgewind, bijwoord, als de wind uit de juiste hoek komt As ’t angewind was kojje (bijv. in Dordt) de stank van de rôôterije op ’s Graevendêêl ruike Als de wind uit de juiste hoek kwam kon je (bijv. in Dordrecht) de stank van de roterijen in ’s Gravendeel ruiken |
| aangronden, añgronde, werkwoord, grond an, gronde an, añgegrond, [O] peilen, met de voeten aan de grond komen De jonges motte allêên maor zwemme op plaese waer ze ’t kenne añgronde De jongens moeten alleen maar zwemmen op plaatsen waar ze het kunnen peilen Zie ook paaile |
| aanhalen, anhaole, werkwoord, haol an, haolde an, angehaold, aanhalen, liefkozen Je mottien schurftegen hond nied anhaole Je moet die schurftige hond niet aanhalen |
| aanhang, anhang, zelfstandig naamwoord, anhange, anhañchie, aanhang, volgelingen Zie ook simpetizante |
| aanhanger, anhanger, zelfstandig naamwoord, anhangers, anhangertie, aanhanger, volgeling |
| aanhoeken, anhoeke, werkwoord, hoek an, hoekte an, angehoekt, aangeven Den ofsteeker stong op ’t voer koore en een twêêde man moste schôôve naer d’n taslegger anhoeke De afsteker stond op het voer koren en een tweede man moest de schoven aan de taslegger aangeven Ook añlange |
| aanhouden, anhouwe, werkwoord, houw an, hieuw an, añgehouwe, aanhouden Je kejje jas wel anhouwe, ’t is nog veuls te koud Je kan je jas wel aanhouden, het is nog veel te koud |
| aanhoudend, anhouwend, bijwoord, aanhoudend, voortdurend |
| aankijken, añkijke, werkwoord, kijk an, keek an, añgekeke, ergens op aanzien ’t Is allang verjaerd, maor ze blijven ‘m d’r op añkijke Het is allang verjaard, maar ze blijven hem erop aankijken |
| aanklampen, añklampe, werkwoord, klamp an, klampte an, añgeklampt, aanklampen, aanspreken |
| aankleden, añkleeje, werkwoord, kleej an, kleede an, añgekleed, [O] 1. aankleden Ze hadde d’r aaige voor ‘t fêêst mooi añgeklêêd Ze hadden zich voor het feest mooi aangekleed Añgeklêêd gaat uit Die heeft zich in uitgaanskleding gestoken en gaat op stap 2. iemand beschuldigen Och zôô, hebbe ze jou daer weer mee añgeklêêd? Ach zo, hebben ze jou daar weer de schuld van gegeven? 3. iemand met iets opschepen Dan biñje ôk angeklêêd, azzie zôô’n domme jonge wat mot leere Daar zit je dan ook mee opgescheept als je zo’n domme jongen iets moet bijbrengen |
| aankoeken, añkoeke, werkwoord, koek an, koekte an, añgekoekt, [veroud] aandikken (in materiële zin) |
| aankomend, añkommende, bijwoord, aankomend, opgroeiend Ze hebbe daer een grôôt gezin met een stik of wat añkommende jonges Ze hebben daar een groot gezin met een aantal opgeschoten jongens |
| aanlangen, añlange, werkwoord, lang an, langde an, añgelangd, aangeven Kneeles lang mijn de kôôlof is an Kees geef mij de hak met lange steel eens aan Zie añhoeke |
| aanleggen, añlegge, werkwoord, leg an, lee an, añgelege, 1. aanleggen, bezoeken Hij mos bij elleke herreberg effe añlegge Hij moest elke herberg even bezoeken 2. Ze hebbe daer toen een nieuwe veerstoep añgeleege waer de pont beter kon añlegge Ze hebben daar toen een nieuwe veerstoep aangelegd waar de pont beter kon aanleggen |
| aanloeten, añloete, werkwoord, loet an, loete an, añgeloet, [O] aanaarden van aardappels in de groei Ook anaerde, anrugge |
| aanloop, añlôôp, zelfstandig naamwoord, añlôôpe, añlôôpie, aanloop, bezoek We hadde vandaeg veul añlôôp We hadden vandaag veel aanloop Om over die vliet te springe moddik een añlôôpie neeme Om over die vliet te springen moet ik een aanloopje nemen |
| aanmaken, ammake, werkwoord, maak an, maakte an, angemaakt, aanmaken, aansteken Ik mottet vier nog ammake Ik moet het vuur nog aansteken |
| aannemeling, anneemeling, zelfstandig naamwoord, anneemelinge, anneemelingchie, [O] iemand die lidmaat van een kerk wil worden, belijdeniscatechesant |
| aannemen, anneeme, werkwoord, neem an, nam an, añgenoome, 1. aannemen werk aannemen, stukwerk Ze zouwe een blok pee anneeme om pee te dunne Ze zouden een blok suikerbieten aannemen om de bieten uit te dunnen Zie ook op êên zette Hij ha’ gêên tijd om te pisse omdattie in ’t añgenoome stong Hij had geen tijd om te plassen omdat hij het werk had aangenomen Zie angenoome werk 2. aannemen in de kerk (geloofsbelijdenis doen) |
| aanongelen, anhommele, werkwoord, hommel an, hommelde an, angehommeld, [O] zich hechten, aankoeken Giet dat vet maor oit ‘t pannechie, anders gaot ‘t anhommele en kejje ‘t demee niemeer schôôn krijge Giet dat vet maar uit het pannetje want anders koekt het aan en dan krijg je het straks niet meer schoon |
| aanpeulen, anpeule, werkwoord, peul an, peulde an, añgepeuld, hard werken |
| aanpezen, anpeeze, werkwoord, pees an, peesde an, añgepeesd, zwaar werk doen ’t Was hard anpeeze, peesteke voor zeve cente de roe Het was zwaar werk doen, bieten rooien met de hand voor zeven centen per roe (16 m2) |
| aanpissen, anpisse, uitdrukking, Je kennet anpisse Het is vlakbij; Je ken ’t añ pisse Het is heel dichtbij; ook: anzaaike |
| aanpollepelen, añpolleepele, werkwoord, polleepel an, polleepelde an, añgepolleepeld, hard werken ’t Zel añpolleepele weeze om het op tijd klaor te krijge Het zal hard werken zijn om het op tijd klaar te krijgen |
| aanpresenteren, amprizzentere, werkwoord, prizzenteer an, prizzenteerde an, amgeprizzenteerd, presenteren, aanbieden Maggik ie een glaesie bier anprizzentere? Je ken d’r beter van pisse as van een korsie kaes Mag ik je een glaasje bier aanbieden, je kunt er beter van pissen dan van een kaaskorstje Ook ambieje |
| aanraden, añraaie, werkwoord, raai an, raaide an, añgeraaie, aanraden Ik zouet je niet añraaie Ik zou het je niet aanraden |
| aanrecht, añrecht, zelfstandig naamwoord, añrechte, añrechie, aanrecht Ze stong bij ‘t añrecht de vaet te doen Ze stond bij het aanrecht de vaat te doen |
| aanrecommanderen, añrikkemedeere, werkwoord, rikkemedeer an, rikkemedeerde an, añgerikkemedeerd, [Fra, recommander] aanbevelen |
| aanreiken, añraaike, werkwoord, raaik an, raaikte an, añgeraaikt, aangeven Raaik me ’t kommechie is añ Ook lange |
| aanruggen, añrugge, werkwoord, rug an, rugde an , añgerugd, aanaarden van aardappels Zie anaerde, anloete |
| aanschaffen, añschaffe, werkwoord, schaf an, schafte an, añgeschaft, aanschaffen |
| aanschieten, añschiete, werkwoord, schiet an, schoot an, añgeschoote, terloops aanspreken ’k Zel ‘m effe añschiete azzik ‘m ziet |
| aanschijten, añschijte, werkwoord, schijt an, scheet an, añgeschete, [O] achteraankomen ’t Hêêle boeltie was al oitchebrand toen de brandweer kwam añschijte De hele zaak was al uitgebrand toen de brandweer er pas aan kwam Zie achteranschijte |
| aansmeren, añsmeere, werkwoord, smeer an, smeerde an, añgesmeerd, 1. opknappen De lucht smeer weer an De lucht knapt weer op 2. aansmeren Lae’ je niks añsmeere hoor! |
| aanspraak, añspraek, zelfstandig naamwoord, añspraeke, añspraekie, aanspraak, toespraak Hij haddun mooie añspraek gehouwe Hij had een mooie toespraak gehouden |
| aanstaan, añstaan, werkwoord, sta an, stong an, añgestaan, aanstaan, de uitdaging aannemen Ga d’r maor añstaon, d’r stao nie voor Neem de uitdaging maar aan, er is geen kruid tegen gewassen |
| aanstaarten, añstaerte, werkwoord, staert an, staerte an, añgestaert, paarden met de kop aan de staart van de voorganger aan elkaar verbinden De paerde añgestaert naer de waai brenge De paarden in een rij naar de wei brengen |
| aansteken, añsteeke, werkwoord, steek an, stak an, añgestooke, besmetten Ze hebbe me zeker añgestooke |
| aansteken, añstekke, werkwoord, stek an, stak an, añgestoke, [O] 1. aansteken 2. aansluiten (bij het kinderspel aansluiten in een rij) |
| aantekenen, añteekene, werkwoord, teken an, tekende an, añgetekend, aantekenen, in ondertrouw gaan Ze binne vorege week añgeteekend Ze zijn vorige week in ondertrouw gegaan |
| aantonen, añtôône, werkwoord, tôôn an, tôônde an, añgetôônd, aantonen, bewijzen Je mottet kenne añtôône Je moet het kunnen bewijzen |
| aantrekkelijk, añtrekkelek, bijvoeglijk naamwoord, licht geraakt Z’ is nogal añtrekkelek Ze is nogal licht geraakt |
| aanvaarden, añvaerde, werkwoord, añvaerd, añvaerde, añvaerd, aanvaarden, aannemen Ik durf die uitdaeging wel te añvaerde Ik durf die uitdaging wel te aanvaarden |
| aanwas, añwas, zelfstandig naamwoord, añwasse, añwassie, [O] vette rand van vlees |
| aanwensel, añweñsel, zelfstandig naamwoord, añweñsels, añweñseltie, aanwensel Da’s gêên mooi añwensel Dat is geen mooie gewoonte |
| aanwippen, añwippe, werkwoord, wip an, wipte an, añgewipt, kort bezoek afleggen Ik kwam toch langs, dus ik doch ‘effe añwippe’ |
| aanzaaien, añzaoie, uitdrukking, ’t Is mèchêên mud erte añ te zaoie Het zijn er teveel om op te noemen |
| aanzakken, añzakke, werkwoord, steeds komen bezoeken, te laat komen |
| aanzegger, añzegger, zelfstandig naamwoord, añzeggers, añzeggertie, aanzegger, de man die een sterfgeval meldt Den añzegger viel int klompeloosie; de meñse zatte te eete en lachte d’r om. D’n añzegger wier kwaad en zee: nou zeg ik ôk nie wie d’r dôôd is De doodbidder viel in het klompenloodsje. De mensen zaten te eten een lachten erom. De doodbidder werd kwaad en zei: Dan zeg ik ook niet wie er dood is Zie ook dôôdbidder |
| aanzetten, añzette, werkwoord, zet an, zettende an, añgezet, 1. arriveren, aankomen Daer komme d’r nog twêê añzette Daar komen er nog twee aan 2. blinden sluiten (tegen de hitte, of bij rouw in de straat); 3. D’n taefel añzette De tafel dekken |
| aap, aop, zelfstandig naamwoord, aope, aopie, aap Astie wat weggeeft motter eerst een aop uit z’n reet zijn gespronge Voor hij wat weggeeft moet er eerst een aap uit zijn gat zijn gesprongen; D’r is zeker een aop uit z’n reet gespronge Er is iets bijzonders met hem gebeurd; Den aop vlooie Iets nutteloos doen Gao d’n aap maor vlooie Doe maar wat; Je hoef een aop gêên klimme te leere Je hoeft het niet uit te leggen aan iemand die het al weet of kan |
| aapjeskoets, aopieskoes, zelfstandig naamwoord, aopieskoese, aopieskoesie, aapjeskoets, rijtuig |
| aar, aer, zelfstandig naamwoord, aere, aertie, aar, bloeiwijze Ze waere an ’t aere leeze, stik voor stik opraope en dan in een leesband binge Ze waren bezig aren te lezen, stuk voor stuk oprapen en in een leesband binden; [Nbl] Kijk den terrow komt al in d’n aer Kijk, de tarwe staat alweer hoog (volop in bloei) |
| aard, aerd, zelfstandig naamwoord, aerde, aerdrtie, aard, karakter Hij’s nie kwaod van aerd, maor met heur mojje uitkijke Hij is niet kwaad van aard, maar met haar moet je uitkijken; Dien aerd van dinge Dat soort dingen |
| aardappel, aerepel, errepel, erpel, zelfstandig naamwoord, aerepels, errepels, erpels, aerepeltie, errepeltie, erpeltie, aardappel Een goeien aerepel is blommeg Een goede aardappel is kruimig; aerepels mè blôôte voete Een vlees- en groenteloze maaltijd; aerepels ofgiete Pissen, urineren ’t Is een hêêle toer om teege de wind in de aerepels of te giete Het is een hele toer om tegen de wind in te urineren; ’t Is mis metten errepel Het is mislukt, ook gezegd als iemand ziek is (oorspr.: De aardappeloogst is mislukt); Een kwaoien errepel Een opstandig mens; Een meñs is gêên errepel al istie medden stokkie gepoot Vorm van excuus aanbieden; een mens blijft maar een mens; errepels met blôôte voete Aardappelmaaltijd zonder groente of vlees; De domste boere hebbe de grôôste errepels Degene die de domste opschepperige praat doet wordt geloofd; uitdrukking In d’n aerepel Tijdens de aardappelrooitijd [O] Amme demee in d’n aerepel nog maor wat goed weer hebbe Als het straks tijdens het aardappelendelven nog maar goed weer is ’t Is mis mettun aerepel wil zegge dattut een natten herrewst is met een moeileke rooitijd Het is mis met de aardappel wil zeggen dat het een natte herfst is met een moeilijke rooitijd Zie ook delft, den |
| aardappelhoofd, aerepelhôôd, aerepelhôôfd, zelfstandig naamwoord, aerepelhôôje, aerepelhôôfde, aerepelhôôtjie, aerepelhôôffie, aardappelhoofd; dik, groot hoofd Ook aerepelhôôfd |
| aardappelhor, aerepelhor, zelfstandig naamwoord, aerepelhorre, aerepelhorrechie, aardappelharp, een schuin opstaand sorteerraam van houten latten |
| aardappelloof, aerepellof, errepellof, zelfstandig naamwoord, aardappelloof Ze waere an ’t aerepellof verstooke, je stikte zôôwat, omdattut añgewind was Ze waren het aardappelloof aan het verstoken, je stikte bijna omdat de wind deze kant op stond |
| aardappelprak, errepelprak, zelfstandig naamwoord, errepelprakke, errepelprakkie, geprakte aardappelen |
| aardappelput, aerepelpit, errepelpit, zelfstandig naamwoord, aerepelpitte, errepelpitte, aerepelpitjie, errepelpittie, aardappelkuil De aerepelpit mot nog gewinterdekt worre De aardappelkuil moet nog onder het winterdek (dikke laag stro en aarde) |
| aardappelriek, aerepelriek, zelfstandig naamwoord, aerepelrieke, aerepelriekkie, aardappelschepriek met gedopte tanden (om beschadiging van de aardappels tegen te gaan) |
| aardappels mudden, errepels mutte, werkwoord, mut, mutte, bemut, aardappels in mudzakken doen, na opslag in een kuil op het land gepikt |
| aardappelzak, errepelzak, zelfstandig naamwoord, errepelzakke, errepelzakkie, aardappelzak, mudzak |
| aardbei, aerebees, errebees, errebee, zelfstandig naamwoord, aerebeeze, errebeese, errebeeje, aerebeesie, errebeesie, errebeechie, aardbei As een aerebees gêên groente en gêên fruit is, wat zel het dan wel weeze? Als een aardbei geen groente en geen fruit is, wat zal het dan wel zijn?; De leerjonge wier om een errebeezeleertie voor in de errebeeze gestierd De leerjongen werd om een aardbeienladdertje voor in de aardbeien gestuurd; errebee [Nbl] |
| aardbeientips, errebeezetipsie, zelfstandig naamwoord, errebeezetipsies, aardbeienmandje |
| aarde, aerde, zelfstandig naamwoord, 1. aarde, wereld Datte aerde rond is wor beweeze deur ’t faait dak m’n klompe scheef lôôpt Dat de aarde rond is wordt bewezen door het feit dat ik mijn klompen scheef afslijt 2. grond, oppervlak; Hij sting boove aerde De overledene was nog niet begraven |
| aardedonker, aerdedonker, bijwoord, pikdonker ’t Was zôô aerdedonker dajje gêên hand voor ôôge kon zien Het was zo pikdonker dat je geen hand voor ogen kon zien |
| aarden, aerde, werkwoord, aarden, wennen, gewennen, Ze komme weer hier weune want ze kenne gunter nied aerde Ze komen weer hier wonen want ze kunnen ginds niet aarden |
| aardewerk, aerdewerrek, uitdrukking, aerdewerrek is paerdewerrek Grondwerk is werk voor de sterken |
| aardig, aerdeg, bijvoeglijk naamwoord, 1. eigenaardig, vreemd ’t Is toch maor aerdeg das sôôiets beurt azzie nie thuis bin Het is toch eigenaardig dat zoiets gebeurt als je niet thuis bent 2. aardig, vriendelijk Het was altijd zôô’n aerdeg mannechie Het was altijd zo’n aardig mannetje; aerdege aardige, behoorlijke Dattut ‘m toen toch een aerdege cent gekost heb Dat het hem toen toch een aardige cent gekost heeft |
| aardigheid, aerdeghaaid, zelfstandig naamwoord, aerdegheeje, aerdeghedes, aerdeghaaidtjie, aardigheid, grap Ze zeeje ‘t maor voor de aerdeghaaid, je mô je d’r niks van añtrekke Ze zeiden het maar voor de grap, je moet je er niets van aantrekken |
| aardigheidje, aerdeghaaitjie, zelfstandig naamwoord, aerdeghaaitjies, aardigheidje, cadeautje Ze broch altijd een aerdeghaaitjie mee Ze bracht altijd een cadeautje mee |
| aardje, aertie, zelfstandig naamwoord, aerties, aardje Zij is een aerdege maaid, maor hij heb een aertie naer z’n vaertie Zij is een aardige meid, maar hij heeft een aardje naar zijn vadertje |
| aardstralenkastje, aerdstraolekassie, zelfstandig naamwoord, aerdstraolekassies, aardstralenkastje, geplaatst als met een wichelroede de zogenaamde aardstralen waren opgespoord, waarmee kwalen werden tegengegaan |
| aars, naers, zelfstandig naamwoord, naerze, naersie, aars, anus |
| Aartje, Aortie, eigennaam, Aartje |
| aartsdom, aertsdom, bijvoeglijk naamwoord, aartsdom Hij wassôô aertsdom dattie gêên uile van bonte kraaie kon onderschaaie Hij was zo aartsdom dat hij geen uilen van bonte kraaien kon onderscheiden |
| aartslelijk, aertslillek, bijvoeglijk naamwoord, aartslelijk Dat meñs wassôô aertslillek dat asset zeer zou doen je ze in Dordt kon hore schrêêuwe Die vrouw was zo aartslelijk dat als het pijn zou doen je haar in Dordt kon horen schreeuwen Ook: Dat meñs was zôô aertslillek datten tram d’r voor omree Die vrouw was zo aartslelijk dat de tram voor haar een omweg maakte |
| aartsleugenaar, aertsleugenaer, zelfstandig naamwoord, aertsleugenaers, aertsleugenaertie, aartsleugenaar Hij was sôô’n aertsleugenaer dattie oplest zellef glôôfde wattie zee Hij was zo’n aartsleugenaar dat hij op het laatst zelf geloofde wat hij zei |
| aartslui, aertslui, bijvoeglijk naamwoord, aartslui |
| aas, aes, zelfstandig naamwoord, aeze, aesie, aas, lokaas Levende wurreme is goed aes Levende wormen is goed aas; Hij haal z’n aes trug Hij neemt wraak |
| aas, aes, zelfstandig naamwoord, aeze, aesie, aas (van het kaartspel) |
| aasje, aesie, zelfstandig naamwoord, aesies, aasje, greintje, vrijwel niets D’r zit gêên aesie verschil in dien twêêling Er is vrijwel geen verschil tussen die tweelingen ’t Schouw maor een aesie of ik was in de slôôt gereeje Het scheelde vrijwel niets of ik was in de sloot gereden; D’r zit gêên aesie kwaod bij Gezegd van iemand die altijd goede bedoelingen heeft |
| accorderen, akkerdeere, akkedeere, werkwoord, akkerdeer, akkerdeerde, geakkerdeerd / akkedeer,akkedeerde , geakkedeerd, accorderen, met elkaar overweg kunnen Ze konne van begin of an niet goed akkerdeere Ze konden van begin af aan niet met elkaar overweg Ook akkedeere; [Fra, accorder] accorderen, tot overeenstemming komen |
| accu, akkie, zelfstandig naamwoord, akkies, akkietjie, accu |
| acht dagen, achdaege, zelfstandig naamwoord, een week ’k Bin al in achdaege nie verdeur geweest Ik ben al in een week niet buiten geweest Maandag over achdaege Maandag over een week |
| achter, achter, uitdrukking, Er achter zijn (uitdr) Meegaan in trouwof lijkstoet Oóñze buuman waster gêênêês achter in de lijkstaosie Onze buurman liep niet eens in de begrafenisstoet mee |
| achteraan, achteran, bijwoord, 1. achteraan, achterop Hij komt altijd achteran, ok in de kerrek zittie achteran Hij loopt altijd achteraan, ook in de kerk zit hij in de achterste bank 2. achterna De pliesie zattum achteran De politie zat hem achterna Ook achternae |
| achteraankakken, achterañkakke, werkwoord, [sGr] altijd achteraan komen Ook achterañschijte |
| achteraankomertje, achterañkommertie, zelfstandig naamwoord, achterañkommerties, nakomertje Z’ is een achterañkommertie, een verwend en bedurreve mormel Ze is een nakomertje, een verwend en bedorven mormel |
| achteraanpraat, achterañpraat, zelfstandig naamwoord, achteraf praten ’t Had ôk anders gekend, maor da’s achterañpraat Het had ook anders gekund, maar dat is achteraf praten |
| achteraanschijten, achterañschijte, werkwoord, schijt achteran, scheet achteran, achterañgescheete, te laat komen Hij komt altijd achterañschijte Hij komt altijd te laat Ook añschijte |
| achteren, achere, achtere, bijwoord, achter, wc, toilet ’k Mot effe naer achere Ik moet even naar het toilet Ook achtere |
| achteren, van achtere, bijwoord, achteraf Van achtere bekeeke wassut harstikke fout, maor ja, ’van achtere kijk ie een koe in zijn kont’ Achteraf bekeken was het hartstikke fout, maar ja, ‘achteraf kijk je een koe in zijn kont’; Van achtere bekeeke Achteraf bekeken; Van achtere kijkie een koe in z’n kont Achteraf praten is altijd gemakkelijk |
| achterkontig, achterkonteg, bijvoeglijk naamwoord, achterbaks Ze is nogal achterkonteg, ze heppet achter d’r ellebooge Ze is nogal achterbaks, ze is niet te vertrouwen |
| achtermiddag, achtemiddag, zelfstandig naamwoord, achtemiddaege, achtemiddagie, namiddag Ik mot achtemiddag nog een paor booschoppe doen Ik moet deze middag nog een paar boodschappen doen |
| achterna, achternae, bijwoord, achterna Ze wiere deur de pliesie achternae gezeete Ze werden door de politie achterna gezeten Ook achteran |
| achterpeuler, achterpeuler, zelfstandig naamwoord, achterpeulers, achterpeulertie, landbouwwerktuig, o.a. gebruikt bij het dorsen van koolzaad |
| achtersmaks, achtersmaks, bijwoord, [Obl] achterbaks |
| achterst, achterste, uitdrukking, Op z’n achterste pôôte gaon staon [O] Zich hevig opwinden Al gao je oppie achterste pôôte staon, toch krijgie je zin nie Al wind je jezelf nóg zo op toch krijgt je je zin niet |
| achtertouw, achtertouw, uitdrukking, Int achtertouw zijn Achterlopen Hij was in ’t achtertouw messun werk en knap in ’t achtertouw messun betaolinge Hij liep achter met zijn werk en was behoorlijk achter met zijn betalingen |
| achteruit, achteruitjie, zelfstandig naamwoord, achteruitjies, corpulent zitvlak Meñs, wat worrie dik, je krijg al een hêêl achteruitjie Vrouw, wat word je dik, je krijgt al een behoorlijk dik achterste |
| achteruitboeren, achteruitboere, werkwoord, boer achteruit, boerde achteruit, achteruitgeboerd, economisch achteruitgaan |
| achterwent, achterwent, uitdrukking, Ik lôôp int achterwent Ik ben in het laatste deel van mijn leven |
| achtje, achie, zelfstandig naamwoord, achies, klein biervat, een achtje, 1/8 hectoliter |
| adelaar, aodelaer, zelfstandig naamwoord, aodelaers, aodelaertie, adelaar |
| adelen, aodele, werkwoord, adel, adelde, geadeld, adelen, korten, besterven van bout |
| adem, aosem, zelfstandig naamwoord, aosems, aosempie, adem Ik voelde z’n hêêten aosem in m’n nek Ik voelde zijn hete adem in mijn nek; Die deur hedden stinkenden aosem Er komt veel kou door die open deur; [Ant] Ket z’n aosem gerooke Ik ben even poolshoogte bij hem wezen nemen |
| ader, aer, zelfstandig naamwoord, aere, aertie, ader, aar De veearts prikte mette naeld precies in een aer De veearts prikte met de naald precies in een ader |
| Adrianus, Janus, eigennaam, Adrianus Is hij d’r êên van Januzze? Is hij een zoon van Janus? |
| advertentie, afferteñsie, zelfstandig naamwoord, afferteñsies, afferteñsietjie, advertentie |
| advocaat, affekaot, zelfstandig naamwoord, affekaotjie, advocaat (sterke drank) Affekaot wier ôk wel wipkul of kippebiest genoemd Advocaat werd ook wel wipkul of kippenbiest genoemd |
| advocaat, avvekaot, affekaot, zelfstandig naamwoord, avvekaotjie, advokaat, jurist Je mag wel avvekaot weeze om d’r uit te komme Je mag wel advokaat zijn om dit op te lossen Ook affekaot |
| af, of, uitdrukking, of en an maok vrouw en man Een verkering, die uit gaat en later weer aan gaat, leidt vaak tot een huwelijk; Dat viel of Dat viel tegen; Ze was te punt of Ze was uitgeput |
| af, of, (als eerste lid van scheidbaar samengesteld werkwoord) af Giete errepels maor of Giet de aardappels maar af |
| af, of, (als eerste lid van een samengesteld zelfstandig naamwoord) af Zie ofdak, ofbraek, etc |
| afbijten, ofbijte, werkwoord, bijt of, beet of, ofgebeete, van zich afbijten, zich verweren Je mô’ vaj je of bijte Je moet van je afbijten |
| afbinden, ofbinge, werkwoord, bing of, bong of, ofgebonge, afbinden |
| afbladderen, ofbladdere, werkwoord, bladder of, bladderde of, ofgebladderd, afbladderen, afschilferen (vooral van verf) |
| afbraak, ofbraek, zelfstandig naamwoord, ofbraeke, ofbraekie, afbraak |
| afbranden, ofbrande, werkwoord, brand of, brande of, ofgebrand, afbranden |
| afbreken, ofbreeke, werkwoord, breek of, brak of, ofgebrooke, afbreken |
| afdak, ofdak, zelfstandig naamwoord, ofdakke, ofdakkie, afdak De fietse stonge onder ’t ofdakkie De fietsen stonden onder het afdakje |
| afdeling, ofdêêling, zelfstandig naamwoord, ofdêêlinge, ofdêêlinkie, afdeling Deur zijn toedoen ister toen hier een ofdêêling van de SDAP opgericht Door zijn initiatief is hier toen een afdeling van de SDAP opgericht |
| afdoen, ofdoen, werkwoord, doed of, dee of, ofgedaen, 1. afdoen, beëindigen 2. schoonmaken Hebbie de glaeze al ofgedaen? Heb je de glazen al schoongemaakt? |
| afdrogen, ofdrôôge, werkwoord, drôôg of, drôôgde of, ofgedrôôgd, afdrogen |
| afgaan, ofgaon, werkwoord, gaad of, ging of, ofgegaon, 1. afgaan 2. zich ontlasten |
| afgescheidene, ofgeschaaiene, zelfstandig naamwoord, ofgeschaaienen, afgescheidenen van het gereformeerd kerkgenootschap Ook ofschaaie |
| afgewind, ofgewind, bijwoord, afgewind Ik heb de klok niet hore luie; ’t is zeker ofgewind Ik heb de klok niet horen luiden; de wind staat zeker de andere kant op |
| afgieten, ofgiete, werkwoord, giet of, goot of, ofgegote, afgieten |
| afgod, ofgod, zelfstandig naamwoord, ofgode, ofgodjie, afgod |
| afhakken, ofhakke, werkwoord, hak of, hakte of, ofgehakt, afhakken |
| afheinen, ofhaaine, werkwoord, haain of, haainde of, ofgehaaind, heining zetten, omheinen Een stik van d’n bôôgerd motte me nog ofhaaine, wañt je ken die rotjonges nie vertrouwe Een deel van de boomgaard moeten we nog omheinen, want je kunt die kwajongens niet vertrouwen |
| afjakken, ofjakke, werkwoord, jak of, jakte of, ofgejakt, afjakkeren |
| afkalven, ofkalleve, werkwoord, kalf of, kalfde of, ofgekalfd, afkalven De slôôskant gong lillek ofkalleve De slootkant was lelijk gaan afkalven |
| afkampen, ofkampe, werkwoord, kamp of, kampte of, ofgekampt, afhechten van breiwerk |
| afkanten, ofkante, werkwoord, kant of, kante of, ofgekant, afkanten |
| afkeuren, ofkeure, werkwoord, keur of, keurde of, ofgekeurd, afkeuren Ook opkeure |
| aflaat, oflaet, oflat, zelfstandig naamwoord, oflaete, oflatte, oflaetjie, oflatjie, aflaat, aan het huis gebouwde loods Zetjie klompe maor in d’n oflaet Zet je klompen maar in de loods Ook oflat |
| afleggen, oflegge, werkwoord, leg of, lee of, ofgeleege, afleggen, een gestorvene verzorgen Die persoon hessun vrouw ôk ofgeleege Die persoon heeft zijn vrouw ook afgelegd |
| aflegger, oflegger, zelfstandig naamwoord, ofleggers, ofleggertie, afzetter, oplichter Dien oflegger laetjie altijd te veul betaole Die aflegger laat je altijd te veel betalen |
| afleggertje, ofleggertie, zelfstandig naamwoord, ofleggerties, afgedankt kledingstuk We drooge toen ofleggerties van ouwere broerties en zussies We droegen toen afgedankte kleding van oudere broertjes en zusjes |
| aflopen, oflôôpe, werkwoord, lôôp of, liep of, ofgelôôpe, aflopen |
| afmaken, ofmaoke, werkwoord, maok of, maokte of, ofgemaokt, 1. afmaken, doden 2. beëindigen |
| afplukvlas, ofplokvlas, zelfstandig naamwoord, [sGr] losse vlasstengels die van bossen of boten zijn afgeplukt |
| afreden, ofrêêje, werkwoord, rêê of, rêêde of, ofgerêêje, afsteken van een slootof greppelkant Ze waere met een rêêspao de slôôskante an ’t ofrêêje Ze waren met een afsteekspade de slootkanten aan het afsteken |
| afroepen, ofroepe, werkwoord, roep of, roop of, ofgeroope, [Phk] in de kerk bekend maken van een sterfgeval Ze zeeje dattie dôôd was, maor ’t is nie waer, want hij is nog nied ofgeroope |
| afscheiden, ofschaaie, werkwoord, schaai of, schee of, ofgeschaaie, afscheiden De ofgeschaaiene worre ôk wel doleerende genoemd De afgescheidenen (gereformeerde kerkleden) worden ook wel dolerenden genoemd Zie ofgeschaaiene |
| afschoeven, ofschouve, werkwoord, schouf of, schoufde of, ofgeschoufd, [O] riet en gras weghakken langs wegen en slootkanten Zie ook schoufhaok |
| afslaan, ofslaon, werkwoord, slao of, sloog of, ofgeslooge, afslaan |
| afsteken, ofsteeke, werkwoord, steek of, stak of, ofgestooke, 1. afsteken 2. afdrijven, aborteren (bij vee) As een koe bij een kwaoje bevalling ofgestooke mô’ worre kompet kallef d’r an stikken uit; De veejas mosset kallef ofsteeke De veearts moest het kalf ontleden terwijl dit nog in de koe zat |
| afsteker, ofsteeker, zelfstandig naamwoord, ofsteekers, ofsteekertie, afsteker, man die met een hooivork hooi of graanschoven van een voer naar beneden afsteekt |
| aftellen, oftelle, werkwoord, tel of, telde of, ofgeteld, aftellen |
| aftelrijmpje, oftelrijmpie, zelfstandig naamwoord, oftelrijmpies, aftelversje bij kinderspelen Ook oftelversie |
| aftelversje, oftelversie, zelfstandig naamwoord, oftelversies, aftelversje Zie oftelrijmpie |
| aftippelen, oftippele, werkwoord, tippel of, tippelde of, ofgetippeld, [O] heel wat lopen Ik heb op dien dag hêêl wat ofgetippeld Ik heb die dag heel wat gelopen |
| aftrappen, oftrappe, werkwoord, trap of, trapte of, ofgetrapt, aftrappen |
| afval, ofval, zelfstandig naamwoord, ofvalle, afval |
| afvallen, ofvalle, werkwoord, [Wms] uitvallen van electriciteit (alleen gebruikt in voltooide vorm: De strôôm is t’r ofgevalle De electriciteit is daar uitgevallen) |
| afvoeren, ofvoere, werkwoord, voer of, voerde of, ofgevoerd, afvoeren |
| afvoeren, ofvoere, werkwoord, voer of, voerde of, ofgevoerd, laatste nachtvoederbeurt geven aan het op stal staande vee Ja, hij is wel thuis, maor hij’s an ’t ofvoere Ja, hij is wel thuis, maar hij voert het vee de laatste keer op deze dag |
| afvragen, ofvraege, werkwoord, vraeg of, vroog of, ofgevrooge |
| afwateren, ofwaotere, werkwoord, waoter of, waoterde of, ofgewaoterd, afwateren |
| afzagen, ofzaoge, werkwoord, zaog of, zaogde of, ofgezaogd, afzagen ’k Hepper al drielang een stik ofgezaogd en nou ist nog te kort Ik heb er al drie keer een stuk afgezaagd en nu is het nóg te kort |
| afzeggen, ofzegge, werkwoord, zeg of, zee of, ofgezaaid, afkondigen D’r wiere vandaeg twêê huwelukke ofgezaaid in de kerk Er werden vandaag twee huwelijken afgekondigd in de kerk |
| afzetten, ofzette, werkwoord, zet of, zette/zettende of, ofgezet, afzetten |
| ajuin, juin, zelfstandig naamwoord, juine, juintjie, ui Ik en m’n broer Juin, veertien aaiers in een kwart (oud Hoekschewaards gezegde, betekenis onbekend) |
| ak, akke, bijvoeglijk naamwoord, [veroud] vies, bedorven Ofblijve kind, da’s akke Afblijven kind, dat is vies |
| akelig, aokelek, bijwoord, [O] akelig, ziek, beroerd Ze voelde d’r aaige inêês zôô aokelek worre Ze voelde zich ineens zo beroerd worden |
| aker, aeker, zelfstandig naamwoord, aekers, aekertie, aker, putemmer aan touw |
| akeren, aekere, werkwoord, aeker, aekerde, geaekerd, akeren, water putten met een aker |
| akerketting, aekerketting, zelfstandig naamwoord, aekerkettinge, aekerkettingkie, akerketting |
| akertouw, aekertouw, zelfstandig naamwoord, aekertouwe, aekertouwchie, akertouw |
| akkertje, akkertie, zelfstandig naamwoord, akkerties, gemak Je ken ’t oppie dooie akkertie bijhouwe Je kan het op je dooie gemak bijhouden |
| al, al, bijwoord, ook al Al waere we d’r geweest, dan was ’t toch gebeurd Ook al waren we er geweest, dan was het toch gebeurd |
| al zijn dagen, alzendaege, bijwoord, warempel, stellig, zeker Ik glôôf alzendaege dattie nog glijk krijgt ôk Ik geloof stellig dat hij nog gelijk krijgt ook |
| al zijn leven, alzenleeve, bijwoord, heel zijn leven Hij ister alzenleeve al te broerd voor geweest Hij is er zo lang hij leeft al te lui voor geweest |
| albast, kallebas, zelfstandig naamwoord, kallebasse, kallebassie, [O] roodgeaderde wit marmeren knikker (verbastering van albast) |
| alevenwel, aleevel, tussenwerpsel, toch, nochtans, verdorie Lôôp toch niessôô te zeure, alleevel nog an toe! Loop toch niet zo te zeuren, verdorie nog aan toe! Bel donder allevel, daerom ken ’t eevel nog wel waer zijn Wel donders toch, daarom kan het toch nog wel waar zijn Zie ook eevel |
| algaande, algaonde, bijwoord, [O] allengs, gaandeweg ’t Gat wier algaonde grôôter Het gat werd gaandeweg groter |
| alle jaren, allejaere, bijwoord, jaarlijks |
| allebei, allebaai, telwoord, allebei, beide Hij stong met allebaai z’n hande in z’n zakke Hij stond met beide handen in zijn zakken |
| allegaar, allegaor, bijwoord, allemaal Ze gonge d’r allegaor naer toe Ze gingen er allemaal naar toe Zie allemael |
| allegaartje, allegaortie, zelfstandig naamwoord, allegaorties, allegaartje, rommeltje Het was maor een allegaortie, een opgeraopt zoochie Het was maar en allegaartje, een opgeraapt zootje |
| allemaal, allemael, ellemael, aemel, onbepaald voornaamwoord, allemaal Ze binne daer allemael êênder, dus uitkijke geblaeze Ze zijn daar allemaal onbetrouwbaar, dus uitkijken geblazen; Asse ellemael meelôôpe hebbe z’op Strien een optocht; Ze mosse d’r zôô nôôdeg aemel naer gaon kijke Ze moesten er zo nodig allemaal naar gaan kijken Zie [ook] allegaor |
| allemachtig, allemachteg, allemachies, tussenwerpsel, allemachtig! (uitroep van verbazing) Bel, allemachteg nog an toe! Wel allemachtig nog aan toe! |
| allemenselijk, allemeñselek, bijwoord, [O] buitengewoon Hij was altijd allemeñselek sterk, maor nou istie allemeñselek ziek Hij was altijd buitengewoon sterk, maar nu is hij buitengewoon ziek |
| aller-, alder, bijwoord, aller Den alderhôôgste De allerhoogste Den alderouwste De alleroudste |
| allereerst, aldereerste, bijwoord, allereerste Schipper Haain Toet hatten aldereerste waoterfiets op ’t Maesse Diep Schipper Hein Schilperoord had de eerste waterfiets (pedalo) op de Binnenmaas |
| allergisch, aogeerisch, bijvoeglijk naamwoord, allergisch ’k Bin aogeerisch voor seetische weefsels Ik ben allergisch voor synthetische weefsels (beide moderne woorden zijn hoogstwaarschijnlijk niet algemeen in het dialect ingeburgerd) Zie ook seetisch |
| allerhande, alderhande, onbepaald voornaamwoord, allerhande, veelsoortig Ook anderander |
| allerliefst, alderliest, bijvoeglijk naamwoord, allerliefst |
| alleszins, allesuñs, bijwoord, [O] alleszins, geheel en al Ik heb ter allesuñs naer gezocht Ik heb er uitgebreid naar gezocht |
| almacht, allemachie, uitdrukking, Hou je hande voor je allemachie Houd je handen voor je kruis |
| als de fluks, asterflus, bijwoord, direct, onmiddellijk Ik mos ter asterflus naer toe Ik moest er onmiddellijk heen Zie ook hôôd-over-bol |
| als ik hem, akkum, voegwoord, als ik hem Akkum te pakke krijgt zel die d’r van luste Als ik hem te pakken krijg zal hij er van lusten |
| alsjeblieft, assieblief, tussenwerpsel, alsjeblieft |
| alteratie, alteraosie, alteraozie, alternaozie, zelfstandig naamwoord, alteraosies, alteraosietjie, [Fra, altération] verwarring, paniek Deur de alteraosie bin’k ’t glad vergeete Door de paniek ben ik het helemaal vergeten; Deur die hêêle alternaozie wazzik de klus kwijt Door de totale verwarring was ik de kluts kwijt |
| alwaardig, allewaereg, bijvoeglijk naamwoord, korzelig, verongelijkt Zeg, doe niessôô allewaereg, stel ie niessôô an Zeg, doe niet zo verongelijkt, stel je niet zo aan |
| alwaardig, aolewaoleg, bijvoeglijk naamwoord, druk, aanstellerig Wat ista kind aolewaoleg Wat is dat een druk en aanstellerig kind |
| amandel, mangel, zelfstandig naamwoord, mangels, mangeltie, keelamandel |
| ambras, ambras, zelfstandig naamwoord, [O, Fra, embarras] drukte Waddun ambras, houwie maor een bietjie kuust Wat een drukte, houd je maar een beetje koest |
| ander, ander, uitdrukking, Hij lôôp altijd op een ander Hij probeert altijd op de zak van iemand anders te teren |
| ander, andere, bijvoeglijk naamwoord, volgende ’t Andere jaer Het volgende jaar |
| ander, anderander, bijvoeglijk naamwoord, verschillend, van alles en nog wat Ik zou ’t nied opeete, ze doen d’r anderander rommel in Ik zou het niet opeten, ze doen er allerlei rommel in Hij heb anderander sokke an Hij heeft twee verschillende sokken aan |
| anders, anderster, bijwoord, weer anders (overtreffende trap) Jij zeg wel dattut anders ken en hij weet het nog weer anders, maor volges mijn ken ’t nog anderster Je zegt wel dat het anders kan en hij weet het nog weer anders, maar volgens mij kan het nog weer anders |
| andersom, aorsom, aorzom, bijwoord, andersom Draai het nou is aorsom Bekijk het nu eens van de andere kant Ook aorzom |
| andijvie, andievie, jandievie, zelfstandig naamwoord, andijvie Ook jandievie |
| anekdote, annekedotes, zelfstandig naamwoord, anekdoten, wetenswaardigheden |
| anijs, jannijs, zelfstandig naamwoord, anijs |
| anker, añker, uitdrukking, Je zel nog oppie añker te land komme azzie zôô deurgaat Het zal nog wel eens een keer mis gaan als je zo doorgaat |
| antwoord, antwoord, zelfstandig naamwoord, [O] aanwezigheid, gezicht Durrevie zijn dat in z’n antwoord te zegge? Durf je hem dat in zijn gezicht te zeggen? |
| apostelpaard, apostelpaerde, zelfstandig naamwoord, [Lat, per pedes apostolorum] te voet, met de benen We gaon lôôpes, med apostelpaerde We gaan lopend, te voet |
| appelblos, appelbloes, bijvoeglijk naamwoord, [O] lichtrose kleur van japonstoffen |
| appelprol, appelprol, zelfstandig naamwoord, appelmoes Zie ook prol |
| appelsien, appelsien, zelfstandig naamwoord, appelsiene, appelsientjie, sinaasappel Goof de Kwaok ventte met appelsiene, vijgedaole en oereloete Govert de Kwaak ventte met sinaasappelen, vijgen en pinda’s |
| arabische knol, aoraobiese knol, arabiese knol, zelfstandig naamwoord, aoraobiese knolle, arabiese knolle, aoraobies knollechie, arabies knollechie, [O] koolraap met diameter van 10 cm |
| arbeid, erbaaid, errebaaid, zelfstandig naamwoord, arbeid, werk, geboorteweeen bij vee Ook errebaaid; Da’ bêêst mot toch eerst errebaaid hebbe om te kalleve Die koe moet toch eerst weeën hebben om te kunnen kalven |
| arbeider, errebaaier, zelfstandig naamwoord, errebaaiers, errebaaiertie, arbeider |
| arend, aerend, zelfstandig naamwoord, aerende, aereñtjie, 1. huls of angel van zeis of schrepel 2. arend, adelaar |
| Arend, Aerend, eigennaam, Arend Da’ diñchie is van Aerende Dat ding is van Arend |
| Arendje, Aerentjie, eigennaam, Arendje, vrouwennaam Vraeg ’t maor an Aerentjies Vraag het maar aan Arendje |
| Arie, Aai, Aoi, Aorie, eigennaam, Aoichie, Arie Ook Aorie Zie ook Ooi; M’n ome Arie was m’n nôôm Aoi Mijn oom Arie was ’mijn oome Aoi’ Ook Aorie |
| ark, errek, zelfstandig naamwoord, erreke, errekie, ark, woongebouw Ze weune in een errek, een huis met vijf kamers Ze wonen in een ark, een huis met vijf kamers (een ark is een langgerekt woongebouw dwars op de straat waarin meerdere afzonderlijke eenvoudige kleine woningen zijn aangebracht, dikwijls opgezet door de diaconie) |
| arm, errem, bijvoeglijk naamwoord, arm, behoeftig; Hij is te errem om te gêêuwe of te gaope Hij is straatarm Ook Hij is te errem om te lache, Hij is zôô errem aste straet; Ze zijn daer zôô errem datte lamp d’r scheef van hangt Ze zijn zeer arm (als de olie in de lamp op was ging hij scheef hangen; er was dan geen geld om nieuwe olie te kopen) |
| arm, errem, zelfstandig naamwoord, erreme, errempie, arm, lichaamsdeel ’t Kind hatter errem gebroke; Hij zetten gezicht azzun errem vol katte Hij kijkt mistroostig |
| arme, d’n erreme, zelfstandig naamwoord, armbestuur, diaconie Dat meñs had al jaere van d’n erreme en of en toe van de bedêêling Die vrouw werd al jaren onderhouden door de diakonie en soms kreeg ze van liefdadigheid; Hij mosset van d’n erreme hebbe Hij was afhankelijk van de armenzorg (ook: Hij was an d’n erreme); Je werkie an d’n erreme Hoe hard je ook werkt, alles wat je verdient gaat toch op |
| armenhuis, erremehuis, zelfstandig naamwoord, erremehuize, erremehuisie, 1. huis, eigendom van de kerk 2. rusthuis |
| armenland, erremeland, zelfstandig naamwoord, erremelande, erremelandjie, huurland dat eigendom is van de diakonie of ’den erreme’, het armbestuur |
| armenstede, erremestee, zelfstandig naamwoord, erremesteeje, erremesteechie, boerderij met land, eigendom van de Diakonie |
| armmeester, ermmêêster, zelfstandig naamwoord, ermmêêsters, ermmêêstertie, diaken |
| armoede, erremoe, erremoei, zelfstandig naamwoord, erremoechie, erremoeichie, armoede, narigheid, tegenslag Erremoe is faaiteluk geldgebrek, maor wij gebruike ’t ôk voor ellende en teegeslag Armoede is feitelijk geldgebrek, maar wij gebruiken het ook voor ellende en tegenslag Ook erremoei; D’n erremoe hank voor de glaeze Je kunt aan de gordijnen zien dat daar armoe wordt geleden Zie ook meleur |
| arrenstoof, arrestoof, zelfstandig naamwoord, arrestove, arrestoofie, warme stoof in arreslee |
| arrentikker, arretikker, zelfstandig naamwoord, arretikkers, arretikkertie, arreslee |
| arrentuig, arretuig, zelfstandig naamwoord, arretuige, arretuichie, bellentuig voor arreslee |
| as, as, voegwoord, als Ook azze; as is verbrááñde turref Gezegd om iemand de mond te snoeren, die steeds voorbehoud maakt door ’als’ te zeggen |
| ashok, ashok, zelfstandig naamwoord, ashokke, ashokkie, ashok, politiecel Vroeger broch de karreman d’n as in ’t ashok, laeter wier ’t pliesiecel Vroeger bracht de vuilnisophaler de as in het ashok, later werd het politiecel Zie ook tashok (samentrekking van ’t ashok) |
| assurantie, asserááñsie, zelfstandig naamwoord, asserááñsies, verzekering, assurantie De koste van de asserááñsie binne grôôter as die van d’n brañd De kosten van de verzekering zijn groter dan die van de brand |
| astrant, oñstrant, bijvoeglijk naamwoord, astrant, brutaal Die oñstrante maaid kwam zôô maor binne lôôpe |
| augurk, legor, zelfstandig naamwoord, legorre, legorrechie, augurk ’Zure bomme’ binne legorre in rezijn ‘Zure bommen’ zijn augurken in azijn |
| auspiciën, aspicië, zelfstandig naamwoord, auspiciën, toezicht |
| avanceren, avveseere, werkwoord, avveseer, avveseerde, geavveseerd, [Fra, avancer] voortmaken, opschieten Deurgaan jonges, een bietjie avveseere Doorgaan jongens, een beetje opschieten |
| avegaar, avegaor, zelfstandig naamwoord, avegaore, avegaortie, grote handboor |
| averecht, aeverecht, bijvoeglijk naamwoord, averecht (vakterm bij het breien) Êên recht en twêê aeverecht Één recht en twee averecht |
| averechts, aevereks, bijwoord, 1. averecht, verkeerd Hij werrek meddun pishañdjie en doed alles aevereks Hij houdt zijn gereedschap verkeerd vast en doet alles verkeerd 2. nijdig Hij wier aevereks omdakkem de waerhaaid zee Hij werd nijdig omdat ik hem de waarheid zei Zie ook duvels |
| avond, aevend, zelfstandig naamwoord, aevende, aevendjie, 1. avond, eind van de dag 2. goedenavond (groet) Aevend saome! Goedenavond allemaal!; aevend hebbe Klaar met werken [Num] Dan hajje nie vroeg aevend Dan was je met je werk niet vroeg klaar; ’t Is nog gêên aevend, zee de kraaieschieter en hij schoot ‘r nog tien (ook: en hij schoot z’n wijf) [Hei] We zijn nog niet waar we wezen willen; D’r komt d’n aevend in [Phk] Vochtig worden Den aevend komt al in d’n terrow De te oogsten tarwe is al vochtig door de avond As wasgoed te laet wor’ binnegehaald komt ten aevend d’r in Als wasgoed te laat wordt binnengehaald wordt het weer vochtig |
| avond, saeves, ’s aeves, bijwoord, ’s avonds We gonge vroeger saeves al om negen uur naer de koes We gingen vroeger ’s avonds al om negen uur naar bed (Een bedstee met deuren ervoor lijkt veel op een koets) |
| avondmaal, aevendmael, zelfstandig naamwoord, aevendmaele, Heilig Avondmaal in de protestantse kerk |
| avondrood, aevendrôôd, zelfstandig naamwoord, avondrood Aevendrôôd is mooi weer in de bôôt Avondrood betekent mooi weer de volgende dag Zie ook murregerôôd |
| avonturen, aventuure, avventuure, werkwoord, aventuur, avntuurde, geaventuurd / avventuur, avventuurde, geavventuurd, avonturen, wagen Ook avventuure; Da’ dors ik op mijn leeftijd nie meer te avventuure Dat durfde ik op mijn leeftijd niet meer te wagen |
| avontuur, avventuur, zelfstandig naamwoord, avventuure, avventuurtie, avontuur |
| avontuurtje, haojuuchie, zelfstandig naamwoord, haojuuchies, voorvalletje Een hêêl haojuuchie Een vrolijk voorvalletje |
| azen, aeze, werkwoord, aes, aesde, geaesd, azen, hebzuchtig verlangen De neefies en de nichies zatte al jaere te aeze opte erfenis De neefjes en de nichtjes zaten al jaren te azen op de erfenis |
| azijn, eezijn, rezijn, zelfstandig naamwoord, eezijne, eezijntjie, azijn Ook rezijn |
| baadje, baot, zelfstandig naamwoord, baote, baotjie, bruine werkmanskiel ’t Was een bruine werkkiel die ‘groene kiel’ wier genoemd, naer de kleur broñsgroen Het was een bruine werkkiel die ‘groene kiel’ werd genoemd, naar de kleur bronsgroen Ook beut, beutjie |
| baai, baoi, zelfstandig naamwoord, baai, grof wollen weefsel (vaak zwart aan de buitenkant en rood aan de binnenkant) De vrouwe die op de vloer gonge drooge een baoie rok en een haokmussie De vrouwen die op de vloer werkten droegen een grof wollen rok en een gehaakt mutsje |
| baaien rok, baoierok, zelfstandig naamwoord, baoierokke, baoierokkie, baaien rok |
| baak, baok, zelfstandig naamwoord, baoke, baokie, [Zbl, Bmk] steen van een steenvrucht (pruim, kers) Je motten baok uitspoege Je moet de pit uitspuwen |
| baakster, baokster, zelfstandig naamwoord, baoksters, baokstertie, [veroud] baker, kraamhulp Zie baoker |
| baaltje, baoltie, zelfstandig naamwoord, baolties, kleine jutezak (½ mud of 50 kg) |
| Baaltjesmannen, baoltiesmanne, zelfstandig naamwoord, [Obl] Beijerlanders (scheldnaam) Baaierlanders hadde altijd een baoltie bij d’r onder ’t motto: ‘waeit er niks in, d’r waeit ôk niks ooit’ Beijerlanders hadden altijd een baaltje bij zich onder het motto: ‘Waait er niks in, er waait ook niks uit’ |
| baalzak, baolezak, zelfstandig naamwoord, baolezakke, baolezakkie, baalzak, jutezak |
| baan, bao, zelfstandig naamwoord, [sGr] baan, weg Hij gong de bao op Hij ging de weg op |
| baard, baerd, zelfstandig naamwoord, baerde, baerdrtie, 1. vlasbaard Het binne faaitelek klaaine vlassteelties van ’t vertakte bovenend die losgeslooge zijn bij ’t rêêpe Het zijn feitelijk kleine vlassteeltjes van het vertakte boveneinde die losgeslagen zijn bij het repen 2. baard Hoe ken iemand zôô zuineg zijn op die paor haere in z’n gezicht, terwijl ze op z’n kont in ’t wild groeie Hoe kan iemand zo zuinig zijn op die paar haren op zijn gezicht, terwijl ze op zijn achterste in het wild groeien; Deur d’n baerd praote Met nadruk zeggen wat men wil of denkt; ook: iemand verbaal een bestraffing geven |
| baardaap, baerdaop, zelfstandig naamwoord, baerdaope, baerdaopie, man met baard |
| baardtarwe, baerdterrow, zelfstandig naamwoord, tarwesoort waarvan de aar bezet is met kafnaalden Ook baerdterro |
| baars, baers, zelfstandig naamwoord, baerze, baersie, baars, vissoort Zie ook stekelbaers |
| baarzen, baerze, werkwoord, baers, baersde, gebaersd, baarzen, baars vangen, op baars vissen Ze waere in de vliet an ’t baerze Ze waren in de vliet aan het baarzen vangen |
| baas, baes, zelfstandig naamwoord, baeze, baessie, [Obl] bazige vrouw Z’is een grôôten baes |
| baat, baot, zelfstandig naamwoord, vruchtgebruik van bijv. melkkoeien De mêêste hadde een gaait, maor sommegte hieuwe een koe om den baot. Ze mossen ‘m eete geeve maor de mellek en de mis mogge ze houwe De meesten hadden een geit, maar sommigen hielden een koe in vruchtgebruik. Ze moesten hem eten geven, maar de melk en de mest mochten ze houden; Om den baot houwe Voor het vruchtgebruik (baat) houden |
| bacil, baksil, zelfstandig naamwoord, baksille, baksillechie, bacil, bacterie Die vent achter me hoestte onophoudelek, de baksille vlooge om je oore; ik heb gauw m’n pet opgezet Die kerel achter mij hoestte onophoudelijk, de bacillen vlogen om je oren; ik heb gauw mijn pet opgezet |
| baden, baoie, werkwoord, baoi, baoide, gebaoid, baden, pootjebaden, zwemmen De jonges waere in de vliet an ’t baoie De jongens waren in de vliet aan het zwemmen |
| baggermolen, baggermeule, zelfstandig naamwoord, baggermeules, baggermeuletjie, baggermolen |
| baker, baoker, zelfstandig naamwoord, baokers, baokertie, [veroud] baker, kraamhulp (meestal oudere vrouw) Ook baokster; ’t Neukt den baoker niet (as ’t kind maor geboore wordt) Het maakt niets uit (als het maar doorgaat) |
| bakerspeld, baoksterspel, zelfstandig naamwoord, baoksterspelle, baoksterspeltie, bakerspeld Ze roeide met nôôdweer in een neutedoppie over de Maes, terwijl ze roeide met baoksterspelle (E. de Raat) Ze roeiden in noodweer in een notendopje over de Maas, terwijl ze met bakerspelden roeiden Zie ook vaaileghaaidspel |
| bakkeet, bakkêêt, zelfstandig naamwoord, bakkêête, bakkêêtjie, bakhuis (vroeger was het nog gebruikelijk zelf brood te bakken in een gemetselde oven of in een daarvoor gemetselde keet op het erf Een gemesselde bakkêêt bij boerderije en landerrebaaiershuisies Een gemetseld bakhuis bij boerderijen en landarbeidershuisjes |
| bakken, bakke, werkwoord, bak, bakte, gebakke, uitrichten Hij kon d’r aerdeg wat van bakke Hij kon er aardig wat van maken |
| bakkengoed, bakkegoed, zelfstandig naamwoord, werkkleding van rootbaklossers |
| bakkenlosser, bakkelosser, zelfstandig naamwoord, bakkelossers, bakkelossertie, speciale lossers van rootbakken in de vlasroterij (1920-1970) Zie bakkegoed Ook bakkenploeg |
| bakkenploeg, bakkeploeg, zelfstandig naamwoord, bakkeploege, bakkeploegchie, groep mannen die rootbakken vulden, losten en het natte vlas kegelden Zie bakkelosser, bakkegoed |
| bakker, bakker, uitdrukking, ’t Kom voor d’n bakker Het komt voor elkaar |
| bal, bal, uitdrukking, D’n bal is an [sGr] De boot is aan, de maat is vol (kwaad worden van balorigheid) |
| balein, blain, zelfstandig naamwoord, blaine, blaintjie, balein (vroeger gebruikt om een corset de nodige stijfheid te geven) |
| balk, ballek, zelfstandig naamwoord, balleke, ballekie, [O] ongelijk gemaaid gras Niette roim maoie, anders maokie een balk Niet te ruim maaien, anders maak je ongelijk gras; balleke draagbalken Je mag pas op ’t ijs aste balleke d’r onder legge Je mag pas op het ijs als de balken er onder liggen (verklaring: luchtbelletjes in het ijs die boven elkaar de dikte ‘balk’ van het ijs aangeven); Aste balleke onder ’t ijs legge maggie d’r op Gezegd tegen kinderen die op onbetrouwbaar ijs wilden |
| bamzaaien, bamzaoie, werkwoord, bamzaoi, bamzaoide, gebamzaoid, handjeraden (waarbij de deelnemers nul tot drie lucifers, bonen of iets dergelijks in de hand nemen en dan het totale aantal moeten raden) Ook bôôñtjiekippe, omsteeke |
| banaan, benaon, zelfstandig naamwoord, benaone, benaontjie, banaan |
| bang, bang, uitdrukking, bang hebbe bezorgd zijn Heb maor gêên bang Wees maar niet bezorgd |
| bangigheid, bañgechaaid, zelfstandig naamwoord, bañgecheeje, bañgechaaidtjie, bangheid, angst |
| bank, bank, zelfstandig naamwoord, banke, bankie, [O] wolk, egale donkere streep Kijk daer is een bank in ’t weste zitte Kijk daar eens een egale donkere streep in het westen zitten; Deur den bank genoome In het algemeen |
| banken, banke, werkwoord, bank, bankte, gebankt, volhouden Hij zel ’t wel banke Hij zal het wel volhouden |
| bankje, bankie, zelfstandig naamwoord, bankies, bankbiljet Een bankie van honderd Een bankbiljet van honderd euro |
| barbier, barrebier, zelfstandig naamwoord, barrebiers, barrebiertie, kapper, barbier Vroeger gong ie allêên op saeterdag te scheere bij den barrebier; de ouwe manne ‘over de neut’ of ‘over d’n duim’ Vroeger ging je alleen op zaterdag te scheren bij de barbier, de oude mannen over de ‘neut’ of over de ‘duim’ (omdat bij hen de wangen door tandverlies en rimpels waren ingevallen stak de barbier zijn duim in de mond van de klant om de wang naar buiten te laten opbollen. Ook was er voor dit doel een walnoot voor algemeen gebruik. Sommige klanten vonden deze manieren onhygiënisch en staken een extra dikke pruim in hun mond!) |
| barometer, barremeter, berremeter, zelfstandig naamwoord, barremeters, berremeters, barremetertie, berremetertie, barometer Den barremeter lôôp trug De barometer loopt terug Ook berremeter |
| barouchet, broes, zelfstandig naamwoord, broeze, broesie, [O, Fra, barouchette] groot ouderwets luxe rijtuig |
| barst, borst, zelfstandig naamwoord, borste, borssie, barst ’k Heb zôô’n pijn in m’n hôôd, m’n kop borst bekant |
| barsten, borste, werkwoord, borst, borstte, geborste, barsten De waterlaaiding was deur de vorst geborste; Te borste Te barsten ’t Paerd hassun aaige te borste gevreete Het paard had zich te barsten gevreten |
| barsten, teborste, bijwoord, te barsten Ze atte d’r aaige teborste an zouten haering Ze aten zich te barsten aan zoute haring Ik lach me teborste Ik lach me te barsten |
| barstensvol, borstesvol, bijvoeglijk naamwoord, stampvol |
| bast, bast, zelfstandig naamwoord, baste, bassie, lijf, lichaam Ik sloog ‘m op z’n bast Pijn in je bast hebbe; ’t Van je bast haole [sGr] Hard werken ten koste van je lichaam D’r wier mettet vlasplokke aerdeg verdiend, maor je mosset wel vañ je bast haole; Hangter je bast maor in Ga er maar voluit tegenaan |
| bastgoed, bastgoed, zelfstandig naamwoord, lijfgoed, werkgoed Da’ goed is gêên 100% meer; ’t is gêên kastgoed, maor bastgoed Die kleren zijn geen 100% meer; het is geen net goed, maar werkgoed |
| batraaf, badderaof, uitdrukking, [O] scheldwoord, alleen gebruikt in scheelen badderaof Schele vent |
| bauwenbout, pouwenbout, zelfstandig naamwoord, [O] blauwe bliksem Zie pauwenbout |
| bazenjas, baozejas, zelfstandig naamwoord, baozejasse, baozejassie, werkjasje van grauw katoen Allêên de voormanne of de onderbaoze drooge een baozejassie Alleen de voorlieden of onderbazen droegen een grauw katoenen werkjasje |
| bed, beddes, zelfstandig naamwoord, beddechie, beddechies, zaaibedden (perken) in de moestuin Ook beddechie klein zaaibed voor tuingewassen |
| bedaren, bedaor, uitdrukking, bedaor is, alle meñse bedaore Opwekking om het rustig te doen |
| bedeesd, bedest, bijvoeglijk naamwoord, [O] bedeesd, beschroomd, zedig, ingetogen, stemmig |
| bedel, meevel, zelfstandig naamwoord, meevels, meeveltie, [veroud] bedeltocht Ik zel maor is op de meevel gaon Ik zal maar eens op de bedel gaan |
| bedeling, bedêêling, zelfstandig naamwoord, diaconie Ze had een paor muile en een nieuw klêêd van de bedêêling gehad Ze had een paar muilen en een nieuw schort van de diaconie gekregen |
| bederver, bedurrever, zelfstandig naamwoord, bedurrevers, bedurrevertie, blauwe of grijze vleesvlieg, aasvlieg Zie ook maoieschijter(t) |
| bedisselen, bedistele, werkwoord, bedistel, bedistelde, bedisteld, bedisselen, stiekem organiseren |
| bedoden, bedooie, werkwoord, bedooi, bedooide, bedooid, [Obl] bestraft worden |
| bedorven, bedurreve, bijvoeglijk naamwoord, 1. bedorven D’r zit een bedurreve luchie an; ’t is harstikke vrot Er zit een bedorven luchtje aan, het is totaal verrot 2. verwend Het kind was deur d’r opoe hêêlemael bedurreve Het kind was door haar grootmoeder totaal verwend |
| bedragen, bedraege, werkwoord, bedraeg, bedroog, bedraege, bedragen De hêêle schae bedroog maor een tientjie De gehele schade bedroeg maar een tientje |
| bedrijf, bedrijf, zelfstandig naamwoord, bedrijve, bedrijfie, [O] zetboer Hij had twêê steeje, opten êêne zattie zellef en opten andere hattie een bedrijf zitte Hij had twee boerderijen, op de ene zat hij zelf en op de andere had hij een zetboer |
| bedstee, besstee, zelfstandig naamwoord, besstees, bessteechie, bedstee, slaapgelegenheid Van ’t slaepe in een natte besstee hebbe d’r nogal wat rôôd haer gekreege deur de roestañslag Van het slapen in een natte bedstee hebben er nogal wat rood haar gekregen door de roest; Azzie êêmel in ’t hooi geslaepe heb, dan kejje ’t in de besstee nie meer wenne Degene die aan de vrijheid heeft geroken kan er moeilijk meer afstand van doen |
| bedsteeblauw, bessteeblauw, bijvoeglijk naamwoord, verf met een speciale lichtblauwe kleur |
| bedsteebord, bessteebord, zelfstandig naamwoord, bessteeborde, bessteebortie, bedsteebord (horizontale legplank aan het voeteneind, die diende voor de berging van enig vaatwerk (de nachtspiegel) en de wekker. Soms ook de kwispedoor of rochelpotje) |
| bedsteeplank, bessteeplank, zelfstandig naamwoord, bessteeplanke, bessteeplankie, verticale, uitneembare plank die het bed aan de voorkant afsloot; Daster êên van de bessteeplank Kind dat 9 maanden na het huwelijk van de ouders wordt geboren |
| bedstro, bedstrôô, zelfstandig naamwoord, 1. haverstro voor matrasvulling 2. los stro onder het bed; Verhuize kost bedstrôô Verhuizen kost geld |
| beduid, bediet, zelfstandig naamwoord, bediete, bedietjie, biecht, verklaring Nou wil ik ’t hoore, nou mojje bediet doen Nu wil ik het horen, nu moet je het opbiechten |
| bedzeiker, beddezaaikert, zelfstandig naamwoord, beddezaaikers, beddezaaikertie, pissebed (isopoda of keldermot) Zie ook nestezaaikert, kelderzeug |
| beeldwit, beeldwit, bijwoord, [O] 1. met de helm geboren Die beeldwit gebore zijn hebbe een voorspellende gêêst voor naore dinge Die met de helm geboren zijn hebben een voorspellende geest voor vervelende dingen 2. lijkbleek Hij schrok z’n aaige beeldwit van die ôôge van de kat in d’n donker Hij werd lijkbleek van schrik toen hij de ogen van de kat in het donker zag oplichten In verband met het bijgeloof geeft Opprel (1895) nog de volgende bijzonderheden: Wie met de helm geboren is bezit enige geheimzinnige eigenschappen die hem meestal weinig plezier bezorgen. Hij weet van tevoren wie er in zijn buurt zal sterven. Ook iemand anders kan dat te weten komen door bij degene die beeldwit is over de linkerschouder te kijken. Een dode die boven aarde staat wordt (precies om twaalf uur ‘s nachts) begraven door hen die beeldwit zijn. Wee dan een gewoon mens die op die tijd midden over de straat loopt en die stoet tegenkomt. Hij wordt eenvoudig opgenomen en aan de kant gezet. Een ander verhaal zegt dat degene die beeldwit is een paar keer (weer ‘s nachts om twaalf uur) buitenshuis moet komen wanneer bij hem in de buurt iemand stervende is; Hij schrok z’n aaige ‘t beeldwit Hij schrok zich een ongeluk |
| been, bêên, bijvoeglijk naamwoord, been D’n heelt van z’n schêêmes was van bêên Het heft van zijn scheermes was van been; Hij is van bêên Hij is keihard |
| been, bêên, zelfstandig naamwoord, bêêne, bêêntjie, been Hij ha’ s’n bêên gebroke Hij had zijn been gebroken; Een blok ajje bêên Een blok aan je been; Hij heb gêên bêên om op te staon Hij heeft geen enkel steekhoudend argument; Hij hief ter gêên bêên voor uit te zette Hij hoefde er niets voor te doen; Hij is van de bêên Hij kan niet verder; Hij hette bêêne weer onder ’t gat Hij is weer hersteld (ook: het gaat hem financieel weer goed); Hij leg mette bêêne van huis Hij ligt (ziek) te bed |
| beenderijs, pienderijs, zelfstandig naamwoord, [Msd] dunne ijslaag op bomijs Ook pepierechie, pierepuisie |
| beentje-over schaatsen, bêêñtjie-over schaese, werkwoord, schaes, schaeste, geschaest, rondrijden op de schaats, paarrijden (op de buitensnee van de schaats) |
| beer, beer, uitdrukking, Hij’s lillek bij d’n beer genoome Hij is behoorlijk beetgenomen; Nou hekkie bij d’n beer! Nu heb ik je te pakken! |
| beest, bêêst, zelfstandig naamwoord, bêêste, bêêsie, koe Ik motte bêêste nog melleke Ik moet de koeien nog melken; ’t Is bij de bêêste of Het is te erg voor woorden; bêêsie klein formaat koe, koetje Een eerlek bêêsie Uitdrukking uit de veehandel om een dier aan te prijzen; overgegeeve bêêst door en door slecht mens |
| beestenboomgaard, bêêstenbôôgerd, zelfstandig naamwoord, bêêstenbôôgerde, bêêstenbôôgertie, dierentuin, zoo De kindere zijn met ’t schoolraaisie naer d’n bêêstenbôôgerd De kinderen zijn met het schoolreisje naar de dierentuin |
| beestengoot, bêêstegeut, zelfstandig naamwoord, bêêstegeute, bêêstegeutjie, voergoot voor de koeien in de koeienstal |
| beestenspul, bêêstespul, zelfstandig naamwoord, bêêstespulle, bêêstespullechie, circus D’r stonge een dot kraeme op de kerremus en ôk een draoimeule en een bêêstespul Er stonden een hoop kramen op de kermis en ook een draaimolen en een circus |
| beetje, bietjie, zelfstandig naamwoord, bietjies, beetje Een klaain bietjie is te veul van ’t goeie Een klein beetje is te veel van het goede Is tut nou nied een bietjie erg veul? Is het eigenlijk niet wat veel?; Alle bietjies hellepe, zee de schipper en hij gooide zijn vrouw overboord Alle beetjes helpen (het schip krijgt dan minder diepgang) |
| bef, beffie, zelfstandig naamwoord, beffies, bef, front Vroeger drooge de manne een beffie onder d’r vest en laeter de jonges onder d’r matroozepakkie Vroeger droegen de mannen een front onder hun vest en later de jongens onder hun matrozenpakje |
| begrafenis, begraefenis, zelfstandig naamwoord, begraefenisse, begraefenissie, begrafenis |
| begrafenishoed, begraefenishoed, zelfstandig naamwoord, begraefenishoeje, begraefenishoedtjie, hoge zwarte hoed Begraefenishoeje wiere beklêêd met mollehuije, dan weetjie glijk waervoor ze mollehuije gebruike Begrafenishoeden werden bekleed met mollehuiden, dan weet je meteen ook waarvoor ze mollenhuiden gebruikten |
| begrafenisklok, begraefenisklok, zelfstandig naamwoord, begraefenisklokke, begraefenisklokkie, luiden van een klok om een sterfgeval bekend te maken Zie ook overluie |
| begraven, begraefs, uitdrukking, Hij mot te begraefs Hij gaat naar een begrafenis |
| behangen, behange, uitdrukking, Al wasse mè goud behange, niemand wil d’r hebbe Een ongewenste bruid |
| behangen, behange, werkwoord, behang, behong, behange, behangen Ze had alles behange, ’t weunvertrek, de plee en ôk de besstee Ze had alles behangen, het woonvertrek, het gemak en ook de bedstee |
| behapstukken, behapstukke, werkwoord, behapstuk, behapstukte, behapstukt, behappen |
| beheimst, behaaimd, behaimd, bijvoeglijk naamwoord, geheimzinnig, stiekem Ze bin d’r wel erg behaaind mee, maor ’t kwam toch uit, al mosse de veugelties het uitzingen Ze zijn er wel erg geheimzinnig mee, maar het kwam toch uit, al moeten de vogeltjes het uitzingen; Hij ister erg behaaimd mee Hij doet er erg geheimzinnig over; behaimd [O] geheimzinnig Vraegter hum maor nie nae; hij ister zôô behaimd mee, dattie ‘t toch nie zait Vraag hem er maar niet naar; hij is daar zo geheimzinnig mee dat hij toch niets zegt |
| beide, baaie, telwoord, beiden, met z’n beiden Eên van baaie mottet geweest zijn Eén van beiden moet het geweest zijn |
| beidjes, baaichies, telwoord, samen, met z’n beiden We zijn ôk nog maor messun baaichies We zijn ook nog maar met ons beiden |
| Beijerland, Baaierland, eigennaam, Oud-Beijerland Dasse Baaierland zegge bewijst dattet meddun korte ‘ei’ mot worre geschreeve |
| Beijerlander, Baaierlander, uitdrukking, ’k Hè vandaeg d’n Baaierlander gezien Gezegde als ik op dat moment geen zin heb in werken; D’n Baaierlander i je lijf hebbe [Num] Je lamlendig voelen |
| bekaaid, bekaoid, bijwoord, slecht-af Hij ister bekaoid van ofgekomme Hij is er slecht afgekomen |
| bekaaien, bekaije, bekaoie, werkwoord, bekaij, bekaijde, bekaijd / bekaoi, bekaoide, bekaoid, [O] bezwijmen, flauw vallen, vergaan (van de stank) Je zou hier bekaije van de stank Ook bekaoie |
| bekaam, bekaom, zelfstandig naamwoord, [O] kaam op bier of inmaakpot |
| bekokstoven, bekokstoove, werkwoord, bekokstoof, bekokstoofde, bekokstoofd, bekonkelen |
| belaband, belabant, bijwoord, [Nbl] belazerd Bejje nou hêêlemael belabant? Zie ook belataefele |
| belatafelen, belataefele, werkwoord, belataefel, belataefelde, belataefeld, bedriegen, voor de gek houden |
| belijden, belije, werkwoord, belij, belee, beleeje, belijden, bekennen ’k Gelôôf niet dattie ’t zôômaor zel belaoie Ik geloof niet dat hij het zomaar zal bekennen |
| belogen, belooge, bijvoeglijk naamwoord, [Num] beroerd, slecht Hij zietter maor belooge uit Hij ziet er maar slecht uit |
| bemieteren, bemietere, werkwoord, bemieter, bemieterde, bemieterd, bedriegen, beduvelen |
| ben, bennechie, zelfstandig naamwoord, bennechies, mandje Ze gong meddun bennechie om booschoppe Ze ging met een mandje om boodschappen |
| benauwd, benauwd, bijwoord, bang Hij is van d’n duuvel nog nie benauwd Hij is voor de duivel nog niet bang |
| beneden, beneeje, bijwoord, beneden, onder Ze weune beneejedijks Ze wonen beneden aan de dijk |
| benenhok, bêênehokkie, zelfstandig naamwoord, bêênehokkies, knekelhuis Het bêênehokkie stong tot 1940 an de ’s Graevendêêlsendijk in Wieldrecht Het knekelhuisje stond tot 1940 aan de ‘s Gravendeelse dijk in Wieldrecht |
| benenwagen, bêênewaoge, zelfstandig naamwoord, bêênewaoges, bêênewaogentjie, benenwagen, te voet Ze waere mette bêênewage gekomme, ‘per pedes apostolorum’ volges Van Dommele Zij waren te voet gekomen, per ‘apostelpaard’ volgens Van Dommelen |
| benevens, beneffe, bijwoord, benevens, ook Ook bezije |
| benul, belul, zelfstandig naamwoord, benul, besef, begrip Hij hatter glad gêên belul van Hij had er helemaal geen benul van |
| beraad, beraed, zelfstandig naamwoord, [Phk] kritiek, tegenwerping Azzik ôk es wat zeg hebbie altijd beraed Als ik ook eens wat zeg heb je altijd kritiek |
| berachel, berachel, zelfstandig naamwoord, betengeling onder het behang (met jute bespannen) |
| bereden, bereeje, bijvoeglijk naamwoord, bereden, met paarden M’n nôôm heb nog bij de bereeje veld gediend Mijn oom heeft nog bij de bereden veldartillerie gediend |
| bereisd, beraaisd, bereeze, bijvoeglijk naamwoord, bereisd Hij is een beraaisd persoon. Canneda, Indië, Flakkee, overal istie geweest Ook bereeze |
| beren, beere, werkwoord, beer, beerde, gebeerd, beerput legen Ze waere in de Lange Buurt an ’t bêêre; hêêl de buurt moch meegeniete Ze waren in de Lange Buurt bezig de beerput te legen; de hele buurt mocht mee genieten Zie ook keegele |
| berenspek, beerespek, zelfstandig naamwoord, berenspek Ook beerevlaais; Ik zellie slaon as beerespek Ik zal je zo slaan dat het je lang zal heugen |
| berenvlees, beerevlaais, zelfstandig naamwoord, berenvlees Zie beerespek; Ik zellie slaon as beerevlaais Ik zal je zo slaan dat het je lang zal heugen |
| berg, bersie, berzie, zelfstandig naamwoord, bersies, berzies, grote hoeveelheid, massa Een grôôte petroelie meñse en een hôôp vollek isset zellefde as een bersie Een grote groep mensen (patrouille) en veel volk is hetzelfde als een massa Ook berzie [O] hoop, menigte Ik ken d’r best van misse want ik heb d’r toch een hêêlen berzie van Ik kan er best wat van afstaan want ik heb er toch een hele hoop van |
| bericht, berichie, zelfstandig naamwoord, kort bericht Da’ berichie hebbik in de krant geleze |
| beroepen, beroepe, werkwoord, beroep, beroop, beroope, beroepen Ze hebbe daer wel een nieuwen domenee beroope, maor veul issut niet. Hij heb z’n spao meegebrocht Ze hebben daar een nieuwe dominee, maar hij stelt niet veel voor. Hij zal wel lang blijven |
| beroerdigheid, broerdeghaaid, zelfstandig naamwoord, broerdegheeje, broerdeghaaidhaaidjie, misselijkheid, ziekte Zie ook rotteghaaid |
| berouw, berouw, uitdrukking, Beter mè berouw genoome dammè berouw gehouwe Het laatste is erger dan het eerste |
| berrie, burrie, uitdrukking, Isse al mak in de burrie? Is ze al goed gedresseerd? (plagende opmerking voor een pasgetrouwde man, waarin de echtgenote wordt vergeleken met een jong paard dat moet leren voor de wagen te lopen) |
| beschaafd, beschaofd, bijwoord, beschaafd Wie in de dikke Van Dale leest zel nie kenne begrijpe dasse nog over Algemêên Beschaofd durreve te praote Wie in de dikke Van Dale leest zal niet kunnen begrijpen dat men nog over Algemeen Beschaafd durft te praten |
| beschelden, beschelde, werkwoord, bescheld, beschold, bescholde, ontgelden, ergens voor opdraaien; Hij hattet gedaen, maor ik mosset beschelde Hij had het gedaan, maar ik moest er voor opdraaien |
| bescheten, bescheete, bijvoeglijk naamwoord, verlegen, teruggetrokken Doe nie zôô bescheete Doe niet zo verlegen Ook beschimmeld; ’k Wou dak ze in een bescheete doekie had (en da’k ze d’r mè m’n tande uit mos haole) Ik ben niet vies van geld (werd gezegd als men sprak over een flinke som geld waarvoor men zelfs bereid zou zijn het aan te pakken als er stront aan zat, want ‘geld stinkt niet’) |
| beschijten, beschijte, werkwoord, beschijt, bescheet, beschete, [O] ergens voor terugdeinzen, ergens voor bedanken, iets niet willen doen Ik beschijt ‘t wel lekker Daar bedank ik voor Ik beschijt ‘m, laetie ’t zellef maor doen Ik bedank er voor, laat hij het zelf maar doen |
| beschimmeld, beschimmeld, bijvoeglijk naamwoord, verlegen Maaid kijk niessôô beschimmeld, ze vreete je nied op Meid kijk niet zo verlegen, ze vreten je niet op Zie bescheete |
| besje, bessie, zelfstandig naamwoord, bessies, oude vrouw Zie ook ôôtjie, schreufie |
| besjoecheld, besjoecheld, bijvoeglijk naamwoord, [O] bezeten, gek Bejje besjoecheld? Ben je gek? |
| besjoechelen, besjoechele, werkwoord, besjoechel, besjoechelde, besjoecheld, [O] besjoemelen, bedriegen Hij wou me besjoechele maor hij ha’ gêên kááñs Hij wilde me bedriegen, maar ik gaf hem geen kans |
| beslaan, beslaon, werkwoord, beslao, besloog, besloge, beslaan (een paard van hoefijzers voorzien) ’t Paerd is vorege week nog beslooge bij de smid Het paard is vorige week nog beslagen met hoefijzers bij de smid |
| beslachten, beslachte, werkwoord, beslacht, beslachte, beslacht, lijken op in aard, uiterlijk of gedrag Hij beslachte z’n nôôm, waer die ôk naer hietende, ôk zôô’n nijpnaers Hij leek in aard op zijn oom, naar wie hij ook heette, ook zo’n gierige vent Zie ook kwañtjies weergao |
| beslongeren, beslongere, werkwoord, beslonger, beslongerde, beslongerd, voor de gek houden |
| besogne, bezoeijing, zelfstandig naamwoord, bezoeijinge, bezoeijiñkie, [O, Fra. besogne] rompslomp, beslommering, drukte |
| besomd, besomd, bijwoord, gemoeid, bezet Metta karrewaaichie is m’n hêêlen dag besomd Met dat karweitje is mijn hele dag gemoeid |
| bespieden, bespieje, werkwoord, bespie, bespiedde, bespied, bespieden, ontdekken, waarnemen Ik kon d’r niks bezonders an bespieje Ik kon er niets bijzonders aan ontdekken |
| bestel, mastel, bestel, zelfstandig naamwoord, mastelle, bestelle, mastellechie, bestellechie, bestel, anijsbeschuitbol Ook bestel [veroud] anijsbol (Hoekschewaards geboortegebak) |
| besterven, besturreve, werkwoord, besterref, besturref, besturreve, besterven Vlees en spek motte eerst goed besturreve zijn, daerom hangt ’t verreke een dag op de leer voordattie de kuip in mag Vlees en spek moeten eerst goed bestorven zijn, daarom hangt het varken een dag op de menladder voordat het de kuip in mag |
| bestoten, bestôôte, werkwoord, bestôôt, bestiet, bestôôte, ondernemen, aandurven Ik dors ’t niet te bestôôte Ik durfde het niet aan Ook bestoite; Ze bestôôte hêêl wat Ze ondernemen veel, ze durven heel wat aan |
| bestuiten, bestoite, werkwoord, [O] aandurven Zie bestôôte |
| bestuur, bestier, zelfstandig naamwoord, bestiere, bestiertie, bestuur Hij zit in ‘t polderbestier Hij zit in het polderbestuur |
| beter, beterder, bijwoord, nog beter ’t Gaot weer een bietjie beterder, ik mag alles weer eete Het gaat weer een beetje beter, ik mag alles weer eten |
| betoeterd, betoeterd, uitdrukking, [O] Bin jij betoeterd? Ben jij belazerd? |
| beton, pleton, zelfstandig naamwoord, beton Dat ouwe brôôd is zôô hard as pleton |
| betoveren, betôôvere, werkwoord, betôôver, betôôverde, betôôverd, betoveren D’r waere d’r nogal wat die je konne betôôvere, maor d’r waere ôk veul middele om d’r vanof te komme Er waren nogal wat mensen die je konden betoveren, maar er waren ook veel middelen om er van af te komen |
| betuinen, betuine, werkwoord, betuin, betuinde, betuind, slootkanten met palen en hout versterken (betuinen) tegen inkalven of inschieten |
| beugelzoete, beugelzoet, zelfstandig naamwoord, beugelzoete, beugelzoetjie, [O] blanke aagtappel Ook blomzoet |
| beuren, beure, werkwoord, beur, beurde, gebeurd, 1. gebeuren, overkomen ’t Beur niet en daermee uit! Het gebeurt niet en daarmee uit! 2. geld ontvangen, innen Ik mô m’n lôôn nog beure Ik moet mijn loon nog ontvangen |
| bewaarschool, bewaorschool, zelfstandig naamwoord, bewaorschoole, bewaorschooltie, kleuterschool ook kakschooltie |
| beware, urewaere, tussenwerpsel, uitroep bij gezamenlijk iets optillen (om de krachten op hetzelfde moment te bundelen) |
| bezeilen, bezaaile, uitdrukking, Je ken d’r gêên land mee bezaaile Je kan er niet mee samenwerken |
| bezem, bezum, zelfstandig naamwoord, bezums, bezumpie, bezem Zôô grôôs as een bezum Zo trots als een pauw |
| bezemband, bezumband, zelfstandig naamwoord, bezumbande, bezumbandjie, slijtband onderaan een rok (de rokken waren toen zó lang, dat zij als een bezem over de grond sleepten en dus sterk sleten) |
| bezending, bezending, zelfstandig naamwoord, bezendinge, bezendiñkie, grote massa Zie berzie Zie ook petroelie |
| bezet, bezet, bijvoeglijk naamwoord, verlegen, beschaamd, geheimzinnig Ze ister erg bezet mee, ze praot ter nooit over Ze is er erg verlegen mee, ze praat er nooit over; Hij hetter bezet mee Hij wil het niet weten voor een ander; ook: hij ister bezet mee |
| bezetting, bezetting, zelfstandig naamwoord, op de borst vastzittende kou of longontsteking |
| bezijden, bezije, voorzetsel, bezijden, naast ’t Kêêtjie stong bezije d’n dijk, neffe d’n damsteek Het keetje stond bezijden de dijk, naast de damsteeg |
| bezorgd, bezurregd, bijvoeglijk naamwoord, bezorgd Waer maokie je aaige faaitelek bezurregd over? Waar maak je je feitelijk bezorgd over? |
| bezorgen, bezurrege, werkwoord, bezurreg, bezurregde, bezurregd, bezorgen, rondbrengen Brôôd bezurge Brood bezorgen Krant bezurge Krant bezorgen |
| bidden, gebid, werkwoord, bid, bad, gebeden/gebid, 1. bidden Hij at al voor ze gebid hadde, net aste verrekes 2. uitgenodigd Ik bin deur d'n dôôdbidder gebid voor de begraefenis van de buurman Ik ben door de aanzegger uitgenodigd voor de begrafenis van de buurman |
| bieden, bieje, werkwoord, bie, bôôi, gebôôje, bieden Hij het te hôôg gebôôje, en nou hettiet añ z’n broek (nou hettiet añ z’n kont) Hij heeft te hoog geboden en nu zit hij er aan vast |
| biek, bik, zelfstandig naamwoord, bikke, bikkie, varken In november verhuist t’n bik naer de spekkuip In november verhuist het varken naar de spekkuip (huisslacht) |
| bier, bier, zelfstandig naamwoord, biertie, bruine jus zonder vet |
| bierpap, bierepap, zelfstandig naamwoord, bierepappe, bierepappie, nagerecht van karnemelk, donker bier, bloem, stroop en kaneel |
| biersteker, biersteker, zelfstandig naamwoord, bierstekers, bierstekertie, [O] grossier in bier |
| bietenblad, bieteblaere, zelfstandig naamwoord, bladeren van de suikerbiet (veevoer) Zie ook peeblaere |
| biezen, bieze, werkwoord, bies, biesde, gebiesd, aanbrengen van gouden biezen op rijtuigen, etc. |
| biezenhorrel, biezehorrel, zelfstandig naamwoord, het biezen snijden (een week voor de langste dag) |
| big, biggie, zelfstandig naamwoord, biggies, big We zelle da’ biggie nog een tijdjie bij de zog houwe We zullen die big nog een tijdje bij de zeug laten; bigges biggen: biggen De zog had twaolef bigges en een keuniñkie De zeug had twaalf biggen en een koninkje (de kleinste, veelal als laatste geboren, big die aan de laatste minst melk gevende tepel terechtkwam of met de fles moest worden grootgebracht) |
| biggel, biggel, zelfstandig naamwoord, biggels, biggeltie, [O] steen, grind De wurf lag vol mè grôôte biggels Het erf lag vol met grote stenen |
| biggelbak, biggelenbak, zelfstandig naamwoord, biggelenbakke, biggelenbakkie, grindbak An elken polderweg lag op bepaolde afstand een biggelenbak Aan elke polderweg lag op bepaalde afstand een grindbak (dienend om gaten in de weg op te vullen) Zie ook biggelhôôp |
| biggelhoop, biggelhôôp, zelfstandig naamwoord, biggelhôôpe, biggelhôôpie, [O] grindhoop Zie ook biggelenbak |
| bij, bie, zelfstandig naamwoord, biee, biechie, 1. bij ’t Kind is deur een bie gestooke Het kind is door een bij gestoken 2. wesp Opte Noord is een ‘bie’ een ‘bij’ en een ‘weps’ een ‘bie’ Op Heinenoord is een ‘bie’ een ‘bij’ en een ‘wesp’ een ‘bie’ |
| bij, bij, uitdrukking, Hij heb niks om bij te zette Hij heeft geen kracht om het vol te houden |
| bij lange na, belangenae, bijwoord, bij lange, nog lang niet We zijn d’r nog belangenae niet We zijn er nog lang niet |
| bij om, bij-om, tussenwerpsel, commando ’linksaf’ voor een lijnpaard (het meest linkse paard in een drie- of vierspan) |
| bij op, bij-op, tussenwerpsel, commando rechtsaf voor een lijnpaard |
| bijboeten, bijboete, werkwoord, boet bij, boette bij, bijgeboet, 1. bijpoten, aanvullen van gewas 2. geld bij elkaar leggen Ook lappe (geld bij elkaar leggen om een bepaald bedrag te bereiken) |
| bijboord, bieboord, uitdrukking, Hij lôôp van bieboord naer bâboord Hij slentert doelloos rond |
| bijenkorf, biekurf, zelfstandig naamwoord, biekurve, biekurfie, bijenkorf D’r stong een biekurf in ’t kôôlzaed Er stond een bijenkorf in het koolzaad |
| bijennest, bieënest, uitdrukking, ’t Lijkent hier wel een bieënest Gezegd als een groot gezelschap door elkaar heen zit te praten |
| bijgelijk, begeelek, voegwoord, evenals, zoals D’r binne meer kouwe winters geweest, begeelek in 1929 Er zijn meer koude winters geweest, zoals in 1929 |
| bijgelijks, bijgelijk, bijwoord, bijvoorbeeld, zoals |
| bijkans, bekant, bijwoord, bijna, bijkans Dien auto roch me bekant Die auto raakte me bijna ’t Is bekant niet te glôôve Het is bijna niet te geloven |
| bijlappen, bijlappe, werkwoord, lap bij, lapte bij, bijgelapt, [O] 1. bekeuren, verbaliseren 2. iemand erbij lappen, in het complot betrekken |
| bijspul, bijspul, zelfstandig naamwoord, bijspulle, bijspullechie, groente bij het middagmaal |
| Bijsterveld, Bijstervelde, uitdrukking, Gao jij maor met je pis naer Bijstervelde Je maakt mij niets wijs (Bijsterveld was een bekende piskijker in Rotterdam, die aan iemands urine kon zien welke ziekte hij had) |
| bijtijds, betijs, bijwoord, [Phl] bijtijds |
| bijvoorbeeld, bevôôbeld, bijwoord, bijvoorbeeld Ook bijgelijk |
| bijzonder, bezonder, bijvoeglijk naamwoord, bijzonder As dialectwoord is bezonder niks bezonders |
| bil, bille, uitdrukking, We zelle wel zien wie de bille blankste heb Het komt wel uit wie gelijk heeft; ook: Het komt wel uit wie eerlijk is |
| binden, binge, werkwoord, bing, bong, gebonge, binden, opbinden ’t Binge van vlasschranke betaolde in 1940 twêê gulde 30 voor de 100 hôôpe van 8 schranke, da’s 0,3 cent de schrank In 1940 werd voor het binden van bossen bolvlas fl. 2,30 voor 100 hopen van 8 bossen betaald, dat is 0,3 cent per bos An hande en voete gebonge zain Geen vrijheid van handelen hebben Ik bin an huis gebonge Ik ben aan huis gebonden; Hij heb waaineg voor ’t gat te binge Hij kan het noodlot niet tegenhouden door gebrek aan middelen |
| binder, binger, zelfstandig naamwoord, bingers, bingertie, binder, vlasopbinder De bingers binne d’r uitgereegend De vlasopbinders moesten stoppen met werken vanwege de regen |
| bing, bing, zelfstandig naamwoord, binge, biñchie, aantrektouw bij oogstwagen As ’t voer vol is en toegeleege gaot t’n bing over de polderbôôm om añgereege te worre Als de oogst geladen en toegelegd is gaat het aantrektouw over de ponderboom om de lading stevig te verankeren |
| Binnemaas, Binnemaes, eigennaam, 1. gemeente in de Hoeksche Waard 2. oude afgedamde waterloop in de Hoeksche Waard |
| binnen, binne, uitdrukking, Hij is binne Hij heeft veel geld |
| binnenbeer, binnebeer, zelfstandig naamwoord, binnebeere, binnebeertie, onvolledig gecastreerd varken, met scherp smakend ranzig vlees; daarom sneed men een driehoekig stukje uit het oor ten teken dat hij niet voor de huisslacht gebruikt werd |
| binnenkomer, binnekommertie, zelfstandig naamwoord, [Phk] De (verplichte) eerste consumptie in het café om er bijvoorbeeld te mogen biljarten: wie niets drinkt mag niet binnen komen |
| binnensmonds, binnesmoñs, bijwoord, binnensmonds, onverstaanbaar |
| binnering, binnering, zelfstandig naamwoord, piksel, uitschot Afvalgraon of -zaed wier ‘binnering’ genoemd. Van lijnzaed wastat ’stamperij’ Afvalgraan of afvalzaad werd ‘binnering’ genoemd, van lijnzaad was dat ‘stamperij’ |
| bittertje, bittertie, zelfstandig naamwoord, bitterties, bitter borreltje (jenever of brandewijn met elixer, een van kruidenmengsels, al of niet door de kastelein zelf gemaakt, extract (er waren verschillende soorten: o.a. maagbitter en Catz-elixer men bestelde een naar dit merk genoemd ‘katsie’ en veel later Jägermeister) |
| blaadje, blaechie, zelfstandig naamwoord, blaechies, blaadje Een blaechie ken zôôwel een bôômblad as een blaechie pepier zijn Een blaadje kan zowel een boomblad als een blaadje papier zijn |
| Blaak, d’n Blaek, eigennaam, Blaakschendijk |
| blaar, blaer, zelfstandig naamwoord, blaere, blaertie, blaar Ook blijn; Hij praot de blaere op z’n tong Hij praat aan één stuk door; Wie z’n gat brandt mot opte blaere zitte Je moet de gevolgen van je daden dragen |
| blaas, blaes, zelfstandig naamwoord, blaeze, blaesie, blaas, varkensblaas Nae de slacht krege me d’n opgepompten blaes om mee te speule, ’t ding stonk naer reuzel en verrekespis Na de slacht kregen we de opgepompte blaas om mee te spelen, ’t ding stonk naar reuzel en varkenspis |
| blaas, blaesie, zelfstandig naamwoord, blaesies, blaasje, korte rustpauze, adempauze Kwan, we zelle eerst is een blaesie pakke Kom, we zullen eerst eens een korte rustpauze nemen Zie ook stoppie, vijfpik |
| black varnish, blankwarnas, zelfstandig naamwoord, [Eng, black varnish] zwarte vernis Ook blankwarnas |
| blackvarnishen, blankwarnasse, werkwoord, blankwarnas, blankwarnaste, geblankwarnast, [Eng, black varnish] in de zwarte vernis zetten ’t Onderend van de buitemuure was mêêstal tot een el hôôgte geblankwarnast teege deurwaotere Het ondereind van de buitenmuren was meestal tot een el hoogte in de zwarte vernis gezet tegen vochtdoorslag |
| blad, bled, zelfstandig naamwoord, bleds, bleddechie, blad van metaal (bijv. kachelplaat) |
| bladerkaf, blaerkaf, zelfstandig naamwoord, vlasafval Blaerkaf is faaitelek gêên echt kaf; ’t zijn de verdrôôgde blaechies van de vlasstengel, waerdelôôs spul Vlasafval is feitelijk geen echt kaf; het zijn de verdroogde blaadjes van de vlasstengel, waardeloos spul |
| blanketten, blankette, werkwoord, blanket, blankette, geblanket, opmaken van vrouwen Een geblankette maaid Een opgemaakt meisje |
| blauwbloem, blauwblom, zelfstandig naamwoord, vlassoort Eerst waster allêên blauwblom, laeter ôk witblom en nog laeter concurrent Eerst was er alleen de blauwe vlassoort, later ook de witte, en nog later concurrent |
| blauwe bliksem, blauwenbliksem, zelfstandig naamwoord, pap of brij van water en/of taptemelk en boekweitmeel Zie ook meeleflip, meeldeflip |
| Blauwhuis, ’t Blauwhuis, eigennaam, [sGr] psychiatrische inrichting in Dordrecht Van ‘s Graevendêêl gonge de gekke naer ‘t Blauwhuis in Dordt, van Baaierland gonge ze naer Maosoord in Poortugaol; ze wiere dan opgehaold mette ‘blauwe waoge’ |
| blauwmaanzaad, blauwmaonzaed, zelfstandig naamwoord, blauwmaonzaeje, blauwmaonzaedjie, papaver Maonzaedolie was nog fijnder as kôôlzaedolie Blauwmaanzaadolie was nog edeler dan koolzaadolie Zie ook slaepbolle |
| blauwtje, blauwchie, zelfstandig naamwoord, blauwchies, kalkeerpapier, carbonpapier |
| blazen, blaeze, werkwoord, blaes, blies, geblaeze, 1. blazen 2. muziek maken in een fanfare of harmonie We motte een saeterdag blaeze en marse mette fefare We moeten zaterdag muziek maken en marcheren met het fanfarekorps; Hij blaes veuls te hôôg van d’n toore Hij zet veel te hoog in |
| bleek, blaaik, zelfstandig naamwoord, blaaike, blaaikie, bleekveld, grasveld ’t Witte goed lag opten blaaik Het witte goed lag op het bleekveld |
| bleekpoeder, blaaikpoeier, zelfstandig naamwoord, blaaikpoeiers, blaaikpoeiertie, bleekpoeder (chloorkalk) |
| blees, blees, zelfstandig naamwoord, bleeze, bleesie, dop, kaf, bast, schil Azze me kruisdoores atte, spooge me de bleeze uit Als we kruisbessen aten, spuwden we de schillen uit Zie ook kruisdooren |
| blein, blaain, zelfstandig naamwoord, blaaine, blaaintjie, blaar, bloedblaar Hij had zôô op z’n duim geslooge dattie d’r een grôôten blaain an overhieuw Hij had zo op zijn duim geslagen dat hij er een grote blaar aan overhield |
| blenter, blenter, zelfstandig naamwoord, blenters, blentertie, [O] schreeuwlelijk Die vent is een grôôten blenter Die man is een grote schreeuwlelijk |
| blenteren, blentere, werkwoord, blenter, blenterde, geblenterd, [O] veel en luidruchtig schreeuwend praten |
| bles, bles, zelfstandig naamwoord, blesse, blesie, [O] 1. witte streep op het voorhoofd van een paard, doorlopend tot op de neus 2. [Zbl] schraal belegde boterham |
| blessen, blesse, werkwoord, bles, bleste, geblest, loenzen, enigszins scheel kijken ’k Wil nou indirek nie zegge dattie scheel is, maor z’n linkerôôg gaot ovventoe blesse Ik wil niet meteen beweren dat hij scheel kijkt, maar hij loenst af en toe met zijn linkeroog |
| Blieken, Bliek, eigennaam, 1. Klaaswalenaar (bijnaam) 2. Sassenaar (inwoner van Strijen-Sas; scheldnaam) |
| blik, blik, bijvoeglijk naamwoord, [O] te kijk, in het zicht ’t Gurdijn motjie wat laete zakke, anders is ‘t zôô blik in hois Je moet het gordijn wat laten zakken, want anders zit je zo te kijk Wat zit je hier erreg blik Wat zit je hier toch erg in het zicht |
| blik, blik, zelfstandig naamwoord, 1. waardeloze erwtenpeulen met slecht ontwikkeld zaad 2. omgekeerde speelkaarten in een pak Je mod overgeeve, want d’r zit blik in ‘t stok Je moet opnieuw delen want er zitten kaarten omgekeerd in het pak (ieder kan dan dus zien welke kaarten dat zijn) |
| blikje, blikkie, zelfstandig naamwoord, blikkies, [Bmk] blikken bekertje (waarmee drinkwater uit de opgehaalde aker van de regenput werd geschept) |
| blikslagers, blikslaegers, tussenwerpsel, bliksems Blikslaegers nog an toe! Bliksems nog an toe! |
| blikvuur, blikvuur, zelfstandig naamwoord, bliksem zonder donder |
| blind, blinden, zelfstandig naamwoord, raamluiken |
| blind, blint, zelfstandig naamwoord, blinte, blintjie, zwarte plaat achter de kachel Zie bled |
| blinde weg, blindeweg, zelfstandig naamwoord, blindewege, blindewechie, [Zbl] doodlopende weg |
| blindkap, blindkap, zelfstandig naamwoord, blindkappe, blindkappie, masker voor een paard in de karnmolen Om ’t paerd te bescherme tege draoiereghaaid wiere de ôôge bedekt meddun blindkap Om het paard te beschermen tegen duizeligheid werden de ogen bedekt met een masker |
| blindoogje, blindôôchie, zelfstandig naamwoord, blindoogje, kinderspel met gesloten ogen Blindôôchie aftelle en touwchiespringe Blindoogje aftellen en touwtje springen |
| blink, blink, uitdrukking, Van boovene blink, van ondere stink Zich mooier voordoen dan men is |
| blisters, blisterse, bijvoeglijk naamwoord, [Zbl] bliksemse Blisterse jonge! Bliksemse jongen! |
| bloed, bloed, uitdrukking, bloed voor ’t hart krijge Spijt krijgen |
| bloedblein, bloedblaain, zelfstandig naamwoord, bloedblaaine, bloedblaaintjie, bloedblaar Zie blaain |
| bloeddoorlopen, bloeddeurlôôpe, bijwoord, bloeddoorlopen Hij hamme daer twêê bloeddeurlôôpe ôôge van d’n drank, azzie ‘m een klap op z’n kop gaf kwam d’r VOLLEDIGE VERGUNNING op z’n veurhôôd te staon Hij had me daar twee bloedoorlopen ogen van de drank, als je hem een klap op zijn hoofd gaf kwam er VOLLEDIGE VERGUNNING op zijn voorhoofd te staan (muurbord van een café waar sterke drank verkocht mocht worden) |
| bloedeigen, bloedaaige, bijvoeglijk naamwoord, bloedeigen, bloedverwant Da’s bloedaaige femilie, dus van de werreme kant Dat zijn bloedverwanten, dus niet aangetrouwd |
| bloeden, bloeie, werkwoord, bloei, bloeide, gebloeid, bloeden Hij lee te bloeie as een rund Hij lag te bloeden als een rund |
| bloedje, bloechie, bloedjie, zelfstandig naamwoord, bloechies, bloedjies, onnozel, hulpeloos kind Ook bloedjie Zie ook wurmpie |
| bloedstreep, bloedstreep, zelfstandig naamwoord, bloedstreepe, bloedstreepie, albasten knikker met roodbruine streep Een bloedstreep is tien keer zôôveul waerd as een glaeze schietknikker Een bloedstreep is tien keer zoveel waard als een glazen schietknikker |
| bloem, blom, zelfstandig naamwoord, bloem, gebuild meel |
| bloem, blom, zelfstandig naamwoord, blomme, blommechie, 1. bloem (plant) Butterblommechies en grôôte blomme zôôas de knelisroos Boterbloemen en grote bloemen zoals de pioenroos 2. [Klw] het ongerepte D’n blom ister of bij die maaid, ’t is een ofgelikten boterham Die meid is niet zo jong en ongerept meer, zij is al vaker met een man naar bed geweest; D’n blom ister of Ouderdoms- of slijtageverschijnselen vertonen; ’t blommechie ister of Ouderdoms- of slijtageverschijnselen vertonen; ’n blommechie opte volle Een drogend laagje op het pas geploegde land |
| bloembaal, blombaol, zelfstandig naamwoord, blombaole, blombaoltie, [Hei] meelzak |
| bloemig, blommeg, bijvoeglijk naamwoord, bloemig Goeie blommege aerepels, êênen bonk blom Goede kruimige aardappels, één en al kruim Dazzun blommege maaid! Dat is een pronte meid! |
| bloemkool, blomkôôl, zelfstandig naamwoord, blomkôôle, blomkôôltie, bloemkool |
| bloempap, blommepap, zelfstandig naamwoord, blommepappe, blommepappie, pap van zoete melk en tarwebloem; Zôô hêêl as blommepap Zichzelf niet bloot gevend Hij luister wel naer waddun ander vertelt, maor zellef istie zôô hêêl as blommepap |
| bloemzoete, blomzoet, zelfstandig naamwoord, blomzoete, blomzoetjie, [O] blanke aagtappel (zoete bewaarappel) Zie beugelzoet |
| bloken, blooke, werkwoord, blook, blookte, geblookt, [O] 1. oogst of gewas opnemen (stamt uit de tijd van de tiendplicht, tiendblokers) Ik bin venochend ‘s weeze blooke en ik glôôf dat de appels nogal mee zelle valle Ik heb het vanmorgen eens opgenomen en ik denk dat de appeloogst nogal mee zal vallen 2. poolshoogte nemen, kijkje nemen |
| bloot, blôôt, bijwoord, bloot Op de TV kejje ’t zien: blôôt is wat anders as naokend Op de TV kun je het zien: bloot is wat anders dan naakt Hij is voor z’n blôôte (bedoeld wordt kont) ’t Is dik voor mekaar |
| blootschoof, blôôtschôôf, bijwoord, bouwland waar de oogst is afgehaald Het land is blôôtschôôf te añvaerde Het land is zonder oogst te aanvaarden Zie ook blôôte |
| blotekontengezicht, blôôtekontegezicht, zelfstandig naamwoord, blôôtekontegezichte, blôôtekontegezichies, kinderlijk gezicht (bol, rond, vaak rossig, kinderlijk uiterlijk) |
| bloten, blôôte, werkwoord, blôôt, blôôtte, geblôôt, bouwland leeg maken |
| blotevoeten-, blôôtevoete, bijwoord, mager, karig Een blôôtevoetemael Een maaltijd van gekookte aardappelen zonder groenten en/of vlees of spek |
| blotevoetenzeil, blôôtevoetezaail, zelfstandig naamwoord, blôôtevoetezaaile, blôôtevoetezaailtie, geverfde houten vloer (bruin met gele patroontjes) Zie ook sakkerdaone |
| bo, boo, zelfstandig naamwoord, booë, boochie, boterham Een masteluinen boo met stroop en kaoie was een traktaosie Een witte boterham met stroop en kaantjes was een traktatie |
| bobbel, bobbel, zelfstandig naamwoord, bobbels, bobbeltie, bult |
| bobber, bobbers, zelfstandig naamwoord, met modder of sneeuw besmeurde hoge schoenen of laarzen Je kom nie mettie bobbers in d’n huis hoor! Je mag met dei vieze laarzen niet binnekomen hoor! |
| bobber, bobbes, zelfstandig naamwoord, bobbesse, bobbessie, bolvormige cactus |
| bobberen, bobbere, werkwoord, bobber, bobberde, gebobberd, eerste fase van vlas zwingelen (half-zwingelen), revolutiewerk Toen in d’n oorlog de vlasprijze omhôôg vlooge was bobbere al voldoende Toen in de oorlog de vlasprijzen omhoog vlogen was halfzwingelen al voldoende; Hij kemme de moord bobbere Hij kan me wat |
| bobberig, bobbereg, uitdrukking, ’t Is bobbereg weer Nat, koud en winderig weer |
| bobbers, bobbers, uitdrukking, Hij lôôpter bobbers bij Hij loopt er piekfijn bij (ook: verwaand) |
| bocht, bocht, zelfstandig naamwoord, bochte, bochtie, [Bmk] afgerasterd stuk dijk waar koeien grazen |
| bocht, buchie, zelfstandig naamwoord, [O] 1. bultje 2. bultenaar (pars pro toto) Die man hadd’n buchie |
| bodem, boejem, bôôjem, zelfstandig naamwoord, boejems, bôôjems, boejempie, bôôjempie, bodem Je begon d’n boejeum al te zien Je begon de bodem al te zien Ook bôôjem; D’r zit een gat in d’n bôôjem |
| boedekeet, beutekêêt, zelfstandig naamwoord, beutekêête, beutekêêtjie, rommelhok Wat een boeltie isset hier, ’t lijkent wel een beutekêêt Wat een boeltje is het hier, het lijkt wel een rommelhok |
| boekhouder, boekhouwer, zelfstandig naamwoord, boekhouwers, boekhouwertie, boekhouder |
| boeltje, boeltie, zelfstandig naamwoord, boelties, 1. inboedel Z’n hêêle boeltie is verbrand Zijn boerderijtje is totaal verbrand 2. zootje, puinhoop Je mag da’ boeltie wellis goed opruime Je mag die puinhoop wel eens goed opruimen |
| boeman, boeman, zelfstandig naamwoord, boemanne, boemannechie, boze geest Ook bullebak Zie ook weerwolf |
| boenen, boene, werkwoord, boen, boende, geboend, boenen (met water en bezem de straat schoonmaken) |
| boenhuis, boenhuisie, zelfstandig naamwoord, boenhuisies, melkhok, spoellokaal voor het melkgerei |
| boer, boer, zelfstandig naamwoord, boere, boertie, handelaar (algemene benaming, groenteboer, melkboer, kolenboer, olieboer, etc.); As te boere boer wille blijve, neme de vrouwe gêên manne en de manne gêên wijve Gezegd als broers en zusters bij elkaar op de boerderij bleven wonen om te voorkomen dat het bezit met anderen gedeeld moest worden |
| boeren, boere, werkwoord, [O] jongensspel Zie boerekaleze |
| boerendorp, boeredurp, zelfstandig naamwoord, boeredurpe, boeredurpie, plattelandsgemeente ’s Graevendêêl leg tan wel ducht bij Dordt maor ’t blijft een boeredurp en ze binne d’r nog grôôs op ôk ’s Gravendeel ligt dan wel dicht bij Dordt, maar het blijft een plattelandsgemeente en ze zijn er nog trots op ook |
| boerengedoente, boeregedoente, zelfstandig naamwoord, boeregedoentes, boeregedoentetjie, boerderij Hij weunt op een boeregedoente onderdijks Hij woont op een boerderijtje onder aan de dijk Zie ook stelliñkie |
| boerenkalissen, boerekaleze, werkwoord, [O] jongensspel, waarbij de ene partij een stapeltje stenen moest bewaken dat de andere trachtte omver te werpen Ook boere |
| boerenmeid, boeremaaid, uitdrukking, Boereknecht is boerenhond, boeremaaid is boerekat, die ving allicht wat De boerenmeid is beter af dan de boerenknecht |
| boerenplaats, boereplaes, zelfstandig naamwoord, boereplaese, boereplaesie, boerderij, hofstee Zie ook stee |
| boerenspul, boerespul, zelfstandig naamwoord, boerespulle, boerespullechie, boerderij Zie ook spullechie |
| boesjansen, boezjante, werkwoord, boezjant, boezjantte, geboezjant, [O] 1. boemelen, feesten, verkwisten Je ken wel zien dattie ant boezjante is geweest Je kan wel zien dat hij aan het boemelen is geweest 2. zinloos heen en weer lopen Wat lôôp tie vent daer toch allemael te boezjante Wat loopt die kerel daar toch steeds zinloos heen en weer |
| boezem, beuzem, zelfstandig naamwoord, beuzems, beuzempie, boezem, watergang |
| boezemen, beuzeme, werkwoord, beuzem, beuzemde, gebeuzemd, [O] gearmd schaatsen (met tweeën naast elkaar schaatsen, waarbij men elkaar met gekruiste armen de hand geeft) Hij hetten hêêle middag mettet zellefde maaisie gebeuzemd Hij heeft de hele middag met het zelfde meisje gearmd geschaatst Zie bêêntjieover |
| boezemgat, boezemgat, zelfstandig naamwoord, boezemgaeters, boezemgaetjie, [O] opening aan de voorkant van een kledingstuk, decolleté |
| bok, bok, uitdrukking, Hoe ouwer d’n bok hoe stijver z’n hoores Gezegd van gierige oude mannen |
| bokkig, bokkeg, uitdrukking, Hij stao bokkeg voor de kar Hij is weerbarstig |
| bokking, bokkem, zelfstandig naamwoord, bokkems, bokkempie, bokking, gerookte haring Hij ventte huisie-ruim-op met gerôôkten bokkem en vorse bakbokkem Hij ventte huis-aan-huis met gerookte bokking en verse panharing |
| bokspringen, bokkie springe, werkwoord, spring bokkie, sprong bokkie, bokkieespronge, haasjeover spelen |
| boleind, bol-end, zelfstandig naamwoord, bol-ende, bol-endjie, bolleneinde, topeinde van het vlas Het bovenend is het bol-end, het onderend is het gat-end Het topeinde van het vlas is het bol-einde, het ondereind het gat-einde |
| bolijs, bol-ijs, zelfstandig naamwoord, [O] bom-ijs Kijk uit, langs de kant isset allemael bol-ijs Kijk uit, langs de kanten is het alles bom-ijs |
| bolk, bollek, zelfstandig naamwoord, bolleke, bollekie, [O] zijvlak van een bikkel tegenover de putkant |
| bolkaf, bolkaf, zelfstandig naamwoord, kaf van vlasbollen (veevoer) |
| bolkort, bolkort, zelfstandig naamwoord, afval van het vlasreepen of repelen (gebroken stengels, etc.) |
| bollen, bolde, uitdrukking, [Hei, Phk] Dat bolde niessôô mè mekaor Die konden niet zo goed met elkaar opschieten |
| bollenbreker, bollebreker, zelfstandig naamwoord, bollebrekers, bollebrekertie, machine om vlasbollen te dorsen |
| bollenrijf, bollerijf, zelfstandig naamwoord, bollerijve, bollerijfie, houten hark om bolkort uit de gerepelde bollen te harken |
| bolraap, borrop, borrap, bolraop, zelfstandig naamwoord, ruw, ongelijk vlasafval bij het repelen Ook borrap [O]; bolraop bolkort, borrop (vlasafval bij het repelen); Zie bolkort Zie ook vlasbaerd |
| bolster, bolster, zelfstandig naamwoord, berg, aangroeisel op een kinderhoofd Bolster op de kinderkoppies kwam vroeger veul voor, teegewoordeg hoor ie d’r bekant nie meer van Berg op kinderhoofdjes kwam vroeger veel voor, tegenwoordig hoor je er bijna niet meer van |
| bombardon, bomberdon, zelfstandig naamwoord, bomberdons, bomberdonnechie, bombardon, bastuba |
| bombazijn, bommezij, zelfstandig naamwoord, bombazijn, sterke katoenen stof voor werkkleding Bommezij wier ôk wel pilo genoemd en d’r waere vroeger ôk bommezije pette |
| bomlaars, bomlaers, zelfstandig naamwoord, bomlaerze, bomlaersie, werklaarzen, zevenmijlslaarzen |
| bommen, bomme, werkwoord, bom, bomde, gebomd, bonzen, stoten Hij bomde met z’n hôôd teege de wêêg Hij bonsde met zijn hoofd tegen de schutting |
| bommerd, bommerd, zelfstandig naamwoord, bommers, [O] groot in zijn soort Die errepels binne nie lekker, ’t zijn allemael zukke grôôte bommers Zie ook knoert, knaster |
| bonaf, bon, uitdrukking, Hij is bon of Hij is goed af |
| Bonaventura, Bonneventuur, eigennaam, de polder Bonaventura |
| bonenkippen, bôônekippe, zelfstandig naamwoord, [O] jongensspel, handje raden |
| bonentuiter, bôônetuiter, zelfstandig naamwoord, bôônetuiters, bôônetuitertie, handzaaimachine voor bonen |
| bonjour, bezjer, bezjoer, tussenwerpsel, bonjour, goedendag Ook bezjoer |
| bonjouren, sjoere, werkwoord, sjoer, sjoerde, gesjoerd, [Fr, bonjour] zwaaien, groeten met de hand |
| bonk, bonk, zelfstandig naamwoord, bonke, bonkie, [O] grote donkere wolk De lucht zit vol bonke |
| bonkenslachter, bonkeslachter, zelfstandig naamwoord, bonkeslachters, bonkeslachtertie, slachter van wrak of dood vee, noodslachter |
| bonker, bonker, bokker, zelfstandig naamwoord, bonkers, bokkers, bonkertie, bokkertie, [Phk] dikke jekker (korte jas om in de kou mee te werken) Ook bokker [Gwd] |
| bonkerig, bonkerig, uitdrukking, ’t Zit me bonkerig 1. Het zit me dwars 2. Het eten valt me verkeerd |
| bonkig, bonkeg, bijvoeglijk naamwoord, [O] zwaar bewolkt Wat een bonkege lucht Wat een zwaar bewolkte lucht |
| bonnefooi, bollefooi, uitdrukking, Hij dee ‘t op de bollefooi [Fra, à la bonne foi] Hij deed het op goed geluk, op de gis |
| bonnenwekker, bonnewekker, zelfstandig naamwoord, bonnewekkers, bonnewekkertie, inferieure kwaliteit wekker (cadeautje dat voor en in WO II kon worden opgespaard met bij allerlei artikelen verpakte waardebonnen) |
| bont, bonte, uitdrukking, bonte winter, bonte piet Tijdens een kwakkelwinter trekt de scholekster (bonte piet) niet naar het zuiden |
| bonte piet, bonte piet, zelfstandig naamwoord, bonte piete, bont pietjie, scholekster |
| bontewinter, bontewinter, zelfstandig naamwoord, bontewinters, bontewintertie, scholekster In ’t Ouweland van Strien zitte tusse de veule veugels ôk bontewinters In het Oudeland van Srijen zitten tussen de vele vogels ook scholeksters |
| boodschap, booschop, boorschop, zelfstandig naamwoord, booschoppe, boorschoppe, booschoppie, boorschoppie, 1. boodschap Kwa, ik ga nog effe een booschop doen 2. opdracht Ik heb glad gêên booschop an d’r praotjies Haar praatjes kunnen mij niets schelen; boorschop, Effe om een boorschop Even om een boodschap; booschoppe boodschappen, algemene benaming voor levensmiddelen |
| boodschappenbrief, booschoppebrief, zelfstandig naamwoord, booschoppebrieve, booschoppebrieffie, boodschappenbrief |
| boodschappenkar, booschoppekar, zelfstandig naamwoord, booschoppekarre, booschoppekarrechie, boodschappenwagen |
| boodschappenmand, booschoppemañd, zelfstandig naamwoord, booschoppemañdes, booschoppemañdjie, boodschappenmand |
| boodschappenwinkel, booschoppewinkel, zelfstandig naamwoord, booschoppewinkels, booschoppewinkeltie, kruidenierswinkel |
| boomgaard, bôôgerd, zelfstandig naamwoord, bôôgers, bôôgertie, boomgaard; d’n bôôgerd [Gwd] ruimte rond de preekstoel Zie ook d’n toin |
| boomgaarden, bôôgerde, werkwoord, bôôgerd, bôôgerde, gebôôgerd, stropen (illegaal bezoek aan een boomgaard) Ze wazze weeze bôôgerde en waere deur de pliesie weggejooge Ze hadden een illegaal bezoek aan een boomgaard gebracht en waren door de politie weggejaagd Zie ook robbe |
| boon, bôôn, zelfstandig naamwoord, bôônne, bôôñtjie, boon Rôômse bôône Grote tuinbonen Zie ook paerdebôôn; Hij lee z’n bôôñtjies te wêêke Hij bereidde zich in het geheim voor |
| boonotter, bôônotter, zelfstandig naamwoord, bôônotters, bôônottertie, erwtenluis, erwtenkever (bruchus pisorum) |
| boontjekippen, bôôñtjiekippe, werkwoord, handjeraden Zie bamzaoie Zie ook omsteeke |
| boord, boord, zelfstandig naamwoord, boorde, kastplank |
| boordevol, boorendevol, bijvoeglijk naamwoord, boordevol |
| boot, bôôt, zelfstandig naamwoord, bôôte, bôôtjie, [O] kleine bundel gereept vlas |
| borat, brat, zelfstandig naamwoord, bratte, bratjie, borat, goedkope wolsoort om bijv. te kulken Moeder stierde me om een kaortie brat om de sokke te kenne stoppe Moeder stuurde me om een kaartje stopwol om de sokken te kunnen stoppen |
| bord, borrechie, zelfstandig naamwoord, borrechies, etensbordje Een bord is nog gêên borrechie en ’t is ôk gêên schutteltie, want dan spreeke me van ‘kom en bak’ Een bord is nog geen etensbordje en het is ook geen schoteltje, want dan praten we van ‘kom en bak’ |
| bord, borde, uitdrukking, Voor d’n borde komme Ergens voor uitkomen Het kwam voor d’n borde De aap kwam uit de mouw |
| borg, burreg, zelfstandig naamwoord, burrege, burregchie, borg Ik durf wel burreg te staon Ik durf wel borg te staan ’Wie zijn de burrege?’ vroog de notares toen Kees land wou kôôpe; Kees haolde z’n portefullie voor d’n dag en liet bankies van duzend zien; ’Dut binne de burrege’ zee-die |
| borgen, burrege, werkwoord, burreg, burregde, geburregd, 1. borg staan 2. borgen |
| borst, borst, zelfstandig naamwoord, borste, borssie, borstgareel (paardentuig) |
| borstplaat, borsplaet, zelfstandig naamwoord, borsplaete, borsplaetjie, borstplaat, suikerwerk Mette Suntereklaos gonge ze draoie meddun rad van avventuur om butterletters en borsplaet In de sinterklaastijd verlootte men boterletters en borstplaat met het rad van avontuur |
| borstpot, borspot, zelfstandig naamwoord, klein vlees afkomstig van de huisslacht Borspot wier altijd veul gebruikt bij ’t sondesmael ‘spek met peere’ Klein vlees werd altijd veel gebruikt bij het zondagsmaal ’spek met peren’ |
| borstrok, borstrok, uitdrukking, Hebbie ’t oppie borstrok? Vraag als iemand verkouden is |
| bort, boors, zelfstandig naamwoord, ongansheid, onpasselijkheid Ze hebbe d’r aaige an de spek met pere de boors gegete Ze hebben zich ongans gegeten aan de spek met peren; Je erreges te boors an vreete Veel te veel eten van iets wat je graag lust en wat je daardoor later niet meer lust |
| bosberen, bosbeere, werkwoord, bosbeer, bosbeerde, gebosbeerd, plat trappen, maar raak lopen Zie bôôñseme Zie ook dêêmele |
| bosje, bossies, zelfstandig naamwoord, bosjes We maokte bossies van achttien We maakten bosjes van achttien |
| bossen, bosse, werkwoord, bos, boste, gebost, schatten van gewicht Zie ook roesten |
| bot, bot, zelfstandig naamwoord, botte, botjie, gebrek aan lengte of ruimte Ik komper niet, ’k heb te waaineg bot Ik kom er niet, ik heb te weinig lengte; dun (vlieger)touw Een kloeñtjie vliegerbot koste toentertijd vijf cente Een kluwentje dun vliegertouw kostte in die tijd vijf centen |
| boten, bôôte, zelfstandig naamwoord, boten, gereept vlas op kleine bosjes binden m.b.v. een bies D’r gonge nege bôôte in een bos |
| boter, butter, zelfstandig naamwoord, butters, buttertie, boter De butter is dier De boter is duur; butter bouwe Boter kneden (na het karnen) Zie ook gehak bouwe; ’t Is altijd gêên butter likke (van een spaontjie) Het gaat niet altijd even gemakkelijk; Drôôg brôôd eete en butter ajje kont smere Misplaatste zuinigheid |
| boterbies, butterbies, zelfstandig naamwoord, butterbieze, butterbiessie, [O] 1. waterplant (typha) 2. boterbiesje (koekje) |
| boterbloem, butterblom, zelfstandig naamwoord, butterblomme, butterblommechie, boterbloem |
| boteren, buttere, werkwoord, butter, butterde, gebutterd, boteren Het buttert allang nie meer tusse die twêê het botert allang niet meer tussen die twee |
| boterletter, butterletter, zelfstandig naamwoord, butterletters, butterlettertie, boterletter (korstgebak gevuld met amandelspijs) Tegewoordeg krijge ze opter werrek met de Suntereklaos een butterletter, vroeger kreeg ie om die tijd een schop onder je kont Tegewoordig krijgen ze op hun werk met Sinterklaas een boterletter, vroeger kreeg je omstreeks die tijd een schop onder je achterwerk (werd je op straat gezet omdat er op het land geen werk meer was) |
| boterleuter, butterleuter, zelfstandig naamwoord, butterleuters, butterleutertie, kleine beurtschipper die op Dordt voer |
| botersop, buttersop, zelfstandig naamwoord, buttersoppe, buttersoppie, botersaus Zie ook dôôp, zuren dôôp, ôôchiesvet, lawaoisaus |
| boterspaan, butterspaon, zelfstandig naamwoord, butterspaone, butterspaontjie, [O] 1. boterspaan 2. grote snijtand in bovenkaak (spottend gezegd) Ik wou dat die butterspaon d’r oit was Ik wou dat ik die te grote snijtand kwijt was |
| botertjewegen, buttertieweege, werkwoord, weeg, woog, gewooge, kinderspel Rug an rug mekaor van de grond lichte is ‘buttertieweege’ Met de ruggen tegen elkaar de ander van de grond tillen heet ‘botertjewegen’ |
| bottine, petieneze, petiens, zelfstandig naamwoord, [Fra bottines] hoge schoenen, bottines Drek azzik nieuwe schoene heb, gooi ik die ouwe petieneze weg Ook petiens |
| botvink, bontevink, zelfstandig naamwoord, bontevinke, bontevinkie, [O] botvink |
| bouten, boute, werkwoord, bout, boutte, gebout, 1. [O] slachten en er bout van maken We zelle dien haon maor vetmeste en boute We zullen die haan maar vetmesten, slachten en er bout van maken 2. schijten |
| bouwen, bouwe, werkwoord, bouw, bouwde, gebouwd, kijken, bedrijf bekijken Ik kom van de week is bij je bouwe Ik kom van de week je bedrijf eens bekijken |
| bouwen, bouwe, werkwoord, bouw, bouwde, gebouwd, [O] kneden Doe nog wat zout op die butter en bouw ze dan goed deur mekaor; en deur dat gehak mojje ‘s wat aaiers en wat beschuit bouwe Doe nog wat zout op die boter en kneed hem dan goed dooreen; en door dat gehakt moet je een aantal eieren en wat beschuit kneden |
| boven, boovene, bijwoord, 1. boven 2. stroomopwaarts, de rivier op (richting Duitsland) D’r komp de leste daege veul water van boovene Er komt de laatste dagen veel water van stroomopwaarts |
| boven open, boovope, bijwoord, [Obl] boven open ’t Raom sting boovope Het raam stond boven open |
| bovenarms, booveserremes, boovesharmes, booveshermes, bijwoord, [O] bovenhands, met de hand boven de schouder geheven Jonges kenne goed booveserremes gooie, maaides kenne dat mêêstal niet Jongens kunnen goed bovenhands gooien, meisjes kunnen dat meestal niet Ook bovesharmes, boveshermes; boven je macht werken, boven schouderhoogte werken |
| bovenkant, boovekante, bijwoord, boven water Hij kwam pas d’n anderen middag om drie uure boovekante Hij kwam pas de volgende middag om drie uur boven water |
| bovenmeester, boovemêêster, zelfstandig naamwoord, boovemêêsters, boovemêêstertie, hoofdonderwijzer, bovenmeester |
| braak, braek, zelfstandig naamwoord, braeke, braekie, 1. braak, toestel om het te zwingelen vlas te breken (braken) 2. braakliggend land |
| braam, braem, zelfstandig naamwoord, braeme, braempie, braam End augustus gonge me altijd braeme plokke langs de polderslôôte |
| Brabander, Braeber, zelfstandig naamwoord, Braebers, Braebertie, Brabander Braeber was faaiteluk een scheldwoord; ze wiere voor vanalles uichemaokt: ont, lui, rôôms, links en nog veul meer lilleks Brabander was eigenlijk een scheldwoord; ze werden overal voor uitgescholden: vies, lui, katholiek, links en nog veel meer negatiefs Zie ook oliekont |
| Brabants, braebááñs, bijvoeglijk naamwoord, brabants De braebááñse kachel was de voorlôôper van ‘t fernuis De plattebuiskachel was de voorloper van het fornuis Zie ook añgeklêêde juffrouw |
| braden, braeje, uitdrukking, Hij lôôp in ’t Haogse Bos snêêuwballe te braeje Hij is nergens te vinden (schertsend gezegd) |
| brak, brakkie, zelfstandig naamwoord, brakkies, klein kind |
| braker, braeker, zelfstandig naamwoord, braekers, braekertie, vlasbreker Den braeker mos braeke van de stofkoors De vlasbreker moest braken van de stofkoorts |
| branden, brande, uitdrukking, ’t Is hange of brande Het loopt niet goed af zonder risico’s te nemen |
| brandschoon, brañschôôn, bijvoeglijk naamwoord, brandschoon, smetteloos |
| brasem, braesem, zelfstandig naamwoord, braesems, braesempie, [Wms] brasem, grote vis |
| breed, brêêd, bijvoeglijk naamwoord, breed De griendwerkers hadden ‘t nie brêêd De griendwerkers leden armoede; ’t Is nie zôô brêêd as voor de Wullemstad Armoede lijden; ook: minder goed gezond zijn; Hij laet ‘t brêêd hange Hij geeft veel geld uit |
| breek, breek, zelfstandig naamwoord, breeke, breekie, [Phk] breuk, verlies, inwicht Êên voor de breek: 25 + 1 in een bos Eén voor het verlies: 25 + 1 in een bos |
| breeuwen, brêêuwe, werkwoord, brêêuw, brêêuwde, gebrêêuwd, naden dichten (van een schip) |
| breeuwhamer, brêêuwhamer, zelfstandig naamwoord, brêêuwhamers, brêêuwhamertie, hamer om naden te dichten in het hout van een schip |
| breeveertien, brêêveertien, brêêjeveertien, zelfstandig naamwoord, de wijde wereld; Ze zijn de brêêveertien opgegaon Ze zijn de wijde wereld in getrokken; De brêêjeveertien op gaon Met onbekende bestemming vertrekken (genoemd naar een ondiepte in de Noordzee) Ook brêêveertien |
| breien, braaie, braoie, werkwoord, braoi, braoide, gebraoid, breien Êên recht, twêê aeverecht braaie Ook braoie; Je kennie praote en braaie teglijk Je kunt niet twee dingen gelijk doen |
| breihoutje, braaihoutjie, zelfstandig naamwoord, braaihoutjies, breipennenkokertje (kokertje dat tussen rok en lichaam werd gestoken) De mêêste hadden een braaihoutjie van een gehold stokkie, maor d’r waere d’r ôk meddun zilvere braaihoutjie De meesten hadden een breipennenkokertje van een hol gemaakt stokje maar er waren er ook met een zilveren breipennenkokertje |
| breinaald, braainaeld, zelfstandig naamwoord, braainaelde, braainaeltie, breipen Zie ook priem |
| breischool, braaischool, zelfstandig naamwoord, braaischoole, braaischooltie, breischool, handwerkschool voor meisjes Ik heb nog een foto van ’t braaischooltie van 1910 ik heb nog een foto van de handwerkklas van 1910 |
| breisel, braaisel, zelfstandig naamwoord, braaisels, braaiseltie, breiwerk |
| bremstig, breemsteg, bijvoeglijk naamwoord, bronstig De zog is breemsteg; zij mot nôôdeg naer d’n beer De zeug is bronstig; zij moet nodig naar de beer (mannelijk varken) |
| brengen, brenge, werkwoord, breng, brocht, gebrocht, brengen De landlôôper wier naer ’t ashok gebrocht De landloper werd naar de cel in het dorp gebracht Het broch een hôôp ellende te weeg Het bracht veel ellende met zich mee |
| brief, briefies, uitdrukking, Ik he’ nied anders in te brenge as leege briefies Ik heb geen enkele zeggenschap |
| brij, brij, uitdrukking, As ‘t brij eete is wil ieder de leepel hebbe Men moet vooruit zorgen om mee te doen als de tijd gekomen is; As ’t brij regent heb iederêên een leepel nôôdig Als er ergens behoefte aan is is het vaak slecht te krijgen; Hij zit altijd op zolder ast brij regent Hij loopt altijd achter de feiten aan, hij vist altijd achter het net |
| brijaars, brijnaers, zelfstandig naamwoord, brijnaerze, brijnaersie, dik persoon met omvangrijk achterwerk Zie brijkont |
| brijklok, brijklok, zelfstandig naamwoord, brijklokke, brijklokkie, avondklok As vroeger d’n brijklok had geslooge gonge ze nog is brij of pap eete Als vroeger de avondklok had geslagen gingen ze nog eens brij of pap eten Zie ook papklok |
| brijkont, brijkont, zelfstandig naamwoord, brijkonte, brijkoñtjie, dik persoon met omvangrijk achterwerk, meestal meisje of vrouw Ze hieuwe in ’t algemêên erreg van dikke konte, maor een grôôten brijkont was toch te veul van ’t goeie Ze hielden in het algemeen erg van dikke konten, maar een ‘brijkont’ was toch te veel van het goede Ook brijnaers |
| brijn, brijn, brain, zelfstandig naamwoord, zout, pekel Het kuipvlees was deur de bank genome zôô zout as brijn Het gezouten vlees in de kuip was in het algemeen bremzout; Zôô zout as brijn Erg zout, bremzout, zo zout als brem; brain [O] brijn, brem, pekel |
| brikboom, brigbôôm, brikbôôm, zelfstandig naamwoord, brigbôôme, brikbôôme, brigbôômpie, brikbôômpie, [O, Num] staak, boom van een rijtuig (afkomstig van brik: licht rijtuig) Zôô stijf as een brigbôôm Zo stijf als een staak Ook brikbôôm; staak, boom van een rijtuig (brik: voertuig); Hij issôô stijf as een brigbôôm Hij heeft stramme ledematen |
| bril, brillechie, zelfstandig naamwoord, lorgnet Hij droog zôô’n klaain brillechie met een knijper op z’n neus Hij droeg zo’n knijpbril op zijn neus |
| brillen, brille, werkwoord, bril, brilde, gebrild, neusbrillen in de neus van een varken aanbrengen (soort krammen tegen het wroeten) |
| brobbelen, brobbele, werkwoord, brobbel, brobbelde, gebrobbeld, koordje breien met een garenklos Kulke, kulleke, stollepe, tôômpie braoie, stroppe, het is allegaor hetzelfde as brobbele |
| broche, brossie, zelfstandig naamwoord, brossies, broche An d’r brossie kejje zien watter voorkant is Aan haar broche kan je zien wat de voorkant is (want borsten heeft zij niet) |
| broeden, broeie, werkwoord, broei, broeide, gebroeid, broeden Waer zittien hen nou al zôô lang op te broeie? Waarop zit die hen nu zo lang al te broeden?; Gekipt en gebroeid Geboren en getogen Hij’s in de Hoeksche Waerd gekipt en gebroeid Hij is in de Hoeksche Waard geboren en getogen |
| broeder, broeder, zelfstandig naamwoord, broeders, broedertie, [O] ketelgebak van bloem, ei, melk, krenten, rozijnen en sukade (in Groningen: poffert) |
| broedertjeskraam, broedertieskraem, zelfstandig naamwoord, broedertieskraeme, broedertieskraempie, poffertjeskraam Opte kerremes stong ôk een broedertieskraem |
| broeds, broes, bijvoeglijk naamwoord, broeds Dien broese kip heppetter slecht ofgebrocht; ellef stinkaaiers en een doorkont Die broedse kip heeft slecht gepresteerd; elf onbevruchte eieren en een ei met uitpuilend dooier |
| broedsigheid, broeseghaaid, zelfstandig naamwoord, broesegheeje, broeseghaaitjie, 1. broedsheid Effe die kip van z’n broeseghaaid ofhellepe; eerst messun kont deur de broeinekels en dan in ’t kouwe waoter Even die kip van zijn broedsheid afhelpen; eerst met zijn kont door de brandnetels en dan in ’t kouwe water 2. wulpsheid Die maaide zijn jongesgek, je mô maor denke dattut de broeseghaaid is Die meiden zijn jongensgek, je moet maar denken dat het de wulpsheid is |
| broeinetel, broeinekel, broenekel, zelfstandig naamwoord, broeinekels, broenekels, broeinekeltie, broenekeltie, brandnetel Azzie je hande heb gebrand an de broeinekels mojje d’r overheen zaaike, dat hellept Als je je handen hebt gebrand aan de brandnetels moet er overheen plassen, dat helpt (volgens oude volksgeneeskunde zou urine het branden wegnemen) Ook broenekel |
| broek, broek, uitdrukking, Asset regent uit d’n hôôgen hoek, zurreg dan maor voor een drôôgen broek als het regent vanuit het noordwesten dan is die regen vaak overvloedig en langdurig; De broek is nieuw 1. Gezegde als iets bijzonder goed geslaagd is 2. Gezegde als er een financiële meevaller is; Hij hessen broek flink opgehaold Hij is uit de financiele zorgen; Lucht op en treur niet, eebroek n wijen die scheur niet Maak plezier en zie de zonnige zijde van de zaak; Mette broek of Naar de WC om een grote boodschap te doen; Snoek, snoek, paeling ijje broek Werd door kinderen geroepen als iemand in het water was gevallen; Uitte broek gaon Naar de WC gaan voor een grote boodschap |
| broek met theeblad, broek met theeblad, zelfstandig naamwoord, broek met theeblade, broek met theebladie, klepbroek ’t Was toch zôô’n ouferwest mannechie, hij droog een broek met theeblad, een jas met staldeure en een hôôge zije pet Het was toch zo’n ouderwets mannetje, hij droeg een klepbroek, een pandjesjas van een aapjeskoetsier en een pet met karakteristieke vorm (‘hôôge zije’) |
| broekeinde, broekend, zelfstandig naamwoord, broekende, broekentjie, onderste deel van een boomstronk |
| broekekster, broekekster, zelfstandig naamwoord, broekeksters, broekekstertie, vlaamse gaai |
| broekzakkerig, broekzakkereg, uitdrukking, ’t Is broekzakkereg weer Het is broeierig weer |
| broersdeling, broersdêêling, zelfstandig naamwoord, broersdêêlinge, broersdêêlinkie, eerlijke verdeling Jullie magge ’t opete, maor denk ter an: broersdêêling! Jullie mogen het opeten, maar denk eraan: eerlijk delen! |
| brokkelen, brokkele, werkwoord, brokkel, brokkelde, gebrokkeld, breken; Hij heb nie veul in de mellek te brokkele Hij heeft niet veel invloed op de besluitvorming |
| Brokken, brokke, zelfstandig naamwoord, scheldnaam voor inwoners van Puttershoek |
| brokkendoos, brokkedôôs, zelfstandig naamwoord, brokkedôôze, brokkedôôsie, vierkante locomotief van de Rotterdamse Tramweg Maatschappij (RTM) |
| brokkensuiker, brokkesoiker, zelfstandig naamwoord, brokkesoikers, brokkesoikertie, [O] donkerbruine suiker (geschikt om brokken van te bakken) |
| brommen, bromme, werkwoord, brom, bromde, gebromd, beren, beerput legen Zie beere Zie ook kegele |
| bronolie, bronolie, zelfstandig naamwoord, petroleum Zie ook pieterolie |
| brood, brôôd, zelfstandig naamwoord, brôôje, brôôdjie, brood Ze hadden d’r de hêêle winter brôôd van Ze konden er de winter mee doorkomen; ’t Is werreke voor gegeete brôôd Iets op afbetaling kopen; De honde lusse d’r gêên brôôd van Gezegd van onwelvoeglijke of slechte daden; Die hassôôn grôôte mond, astie brôôd met stroop at dan kleefde z’n oore Gezegd van iemand met een erg grote mond; Hij is zôô maeger as brôôd Hij is erg mager; Wiens brôôd men eet, diens woord men spreekt 1. Meepraten met degene, waarvan men voordeel kan verwachten 2. Naar de mond praten van iemand van wie men afhankelijk is |
| broodben, brôôdben, zelfstandig naamwoord, brôôdbenne, brôôdbennechie, broodmand, voorop de fiets D’r was ôk een kruienier met zôô’n brôôdben voorop de fiets, daerom noemde ze ‘m Ben Hur Er was ook een kruidenier met zo’n broodmand voor op zijn fiets, daarom noemden ze hem Ben Hur |
| broodje, brôôchie, zelfstandig naamwoord, brôôchies, broodje Een brôôchie van vier ôôñs is een pondjie, en da’s weer de helft van een hallefie, want een hêêl brôôd weeg zestien ôôñs Een broodje van vier ons is een pondje, en dat is weer de helft van een halfje, want een heel brood weegt zestienhonderd gram; Z’n brôôchie is gekocht Hij leeft in goede welstand |
| broodkar, brôôdkar, zelfstandig naamwoord, brôôdkarre, brôôdkarrechie, bakkersbezorgwagen |
| broodmager, brôôdmaeger, bijvoeglijk naamwoord, zeer mager Omdattie zôô brôôdmaeger was wier d’r verteld dattie deur een lampeglas kon kruipe Omdat hij zo bijzonder mager was werd er verteld dat hij door een lampenglas kon kruipen |
| broodnijd, brôôdnijd, zelfstandig naamwoord, broodnijd, afgunst, neringziekte Brôôdnijd is een algemêêne ziekte bij de middelstand Afgunst is een algemene ziekte bij de middenstand |
| brouwbaarden, brijbaerde, werkwoord, brijbaerd, brijbaerde, gebrijbaerd, brouwen (spreken met een rollende keel-r) Ook brije Zie brouwe |
| brouwen, brouwe, brije, werkwoord, brouw, brouwde, gebrouwd / brij, brijde, gebrijd, brouwen, brijen (met keel-r spreken) Zie brijbaerde, brije |
| brug, brig, zelfstandig naamwoord, brigge, brigchie, bruchie, [veroud] brug; bruchie bruggetje D’r lee een klaain bruchie over de slôôt waerdeur de kippe bij een ander konne gaon eete |
| brugschroef, brugschreuf, zelfstandig naamwoord, brugschreuve, brugschreufie, [O] twee met klampen aan elkaar verbonden houten delen |
| bruid, bruid, uitdrukking, Aste bruid is an de man, dan wil iederêên d’r an Zien trouwen, doet trouwen |
| bruine suiker, bruine suiker, zelfstandig naamwoord, bruine suikers, bruin suikertie, witte basterdsuiker De ouwe meñse zijn ‘t bruine suiker blijve noeme, de echte bruine suiker wor’ donkere basterd genoemd en witte suiker noeme ze melis De oude mensen zijn het bruine suiker blijven noemen, de echte bruine suiker wordt donkere basterd genoemd en broodsuiker noemen ze witte suiker |
| brul, brul, zelfstandig naamwoord, brulle, brultie, [O] groot dik kind ’t Is een brul van een kind; Hij zag zôô rôôd azzen brul Gezegd van iemand met een rood gezicht van inspanning, of iemand die bloost (ontleend aan brulboei, akoestische boei) Ook brulboei |
| buikdenning, boideling, zelfstandig naamwoord, boidelinge, boideliñkie, [O] losse vloer in roeiboot of laadbak |
| buikje arren, buikienarre, werkwoord, nar buikie, narde buikie, buikiegenard, buiksleetje rijden Voorover op te slee en dan meddum rotgof d’n dijk of, dat is ‘buikienarre’ Voorover gaan liggen op de slee en dan met een rotgang de dijk af, dat is ‘buikienarre’ Op Kluzwaol en d’n Hissert noemde me dat ‘kraoieschiete’ |
| buikplank, buikplank, zelfstandig naamwoord, buikplanke, buikplankie, laadplank (bodem) van een vierwielige boerenwagen |
| buil, buul, zelfstandig naamwoord, buule, buultie, zeeftoestel Een buul was een toestel om bijv. lijnzaed te buule of te zifte Een buul was een toestel om bijv. lijnzaad te zeven |
| builen, buule, werkwoord, buul, buulde, gebuuld, builen, zeven |
| buiten, boite, bijvoeglijk naamwoord, [O] buitendijks Wimme is boite gaon kijke ofte bôôt al an is? Zullen we eens buitendijks gaan kijken of de boot al afgemeerd is? |
| buiten, buitene, bijwoord, naar buiten Azzie niet naer buitene komp, dan kom ik naer binnene Als je niet naar buiten komt, dan kom ik naar binnen |
| buitenaf, buitenof, buitenaf, boitenof, bijwoord, [sGr] ver van huis, voor werk; buitenaf ver van huis, voor werk De haaiers waere soms maondelang buitenof De heiers waren soms maandenlang ver van huis; boitenof [O] buitenaf, op een plaats buiten het dorp De griendoile werreke al veertien daege boitenof De griendwerkers werken al veertien dagen ergens buiten het dorp |
| buitenafkist, buitenafkist, buitenofkist, zelfstandig naamwoord, buitenafkiste, buitenofkiste, buitenafkissie, buitenofkissie, Kist gebruikt door griendwerkers, met leeftocht, gereedschap, etc. voor een week ‘buitenaf’ Ook buitenofkist |
| buitenomwacht, buitenomwacht, zelfstandig naamwoord, buitenomwachte, buitenomwachtchie, buitenwacht, publiek |
| Buitensluis, Buitesluis, eigennaam, Numansdorp |
| buitenwater, buitewater, zelfstandig naamwoord, buitewaters, buitewatertie, rivier Zwemme in ‘t buitewater is levesgevaerlek Zwemmen in de stromende rivier is levensgevaarlijk |
| bukken, bokke, werkwoord, bok, bokte, gebokt, [veroud] bukken Hij kon niet bokke van de pijn in z’n rik Hij kon niet bukken van de pijn in zijn rug Hij mos bokke om añ z’n têêje te jokke Hij moest bukken om aan zijn tenen te krabben |
| bul, bul, zelfstandig naamwoord, bulle, bullechie, [O] klompje neusvuil Ook bullebak |
| bulderharses, bulderharses, zelfstandig naamwoord, bulderharsesse, bulderharsessie, dikkop (scheldwoord van iemand met een groot hoofd) Zie brul Zie ook aerepelhôôd |
| bullebak, bullebak, zelfstandig naamwoord, bullebakke, bullebakkie, 1. boze geest De boeman of d’n bullebak zit altijd onder de stap om klaaine jonges in ’t water te trekke De boze geest zit altijd onder de vlonder aan de slootkant om kleine jongens in het water te trekken Zie ook boeman, weerwolf 2. klompje neusvuil Zie bul |
| bullen, bulle, zelfstandig naamwoord, [O] rommel Toe, ridder die bulle ‘s op Vooruit, ruim die rommel eens op |
| bulsem, bulsem, zelfstandig naamwoord, bulsems, bulsempie, [O] dwarshout aan een steiger bij bijv. een bouwwerk |
| bult, bult en pit, zelfstandig naamwoord, niet gelijkmatig gespleten tonneband (hoepband) |
| bunder, bunder, zelfstandig naamwoord, bunders, bundertie, oppervlaktemaat voor land, hectare Een bunder is ruim 600 roe Een hectare is ruim 600 roeden (1 roede = 16 m2) Zie ook morge, merrege |
| bunzig, beuzeg, buñzeg, bijvoeglijk naamwoord, bang, bevreesd, afkerig Stempelaaiers hebbe me nooit gegeete; daer waere me een bietjie beuzeg van Gestempelde eieren hebben we nooit gegeten; daar waren we een beetje afkerig van Ook bunzeg |
| bunzing, bôôsum, bôôñsum, boñsem, zelfstandig naamwoord, bôôsums, bôôñsums, boñsems, bôôsumpie, bôôñsumpie, boñsempie, bunzing, stinkmarter Zie bôôñsem |
| bunzingen, bôôñseme, boñseme, werkwoord, bôôñsem, bôôñsemde, gebôôñsemd, plat trappen, maar raak lopen Ze liepe metter blôôte pôôters deur de modder te bôôñseme Ze liepen met hun blote poten maar raak door de modder Ook bosbeere, boñseme Zie ook dêêmele; boñseme [O] 1. op de bunzingjacht gaan 2. in het wildeweg lopen |
| bureau, bero, zelfstandig naamwoord, beroos, berochie, bureau |
| burenwatering, buurewaoteringe, zelfstandig naamwoord, watergangen die door de ingelanden werden schoongehouden |
| burgemeester, burgemêêster, zelfstandig naamwoord, burgemêêsters, burgemêêstertie, burgemeester De burgemêêster, d’n dokter, de notaris, d’n domenee en de sikkeretaris hoorde bij de durpsnotabele; de winkelier, de schipper, d’n onderwijzer en de ambachslui vurmde de middelstand; de rest hoorde bij ’t geweune vollek dat op z’n aaige ôk weer in hokkies verdêêld was; waervan de pliesie, d’n dôôdbidder, de vroedvrouw, d’n omroeper en de post tot de durpsfeguure kenne worre gerekend De burgemeester, de dokter, de notaris, de dominee en de secretaris hoorden bij de dorpsnotabelen; de winkelier, de schipper, de onderwijzer en de ambachtslieden vormden de middenstand; de rest hoorde bij het gewone volk, dat op zichzelf ook weer in hokjes verdeeld was; waarvan de politieagent, de aanzegger, de vroedvrouw, de dorpsomroeper en de postbeambte tot de dorpsfiguren kunnen worden gerekend |
| burgemeester maken, burgemêêster maoke, werkwoord, maok burgemêêster, maokte burgemêêster, burgemêêster gemaokt, sadistisch spel, meestal gespeeld door in het land werkende vrouwen, waarbij de geslachtsdelen van een jongen van ongeveer 14 jaar gemeenschappelijk werden ‘bewerkt’ Zie ook Zak over m’n kop en gêên man gezien |
| burgermud, burgermud, zelfstandig naamwoord, burgermuddes, burgermudjie, onderwicht, mud aardappelen dat het gewicht van 70 kilogram niet of net niet haalt (deze truc werd soms uitgehaald bij het bezorgen van de wintervoorraad voor particulieren) |
| bus, bos, bus, zelfstandig naamwoord, bosse, busse, bossie, bussie, doktersfonds (voorloper van het ziekenfonds) Ook bus Zie ook fôôñst |
| busloper, boslôôper, zelfstandig naamwoord, boslôôpers, boslôôpertie, bode van het ziekenfonds (bos is verouderde vorm van bus) Bij ôôñs zeeje ze teege d’n boslôôper de fôôñstvent’ Bij ons thuis noemden ze de bode van het ziekenfonds de ‘fondsman’ Zie ook de bus, fôônkst, fôôñst |
| bussel, bussel, zelfstandig naamwoord, bussels, busseltie, ronde fruitmand |
| buurten, buurte, werkwoord, buurt, buurte, gebuurt, buurten, bloken, kortavonden |
| buurthuisje, buurthuissie, zelfstandig naamwoord, buurthuissies, gezamenlijk toilet voor de buurt Ook buurtplee |
| buurtplee, buurtplee, zelfstandig naamwoord, buurtpleeë, buurtpleechie, buitenshuis gevestigd algemeen privaat ten behoeve van meerdere gezinnen (in vroegere ‘lange buurten’ – drie of vier huizen onder één kap die haaks op de straat gebouwd waren – deelde men de wc) Zie buurthuissie |
| buurvrouw, buuvrouw, zelfstandig naamwoord, buuvrouwe, buuvrouwchie, buurvrouw (naaste buur) Ze bedoele met je naeste in ‘hebbie naeste lief’ de buuvrouw Ze bedoelen met je naaste in ‘heb je naaste lief’ de buurvrouw |
| buut, buut, zelfstandig naamwoord, buute, buutjie, honk (in kinderspel een paal, boom of iets dergelijks) |
| buutverbannen, buutverbanne, tussenwerpsel, uitroep bij het betrappen in het buutof honkspel (kinderspel) |
| cacao, kaukau, zelfstandig naamwoord, kaukautjie, cacao Een kommechie poeier is van waoter, kaukau en suiker gemaokt Een kop chocola is van water, cacao en suiker gemaakt Zie ook seklaod, seklaodwaoter |
| cache-nez, cassiné, zelfstandig naamwoord, cassinés, cassinétjie, [Phk] witte zijden sjaal Hij ha’ z’n cassiné om Hij had zijn witte zijden sjaal om zijn nek |
| cadeau, kedoo, zelfstandig naamwoord, kedoos, kedoochie, cadeau, geschenk Mette kedoochies wasset vroeger ôk niks: mejje verjaerdag kreegie een paor aaigegebreeje kouse en mè Sunterklaos een paor nieuwe klompe Cadeautjes stelden vroeger ook niets voor: voor je verjaardag kreeg je een paar zelfgebreide kousen en voor Sinterklaas een paar nieuwe klompen |
| casueel, casuweel, bijvoeglijk naamwoord, toevallig, bijzonder [Fra casuel] Da’s ôk casuweel dakkie hier teege ’t lijf lôôpt Dat is toevallig dat ik jou hier tegen het lijf loop |
| catalogus, catteloges, zelfstandig naamwoord, cattelogesse, cattelogessie, catalogus |
| catechisatie, kerrekezaosie, zelfstandig naamwoord, [O] (verbastering van ) catechesatie Zie ook leereng |
| catechiseermeester, cattekezeermêêster, zelfstandig naamwoord, cattekezeermêêsters, cattekezeermêêstertie, godsdienstonderwijzer Hilberath was een beroemde cattekezeermêêster Hilberath was een beroemde godsdienstonderwijzer |
| ceintuur, centuur, zelfstandig naamwoord, centuurs, centuurtie, ceintuur, siergordel |
| cement, cement, sement, zelfstandig naamwoord, sementjie, erwtensoep, snert (zeemanstaal); sement, [verkleinvorm] sementjie [O] dikke erwtensoep, waarvan plakken werden gesneden |
| cent, cent, zelfstandig naamwoord, cente, ceñtjie, centen, geld Ze heb cente zat Ze heeft geld genoeg; Hij ’s nog slechter as goed van een cent een el Hij deugt niet; (figuurlijk) Gêên centjie pijn De moeite niet |
| cent-een-el, cent-en-el, zelfstandig naamwoord, cente, venter met textiel |
| centjesteken, ceñtjiesteeke, werkwoord, steek ceñtjie, stak ceñtjie, ceñtjiegestooke, jongensspel Ze waere om ’t houweles an ‘t centjiesteeke Ze waren om de winst aan het centjesteken |
| centrifuge, centrefu, zelfstandig naamwoord, centrefus, centrefutjie, centrifuge |
| chagrijn, sacheraain, zelfstandig naamwoord, sacheraaine, sacheraaintjie, humeurig persoon Die vent is een schrikkelek sacheraain Die kerel is een verschrikkelijk humeurig persoon |
| Charles-Louisbenen, sasselewiebêêne, sasseloiebêêne, sasselouwiebêêne, sassewiekbêêne, zelfstandig naamwoord, sasselewiebêêntjies, sasseloiebêêntjies, sasselouw, slingerbenen (géén x-benen), genoemd naar Charles Louis, zoon van Louis Napoleon, koning van Holland (1806-1810) Hij heb maor een paor raore sasselewiebêêne Hij heeft toch een paar rare slingerbenen Ook sasselouwiebêêne, sasseloiebêêne, sassewiekbêêne |
| chaud, sjokem, bijvoeglijk naamwoord, [Obl] zeer warm ’t Is sjokem vandaeg |
| chemisch, sjeemies, bijvoeglijk naamwoord, chemisch |
| chemisette, zeemizetjie, chemizetjie, simezetjie, zimmezetjie, zelfstandig naamwoord, chemizetjies, simezetjies, [Fra, chemisette] kraaghemdje (halfhemd voor vrouwen) Ook zimmezetjie; chemisette, halfhemd; [Fra, chemise] kort model vrouwenhemd M’n opoe droog een simezetjie, een ope kles en een jak meddun lang gat |
| chiffonnière, sivejee, zelfstandig naamwoord, sivejees, sivejeetjie, [veroud] [Fra, chiffonière] ladenkast |
| chilizout, zilselzout, zelfstandig naamwoord, [Num, veroud] chilisalpeter, kunstmest Wat zilselzout d’r over dan krijg ie goeie pee Wat chilisalpeter erover, dan krijg je goede bieten |
| chocolade, seklaod, suklaod, zelfstandig naamwoord, chocolade (vaak kwatta genoemd; Geef mijn maor een rêêpie kwatta van Van Houte; de merknaam wordt soortnaam, vergelijk de soortnaam fiets, een rijwiel gemaakt door de heer Fiets) Ook suklaod |
| chocoladewater, seklaodwaoter, zelfstandig naamwoord, seklaodwaoters, seklaodwaotertie, chocoladedrank van cacao, suiker en warm water Zie kommechie poeier |
| Christiaan, Kors, eigennaam, dialectuitdrukking voor de naam Christiaan |
| chronisch, kronies, bijvoeglijk naamwoord, chronisch, blijvend Ze hettet al jaere in d’r rik, ’t is kronies, zek maor zegge Ze heeft het al jaren in haar rug, het is chronisch zal ik maar zeggen |
| Cillaarshoek, Cillesoek, eigennaam, Cillaarshoek, buurtschap onder Maasdam, gemeente Binnenmaas |
| circuleren, cirrekeleere, werkwoord, cirrekeleer, cirrekeleerde, gecirrekeleerd, circuleren, rondzenden |
| circus, cirrekus, zelfstandig naamwoord, cirrekuses, cirrekussie, circus Zie ook paerdespul, bêêstespul |
| clown, cloon, kloen, zelfstandig naamwoord, cloons, kloene, cloontjie, kloentjie, clown, komiek Ook kloen; Hij kon wel kloen in een circus worre Hij kon wel clown in een circus worden Piete Kloen Piet de Clown (bekende Zuidbeijerlander) |
| cokes, cokes, uitdrukking, Ze haddun stem om cokes te kloppe Ze zong heel slecht, had een erg hese stem |
| combine, combijn, zelfstandig naamwoord, combijns, combijntjie, [Eng combined harvester] gecombineerde maaidorsmachine |
| combinen, combijne, werkwoord, combijn, combijnde, gecombijnd, maaidorsen Ze waere tot t’n dooien aevend an ’t combijne toen ’t al dôôn wier Ze waren tot heel laat in de avond aan het maaidorsen toen het al vochtig van de nachtlucht werd |
| commanderen, commendeere, werkwoord, commendeer, comendeerde, gecommendeerd, commanderen, bevel voeren; commendeer d’n hond en blaf zellef Ik volg je bevelen niet op |
| commiesdoof, kommiesdôôf, bijvoeglijk naamwoord, gesimuleerde doofheid Astie ’t niet hoore wil houdtie z’n aaige kommiesdôôf Als hij niet wil luisteren houdt hij zich Oostindisch doof |
| commode, kemode, zelfstandig naamwoord, kemodes, kemodetjie, [Fra commode] ladenkast De luure legge in de kemode De luiers liggen in de ladenkast |
| compliment, compelemente, zelfstandig naamwoord, complimenten, plichtplegingen De compelemente vam m’n vader en of tie merrege metten hiñgst ken komme De groeten van mijn vader, hij vraagt of hij morgen met de hengst kan komen |
| consternatie, coñstelaosie, zelfstandig naamwoord, coñstelaosies, [Msd] consternatie, opschudding |
| consultatiebureau, kunsulaosieberoo, zelfstandig naamwoord, kunsulaosieberoos, kunsulaosieberootjie, consultatiebureau |
| contrefort, komfoor, zelfstandig naamwoord, [O, Fra, contrefort] belegstuk aan de hiel van schoenen en laarzen |
| Cornelia, Kneel, eigennaam, Cornelia Inplaes van ‘tante Cor’ zeeje ze ’mui Kneel’, sommege zeeje ‘Kee’, terwijl d’r teege een jonge die Cornelis heetende ôk wel ‘Kneeles’ gezaaid wier In plaats van tante Cor zeiden ze ‘mui Kneel’, sommige zeiden ‘Kee’, terwijl er tegen een jongen die Cornelis heette ook wel ‘Kneeles’ gezegd werd |
| Cornelis, Kneeles, eigennaam, Cornelis, Kees Istie d’r êên van Kneelezze? Is hij een zoon van Cornelis? In d’n oorlog ha’ m’n nôôm Kneeles veul neegeôôge In de oorlog had mijn oom Kees veel negenogen (karbonkels) |
| cornelisroos, knelisroos, zelfstandig naamwoord, knelisroze, knelisroossie, pioenroos |
| corset, kesjet, zelfstandig naamwoord, kesjette, kesjetjie, corset Vroeger wiere de vrouwe in ‘t kesjet gereege, omdasse een wepsemiddeltie wouwe hebbe. Op prentjies zaggie dan een helpster die met ‘voet-op-gat’ dut voor mekaor perbeerde te krijge Vroeger werden de vrouwen in een corset geregen omdat ze een wespentaille wilden hebben. Op plaatjes zag je dan een helpster die dat met ‘voet-op-gat’ trachtte voor elkaar te krijgen (Bij een boerenwagen werd door de voerman afgeremd door een voet op de kont van het paard te zetten, dit heette voet-op-gat) |
| crazy, kreezie, kreezius, bijvoeglijk naamwoord, gestoord, gek [Eng crazy]Ook kreezius; Daer worrie nou harstikke krezius van Daar word je nou gestoord van |
| crimineel, crimmenêêle, tussenwerpsel, uitroep van verbazing Crimmenêêle nog an toe! Allemachtig! |
| crimineel, krimmeneel, bijvoeglijk naamwoord, geweldig, kasueel (krimmeneel heeft niets met criminaliteit te maken) Het is krimmeneel hoe die ’t voor mekaor kreeg |
| crinoline, crinelien, zelfstandig naamwoord, crinelienes, crinelientjie, [sGr, Fra crinoline] soort hoepelrok; Sondes lôôpe z’in de crinelien en smaondes staon ze an ’t zwingelmesien [sGr] ’s Zondags lopen ze in de hoepelrok en ’s maandags staan ze aan de zwingelmachine (om vlas te zwingelen) |
| crossen, krosse, werkwoord, kros, kroste, gekrost, hard of roekeloos rijden |
| cypers, sijperde, bijvoeglijk naamwoord, cypers Ooñze sijperde kater hiette Sijp Onze cyperse kater heette Sijp; Een sijperde kat Een cyperse kat |
| daad, daed, zelfstandig naamwoord, daeje, daedjie, daad Daer hebbie een goeien daed mee gedaen Daar heb je een goede daad mee gedaan |
| daags, daegs tevoore, bijwoord, daags tevoren Daegs tevore wazze ze nog weze kijke, maor niks gewaor geworre Daags tevoren waren ze nog wezen kijken, maar ze hebben niets gezien |
| daags, daegse, bijvoeglijk naamwoord, daagse Je had daegse klere, saeterese klere en een sondes pak Je had daagse kleren, zaterdagse kleren en een zondags pak |
| daal, del, zelfstandig naamwoord, katzwijm In êêne klap legtie del In één klap ligt hij in katzwijm |
| daalder, daelder, daolder, zelfstandig naamwoord, daelders, daolders, daeldertie, daoldertie, [O] daalder (fl. 1,50) Den eerste klap is een daelder waerd Ook daolder; daalder, waarde fl. 1,50; D’n eerste klap is ‘n daolder waerd Die het eerst aan de beurt is is in het voordeel |
| daalderen, gedaolderd, werkwoord, daolder, daolderde, gedaolderd, vlekken op de huid van mens of paard D’r blôôte erme waere gedaolderd van de kou Haar blote armen hadden vlekken van de kou (Bij een baby werd een gedaolderde huid beschouwd als een teken van gezondheid) |
| daaps, daops, bijwoord, dol, overstuur Zettie radio is wat zachter, ik worter daops van Zet die radio eens wat zachter, ik word er dol van |
| daar, daer, bijwoord, daar, aldaar Leg ’t daer maor neer Leg het daar maar neer Een drukte van hebbik jou daer Een drukte van belang; Das nog tot daer antoe Dat is nog te vergeven Dattie pruimt das nog tot daer an toe, maor hij kwêêselt zôô Dat hij pruimt is hem nog te vergeven, maar hij spuwt er zo van Zie ook kwêêsele |
| daardoor, daerdeur, bijwoord, daardoor Daerdeur is ’t gekomme; z’ is geschrokke van een fantekastvent meddun haeregen aop Daardoor ie is het gekomen; ze is geschrokken van een zigeuner met een harige aap |
| daarheen, daerheen, daerheene, bijwoord, daarheen, die kant uit Je mot daerheen, gunne kant op Je moet daarheen, díe kant op Ook naer daerne, daerheene Zie ook gun-op |
| daarna, daernae, bijwoord, daarna, nadien Eerst was alles koek en aai, maor daernae, toen ze te veul op hadde, hebbe ze ‘t boeltie kort en klaain geslooge Eerst was alles koek en ei, maar daarna, toen ze te veel gedronken hadden, hebben ze de hele inventaris kort en klein geslagen |
| daarnaar, daerne, uitdrukking, Naer daerne Daar, daarheen Van hierne naer guntere is eeve wijd as van daerne naer duttop Van hier naar ginds is even ver als van daar naar deze kant Nééje, niet naer hierne, maor naer daerne! Néé, niet hierheen, maar daarheen! |
| daarnet, d’r net, denet, bijwoord, daarnet, zo even D’r net sting die d’r nog Daarnet stond hij er nog; denet zo even, zojuist Denet wastie hier nog, maor nou bijje te laet Zo even was hij hier nog, maar nu ben je te laat |
| daarzo, daero, bijwoord, daar Hiero en daero Hier en daar (plaatsbepaling) Ook daerzoo Zie ook hierzoo |
| dadelijk, daolek, bijwoord, dadelijk, straks Ik zel d’r daolek wel effe naer toe gaon Ik zal er straks wel even heen gaan |
| dader, daeder, zelfstandig naamwoord, daeders, daedertie, dader Aster vroeger een moord gebeurd was vonge ze d’n daeder nooit Als er vroeger een moord gepleegd was vonden ze de dader nooit |
| dag, daag, tussenwerpsel, algemene groet bij aankomst en vertrek; vertrouwelijker manier van groeten: Dachies hoor! of Dag hoor! Nou, dachies hoor! Akkie nie meer ziet (schrijven doekie niet) (vaste uitdrukking bij afscheid); dag hoor! algemene groet in de Hoeksche Waard Dag hoor!; ik gao(t) weg hoor!; thuis de groete hoor! en bedankt hoor! Daag, ik ga weg, thuis de groeten en bedankt! |
| dag, dag, zelfstandig naamwoord, daege, daechie, 1. dag, tijd D’r is nog dag an Er is nog tijd genoeg 2. dag, korte tijd Dunder worre in een dag of een ding val nie mee Vermageren in tamelijk korte tijd valt niet mee; ’t Is al daege zôô Het is al dagen zo Uitkijke en daege telle Zuinig aan doen; In een dag of een ding In een onbepaald klein aantal dagen, tamelijk korte tijd; ’k Glôôf ’t al z’n daege Ik weet het vrijwel zeker Ik glôôf al z’n daege dattie stiekem zuipt azzun melaaier Ik geloof stellig dat hij stiekem zuipt als een maleier; ’t Is uitkijke en daege telle Zuinig aan doen |
| dagelijks, daegeleks, bijvoeglijk naamwoord, dagelijks |
| dagen, daege, werkwoord, daege, daegde, gedaegd, dagen Nae drie keer uitlegge begint ’t bij ‘m te daege Na drie keer uitleggen begint het bij hem te dagen |
| dagtaak, dagtaek, zelfstandig naamwoord, dagtaeke, dagtaekie, dagtaak Ziezôô, m’n dagtaek zitter op Ziezo, mijn dagtaak is klaar |
| dagvaarding, dagvaerdeging, zelfstandig naamwoord, dagvaerdeginge, dagvaerdeginchie, dagvaarding |
| dak, dak, zelfstandig naamwoord, daeke, dakkie, dak Vroeger hadde de erreme huize met een riete dak, nou is ‘t bij de grôôthaaid mode Vroeger hadden de arme mensen huizen met een rieten dak, nu is het mode bij de elite |
| dalven, dalleve, werkwoord, dallef, dallefde, gedallefd, zwerven Die vent lôôp nou al hêêl d’n ochend heen en weer te dalleve Die kerel zwerft nu al de hele ochtend heen en weer; ook dalleke: Dllekte, gedallekt: [O] slenteren Hij liep de godgááñsen dag maor over straet te dalleke Hij slenterde de godganse dag maar op straat Ook dêêseme Zie ook boñseme, bôôñseme |
| dam, dam, zelfstandig naamwoord, damme, dammechie, 1. aarden wal tussen twee stukken land, of tussen land en weg 2. stevigheid in de maag, verzadigd gevoel Van die slobber krijgie gêên dam ijje maog Van dat varkensvoer krijg je geen stevigheid in je maag; Over d’n dam zette Ontslaan Hij wier over d’n dam gezet Hij werd ontslagen |
| damp, dampe, uitdrukking, Hij hetter de dampe in Hij heeft er de smoor in |
| dampen, dampe, werkwoord, damp, dampte, gedampt, [O] bevochtigen Ik zel vanaevend dut goed nog dampe, dan ken jij ’t merrege strijke Ik zal vanavond deze kleren nog invochten, dan kan jij ze morgen strijken |
| dampig, dampeg, bijvoeglijk naamwoord, dampig, kortademig Een dampeg paerd Een kortademig paard |
| damsteeg, damsteek, zelfstandig naamwoord, damsteeke, damsteekie, aarden rijpad, over een sloot of tussen twee stukken land, damsteeg |
| dan, dan en dan, bijwoord, op dat moment, op die dag Dan en dan gaot ’t gebeure, zurreg dajje d’r bij bin Op die dag gaat het gebeuren, zorg dat je er bij bent |
| danig, daeneg, bijwoord, danig Ze hat ‘t daeneg te pakke Ze had het danig te pakken |
| dank je, dankie, tussenwerpsel, dank u, dank u wel Dankie azzie ’t mêênt Dank u wel als u het meent Dankie fêêstelek Voor mij hoeft het niet Dankie kostelek Zeer hartelijk bedankt; Dankie de koekoek! Je gelooft het zelf niet! |
| dansen, dááñse, werkwoord, dááñs, dááñste, gedááñse, dansen Dááñse was vroeger een goddelôôze beezeghaaid, ze zeeje ‘je daañst op een vulkaon’ Dansen was vroeger een goddeloze bezigheid, men zei ‘je danst op een vulkaan’ D’r wier gedááñse Er werd gedanst Vroeger wier d’r veul gedááñse in zaol Koster op Kluzwaol Vroeger werd er veel gedanst in zaal Koster op Klaaswaal |
| darm, derm, zelfstandig naamwoord, derme, dermpie, darm, ingewanden Hebbie een deurlôôpenden derm? Vraag aan iemand die veel eet |
| darmvet, derremevet, zelfstandig naamwoord, vet verkregen door uitkoken van slachtafval Zie ook muggevet |
| das, das, zelfstandig naamwoord, dasse, dassie, [O] hals van een varken, schijf tussen kop en romp waar de slachter het varken heeft gestoken (volgens Opprel ook smousham genoemd; smous is een scheldnaam voor jood) Ook natte krap, smousham |
| dat, datte, aanwijzend voornaamwoord, dat Kies maor uit; ik heb dut en ik heb datte Kies maar uit; ik heb dit en ik heb dat Mojje dut diñchie of datte? Wil je dit dingetje of dat? |
| dat we, damme, samentrekking, dat we En damme toffe jonges zijn dat wille me weete |
| dattum, dattem, uitdrukking, Van dattem Een zaak toegedaan Ze zijn daer nogal van dattum Ze zijn daar een bepaalde zaak toegedaan (begeleid door een karakteristiek gebaar: duim tussen wijsen middelvinger: seks, met de duim over de wijsvinger strijken: geld) |
| dauwroot, dauwrôôt, zelfstandig naamwoord, dauwroot Dauwrôôt is d’n ouwste vurrem van vlasrôôte deur ’t vlas dunnechies over ’t land te sprêêje Dauwroot is de oudste vorm van vlasroten door het vlas dun over het land uit te spreiden |
| dauwworm, dauwwurm, zelfstandig naamwoord, dauwworm (eczeemachtige uitslag bij voornamelijk kinderen) |
| De Maas, de Maes, eigennaam, dialectuitspraak voor Westmaas |
| De Noord, de Noord, eigennaam, Heinenoord De Noordenaers noeme ze worstebakkers, maor niemand weet waerom Zie ook Haainenoord |
| deeg, dêêg, zelfstandig naamwoord, dêêge, dêêchie, [O, veroud] genoegen, plezier |
| deeg, dêêg, zelfstandig naamwoord, dêêge, dêêchie, deeg, gekneed meel Je ken ôk dêêg an ’t haokie doen bij ’t hengele, temiñste azzie gêên wurreme heb Je kunt ook deeg aan het haakje doen bij het hengelen, tenminste als je geen wormen hebt |
| deek, dêêk, zelfstandig naamwoord, 1. daak, dakel, aangespoelde stukken riet en ander drijvend spul Gedrôôgd dêêk wier nog gebruikt onder een tas Gedroogde rietstengels werden nog gebruikt onder een tas (opslag van koren in een schuur) Zie ook vêêk 2. slootvuil, waterplanten ’t Water kwam zôô hôôg, dat ‘t dêêk tot booven op d’n dijk lee Het water kwam zo hoog dat het slootvuil tot boven op de dijk lag |
| deel, dêêl, zelfstandig naamwoord, dêêle, dêêltie, 1. deel, gedeelte, portie Ieder z’n aaige dêêl Ieder zijn eigen portie 2. grote menigte Waer komt dien dêêl meñse vandaen? Waar komt die menigte vandaan? 3. boekdeel; Hij maokte d’r een dêêl woorden an vuil Hij had veel woorden nodig om het te vertellen. Het woord dêêl wordt vaak in samenstellingen gebruikt voor een aantal (meestal veel), zoals: een dêêl jonges, een dêêl paole, etc. |
| deemst, dêêmst, zelfstandig naamwoord, [O] damp, dichte mist Vanochend waster een bietjie dêêmst, maor ‘t is gauw weer opgetrokke Het was vanmorgen wat nevelig, maar dat is snel weer opgetrokken |
| deemsterig, deemstereg, bijvoeglijk naamwoord, [O] nevelig Zie deemsteg |
| deemstig, deemsteg, dêêmsteg, bijvoeglijk naamwoord, 1. nevelig, heiig Gisteraevend was ’t al deemsteg en vanochend wast harstikke misteg Gisteravond was het al nevelig en vanochtend was het hardstikke mistig Ook dêêmstereg 2. [sGr] schemerig |
| deerlijk, deerlek, bijwoord, behoorlijk Hij hattum deerlek op z’n sodemieter gegeeve Hij had hem behoorlijk op zijn falie gegeven |
| deken, dêêke, werkwoord, dêêk, dêêkte, gedêêkt, aangespoelde rommel opruimen Ze bin ant dêêke Ze zijn de rommel aan het opruimen Zie ook vêêke |
| dekensgebloemd, dekesgeblomd, zelfstandig naamwoord, stof voor gestikte deken |
| deksel, dessel, zelfstandig naamwoord, dessels, desseltie, deksel Op ieder potjie pas een desseltie Op ieder potje past een dekseltje (iedere knul krijgt een meisje dat bij hem past); Op ieder potjie passen desseltie Bij iedere jongen past wel een meisje; dessels bekkens van een slagwerk Bij ’t marse mos Kees mette dessels lôôpe Bij het marcheren moest Kees met de bekkens lopen |
| del, del, zelfstandig naamwoord, delle, dellechie, [O] 1. morsige vrouw 2. vod Ze had een del van een jurrek an Zij droeg een vod van een jurk |
| delen, dêêle, uitdrukking |
| delen, dêêle, werkwoord, dêêl, dêêlde, gedêêld, delen, verdelen; ’t Was goed weer om een erfenis te dêêle Het was goed weer om knus om de haard te zitten (als het buiten noodweer is) |
| delf, d’n delleft, d’n dellef, zelfstandig naamwoord, aardappelrooitijd Den delleft is een oesie net as ’t vlasplokke De aardappelrooitijd is een oogsttijd net als het vlasplukken (waarvan men soms een zware hoest overhield) Ook dellef, den; [O] 1. het delven van de aardappels Hij hait d’n dellef bij dien boer Hij delft aardappelen bij die boer 2. het rooiseizoen van de aardappelen Demee in d’n dellef hebbik hêêlemael gêên tijd meer voor wat anders Straks tijdens de rooitijd van de aardappels heb ik voor niets anders meer tijd Zie ook aerepel, den |
| delfriek, dellefriekie, zelfstandig naamwoord, dellefriekies, kleine riek om op de knieën aardappelen te delven (een normale delfriek is groter) |
| dellen, delle, werkwoord, del, delde, gedeld, [Phl] knoeien Zit toch niessôô te delle Zit toch niet zo te knoeien |
| delven, delleve, werkwoord, dellef, dollef, gedolleve, delven, aardappels rooien Aerepels rooie is delleve; biete rooie is peesteeke; erte ôôste is ertepikke; vlasôôste is plokke; allêên bôôme worre gerooid Aardappelen oogsten is delven; bieten oogsten is peesteken; erwten oogsten is erwtenpikken; vlas oogsten is plukken; alleen bomen worden gerooid |
| demelen, dêêmele, werkwoord, dêêmel, dêêmelde, gedêêmeld, 1. plat trappen, vertrappen, met moddervoeten binnenlopen Hij haddin de hondestront getrapt en toen liep tie messun vuile schoene over ’t goeie klêêd te dêêmele Hij had in de hondenpoep getrapt en toen liep hij met zijn vieze voeten over het mooie vloerkleed heen en weer 2. [O] morsen, knoeien, onzindelijk hanteren Je mot mit je eete nie zôô dêêmele Je moet niet zo knoeien met je eten |
| demonstreren, dimmestreere, werkwoord, dimmestreer, dimmestreerde, gedimmestreerd, demonstreren |
| denken, denke, werkwoord, denk, doch(t), gedocht, denken Jij mottet maor doen, ha’k zôô gedocht Jij moet het maar doen, had ik zo gedacht Hekket nie’ gedocht? Is het niet zo als ik gedacht had? Ik doch bij m’n aaige dat heulie doche da’k ter nied an gedocht had Ik dacht bij mezelf dat zij dachten dat ik er niet aan gedacht had Nou dat hajje maor gedocht! Nou dat had je maar gedacht! |
| derde, derderes, derdes, ders, telwoord, derde Ik bin derderes, jij twêês Ik ben derde, jij tweede Ze staot derderus Zij staat derde Ook ders, derdes; Hij stao ders gunter Hij staat ginds op de derde plaats |
| derdehalfhonderd, dordalfhonderd, telwoord, [Hei] tweehonderdvijftig (de helft van 300 + 200) |
| derrie, derrie, zelfstandig naamwoord, modder, blubber |
| desemen, dêêseme, werkwoord, dêêsem, dêêsemde, gedeêsemd, [O] morsen Wa’ stao je daer weer te dêêseme! Wat sta je daar weer te morsen! Zie dalleke, Zie ook bôôñseme |
| desperaat, disperaot, bijvoeglijk naamwoord, hevig ontstemd |
| deugen, deuge, werkwoord, deug, doog, gedooge, deugen Dat meñs deugde niet Die vrouw deugde niet D’r zatte d’r een paor tusse die dooge niet Er zaten er een paar tussen die niet deugden |
| deurstijl, deurstijl, zelfstandig naamwoord, deurstijle, deurstijltie, deurkozijn |
| deze, deus, deuze, aanwijzend voornaamwoord, deze Den deus is mooier dan die gunter Deze is mooier dan die daar Ook deuze; Welleke mojje hebbe, d’n dieje of d’n deuze? Welke wil je hebben, die of deze? |
| dibbes, dibbes, zelfstandig naamwoord, dibbesse, dibbessie, 1. vriendelijke benaming voor oud mens of dier Ha, ouwen dibbes! Dag ouwe reus! 2. afgedragen kledingstuk Dien dibbes van een jas hoevie ôk nie meer an te trekke, hij’s kuis vrot Die oude jas hoef je ook niet meer aan te trekken, hij is totaal kapot |
| dicht, dicht, bijwoord, snel Hij praot zôô dicht dakkem nie ken vollege Hij praat zo snel dat ik hem niet kan volgen Ook ducht |
| dicht, ducht, bijwoord, 1. dichtbij Het was ducht in de buurt Het was dichtbij, in de buurt 2. snel Zie dicht |
| dichtbij, duchbij, bijwoord, dichtbij Den bliksem is duchbij ingeslooge De bliksem is dichtbij ingeslagen; duchterbij dichterbij Kom is een bietjie duchterbij Kom eens een beetje dichterbij |
| dichtjes, dichies an, bijwoord, tamelijk, behoorlijk Het regent dichies an Het regent behoorlijk |
| die, dieder, aanwijzend voornaamwoord, dergelijke (grootteaanduiding met gebaar) ’t Was een hond van dieder grôôtte Het was een hond van deze grootte |
| die, dieje, aanwijzend voornaamwoord, die, deze, dat (met wijzend gebaar) Den dieje isset Die is het Ook diene; ’t Gaot altijd om d’n dieje Het gaat altijd om geld |
| die, diene, aanwijzend voornaamwoord, die Den diene isset Die is het Zie dieje; D’n diene Geld Ik werrek nie voor niks, maor om d’n diene Ik werk niet voor niets, maar voor het geld Aster nôôm komp te sterreve trek’ ze van d’n diene Als haar oom komt te sterven erft ze geld |
| diender, dooien, uitdrukking, dooien diender 1. naarling (scheldwoord) Je bin een lilleke dooien diender 2. in zichzelf gekeerd persoon |
| dienen, diene, werkwoord, dien, diende, gediend, 1. dienstplicht vervullen, in dienst staan M’n grôôtvader Piet Barth heb twêê keer gediend bij de huzaore in D’n Haog; d’n eerste keer mostie voor z’n nommer diene en d’n twêêde keer as remplaçant Mijn opa Piet Barth heeft twee keer gediend bij de huzaren in Den Haag; de eerste keer voor zijn nummer en de tweede keer als vervanger 2. werken als dienstbode Vroeger gonge de maaisies van een jaer of ellef twaolef al diene Vroeger gingen meisjes van een jaar of elf twaalf al als dienstbode werken |
| dienstmeid, dieñstmaaid, zelfstandig naamwoord, dieñstmaaides, dieñstmaaidjie, dienstmeisje, dienstbode |
| dies, dies, uitdrukking, Van dies In dat opzicht Van dies is hij een raore vent In dat opzicht is hij een rare kerel |
| different, different, bijvoeglijk naamwoord, [Fra, different] verschillend |
| differentiatie, diffrendaosie, divvendaosie, zelfstandig naamwoord, diffrendaosies, divvendaosies, diffrendaosietjie, [Schd] 1. verandering, afwisseling Voor de diffrendaosie bimme maor gaon visse Voor de verandering zijn we maar gaan vissen 2. leegloop, het niets doen; divvendaosie [Mhk] vertier Hij heb t’r z’n divvendaosie mee Hij heeft er zijn vertier aan |
| dij, dij, zelfstandig naamwoord, [O] groei, uitzetting D’r zit gêên dij in die jonge Die jongen groeit niet |
| dijer, dijers, zelfstandig naamwoord, groeiers Een oud spreekwoord zeg: spijers zijn dijers Een oud spreekwoord zegt: ‘spuwers zijn groeiers’ |
| dijk, dijk, uitdrukking, Uitten dijk gehakt (uitdr) Boers, ongemanierd Ze hoef ter aaige niks te verbeele; z’is ôk maor uitten dijk gehakt Ze hoeft zich niets te verbeelden; ze is ook maar van boerse komaf |
| dijkbeest, dijkbêêst, zelfstandig naamwoord, dijkbêêste, dijkbêêsie, [O] dijkbeest, ruwe onbehouwen kerel ’t Is een echt dijkbêêst, meddun smoel as een schuurdeur Hij is een echt onbehouwen kerel, met een bek als een inrijdeur Je mojje nie mit zôô’n dijkbêêst ofgeeve Je moet de omgang met zo’n onbehouwen mens vermijden |
| dijkbloem, dijkblom, zelfstandig naamwoord, dijkblomme, dijkblommechie, madeliefje |
| dijker, dijker, zelfstandig naamwoord, dijkers, dijkertie, dijkwerker, polderjongen Hij kon vreete as een dijker Hij kon eten als een dijkwerker |
| dijkgraaf, dijkgraef, zelfstandig naamwoord, dijkgraeve, dijkgraefie, dijkgraaf (voorzitter van polder of waterschapsbestuur) |
| dijksloot, dijkslôôt, zelfstandig naamwoord, dijkslôôte, dijkslôôtjie, dijksloot (aan de binnenkant van de dijk) |
| dijkstaal, dijkstael, zelfstandig naamwoord, dijkstaele, dijkstaeltie, dijkstaal (grondslag waarop de dijk rust) |
| dik, dik, uitdrukking, ’k Bin dik Ik heb genoeg gegeten; Die binne nogal dik memmekaor Die gaan nogal intensief met elkaar om |
| dik lopen, diklôôpe, werkwoord, lôôp dik, liep dik, dikgelôôpe, zwanger zijn Zie ook zwaerlôôpe |
| dikharses, dikharses, zelfstandig naamwoord, dikharsesse, dikharsessie, koppig en eigenwijs persoon Hij is alzeleeven al een grôôten dikharses geweest Hij is altijd al een koppig persoon geweest |
| dikwater, dikwaoter, zelfstandig naamwoord, troebel, geelachtig water In ’t voorjaer ister dikkels veul boovewaoter, dan dan hemme dikwaoter int buitewaoter In het voorjaar is er dikwijls veel smeltwater, dan is het water van de rivieren geelachtig |
| dikwijls, dikkels, bijwoord, dikwijls, vaak Hij hassôô dikkels last van pijn in z’n hôôd dat de hêêle buurt zeer dee’ Hij had zo vaak last van hoofdpijn dat iedereen met hem meeleefde Azzie schierlek eet krijgie dikkels de nok Als je schielijk eet krijg je dikwijls de hik; dikkelster vaker ’t Kom te leste tijd dikkelster voor dattie te diep in ’t glaesie heb gekeeke Het komt de laatste tijd vaker voor dat hij te diep in het glaasje heeft gekeken |
| dikwijls zat, dikkelszat, bijwoord, vaak genoeg ’t Heb onderhand dikkelszat gereegend Het heeft zo langzamerhand vaak genoeg geregend |
| ding, ding, zelfstandig naamwoord, dingers, dingechie, dingchie, diñchie, dêêñchie, dêêchie, benaderd tijdsbestek Nog een jaer of een ding en dan ken die nie meer lôôpe Nog ongeveer een jaar en dan kan hij niet meer lopen; Een dag of een ding Binnen enkele dagen (ook een week of een ding, een jaer of een ding); dingers dingen, voorwerpen Neem die dingers maor weer mee; dingechie dingetje ’t Is nog maor een klaain dingechie Het is nog maar een klein meisje Ook diñchie, dêêchie, dêêñchie; diñchie 1. dingetje 2. [O] maatje van 2 deciliter Een dinchie erte Een maatje erwten; dêêñchie, dêêchie dingetje, kleinigheid Ze is voor d’r leeftijd maar een klaain dêêñchie Ze is voor haar leeftijd maar een klein ding |
| dinsdag, dijñsdag, diñgsdag, zelfstandig naamwoord, dijñsdaege, dinsdag Verscheene dijñsdag istie tachenteg geworre Jongstleden dinsdag is hij tachtig geworden Ook dingsdag; Vleeweek diñgsdag was het alweer een jaer geleeje Verleden week dinsdag was het alweer een jaar geleden |
| dippen, dippe, werkwoord, dip, dipte, gedipt, [O] jongensspel (met een leren riem centen naar een zeker doel langs de grond voortslaan) |
| dipriem, dipriem, zelfstandig naamwoord, diprieme, dipriempie, smalle leren riem voor het ‘dippe’ |
| direct, drek, bijwoord, direct, meteen Ik kom drek Ik kom meteen |
| directoire, dirrektwaor, zelfstandig naamwoord, dirrektwaors, dirrektwaortie, [Fra, directoire] directoire, vrouwenonderbroek Zie ook frááñsmedel |
| dirkjespeer, dirkiespeer, zelfstandig naamwoord, dirkiespeere, dirkiespeertie, perensoort |
| dis, dis, uitdrukking, Maok gêên dis! [O] Doe niet zo flauw! |
| disselboom, disselbôôm, zelfstandig naamwoord, disselbôôme, disselbôômpie, onderdeel van de Zuid-Hollandse boerenwagen ’t Êêne bêên voet-op-gat en ’t andere opten disselbôôm Het ene been op de kont van het paard en het andere op de dissel Zie ook krommen dissel |
| dit, dut, dutte, aanwijzend voornaamwoord, dit Ik heb dut en ik heb dat, welleke willie hebbe? Ik heb dit en ik heb dat, welke wil je hebben?; dutte dit Nou, dut ken ik wel zegge; zukke rommel as dutte is niks waerd Nou, dit kan ik wel zeggen; zulke rommel als dit is dient nergens voor |
| dit is, dus, (samentrekking; zie grammatica) dit is Dus een rôôie en das een groene knikker Dit is een rode en dat is een groene knikker |
| dit op, duttop, bijwoord, hierheen Kom een bietjie duttop, nêê, nie gunnop Kom een beetje hierheen, nee, niet daarheen Zie ook gunnop; duttopste dichtstbijzijnde Den duttopste an gunne kant is ’t De dichtstbijzijnde aan die kant is het Zie ook gunnopste |
| dobbel, dobbel, zelfstandig naamwoord, dobbels, dobbeltie, reactie van baldadigheid, luidruchtige vrolijkheid Ook dobber; Hij hetter een kwaoien dobber an Hij heeft er zijn handen vol aan; Daer zel een kwaoien dobber over lôôpe Het zal verkeerd uitpakken; uitbundigheid wordt gevolgd door tegenslag |
| dodelijk, dôôdelek, bijwoord, dodelijk Hij wier dôôdelek getroffe deur een haaiblok Hij werd dodelijk getroffen door een heiblok |
| dodenfonds, dooiefoñst, zelfstandig naamwoord, dooiefoñste, dooiefoñstsie, overlijdensverzekering bij bedrijven |
| doei, doei, zelfstandig naamwoord, [Zwg] honger Ik heb doei Ik heb honger |
| doek, doekie, uitdrukking, ’n doekie voor ’t bloeie Een pleister op de wonde; een voorwendsel; Dik, dun of deur een doekie Opnoemen van keuzemogelijkheden; hoe wil je het hebben? |
| doen, doen, werkwoord, doe, dee, gedaen, doen Hij dee het niet, zee die, omdattie het nie dorst Hij deed het niet, zei hij, omdat hij het niet durfde Ze deejen ’t om houweles Ze deden het om de winst te houden Uit je doen zijn Je draai niet kunnen vinden; d’r naer doen, doet d’r naer, dee d’r naer, d’r naer gedaen een bod uitbrengen op Hij heddôk naer die stee gedaen Hij heeft ook een bod op die boerderij uitgebracht; doenan, bijwoord: mogelijk Daer is gêên doenan Het is niet mogelijk Daer is wel doenan Dat is wel mogelijk; tussenwerpsel: doetniet, doetwel: Is het niet zo? (stopwoord in vragende vorm) Dat paerd is toch van heulie, doetniet? Dat paard is toch van hen, is het niet? Is het niet? Zôô gaot ’t beter, doetwel? Zo gaat het beter, is het niet?; doeternievan, doeterognievan: kreet bij kinderspel: ik stap even uit het spel. |
| doezelig, doezeleg, bijvoeglijk naamwoord, [O] soezerig, dommelig, suf Wat ziet die jonge d’r doezeleg oit Wat ziet die jongen er suf uit |
| doggeren, doggere, werkwoord, dogger, doggerde, gedoggerd, vissen met levend aas aan de haken (bijv. kikkers) |
| dokken, dokke, werkwoord, dok, dokte, gedokt, 1. gevaarlijk jongensspel, het opzettelijk op onbetrouwbaar ijs lopen Zie ook schossiewiebele, koeklôôpe, ijsiepiepe, ijsietaoie 2. een steen krachtig en loodrecht naar beneden in het water gooien, waardoor luchtbellen ontstaan |
| dokter, dokter, uitdrukking, ’t Is maor een vreemden dokter Het is maar een vreemd heerschap |
| dol, dol, bijvoeglijk naamwoord, [O] leeg, geheel en al |
| dol, dol, uitdrukking, Voor een dol en een leur [Num] Voor een habbekrats, voor een appel en een ei |
| dol, dol, zelfstandig naamwoord, [O] narigheid, moeilijkheden Met die jonge heb ik nooit dol gehad Met die jongen heb ik nooit moeilijkheden gehad |
| doleren, dolleerend, bijvoeglijk naamwoord, gereformeerd; dolleerende potteschrappers Kinderen van de Bijzondere School in Strijen (scheldnaam, omstreeks 1920) |
| dominee, domenee, zelfstandig naamwoord, domenees, domeneetjie, dominee Je lijk wel een ofgeschaaien domenee (gezegd tegen iemand die zich nogal stemmig kleedt); D’r is gêên domenee die nie vraegt en gêên boer die nie klaegt Volksgezegde (West Hoeksche Waard, omdat daar klaegt wordt gezegd in plaats van klaogt); Dien domenee heb z’n spao meegebrocht Die dominee raak je nooit meer kwijt |
| domineesklompje, domeneesklompie, zelfstandig naamwoord, domeneesklompies, [O] kandijklontje Vroeger kreege me sondes bij de koffie een domeneesklompie Vroeger kregen we bij de koffie een klontje kandijsuiker |
| domp, domp, zelfstandig naamwoord, dompe, dompie, wielnaaf Hij zette z’n voet opten domp van ’t wiel Hij zette zijn voet op de wielnaaf |
| dompen, dompe, werkwoord, domp, dompte, gedompt, [O] 1. voorover duikelen Laoi te kar van voorene niet te zwaer, anders domp tie Laadt de kar aan de voorkant niet te vol, anders duikelt hij voorover 2. kantelen Ze hebbe de brugpaole eerst messun alle wat losgejutterd en toen ze met een grôôten ballek gedompt Ze hebben de brugpalen eerst samen los gewrikt en ze toen met een grote balk als dommekracht laten kantelen |
| donder, donder, zelfstandig naamwoord, donders, dondertie, lichaam, ziel, bliksem Ze hebben ‘m op z’n donder gegeeve Ze hebben hem op zijn bliksem gegeven Zie ook hier-en-daer |
| donderbus, donderbussie, zelfstandig naamwoord, donderbussies, [O] slaghoedje voor geweer of pistool |
| donderkop, donderkop, zelfstandig naamwoord, donderkoppe, donderkoppie, [O] wolk die onweer voorspelt; donderkoppie kikkervisje |
| donderop, donderop, uitdrukking, Een bakkie donderop Het laatste kopje koffie voor de visite opstapt |
| dondersteen, donderstêên, zelfstandig naamwoord, donderstêêne, donderstêêntjie, [O] scheldwoord Lilleken donderstêên |
| donig, dôôneg, bijvoeglijk naamwoord, doon, vochtig Het wasgoed was nog dôôneg Het wasgoed was nog vochtig Zie dôôn |
| donné, donnêêl, donnee, uitdrukking, Hij doe voor donnêêl mee [Obl] Hij doet voor spek en bonen mee; Hij doe voor donnee mee [Num] Hij doet voor spek en bonen mee; pro deo, voor niets Hij heb me voor donnee naer hierne laete komme Hij heeft mij voor niets hierheen laten komen |
| dons, doñs, zelfstandig naamwoord, doñse, doñsie, [O] bons Wat gaf dat een doñs Wat gaf dat een dreun |
| dons, dôôñs, zelfstandig naamwoord, dôôñze, dôôñssie, dons Zôô zacht as dôôñs Als dons zo zacht |
| donzen, doñse, werkwoord, doñs, doñsde, gedoñsd, [O] bonzen, stampen, dreunen Wie lôôpter toch zôô op te zolder te doñse? Wie loopt er toch zo op de zolder te stampen? |
| dood, dôôd, bijvoeglijk naamwoord, dood Van een bedañkie legge de muize dôôd voor de kast (gezegd door iemand die iets gedaan heeft voor een ander en daarvoor een beloning verwacht, maar slechts een bedankje krijgt) Van werken voor niets kan de schoorsteen niet roken Om de dôôie dôôd niet Volstrekt niet (krachtterm) Ik lae me nie kiste voor ‘k dôôd bin Je moet niet proberen me op te lichten; Gêên praotjie zôô grôôt, of ’t bloeit in zes weeke dôôd Over een gebeurtenis wordt maar een beperkte tijd gesproken, ook: De tijd heelt alle wonden; Hij blijf op ’n dubbeltie dôôd Hij is erg gierig; Op sterreve nae dôôd Bijna dood; Om de dooie dôôd niet Nooit van mijn leven |
| doodaas, dôôdaes, dôôdaers, zelfstandig naamwoord, dôôdaese, dôôdaesie, dooie pier, doodaas Het is een dôôdaes van een vent Het is een dooie pier Ook dôôdaers Een dôôdaers van een vent Iemand die geen cent waard is Ook dôôdeeter, dooieling |
| doodbidder, dôôdbidder, zelfstandig naamwoord, dôôdbidders, dôôdbiddertie, aanzegger van een sterfgeval (ging huis aan huis de tijding vertellen) Zie ook añzegger |
| doodeter, dôôdeeter, zelfstandig naamwoord, dôôdeeters, dôôdeetertie, [O] sul, sukkel Dat is zôô’n dôôdeeter, aster wat te doen is willie altijd maor toisblijve Dat is zo’n sukkel, als er wat te doen is wil hij altijd maar thuisblijven |
| doodgemoedereerd, dôôdgemoedereerd, bijwoord, doodkalm, rustig In plaes van te werreke zatte ze dôôdgemoedereerd te rôôke en te kaorte In plaats van te werken zaten ze doodkalm te roken en te kaarten |
| doodkistenbloem, dôôdkisteblom, zelfstandig naamwoord, dôôdkisteblomme, dôôdkisteblommechie, lelie Hajje in ’t begin van ‘t jaer al dôôdkisteblomme, of wastat laeter? |
| doodschoppen, dôôdschoppes, uitdrukking, Hij is z’n dôôdschoppes nie waerd Hij is te lui om wat te doen |
| doodslaan, dôôdslaon, uitdrukking, ’t Kos meer van ‘t dôôdslaon as van ’t begraeve Het kost meer dan het opbrengt |
| doodsteek, dôôdsteek, zelfstandig naamwoord, dôôdsteeke, dôôdsteekie, vernietigende klap Dattie een kind verloor gaf ’m d’n dôôdsteek Dat hij een kind verloor vormde de vernietigende klap |
| doodstil, dôôdstil, bijvoeglijk naamwoord, doodstil ’t Is tegewoordeg dôôdstil op durrep Het is tegenwoordig doodstil op het dorp |
| doodstrontje, dôôdstrontjie, uitdrukking, Hij scheet z’n dôôdstrontjie Hij deed het in zijn broek van angst |
| doof, dôôf, bijvoeglijk naamwoord, doof, hardhorend Z’is zôô dôôf as een kwartel Ze is zo doof als een kwartel |
| dooie, dooie, uitdrukking, Geluk metten dooie Gezegd na het slachten van het varken |
| dooieling, dooieling, zelfstandig naamwoord, dooielinge, dooieliñchie, weinig actieve persoon Ik vráeg gêênêês of dattie meedoet, dassôôn dooieling Ik vráág niet eens of hij mee doet, dat is zo’n inactieveling Zie dôôdaes |
| dooier, door, zelfstandig naamwoord, doors, doortie, dooier Een aai bestaot uit een kallekschaol, aaiwit, een door en haonetree Een ei bestaat uit een kalkschaal, eiwit, een dooier en hanegekraai (hagelsnoeren) |
| dooierkont, doorkont, zelfstandig naamwoord, doorkonte, doorkontjie, dooierkont, onvolgroeid eendagskuiken Ze hadde d’r uigescholde voor doorkont Ze hadden haar uitgescholden met haar dikke achterwerk |
| doon, dôôn, bijvoeglijk naamwoord, [O] vochtig Het is nog een bietjie dôôn Het is nog een beetje vochtig Ook dôôneg |
| doop, dôôp, zelfstandig naamwoord, 1. doop, kerkelijk sacrament Hij gong altijd een paor weeke trouw te kerrek omdasse voor d’n dôôp mosse Hij ging altijd een paar weken trouw naar de kerk omdat ze een kind wilden laten dopen 2. botersaus, jus [Hei] Ze atte aerepels met blôôte voete en wat dôôp Ze aten aardappelen zonder vlees of groente en wat botersaus; zuren dôôp botersaus Zie ook buttersop, dôôp, ôôchiesvet, lawaoisaus |
| doopceel, dôôpcêêl, uitdrukking, Ze hebben eerst z’n dôôpcêêl gelicht Ze hebben eerst zijn verleden uitgespit |
| door, deur, voorzetsel, door ’Door’ wor bij ôôñs altijd ‘deur’, behalleve bij aaidoor, maor dat is faaitelek dooier ‘Door’ wordt bij ons altijd ‘deur’, behalve bij ‘aaidoor’, maar dat is feitelijk ‘dooier’ Ga nou gauw deur! Loop naar de pomp! We gaon deur de weg heene We gaan over de polderweg (in tegenstelling tot ‘over den dijk’); Hij’s deur de regel van drieje heene Hij is tot alles in staat; Hij dee ‘m deur 1. Hij presteerde beter dan een ander 2. Hij was hem te slim af |
| door, deure, bijvoeglijk naamwoord, kapot Deure klompe Kapotte klompen |
| door de weg heen, deurdewegheen, bijwoord, langs de weg We gaon deurdewegheen We volgen de polderweg |
| door kordons, durkedoñs, durkendoñs, dirrekedoñs, dirrekedôôs, durrekedoñs, zelfstandig naamwoord, [Hei] een flink standje Hij ging deur de durkedoñs Hij liep een flink standje op deur de dirrekedoñs motte; dirrekedoñs [O] een beproeving ondergaan, spitsroeden lopen, door een zure appel heen bijten (oorspronkelijk een strafoefening: tussen een kordon van twee rijen mensen door moeten lopen die het slachtoffer duwen en klappen uitdelen) Ook durkendoñs Zie ook kerdoñs |
| doorbraak, deurbraek, zelfstandig naamwoord, deurbraeke, deurbraekie, dijkdoorbraak, doorbraak |
| doorbrengen, deurbrenge, werkwoord, breng deur, broch deur, deurgebrocht, 1. doorbrengen, verblijven Ik hepper een paor daege deurgebrocht Ik heb er een paar dagen doorgebracht 2. er door draaien Alles wattie had hettie d’r deurgebrocht Alles wat hij had heeft hij er door gedraaid |
| doordat, deurdat, voegwoord, doordat |
| doordeweeks, deurdeweeks, bijvoeglijk naamwoord, doordeweeks Ellek jaer met Paose zonk ôñs sondese pak naer deurdeweeks Elk jaar met Pasen werd ons zondagse pak naar doordeweeks gebruik doorgeschoven |
| doordoen, deurdoen, werkwoord, doe deur, dee deur, deurgedaen, 1. beter doen Zij doet hum deur, hoor! Zij doet het beter dan hij, hoor! 2. niet meer verwachten Ik hajje al deurgedaen Ik had je niet meer verwacht; We hadde je al deurgedaen We hadden ons er al bij neergelegd dat je niet meer zou komen |
| doordouwen, deurdouwe, werkwoord, douw deur, douwde deur, deurgedouwd, 1. volharden 2. fanatiek bezig zijn |
| doordouwer, deurdouwer, zelfstandig naamwoord, deurdouwers, deurdouwertie, volhouder ’t Is een echten deurdouwer Hij is een echte volhouder |
| doordraaien, deurdraoie, werkwoord, draoi deur, draoide deur, deurgedraoid, 1. verkwisten In een jaer tijd hattie d’n erfenis d’r deur gedraoid In een jaar had hij de erfenis verkwist 2. onverkoopbaar zijn op de veiling We hebbe vorege week juin gevaaild maor alles is deurgedraoid We hebben vorige week uien geveild maar alles is onverkoopbaar |
| doordrenzen, deurdraaiñze, werkwoord, draaiñs deur, draaiñsde deur, deurgedraaiñsd, doorsijpelen, lekken |
| dooreengenomen, deurêêngenome, bijwoord, dooreen genomen, gemiddeld |
| doorgaan, deurgaon, werkwoord, ga deur, ging deur, deurgegaon, 1. doorgaan 2. ophouden met mooie praatjes Gao jij maor deur mejje zije sokke Hou maar op met je mooie praatjes |
| doorgestoken, deurgestooke, uitdrukking, deurgestooke kaort Doorgestoken kaart, met vooropgezette bedoeling; deurgestooke brôôd halfom brood Een hallefie terw en een poñdjie deurgestooke Een halfje tarwe en een pondje halfom (de helft meel zonder zemels en de andere helft meel mèt zemels) |
| doorhakken, deurhakke, werkwoord, hak deur, hakte deur, deurgehakt, doorhakken, in tweeën hakken (bij het bieten dunnen) |
| doorhalen, deurhaole, werkwoord, haol deur, haolde deur, deurgehaold, doorhalen, hard werken |
| doorkomen, deurkomme, werkwoord, kom deur, kwam deur, deurgekomme, doorkomen |
| doorlaten, deurlaete, werkwoord, laet deur, liet deur, deurgelaete, doorlaten |
| doorleiden, deurgelaaid, bijvoeglijk naamwoord, [Nbl] bekeerd D’r kwam een deurgelaaide man spreeke Er kwam een bekeerde man spreken |
| doorleren, deurleere, werkwoord, leer deur, leerde deur, deurgeleerd, doorleren (voortgezet onderwijs volgen), studeren |
| doorloop, deurlôôp, zelfstandig naamwoord, deurlôôpe, deurlôôppie, doorgang van de schuur naar de huiszolder ’t Graon wier in mudzakke op de rik naer de koorezolder en gelijk deur d’n deurlôôp naer de huiszolder gedrooge Het graan werd op de rug in mudzakken naar de graanzolder en tegelijkertijd door de doorgang naar de huiszolder gedragen |
| doorlopen, deurlôôpe, werkwoord, lôôp deur, liep deur, deurgelôôpe, doorlopen, verder lopen |
| doorlopen, deurlôôpe, werkwoord, doorlopen |
| doorloper, deurlôôper, zelfstandig naamwoord, deurlôôpers, deurlôôpertie, friese schaats, friese doorloper |
| doormidden, deurdemidde, deurmidde, bijwoord, doormidden Ook deurmidde [O] |
| doorn, doorn, zelfstandig naamwoord, doornen, doorntjie, heg (ook heg zonder doornen) |
| doornat, deurnat, bijvoeglijk naamwoord, doornat |
| doorroker, deurrôôker, zelfstandig naamwoord, deurrôôkers, deurrôôkertie, pijp die door het roken een afbeelding op de kop krijgt |
| doorslaan, deurslaon, werkwoord, sla deur, sloog deur, deurgesloge, doorslaan, vocht doorlaten De zoole vammen klompe worre dun, ze gaon deurslaon De zolen van mijn klompen worden dun, ze laten vocht door |
| doorslag, deurslag, zelfstandig naamwoord, deurslaege, deurslaechie, drevel, doorslag |
| doorsteek, deursteek, zelfstandig naamwoord, deursteeke, deursteekkie, [O] smalle uitgraving van een einde van een greppel naar de sloot, als de drainage niet in orde is, ook: van de middelvore van de meet naar de greppel |
| doorwas, deurwas, zelfstandig naamwoord, doorwas, ongewenste opkomst van (meestal) het vorige gewas |
| doorzagen, deurzaoge, uitdrukking, De week deurzaoge Gezegd als een vrijer op woensdagavond (halverwege de week) naar zijn meisje ging |
| doorzweten, deurgezwêête, bijvoeglijk naamwoord, doorgezweten Zie ook staaildeurgezwêête |
| doos, dôôs, zelfstandig naamwoord, dôôze, dôôssie, doos Een pumperemuntdôôsie Een pepermuntdoosje |
| dop, dop, zelfstandig naamwoord, [O] verkoolde scheven (vlasafval, per emmer verkocht als gloeimateriaal, evenals houtskool en krikke) Aste bakkers d’n oove leeghaolde kwam d’n dop in een dôôfpot Als de bakkers de oven leeghaalden kwam het verkoolde gloeimateriaal in een doofpot Zie ook krikke |
| doppen, doppe, uitdrukking, In de doppe hebbe De bedoeling begrijpen, iets in de gaten hebben Ik heb ‘m allang in de doppe Ik begrijp allang wat zijn bedoeling is |
| doptest, doptest, zelfstandig naamwoord, doptestte, doptestsie, test (aardewerken pot met oor, gevuld met brandstof) voor warme stoof, met dop (vlasafval) gevuld |
| Dordt, Dordt, eigennaam, Dordrecht Het voor Dordt gooie Een zaak voor de arrondissementsrechtbank in Dordrecht brengen; Gooi ’t maor voor Dordt Schei er maar mee uit; maak er maar een rechtzaak van; Zôô gaot ’t waoter verbij ôk (soms nog aangevuld met: maor ’t stink niessôô) Gezegd tegen iemand die je tegenkomt en je niet groet |
| Dordts, dors, bijvoeglijk naamwoord, [O] Dordts Een dorse raais Ene tamelijk lange reis (stamt uit de tijd dat Dordrecht voor de Hoeksche Waard de aangewezen stad was, die over water slechts met moeite te bereiken was); Een dorse raais Een verre reis; D’n dorsen dom is hôôger Gezegd tegen iemand, die op je tenen gaat staan (de Rotterdamse varant: ‘Oppet Witte Huis staat je hauger’) |
| Dordtse dom, dorsendom, zelfstandig naamwoord, domtoren van Dordrecht ’t Was net ovvik an d’n dorsendom stong te trekke Het was net of ik aan de Dordtse dom stond te trekken (aan iets trekken wat erg vast zit) Zie ook trekke an een dôôd paerd |
| dorp, durrep, uitdrukking, Beter van een stad as van een durrep Degene die het meeste geld heeft betaalt; Over durrep gaon Over de tong gaan |
| dorpel, durpel, zelfstandig naamwoord, durpels, durpeltie, dorpel, drempel Ik strokel over d’n durpel Ik struikelde over de drempel; Hij kwam d’r al jaere over d’n durpel Hij was er kind aan huis |
| dorpshuis, durpshois, zelfstandig naamwoord, durpshoize, durpshoisie, [O] gemeentehuis |
| dorpsstier, durpsstier, zelfstandig naamwoord, durpsstiers, durpsstiertie, [Mhk] man die met veel vrouwen een verhouding heeft |
| dorskast, dorskast, zelfstandig naamwoord, dorskaste, dorskastsie, dorscombinatie bestaande uit dieseltractor, dorsmachine, pers en wagen met bussen dieselolie. De tractor dreef met een poelie via een lange brede drijfriem de dorsmachine aan. De graanschoven moesten eerst zes weken in de schuur broeien (om rap te worden, anders te stijf), waarna het geschikt was om gedorst te worden |
| dot, dot, zelfstandig naamwoord, dotte, dotjie, hoop, massa Glôôf maor dattie stiekempiesweg een dot cente heb Geloof maar dat hij zo stiekem weg veel geld heeft D’r hange een dot errepels an een stoel, veul in d’n tel, maor fijn van stik Er hangen veel aardappelen aan een plant, veel in getal, maar klein van stuk Ook dotjie, dutjie Zie ook berzie |
| dotje, dotjie, dutjie, zelfstandig naamwoord, dotjies, dutjies, weinig, beetje Mojje een dot of een dotjie mellek iñ je koffie? Wil je veel of weinig melk in je koffie? Ook dutjie; beetje, kleinigheid Een dutjie is waaineg van iets, een klaain dutjie is vrotwaaineg, vedder zijn een frutsie zout en een florsie mellek ôk maor klaaine dutjies Een kleinigheid is weinig van iets, een klein beetje is erg weinig, verder zijn een mespuntje zout en een scheutje melk ook maar kleine beetjes; dotjie vet beetje jus |
| dotjekluts, dotjieklus, zelfstandig naamwoord, dotjieklusse, dotjieklussie, [Zbl] zot, vreemd persoon |
| dotten, dotte, werkwoord, dot, dottende, gedot, [Obl, Zwg] aanhalen Je mô niet meddun stier staon te dotte Je moet een stier niet aanhalen |
| doublé, oblie, zelfstandig naamwoord, oblies, [O] doublé ’t Is maor oblie Het is maar verguld/verzilverd |
| draad, draed, zelfstandig naamwoord, draeje, draetjie, draechie, draad ’t Hong nog meddun draechie vast Het hing nog met een draadje vast Zie ook twijndraechie; draed krijge Een (te) grote inspanning ondergaan Hij heb nogal draed gekreege Hij heeft nogal wat te verduren gehad |
| draadnagel, draednaegel, zelfstandig naamwoord, draednaegels, draednaegeltie, draadnagel, ronde spijker; Hij pruimt draednaegels< /i> Hij is erg sterk Zie ook prikkeldraed Van draednaegels pruime worrie sterrek Gezegd om iemand bang te maken |
| draaien, draoie, uitdrukking, ’t Is kort draoie Weinig tijd over hebben om iets te realiseren |
| draaimolen, draoimeule, zelfstandig naamwoord, draoimeules, draoimeuleñtjie, draaimolen D’r stong ôk een draoimeule op de kerremes Er stond ook een draaimolen op de kermis |
| draaiorgel, draoiurgel, zelfstandig naamwoord, draoiurgels, draoiurgeltie, draaiorgel |
| dracht, dracht legge, werkwoord, leg dracht, lee dracht, drachtgeleege, laten dragen Voordajje spijkert mojje die plank eerst dracht legge Voordat je spijkert moet je die plank eerst laten dragen (op een ondergrond) |
| dragen, draege, dreege, werkwoord, draeg, droog, gedroge / dreeg, droog, gedroge, 1. dragen Ik ken ’t allêên nie draege Ik kan het alleen niet dragen Hij droog een dubbelde gouwe ketting op een wit vessie en zij droog nog de krulle Hij droeg een dubbele gouden ketting op een wit vest en zij droeg nog de krullenmuts Ook dreege 2. smetten, etter afscheiden Hij is nou al zes weke gleeje gehollepe maor die wond blijf draege Hij is nu al zes weken geleden geopereerd maar die wond blijft smetten; dreege 1. dragen Hij had bij ’t kuñstmis dreege z’n nek verdraoid Hij had bij het kunstmest dragen zijn nek verdraaid 2. smetten, wondvocht afscheiden |
| drager, draeger, dreeger, zelfstandig naamwoord, draegers, dreegers, draegertie, dreegertie, drager bij een begrafenis Ze wiere te weerskante van het sterfhuis gebid, de eerste bure as vrind en de drie volgende as draeger Ze werden aan beide kanten naast het sterfhuis gevraagd, de eerste buren als vriend en de drie volgende buren als drager Ook dreeger |
| dreigement, draaigement, zelfstandig naamwoord, draaigemente, draaigementjie, 1. dreigement, bedreiging 2. dwangbevel Die vent kwam meddun draaigement an de deur Die man kwam met een dwangbevel aan de deur |
| dreinen, draaine, werkwoord, draain, draainde, gedraaind, dreinen, zeuren En dat jong bleef maor draaine En dat kind bleef maar zeuren |
| drentelen, drantele, werkwoord, drantel, drantelde, gedranteld, drentelen, niet kunnen stilstaan De jonges hadde deur de errebeeze gedranteld De jongens waren door de aardbeien gedrenteld Zie ook fietele, dêêmele |
| drenzen, drainze, werkwoord, drainsde, gedrainsd, [O] 1. vocht doorlaten 2. door iets heen dringen van vocht |
| drenzer, draaiñzer, zelfstandig naamwoord, draaiñzers, draaiñzertie, lekke schoen |
| dribbelen, dribbele, werkwoord, dribbelde, gedribbeld, [O] met beide voeten tegen elkaar een sprong maken We deeje wie ‘t verste kon dribbele Zie ook dribbeles |
| dribbelen, dribbeles, bijwoord, springend zonder aanloop Dat slôôtjie ken ik wel dribbeles Over dat slootje kan ik wel zonder aanloop springen Zie ook dribbele |
| drie, drieje, uitdrukking, Hij is deur de regel van drieje heene Hij is door de wol geverfd (in ongunstige betekenis) |
| drie lang, drielang, bijwoord, drie keer na elkaar |
| drieërhande, drie-d’r-ander, telwoord, drie verschillende Ik had wel drie-d’r-ander pille van d’n dokter, maor nog hielp ’t niet Ik had wel drie verschillende soorten pillen van de dokter, maar nog hielp het niet |
| driehaar, driehaer, zelfstandig naamwoord, driehaere, driehaertie, lapjeskat, driehaar |
| drieklezoor, drieklezoor, zelfstandig naamwoord, drieklesoore, drieklezoortie, dwaas, onverstandig persoon |
| drieling, drieling, zelfstandig naamwoord, drielinge, drieliñchie, 1. aardappel die in grootte volgt op de pootaardappel Je heb kriel, poters, drielinge en grôôte Je hebt krieltjes, pootaardappelen, drielingen en grote aardappelen 2. [O] klein, niet groot Die jonge groei niet hard, dat zel wel een drieling blijve (mogelijke oorsprong: op driekwart van normale grootte blijvend) |
| driemaster, driemaster, zelfstandig naamwoord, driemasters, driemastertie, gerepareerde zwingelspaan (vlaswerktuig) |
| driesteken, driestekke, werkwoord, driestek, driestekte, gedriestekt, [O] gezelschapsspel |
| driestoot, driestôôt, zelfstandig naamwoord, driestôôte, driestôôtjie, [Phk] hoepmakersgereedschap |
| driftrijf, driftrijf, zelfstandig naamwoord, driftrijve, driftrijfie, gereedschap voor het wateringen Zie ook schoufhaok |
| drijver, drijver, zelfstandig naamwoord, drijvers, drijvertie, [O] klap, pak slaag, hengst, oplawaai Azzie ’t weer doet krijgie een drijver van komsa [Fra, comme ça] Als je het weer doet krijg je een oplawaai van heb ik jou daar |
| dril, dril, uitdrukking, dril hebbe an [O] lak of maling hebben aan, niet geven om Ik heb dril an ‘m, hij mô maor zien Ik heb maling aan hem, hij moet maar zien |
| drillen, drille, uitdrukking, Iemand drille [O] ergens voor bedanken, iets niet willen doen Nou, maor ik zou ‘m lekker drille eer dat ik dat voor hem dee Nou, maar ik zou er lekker voor bedanken, voordat ik dat voor hem deed |
| drinkenskruik, drinkeskruik, zelfstandig naamwoord, drinkeskruike, drinkeskruikie, blauw of grijs emaille kan of kruik |
| droel, droel, zelfstandig naamwoord, droele, droelechie, kouwelijk persoon, koukleum Dien droel zit ôk altijd maor bij de kachel Die koukleum zit ook maar steeds bij de kachel Ook droele |
| droelen, droele, werkwoord, droel, droelde, gedroeld, [O] 1. kleumen Zie droel 2. dralen, langzaam spelen, talmen (bij knikkerspel of biljartspel) |
| droge, drôôge, zelfstandig naamwoord, drôôge, drôôgechie, droge grapjas, iemand die met een stalen gezicht grappen vertelt Hij vertelt alles meddun drôôg gezicht, ’t is een echten drôôge Hij vertelt alles met een stalen gezicht, hij is een echte grapjas |
| drol, drol, uitdrukking, drol wie hebbie gescheete Gezegd tegen een brutaal kind Zie ook stront |
| drollenruin, drolleruin, zelfstandig naamwoord, drolleruine, drolleruintjie, [Mhk] lomp paard, gecastreerde hengst |
| drom, drum, zelfstandig naamwoord, drumme, drummechie, [Num] kort eindje draad Bij ’t naoie komt de vloer vol te legge met drumme en azzie d’r deur lôôpt hange ze ajje kouse Bij het naaien komt de vloer vol te liggen met korte eindjes draad en als je er door loopt hangen ze aan je kousen |
| Drom, d’n Drom, eigennaam, oude rivierloop (grens tussen Piershil en Zuid Beijerland) |
| dronken, dronke, bijwoord, logisch, vanzelfsprekend; Das nogal dronke Dat is logisch |
| dronkig, dronkeg, bijvoeglijk naamwoord, dronken, beschonken Hij was zôô dronkeg azzen kenon Hij was zo dronken als een kanon; Een dronkege vrouw is een engel in bed Een dronken vrouw laat alles toe; Klaaine kinders en dronkege meñse zegge de waerhaaid Volkswijsheid |
| droog, drôôg, bijvoeglijk naamwoord, droog Wat is da’ brôôd drôôg, ’t is zôô drôôg azzen hor Wat is dat brood droog, het is kurkdroog |
| droog, drôôg-op-de-hand, uitdrukking, als het niet meer regent Asset maor effe drôôg-op-de-hand was gonge ze weer beginne, want uitreegene is verlet Als het maar even droog was begonnen ze weer, want stoppen vanwege de regen is verlet (en kost dus loon) |
| drooghuis, drôôghuisie, zelfstandig naamwoord, drôôghuisies, drooghok voor vochtig vlas Bij elleken vlasboer stong d’r opte wurref een drôôghuisie om ’t te zwingele vlas te drôôge boven een vuurtie van brandende scheeve Bij elke vlasboer stond op het erf een drooghok om het te zwingelen vlas te drogen boven een vuurtje van brandende scheven (midden 20ste eeuw) |
| droogje, drôôchie, zelfstandig naamwoord, drôôchies, droogje, zonder drank As mevrouw Dekker nie voor de koffie zurregde, dan zatte me elleke vergadering op een drôôchie Als mevrouw Dekker niet voor de koffie zorgde dan zaten we elke vergadering zonder koffie; Hij hessen natjie en z’n drôôchie op tijd Hij komt niets te kort |
| droogzetten, drôôgzette, werkwoord, zet drôôg, zette drôôg, drôôggezet, de melkgift van een koe afbouwen voor het kalven, in 100 dagen (ongeveer 3 maanden), omdat het ongeboren kalf gevoed moet worden. Tegenwoordig duurt het droogzetten slechts 6 weken |
| droogzomer, drôôgzummer, zelfstandig naamwoord, drôôgzummers, drôôgzummertie, droge zomer Sunt 1911 hemme zôô’n drôôgzummer nie meer gehad Sinds 1911 hebben we zo’n droge zomer niet meer gehad |
| druipen, droipe, werkwoord, droip, droop, gedrope, [O] het laten vallen van vruchten Ouwe bôôme en bôôme op maegere grond droipe het erregste Oude bomen en bomen op magere grond laten het meest hun vruchten vallen |
| druk, druk, uitdrukking, Hij heb ‘t zôô druk as een scheerbaos met êêne klant [O] Hij heeft zowat niets te doen (schertsend gezegd) |
| drup, drop, uitdrukking, De lesten drop iste butterknop Het laatste is het beste; lest best |
| druskop, druskop, zelfstandig naamwoord, druskoppe, druskoppie, [Num] vitter, betweter ’t Is een grôôten druskop, hij mot altijd alles tegespreeke Hij is een grote betweter, hij moet altijd alles tegenspreken Ook drusserd |
| drussen, drusse, werkwoord, drus, druste, gedrust, vitten, redetwisten, tegenspreken Die twêê zitte altijd te drusse Die twee zitten altijd te redetwisten |
| drusserd, drusserd, zelfstandig naamwoord, drussers, drussertie, [O] iemand die altijd tegenspreekt Zie druskop, drusse |
| dubbel, dubbelt, dubbelde, bijvoeglijk naamwoord, dubbel Hij wier zôôwat dubbelt gevouwe Hij werd bijna dubbel gevouwen; dubbelde dubbele Ik mosser de dubbelde prijs voor geeve Ik moest er de dubbele prijs voor geven Zie ook enkelde |
| dubbeltje, dubbeltie, uitdrukking, Een messie van een dubbeltie Gezegd van 1. een goedkoop artikel 2. een waardeloze preek |
| duiden, duie, doije, werkwoord, dui, duide, geduid, duiden, de weg wijzen Azzie effe wacht zekkie duie waerie weeze mot Als je even geduld hebt zal ik je de weg wijzen naar je bestemming |
| duien, duie, doije, werkwoord, dui, duide, geduid, tuiten M’n oore duie d’r nog van, zôô allemeñselek hard stong die mederne meziek Mijn oren tuiten er nog van, zo onmenselijk hard stond die moderne muziek Ook doije |
| duifje-zonder-gal, duifie-zonder-gal, zelfstandig naamwoord, duifies-zonder-gal, goedige, wat sullige vrouw Ze is ôk maor een duifie zonder gal Ze is ook maar een sullige vrouw (zonder bitterheid) |
| duikelaar, duikelaer, zelfstandig naamwoord, duikelaers, duikelaertie, duikelaar, raar persoon Hij blijf een raren duikelaer Hij blijft een raar persoon |
| duil, duul, diel, zelfstandig naamwoord, dulle, diele, duultie, dieltie, lisdodde; diel [O, Zwg] duul, lisdodde (typha) |
| duim, duim, uitdrukking, Lae me je duim is voele Laat me je duim eens voelen (om te controleren of een kind jokt); Vinger en duim binne nied eeve lang Men kan niet meer uitgeven dan men heeft; (door opsteken van duim en wijsvinger duidelijk maken dat men het gevraagde geld niet heeft) |
| duimkruid, duimkruid, zelfstandig naamwoord, duimkruije, duimkruitjie, [Num] geld Aste jonges gêên duimkruid meer hebben gaon ze bôôñseme Als de jongens geen geld meer hebben gaan ze slenteren |
| duimsel, duimeles, doimeles, zelfstandig naamwoord, duimelesse, doimelesse, duimelessie, doimelessie, boekomslag, kaft Doe maor een duimeles om je nieuwe boek Doe maar en kaft om je nieuwe boek; ; doimeles [O] omslag of kaft van een boek of schrift Je mag ter wel is een nieuwe doimeles om doen Je mag er wel eens een nieuwe kaft omheen doen |
| duit, duit, uitdrukking, duit Hij wil ôk een duit in ’t zakkie doen Hij wil ook wat zeggen |
| duitenzeef, duitezeef, duitjieszeef, zelfstandig naamwoord, duitezeve, duitjieszeve, duitezeefie, duitjieszeefie, scheidingszeef voor het scheiden van vlasbollen en kort Ook duitjieszeef |
| duivel, duuvel, doivel, zelfstandig naamwoord, duuvels, doivels, duuveltie, doiveltie, 1. duivel 2. schudmachine voor vlasafval (onderdeel van de vlasturbine); doivel [O] duivel Gauw is je wiñst, zee d’n doivel, en hij at pap met de riek Snelheid levert winst op; Azziet over d’n duuvel heb dan trappie op z’n staert (rammele de pôôte) Als je over iemand spreekt komt die juist aanlopen (vanouds verwoordt dit gezegde de angst die mensen voor de duivel hadden. Als men over hem sprak was men bang dat hij iemand kwam halen); D’n duuvel schijt altijd op êênen hôôp Eénmaal voordeel, altijd voordeel; Gauw is je wiñst zee d’n duuvel en hij at pap met de riek Iemand te snel af zijn; Je ken d’r d’n duuvel en z’n ouwe moer vinge Je kunt er vrijwel alles vinden |
| duivelaar, duuvelaer, zelfstandig naamwoord, duuvelaers, duuvelaertie, functiebenaming voor degene die de ‘duuvel’ bedient, duivelstoejager Den duuvelaer zag zôô zwart aste duuvel, maor z’n hoessie klonk wel dankbaor en welluidend De duvelstoejager zag zo zwart als de duivel, maar zijn hoestje klonk dankbaar en welluidend |
| duivels, duuvels, bijvoeglijk naamwoord, woedend Dat jong wier duuvels omdattie naer bed mos Die jongen werd woedend omdat hij naar bed moest |
| duivelseten, duivelseete, doivelseete, zelfstandig naamwoord, paddestoelen; doivelseete [O] |
| duivelssterk, doivelssterrek, zelfstandig naamwoord, [O] blauwe stof voor borstrokken en onderbroeken |
| duiveltjesbrood, duuveltiesbrôôd, zelfstandig naamwoord, [O] paddestoelen Duuveltiesbrôôd is zwaer vergift Paddestoelen zijn zwaar vergif |
| duiven melken, duivemelleke, werkwoord, mellek duive, mollek duive, duive gemolleke, postduiven houden |
| duivenjager, doivejager, zelfstandig naamwoord, doivejagers, doivejagertie, [Hei] profielschaaf |
| duivenmelker, duivemelleker, zelfstandig naamwoord, duivemellekers, duivemellekertie, postduivenhouder Duivemelleke is geld in de lucht en stront op dak Het houden van postduiven betekent geld in de lucht en poep op het dak |
| duizend, duuzend, telwoord, duizend In gêên duuzend jaer In geen duizend jaar |
| dul, dul, bijwoord, dol, gek; Hij’s dul van nijd Hij is gek van nijd |
| dun, dunne, bijvoeglijk naamwoord, ’t Is een dunne wind Het is een koude snijdende wind; [vergrotende trap] dunder, dunner De koekebakke binne dunder as anders De pannenkoeken zijn dunner dan anders |
| dunk, dunk, uitdrukking, Hij hedden hêêlen dunk van z’n aaige Hij voelt zich verheven boven andere mensen |
| dunne, dunne, uitdrukking, An d’n dunne Diarree Hij is an d’n dunne Hij heeft diarree |
| dunnen, dunne, werkwoord, dun, dunde, gedund, jonge bietenplantjes uitdunnen; dit moest gebeuren omdat bietenzaad samengesteld zaad was, d.w.z. er kwamen twee, drie of vier plantjes van één zaadje. Tegenwoordig is het éénzadig zaad (pillenzaad) Zie ook peedunne |
| durven, durreve, werkwoord, durref, dors/dos, gedorst/gedurrefd, durven Ik zou wel durreve azzik maor dors Ik zou wel durven als ik maar durfde Vaoder dors de slôôt nied over, maor de jonges dorsse wel Vader durfde niet over de sloot te springen, maar zijn zoons durfden het wel |
| dus, dus, zelfstandig naamwoord, dus, snuit (fijn afval van het vlaszwingelen) |
| duur, dier, bijwoord, duur Alles is eeve dier; ’t vlaais, de butter, allêên de aaiers binne goekôôp gebleeve Alles is even duur; het vlees, de boter, alleen de eieren zijn goedkoop gebleven |
| duvelstoejager, doivelstoejager, zelfstandig naamwoord, doivelstoejagers, doivelstoejagertie, [Whw] duivelstoejager, iemand die voor allerlei ongeregelde klussen wordt ingezet |
| duwen, douwe, werkwoord, douw, douwde, gedouwd, duwen Hij douwde ze omver en toen kwamme ze allebaai legge te valle Hij duwde hen omver en toen kwamen ze allebei te vallen |
| duwer, douwer, zelfstandig naamwoord, douwers, douwertie, burrie (zonder handvatten) Je ken ôk een slee meddun douwer hebbe net as ’n kinderwaoge Je kunt ook een slee met een burrie hebben net als een kinderwagen |
| duwwagen, douwwaoge, zelfstandig naamwoord, douwwaoges, douwwaogentjie, kinderwagen Ze was met douwwaoge en al d’n dijk ofgemieterd Ze was samen met de kinderwagen van de dijk naar beneden gevallen |
| dwalm, dwalm, zelfstandig naamwoord, dwalme, dwalmpie, vervelend persoon ’t Is een dwalm van een jonge Het is een vervelende jongen Zie derrem |
| dwars doormidden, dwarsdeurmidde, dwarsdeurdemidde, bijwoord, doormidden De plank was dwarsdeurmidde gebrooke De plank was doormidden gebroken Ook dwarsdeurdemidde |
| dwarsharses, dwarsharses, zelfstandig naamwoord, dwarsharsesse, dwarsharsessie, stijfkop, dwarsdrijver |
| dweil, dwaail, zelfstandig naamwoord, dwaaile, dwaailtie, 1. dweil, huishoudelijk voorwerp 2. slecht oppassend persoon Ze is een grôôten dwaail, ôk hij is ter êên; zuipe en naer de stad jakke, achter de wilde wijve an Zij is een slecht oppassende vrouw, hij is ook slecht oppassend; zuipen en naar de stad heen en weer reizen, achter de lichte vrouwen aan Zie ook del |
| dweilen, dwaaile, werkwoord, dwaail, dwaailde, gedwaaild, 1. dweilen Das dwaaile mette kraon ope Dat is dweilen met de kraan open, onbegonnen werk De vloer is gedwaaild De vloer is gedweild Ik heb ’t hêêle vertrek mettum an gedwaaild Ik heb hem alle hoeken van de kamer laten zien 2. [O] slenteren Ik wil nie hebbe dajje saeves over straet lôôp te dwaaile Ik wil niet dat je ’s avonds over de straat loopt te slenteren |
| dwepen, dwêêpe, werkwoord, dwêêp, dwêêpte, gedwêêpt, dwepen Hij zit altijd over de kerrek te dwêêpe Hij dweept altijd met het geloof |
| ebslik, ebbeslik, zelfstandig naamwoord, 1. slib, dat bij vloed op de gorzen komt Aster ebbeslik op ’t gras komt motte de koeie d’r of Als het gras onder het slib bedolven wordt, moeten de koeien van het gors af (want dan kunnen ze niet meer grazen) 2. egalisatiemateriaal voor lemen vloeren |
| een, êên, telwoord, één Ken je hier nied êêne Jááñse? Ken je hier iemand die Jansen heet? Êên, twêê, drie! Aanmoediging; êên is weg Het begin is er; Hij zee d’r gêên êên Hij zei niets; Of ‘t êên of ‘t ander Of zoiets, je zult moeten kiezen Je moddun waai hebbe of ‘t of ‘t ander Je moet een wei of zoiets hebben |
| een, een, uñ, bijwoord, aanstaande Ik kom een zondag, want ik heb saeterdag gêên tijd Ik kom aanstaande zondag, want ik heb zaterdag geen tijd; aanstaande, komende Uñ zondag ga ik naer de kerrek Aanstaande zondag ga ik naar de kerk |
| een van allen, êêñsvanalle, onbepaald voornaamwoord, één van allen, iemand Eêñsvanalle zel ’t toch motte doen Iemand zal het toch moeten doen |
| eend, ent, zelfstandig naamwoord, ente, entjie, eend Een mannechiesent is een waerd Een mannetjeseend is een woerd |
| eendenkont, eendekont, zelfstandig naamwoord, eendekonte, eendekontjie, achteruitstekende schedel |
| eendenkroos, eendekrôôs, endekrôôs, zelfstandig naamwoord, kroos, eendenkroos Ook endekrôôs |
| Eendenkrooskonten, eendekrôôskont, zelfstandig naamwoord, eendekrôôskonte, eendekrôôskontjie, bijnaam voor een inwoner van Cillaarshoek |
| eender, êênder, bijvoeglijk naamwoord, 1. eender, hetzelfde Haest êêndere kleure Bijna dezelfde kleuren 2. effen, strak, ongeïnteresseerd Jôh, zit niessôô êênder te kijke; Jullie maoke alles êênder Jullie zijn niet netjes op dingen waar dat wel nodig zou zijn |
| eenderander, êênderander, êênderhand, bijvoeglijk naamwoord, identiek, niet verschillend Al mijn panne binne rôôd, want êênderander isset mooist Al mijn pannen zijn rood, want identieke pannen zijn het mooist Ook êênderhand Zie ook anderander |
| eenkennig, êêñken, êêñkenneg, bijvoeglijk naamwoord, [O] eenkennig, verlegen Nae ongeveer acht maonde worre sommigte babies êêñken Na ongeveer acht maanden worden sommige babies eenkennig Ook êênkenneg |
| eenlijk, êêñlek, êêñtelek, bijvoeglijk naamwoord, [O] eenzaam, afgelegen Een êêñleke weg Een eenzame weg Wat weune die meñse daer ontzettend êêñlek Wat wonen die mensen daar ontzettend afgelegen Ook êêñtelek; Wat weuntie hier êêñteluk |
| eenmaal, êêmel, bijwoord, eenmaal Zôô ist nou êêmel Zo is het nu een keer; Die êêmel êên gezaaid heb moddok twêê kenne zegge Waar men aan begonnen is moet men ook afmaken |
| eenmans-, êêmaañs, uitdrukking, êêmaañs werk is gauw overkeeke Het werk van één man is niet zo rendabel als gewenst |
| eenmansverdienste, êêñmááñsverdieñste, zelfstandig naamwoord, êêñmááñsverdieñstes, êêñmááñsverdieñstesie, éénmansinkomen Eêñmááñsverdieñste val nie mee azzie allêên de kost mô’ verdiene Het inkomen van een man alleen valt niet mee als je alleen de kost moet verdienen |
| eenmanswerk, êêñmááñswerrek, zelfstandig naamwoord, êêñmááñswerreke, êêñmááñswerrekie, eenmanskarwei Eêñmááñswerrek is gauw bekeke Het werk van één man alleen is gauw bekeken |
| eenparig, êêñpaereg, bijvoeglijk naamwoord, eenparig |
| eenpitter, êêñpitter, zelfstandig naamwoord, êêñpitters, êêñpittertie, éénpitspetroleumstel De koffie stong op d’n êêñpitter te pruttele Zie ook lichie |
| eens, êêñs, bijwoord, eens, overeenstemmend Nae ure praote waere ze ’t êêñs |
| eens, êêñs, bijwoord, 1. éénmaal Da’s êêñs maor nooit meer 2. tweemaal, dubbel Eêñs zôô veul is twêê keer zôô veul 3. ooit Êêñs zemme d’r achter komme Ooit zullen we er achter komen |
| eensaf, êêñsaf, êêñsof, bijvoeglijk naamwoord, radicaal Ik heb t’r êêñsaf een end an gemaokt Ook êêñsof Zie ook medêên |
| eensdaags, êêñsdaegs, bijwoord, binnenkort, te zijner tijd We zelle êênsdaegs een andere motte neeme want d’n ouwe raok’ versleete Ook eersdaegs |
| eensteensmuur, êêñstêênsmuur, zelfstandig naamwoord, êêñstêênsmuure, êêñstêênsmuurtie, eensteensmuur |
| eentonig, êêntôôneg, bijvoeglijk naamwoord, eentonig |
| eenvoudig, êênvoudeg, bijvoeglijk naamwoord, eenvoudig |
| eenzelvig, êênzelleveg, bijvoeglijk naamwoord, eenzelvig |
| eerst, ten eerste, bijwoord, eerst, van het begin af Je mot ten eerste bij ‘m komme Je moet eerst bij hem komen |
| eerstdaags, eersdaegs, bijwoord, eerstdaags Zie êênsdaegs |
| eerste, eersie, telwoord, 1. eerst 2. rangtelwoord bij het kinderspel Ik bin eersie Ik ben het eerst aan de beurt |
| eerste af aan, eerstenenvin, bijwoord, van het begin af aan Van eerstenenvin heb hij d’r añ meegedaen Ook eersten-of-en-al |
| eerste af en al, eersten-of-en-al, bijwoord, van het begin af aan Zie eerstenenvin |
| eerverleden jaar, eervleejaer, bijwoord, twee jaar geleden Hij is sunt eervleejaer nie meer bij me geweest |
| eeuw, êêuw, zelfstandig naamwoord, êêuwe, êêuwchie, eeuw |
| eeuwig, êêuweg, bijvoeglijk naamwoord, eeuwig ’t Is êêuweg zonde ’t Is bijzonder jammer ’t Is êêuweg en altijd ‘tzelfde Het is altijd hetzelfde liedje |
| eeuwigheid, êêuweghaaid, zelfstandig naamwoord, êêuwegheeje, êêuweghaaidtjie, eeuwigheid, lange tijd Ze laete je een êêuweghaaid wachte |
| eeuwigheidspap, êêuweghaaidspap, zelfstandig naamwoord, êêuweghaaidspappe, êêuweghaaidspappie, 1. zelfgemaakte yoghurt (eigenlijk drank van de kefirplant) In lauwe mellek wat spul van d’n vooregen dag d’r bij doen, werrem wegzette en een dag laeter wassut weer yoghurt, waervan je een bietjie mos overhouwe voor de vollegende ronde 2. (figuurlijk) eindeloos verhaal, gebed zonder end |
| eeuwigste tijd, êêuwegstentijd, zelfstandig naamwoord, êêuwegstentije, êêuwegstentijdjie, eeuwige tijd, bijzonder lang geleden ’t Is al een êêuwegsten tijd geleeje dattut gebeurd is |
| eeuwkant, êêuwkant, zelfstandig naamwoord, êêuwkante, êêuwkantjie, laaggelegen stuk grasland Zie êêuwis, êêuwes |
| eeuwsel, êêuwis, êêuwes, zelfstandig naamwoord, êêuwisse, êêuwesse, êêuwissie, êêuwessie, laaggelegen stuk grasland Het vêê heb opten êêuwis gelôôpe Ook êêuwes [O] laag gelegen weiland langs een kreek, dat bij een hoge waterstand soms onderloopt De jonges hebbe al schaese gereeje opten êêuwes Ook êêuwkant |
| eg, eegd, zelfstandig naamwoord, eegde, eechie, eg, egge (landbouwwerktuig) Het eegd liep vol deur de puinwortels (kweekgras) |
| egaal, êêñgaol, bijvoeglijk naamwoord, [O] egaal, gelijkmatig, effen ’n Eêñgaole regenlucht Een egale regenlucht |
| eggen, eege, werkwoord, eeg, eegde, geëegd, eggen, slechten |
| ei, aai, zelfstandig naamwoord, aaiers, aaiere, aaichie, ei Geef te man nog een aaichie voor merrege Geef per man nog een eitje voor morgen Hij maakten ‘t van aaiere Hij maakte er een rommeltje van; Hij ken z’n aai nie kwijt Hij kan zijn doel niet verwezenlijken; Je ken een aai in z’n gat gaor kooke Je kunt een ei in zijn gat gaar koken (gezegd van iemand die erg nerveus is, bijv. de jonge vader terwijl zijn vrouw ligt te bevallen, of de leerling die staat te wachten op zijn examenuitslag; [Num] Dat is ’t hêêle aaiere eete Daar komt het op neer De plañtjies ginge dôôd omdatte koperwurreme de wortels opvratte; dat was ’t hêêle aaiere eete De plantjes gingen dood omdat de kniptorlarven de wortels opvraten; daar komt het op neer; Van aaiere maake 1. te bont maken Hij maakten ’t van aaiere Hij maakte het te bont 2. [Str] kapot maken Ik ken ’t nie meer rippereere; ’t is hêêlemael van aaiere gemaokt Ik kan het niet meer repareren; het is helemaal kapot gemaakt |
| eierklutser, aaierklusser, zelfstandig naamwoord, aaierklussers, aaierklussertie, eierklutser |
| eierkoek, aaierkoek, zelfstandig naamwoord, aaierkoeke, aaierkoekie, eierkoek |
| eierkool, aaierkool, zelfstandig naamwoord, aaierkoole, aaierkooltie, eierkool |
| eierpit, aaierpit, zelfstandig naamwoord, aaierpitte, aaierpitjie, [Hei] eierbewaarplaats in witkalk of waterglas |
| eierwagen, aaierwaoge, zelfstandig naamwoord, aaierwaoges, aaierwaogeñtjie, eierwagen, kleine vierwielige veelal ongeveerde éénpaards wagen |
| eigen, aaige, bijvoeglijk naamwoord, 1. eigen, hetzelfde 2. eigen, persoonlijk De bigges hebbe nou allemael d’r aaige tet De biggen hebben nu allemaal hun eigen speen 3. eigen, zelfstandig Hij werkt nou voor z’n aaige Hij werkt nu als zelfstandige 4. eigen, mijzelf Het is van m’n aaige Het is van mezelf 5. eigendom Hij hasse geslooge as beerevlaais en toen ze d’r wat van zeeje, zee die: ’t Is m’n aaige wijf en mè wajje aaige is maggie doen wajje wil’ Hij had haar hard geslagen en toen men er wat van zei, zei hij: ‘Ze is mijn eigen vrouw en met wat van jezelf is mag je doen wat je wilt’ 6. eigen, alleen Hij weunt nog op z’n aaige, harstikke allêên Hij woont nog op zichzelf, helemaal alleen 7. eigen, zelfstandig Nae twêê jaer ingeweund te hebbe zijn ze nou op t’r aaige gegaon Na twee jaar te hebben ingewoond zijn ze nu zelfstandig gaan wonen 8. eigen, gesepareerd De jonges motte nou wel opter aaige legge De kinderen moeten nu wel apart slapen (om te voorkomen dat broertjes en zusjes zich met elkaar aan ‘katjesspel’ zouden overgeven) 9. eigen bestwil Het is voor je aaige bestwil, voor je aaige goeddoen Het is voor je eigen bestwil, voor je eigen voordeel 10. zelfmoord plegen Die heb toen z’n aaige tekort gedaen Hij heeft toen zelfmoord gepleegd 11. eigen, familiair Je mô niet te aaige worre metta schorremorrie Je moet niet te familiair worden met dat gespuis; aaige wetes Je moet het zelf weten; ’t Leg ajje aaige Het ligt aan jezelf; Gao maor bij je aaige vandaen Neem eens een voorbeeld aan jezelf |
| eigen, ’t aaige, zelfstandig naamwoord, het eigen, hetzelfde ’t Is altijd ’t ouwe en ’t aaige Het is altijd hetzelfde |
| eigen, m’n aaige, persoonlijk voornaamwoord, mezelf Ik kon m’n aaige wel voor m’n kop slaon |
| eigen, z’n aaige, persoonlijk voornaamwoord, hemzelf, zijn eigen Dat huis is van zen aaige, dat hettie van z’n aaige vaoder geurreve Dat huis is van hemzelf, dat heeft hij van zijn eigen vader geërfd |
| eigen, aaiges, uitdrukking, Dat gaot van aaiges Dat gaat vanzelf |
| eigen roem, aaigeroem, zelfstandig naamwoord, eigen roem, opschepperij, pocherij; aaigeroem stinkt Eigen roem stinkt |
| eigenaar, aaigenaer, zelfstandig naamwoord, aaigenaers, aaigenaertie, eigenaar Wie iste aaigenaer van die rothond? Wie is de eigenaar van die valse hond? |
| eigenaardig, aaigenaerdeg, bijvoeglijk naamwoord, eigenaardig D’r hong een aaigenaerdege lucht Er hing een eigenaardige lucht |
| eigengebakken, aaigegebakke, bijvoeglijk naamwoord, zelfgebakken Aaigegebakke brôôd Zelfgebakken brood |
| eigengebreid, aaigegebreeje, bijvoeglijk naamwoord, zelfgebreid As schooljonges drooge me aaigegebreeje zwarte kouse Als schooljongens droegen we zelfgebreide zwarte kousen |
| eigengereid, aaigegeraaid, bijvoeglijk naamwoord, eigenwijs Hij neem niks van een ander an; hij is aaigegeraaid Hij neemt niets van een ander aan; hij is eigenwijs |
| eigenheimer, aaigehaaimer, zelfstandig naamwoord, aaigehaaimers, aaigehaaimertie, 1. eigenheimer (aardappelras) Een echten errepelliefhebber eet allêên aaigenhaaimers Een echte aardappelliefhebber eet allen eigenheimers (vanwege het kruim, den blom, in de pan) 2. eigenzinnig mens |
| eigenlijk, aaigelek, aailek, bijwoord, eigenlijk, feitelijk Ook aailek |
| eigenste, aaigesten, bijvoeglijk naamwoord, hetzelfde, dezelfde Nog d’n aaigesten aevend istie vromgekomme Nog de zelfde avond is hij teruggekomen |
| eigenverwijt, aaigeverwijt, zelfstandig naamwoord, zelfverwijt, schuldgevoel Azzie ’t doet, dan hebbie je leeve lang aaigeverwijt Als je het doet, dan heb je je leven lang een schuldgevoel |
| eigenwijs, aaigewijs, bijvoeglijk naamwoord, eigenwijs ’t Is een aaigewijs persoon, d’r is gêên goed gaere mee te spinne Het is een eigenwijs persoon, er is niets mee te beginnen |
| eikenhouten, aaikehout, zelfstandig naamwoord, aaikehouters, aaikehoutjie, eikenhout Ze hadde een aaikehoute kammenet gekocht bij d’n antikwaar Ze hadden een eikenhouten kabinet gekocht bij de antiquair |
| eiland, aailand, zelfstandig naamwoord, aailande, aailandtjie, eiland De Tiengemeete is nog een echt aailand Tiengemeten is nog een echt eiland |
| eilandbewoner, aailandbeweuner, zelfstandig naamwoord, aailandbeweuners, aailandbeweunertie, eilandbewoner |
| eileider, aailaaier, zelfstandig naamwoord, aailaaiers, aailaaiertie, eileider Die kip leg dubbeldoor aaiers, ze perst d’r aailaaier d’r uit Die kip legt eieren met dubbele dooiers, ze perst haar eileider er uit |
| einde, van end-tot-end, bijwoord, van het begin tot het einde ’t Dekzaail was van end tot end ingescheurd |
| einde, end, zelfstandig naamwoord, endes, endjie, [O] 1. einde Het endjie zel de last wel draege Bij de afrekening zal het wel blijken Een end zonder end Dat houdt maor niet op Ze wouwe nie van ’t end Ze wilden niet beginnen Een raor endjie mens Een raar figuur Zie ook tende, tendenan 2. endeldarm van een koe 3. stuk, gedeelte 4. afstand ’t Is maor een klaain eñdjie lôôpe ’t Is maar een kleine afstand lopen ’t Zijn hêêle endes om te lôôpe Het zijn behoorlijke afstanden om te lopen; Een end zonder end Een lang persoon Die jonge is een end zonder end, dat worre kinders teegewoordeg allemel; dat zittem in ’t goeie eete Die jongen is erg lang, dat worden kinderen tegenwoordig allemaal; dat zit hem in het goede eten; Hij kom nogal moeilek van ’t end Hij kan moeilijk een begin maken; Van end tot end Van het begin tot het eind; We beginne maor van ’t end of an We beginnen maar bij het begin; We beginne maor van êên end of an We beginnen maar ergens; endes 1. einden, lengten |
| eindelang, endelang, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. eindeloos Hij vertelde een endelang verhaol 2. in de lengte, overlangs, languit Hij is endelang in de broeineekels gevalle Hij is languit in de brandnetels gevallen De balleke lagge endelang De balken lagen in de lengte (in tegenstelling tot overdwars) Zie êêndelang Zie êêuweghaaidspap |
| eindelanguit, êêndelanguit, bijvoeglijk naamwoord, languit ’t Schaep lag êêndelanguit in ’t hok Het schaap lag languit in het hok |
| eindelings, êêndelang, bijvoeglijk naamwoord, overlangs, in de lengterichting Êêndelang was tie gebrooke Ook endelang Zie ook tendelang |
| eindest, endeste, bijvoeglijk naamwoord, [O] uiterste, laatste Den endesten bôôm zou ‘k maor omhakke De laatste boom zou ik maar omhakken |
| eindje, eñtjie, zelfstandig naamwoord, eñtjies, eindje Hij weunt een eñtjie verbij de krom Hij woont een eindje voorbij de bocht; Een raor endjie meñs Een persoon die vreemd gedrag vertoont; Hij hettet leste endjie in z’n hande Hij is aan het einde van zijn krachten |
| Eland, Eêland, eigennaam, naam met dialectuitspraak |
| elastiek, eelestiek, zelfstandig naamwoord, eelestieke, eelestiekie, elastiek, kousenband We drooge vroeger zwarte gebraaide kouse, die mèd elestieke mè gepse bove de knie wiere vasgehouwe |
| elf, elleve, telwoord, 1. elf uur ’t Is op slag van elleve 2. elf; ; Hij’s ontzettend slij, hij schijt nie voor elleve en dan ist nog dun ôk Hij is enorm gierig, hij schijt niet voor elf uur en dan is het nog dun ook; Van elleve op zeevene Nergens, niets Je broek hank van elleve op zevene Je broek zakt af (hangt nergens aan) Van elleve op zeevene lôôpe Niets uitvoeren |
| elfrank, elfrank, ellefrank, zelfstandig naamwoord, elfranke, ellefranke, elfrankie, ellefrankie, bitterzoet, walschot De jonges plokte elfrank uitte hooistoove en op de geschilde stikke wier d’r gepruimd Ook ellefrank |
| elfvoeter, ellefvoeter, zelfstandig naamwoord, ellefvoeters, ellefvoetertie, rijshout van 11 voet lengte (1 voet ? 28 cm) |
| ellebogenstoom, elleboogestôôm, zelfstandig naamwoord, 1. handkracht Alles gao nou meddun mesjien, maor vroeger mosset allemael nog met elleboogestôôm Alles wordt nu met machines gedaan, maar vroeger moest dat nog met handkracht 2. achterbaks Die jonge heb elleboogestôôm Die jongen is achterbaks |
| ellenwaar, ellewaer, zelfstandig naamwoord, ellewaere, ellewaertie, textiel (stoffen die per el werden verkocht) Ze liepe met d’r ellewaer langs de deur Zie ook de pak |
| ellenwinkel, ellewinkel, zelfstandig naamwoord, ellewinkels, ellewinkeltie, textielwinkel |
| els, els, uitdrukking, In d’n els legge Door elzen beschermd worden Den bôôgerd lee rommetom in d’n els De boomgaard werd rondom beschut door elzen |
| emailleren, gimmeljeerd, bijvoeglijk naamwoord, geëmailleerd Een gimmeljeerden drinkeskruik Zie ook emallie |
| embouchure, ammezuur, zelfstandig naamwoord, [Fra, embouchure] embouchure, mondgevoeligheid bij het bespelen van een blaasinstrument We mosse saeves ôk nog blaeze, maor ‘k ha’ bekant gêên ammezuur meer We moesten ook ’s avonds nog spelen, maar ik had bijna geen embouchure meer |
| emmertje, emmertie, zelfstandig naamwoord, emmerties, kleine potkachel Een emmertie is hôôger as een peurtie Een kleine potkachel is hoger dan een houtkacheltje |
| emt, eemt, zelfstandig naamwoord, eemte, eemtjie, emelt, larve van langpootmug, engerling |
| en, in, voegwoord, [zeldzaam] en |
| en passant, ampesant, impessant, bijwoord, [Fra, en passant] en passant, tegelijkertijd Azze me naer d’n Hissert gaon, gaon me ampesant op Persil an Als we naar Zuid-Beijerland gaan, gaan we tegelijkertijd naar Piershil Zie ook pessant, overleechem |
| en passant, pessant, persant, bijwoord, en passant, tegelijk; persant [Gwd] en passant, tevens Azzie daer toch naer toe gaot, brenk tan persant een pakkie pruimtebak voor mijn mee Ook pesant Zie ook impesant |
| eng, eng, zelfstandig naamwoord, enge, enchie, [O] baard van de aar van bepaalde graansoorten, bijv. gerst |
| engelijk, iemelek, bijvoeglijk naamwoord, 1. nauw, eng Een iemeleken deurgang 2. schuchter Een iemelek persoon |
| Engels leer, engelsleer, zelfstandig naamwoord, bombazijnen werkkleding |
| Engelse kruiwagen, engelse kroiwage, zelfstandig naamwoord, engelse kroiwages, engels kroiwagentjie, [O] jongensspel, stoot met de knie tegen iemands achterwerk Wacht, ik zel jou es een paor engelse kroiwages geeve Wacht, ik zal jou eens een paar knietjes geven |
| engelsen, engelse, werkwoord, engels, engelste, geëngelst, [O] aan de Engelsen verkopen Mooi binne de krieke niet, ik glôôf dattut ’t beste is om ze maor te engelse De krieken zijn niet mooi; ik denk dat we ze maar het best aan de Engelsen kunnen verkopen |
| engtarwe, engterruw, engterro, zelfstandig naamwoord, soort tarwe Ook engterro [O] baardtarwe Zie ook baerdterruw |
| enig, êênege, onbepaald voornaamwoord, enige Ook êênegste |
| enigst, êênegste, onbepaald voornaamwoord, enige Bin jij d’n êênegste thuis? Ben jij enig kind thuis? Zie êênege |
| enkel, enkeld, bijwoord, alleen, uitsluitend Hij had enkeld z’n broek an Hij had alleen zijn broek aan |
| enkel, enkelde, onbepaald voornaamwoord, enige, een paar, een kleine hoeveelheid, weinig, (soms) zeer veel: De slao was enkelde luis De sla was alleen maar luizen Het kostte een enkelde cent Het kostte een paar centen Hier en daer stong nog een enkelde roos te bloeie Het gebeurt een enkelde keer Enkelden blom Alleen maar kruim (gezegd van gekookte aardappelen in de pan) |
| enteren, entere, werkwoord, enter, enterde, geënterd, lopen |
| er, der, bijwoord, er Ik wil der naer toe, maor zij wil der nie komme Ik wil er naar toe, maar zij wil er niet komen |
| erft, erref, arref, zelfstandig naamwoord, erreve, errefie, 1. teelaarde D’r zit nog erref op de grond 2. beschermlaag bij pasgeborenen 3. bovenste verflaag bij vloerzeil ’t Zaail wier lillek; ’t erref waster ofgelôôpe Het vloerzeil werd lelijk; het patroon was eraf gelopen; arref [sGr] teelaarde D’r zit nog arref opte grond Er zit nog teelaarde op de grond 2. beschermlaag bij pasgeborenen 3. bovenste verflaag bij vloerzeil ’t Zaail wier lillek; ’t erref waster ofgelôôpe Het vloerzeil werd lelijk; het patroon was eraf gelopen |
| erg, arreg, bijvoeglijk naamwoord, [sGr] wild, dapper ’t Is een mooi paerd, maor wel wat arreg Het is een mooi paard, maar wel wat wild |
| erg hebben, erreg hebbe, werkwoord, heb erreg, had erreg, erreg gehad, oppassen Heb erreg! Pas op! |
| ergens, erreges, bijwoord, ergens Ik mô’ nog erreges weeze, ’k bin zôô trug Ik moet nog ergens op bezoek, ik ben in een ogenblik terug |
| ergens, ieverááñs, bijwoord, ergens Ze weune ieverááñs achter Rotterdam Ze wonen ergens ten noorden van Rotterdam Ook ievers, iewers, ieverstaer, ieverstaer |
| ergens, ievers, iewers, bijwoord, ergens Waer ievers weun tie? Waar woont hij ergens? Ik heb ’t ievers vlee week gehoord Ik heb het vorige week ergens gehoord Ook iewers Zie ook ieverááñs, ieverstaer; iewers [O] ergens Waer iewers weun tie? Waar woont hij ergens? |
| ergens daar, ieverstaer, iewerstaer, bijwoord, ergens daar, hier of daar Ieverstaer in de buurt van de Moekhoek mottet gebeurd zijn Ook iewers, iewerstaer Zie ieverááñs, ievers |
| erna, ternae, bijwoord, erna, later Een paor daege ternae Enkele dagen later; Das ternae Dat hangt ervan af |
| ervaring, ervaering, zelfstandig naamwoord, ervaeringe, ervaerinkie, ervaring |
| erven, urreve, orreve, erreve, werkwoord, urref, urrefde, geurreve / orref, orrefde, georreve / erref, orref, georreve, erven Hij het toen van z’n vrouws kant geurreve en nooit meer gewerrekt Hij heeft toen van familie van zijn vrouw een erfenis gekregen en daarna heeft hij nooit meer gewerkt Ook erreve |
| erwt, ert, zelfstandig naamwoord, erte, ertie, erwt; Je ken ’t met een zak erte nied añzaoie Gezegd over familieleden die wel erg ver in de stamboom verwijderd zijn |
| erwtenpikken, ertepikke, werkwoord, pik erte, pikte erte, erte gepikt, 1. erwten oogsten met de zicht 2. huisindustrie: met de hand uitzoeken, lezen van de erwten |
| erwtenpikker, ertepikker, zelfstandig naamwoord, ertepikkers, ertepikkertie, iemand die erwten oogst met de zicht |
| Essenboom, Essenbôôm, eigennaam, Essenboom, Hoeksche Waardse naam met dialectuitspraak |
| eten, eete, werkwoord, eet, at, geëete/gegeete, eten We atte veul errepels mè kerremellek as toetjie; ’t Is taer eete en sleepe Het zijn daar hebzuchtige mensen; As ‘t eete op is, is ’t eete gedaen Klaar is klaar, op is op |
| etensbord, eetesbord, zelfstandig naamwoord, eetesborde, eetesborrechie, diep bord Hier eete me alles uit êên eetesbord: eerst de soep, dan de prak en pap toe Hier eten we alles uit één etensbord: eerst de soep, dan het fijngemaakte gemengde eten en pap toe |
| etenstijd, eetestijd, zelfstandig naamwoord, eetestije, eetestijdtjie, etenstijd Hij kom altijd onder eetestijd |
| even, effe, bijwoord, even, korte tijd ’k Mot effe weg, maor ‘k bin zôô trug; effe doen watte kippe niet kenne Even gaan plassen; effe is kwaod passe Bij haast komt er niets van terecht |
| even erna, effeternae, bijwoord, even daarna D’r hing een donderbui, je zag ’t lichte (viere) en effeternae hoorde je d’n donderklap |
| eventjes, eefies, effies, eeventjies, bijwoord, even, ogenblikje, korte tijd; effies [O] even Ik mô nog effies weg Ik moet nog even weg; effiester even, kortere tijd |
| evenveel, eeveveul, onbepaald voornaamwoord, [veroud] evenveel ’t Is mijn eeveveul Het is mij onverschillig, om het even |
| evenwel, eevel, voegwoord, toch wel, ook, niettemin Slaot ‘m maor niet, hij zel ‘t evel wel doen Je hoeft hem daarvoor niet te slaan; hij zal het tóch wel doen |
| evenwel gaans, eevelgaoñs, uitdrukking, eevelgaoñs gaon Toch ergens naar toe gaan, hoewel dat eerst niet de bedoeling was |
| evenzomin, eevezôômin, bijwoord, evenmin |
| ezel, eezel, zelfstandig naamwoord, eezels, eezeltie, zaagbok (vierpotige houten schraag om kachelhout te zagen) |
| ezelsbegrafenis, eezelsbegraefenis, uitdrukking, ’t Was maor een eezelsbegraefenis Een begrafenis zonder dominee |
| fabriek, fabrijk, fabriek, zelfstandig naamwoord, fabrijke, fabrieke, fabrijkie, fabriekie, polderopzichter Ook fabriek |
| fabriek, ’t febriek, zelfstandig naamwoord, [Phk] suikerfabriek Puttershoek Hij werrek al jaere op ‘t febriek |
| fabrieken, febrieke, werkwoord, febriek, febriekte, gefebriekt, maken, repareren Ik zel ’t wel effe ammekaor febrieke |
| facie, faosie, zelfstandig naamwoord, faosies, [O, Fra face] gezicht, gelaat De faosie van z’n vader laitter wel in Zie ook fiezelemie |
| failliet, fliet, bijvoeglijk naamwoord, failliet Het zaekie was binnen ‘t jaer fliet verklaord Zie ook flissement |
| faillissement, flisement, flissement, zelfstandig naamwoord, flisemente, flissemente, flisementjie, flissementjie, faillissement Ook flissement Zie ook fliet |
| fairbank, faarbank, fairbank, zelfstandig naamwoord, faarbanke, fairbanke, faarbankie, fairbankie, weegbrug (faar is waarschijnlijk afgeleid van het engelse fair (eerlijk) wat aangeeft dat bij een openbare weegbrug het gewicht niet vervalst zal worden) Ook fairbank |
| falie, falie, zelfstandig naamwoord, falies, falietjie, [O] lichaam, lijf Hij heb een pak op z’n falie gehad Hij heeft een pak slaag gehad |
| familiair, fammeljaor, bijvoeglijk naamwoord, familiair, eigen Je mô niet te fammeljaor worre |
| familie, femilie, uitdrukking, Hij is femilie van d’n Dorsen dom Verre familie; Hij is femilie van de stêêne heul Verre familie |
| familiekaas, femiliekaes, zelfstandig naamwoord, femiliekaeze, femiliekaesie, geraspte kaas als voordelig broodbeleg Zie ook kemijnekaes |
| fanaal, fenaol, zelfstandig naamwoord, fenaole, fenaoltie, gezelschap, kring, bijeenkomst Kom ôk maor bij ’t fenaol zitte |
| fanfare, fefaore, zelfstandig naamwoord, fefaores, fefaorechie, fanfarecorps De fefaore marste over durrep Het fanfarecorps maakte een mars over het dorp |
| fannie, fannie, zelfstandig naamwoord, fannies, feeks, heks, xantippe ’t Is een echte kwaoie fannie |
| fant, fant, zelfstandig naamwoord, fante, fañtjie, woonwagenbewoner, zigeuner |
| fantenkast, fantekast, zelfstandig naamwoord, fantekaste, fantekassie, woonwagen D’r stonge twêê fantekaste an d’n Ouwendijk |
| fantenplek, fanteplak, zelfstandig naamwoord, fanteplakke, fanteplakkie, standplaats voor woonwagens |
| fantenzooi, fantezoo, fantezooi, zelfstandig naamwoord, fantezooie, fantezoochie, oplichtersbende Ook fantezooi |
| fascist, faksist, zelfstandig naamwoord, faksiste, faksissie, fascist Voor d’n oorlog zatte d’r faksiste in de Twêêde Kaomer |
| fatsoen, fesoen, zelfstandig naamwoord, fatsoen, wellevendheid Ze hebbe tegewoordeg glad gêên fesoen meer |
| fatsoen, fesol, zelfstandig naamwoord, fatsoen, model, vorm Deur dien donderbui was hêêl m’n hoed uisse fesol Door die onweersbui was mijn hoed volkomen uit model |
| fatsoenlijk, fesoendelek, bijvoeglijk naamwoord, fatsoenlijk |
| fatsoenshalve, fesoeñshalleve, bijwoord, fatsoenshalve, uit fatsoensoverwegingen Ik bin d’r fesoeñshalleve effe geweest; ik zel maor zegge ‘om staoñswil’ Ik ben er fatsoenshalve even geweest, ik zal maar zeggen om mezelf een houding te geven |
| fauteuil, fentuil, fetuil, zelfstandig naamwoord, fentuils, fetuils, fentuiltie, fetuiltie, fauteuil, leunstoel Ook fetuil |
| fazant, fezant, zelfstandig naamwoord, fezante, fezañtjie, fazant |
| feest, fêêst, zelfstandig naamwoord, fêêste, fêêstsie, feest Assut dialectwoordeboek klaor is, isset grôôt fêêst |
| feitelijk, faaitelek, bijwoord, feitelijk, eigenlijk ’t Mag faaiteluk niet, maor ze hebbe d’r schijt an Het mag eigenlijk niet, maar het kan hen helemaal niets schelen |
| feliciteren, fielesteere, werkwoord, filesteer, filesteerde, gefilesteerd, feliciteren We hebbe weeze filesteere We zijn op bezoek gegaan om te feliciteren |
| ferm, furm, bijvoeglijk naamwoord, ferm, fier Furme jonges, stoere aope Ferme jongens, stoere apen (variant op het volkslied ’Ferme jongens, stoere knapen’) |
| feuilleton, fulieton, zelfstandig naamwoord, fulietons, fulietonnetjie, feuilleton, vervolgverhaal Fulietons zijn romanne en kristeleke fulietons zijn dus kristeleke leuges |
| feziken, feezeke, werkwoord, feezek, feezekte, gefeezekt, 1. fluisteren, smoezen, fezelen 2. [Whw] friemelen |
| fiducie, fedusie, zelfstandig naamwoord, fiducie, vertrouwen We hadde d’r nie veul fedusie in dattie beter zou worre |
| fiebelefors, fibeldefors, bijwoord, [Fra vive la force] ineens, plotseling Zie ook hôôd-over-bol, hoteldebotel |
| fiedelen, fietele, werkwoord, fietel, fietelde, gefieteld, onwillekeurig bewegen (van St. Vitusdans) Sta niessôô te fietele |
| fieselemie, fiezelemie, zelfstandig naamwoord, fiezelemies, fiezelemietjie, [Fra. fysionomie] gezicht Ik keek ’m recht in z’n fiezelemie Zie fasie |
| fietsplaatje, fietsplaetjie, zelfstandig naamwoord, fietsplaetjies, rijwielbelastingsbewijs In d’n oorlog zijn de fietsplaetjies ofgeschaft |
| figuur, feguur, zelfstandig naamwoord, feguure, feguurtie, persoon Da’s me ôk een raor feguur |
| fijn, fijnder, bijvoeglijk naamwoord, [Sas] dunner Om mandes te make hejje veul fijnder hout nôôdeg as voor hoepels |
| fijne, fijne, uitdrukking, ’De fijne binne de mijne' zee d’n duuvel die boove de kerrekdeur zat te loere ‘De strengen zijn voor mij’ zei de duivel die boven de kerkdeur zat te loeren |
| fik, fik, zelfstandig naamwoord, fikke, fikkie, brand |
| fikfakkerij, fikfakkerij, zelfstandig naamwoord, fikfakkerije, fikfakkerijchie, kleinigheid Ik bin al d’n hêêlen dag bezeg met allerlei fikfakkerijchies |
| fikken, fik, zelfstandig naamwoord, fikke, fikkie, vinger Blijf t’r met je fikken of! |
| fil d'écossekous, filtekotsekous, zelfstandig naamwoord, filtekotsekouse, filtekotsekoussie, [Fra, fil d’écosse] glimmende katoenen kousen van getwijnd garen |
| Filistijnen, Filestijne, uitdrukking, Da’ gao naer de Filestijne Dat gaat kapot (ook van een bedrijf dat failliet gaat); Ombesneeje Filestijne Verwensing aan het adres van kinderen, die onbeschoft waren, dan wel niet gedoopt waren |
| financie, fenááñsie, finááñsie, zelfstandig naamwoord, [Gwd] uitkomst Hij zocht fenááñsie Hij zocht naar uitkomst Ook finááñsie [O] uitkomst, oplossing Ik ken de jonges nie meer houwe; ze motte nou zellef maor finááñsie zoeke Ik kan de kinderen niet meer onderhouden; ze moeten nu maar zelf oplossingen zoeken |
| fint, fint, zelfstandig naamwoord, finte, fintjie, [O] streek Die maaid het altijd van die finte Die meid heeft altijd zulke streken (kuren) |
| fladder, flaoier, zelfstandig naamwoord, flaoiers, flaoiertie, franje De flaoiers van ’t klêêd waere versleete Ook flois |
| flaneren, fleneere, werkwoord, fleneer, fleneerde, gefleneerd, flaneren, slenteren |
| flap, flep, zelfstandig naamwoord, fleppe, fleppie, klep De flep van m’n pet is gebrooke |
| flapperen, flappere, werkwoord, flapper, flapperde, geflapperd, [O] flakkeren van een vlam, flikkeren Kijk die lamp is flappere |
| flard, flaere, zelfstandig naamwoord, flarden In de dertiger jaere waere de meñse zôô errem dat de flaere an d’r klere hinge |
| flemen, flêême, werkwoord, flêêm, flêêmde, geflêêmd, vleien, flikflooien, aanhalig doen Zie flikflooie |
| flemer, flêêmert, zelfstandig naamwoord, flêêmers, flêêmertie, vleier, strooplikker Ook flikflooier |
| flens, fleñs, zelfstandig naamwoord, fleñze, fleñsie, [O] oorveeg Stil, ovvie krijg een fleñs ommie oore |
| flenzen, flêêñze, fleñse, werkwoord, flêêñs, flêêñsde, geflêêñsd / flens, flenste, geflenst, neersmijten Die pet die zat zôô strak op m’n harses, ik zeg: ‘Flêêns’ en daer laitie in de geut Die pet zat zo strak op mijn hoofd, ik zeg: ‘Gooi neer‘ en daar ligt hij in de goot; fleñse [O] werpen, gooien Ik zel een emmer waoter over je kop fleñse |
| fles, flessie goed, zelfstandig naamwoord, flessies goed, medicijnflesje met geneesmiddel Ik mô m’n flessie goed nog haole bij d’n dokter Zie ook mêêstersflessie |
| flets, fleñs, bijvoeglijk naamwoord, bleek, ziekelijk Ze lôôp wel buite maor ze zietter nog fleñs uit |
| fleut, fleut, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. moe, lusteloos, slap Je lôôp je aaige fleut 2. krachteloos De koffie is fleut gekookt |
| flierefluiter, flierefluiter, zelfstandig naamwoord, flierefluiters, flierefluitertie, luchthartig persoon, losbol |
| flikflooien, flikflooie, werkwoord, flikflooi, flikflooide, geflikflooid, vleien, strooplikken Ook flêême |
| flikflooier, flikflooier, zelfstandig naamwoord, flikflooiers, flikflooiertie, vleier, strooplikker Zie flêêmer |
| flikker, flikker, zelfstandig naamwoord, flikkers, flikkertie, [O] falie, lichaam (bastaardvloek) We hebben ‘m een pak op z’n flikker gegeven |
| flinter, fliestertie, zelfstandig naamwoord, fliesterties, [O] flintertje, schijfje, splintertje, dun laagje, dun sneetje Ik eet saeves maor twêê klaaine fliesterties brôôd Zie ook hintertie |
| flipduimen, flipdoime, werkwoord, flipdoim, flipdoimde, geflipdoimd, [O] bij het knikkerspel de knikker met de duimnagel wegschieten, in plaats van met een vingerkneukel (deze manier werd door kinderen geminacht) |
| flipduimer, flipdoimer, zelfstandig naamwoord, flipdoimers, flipdoimertie, [O] iemand die flipdoimt Zie flipdoime |
| flippen, flippe, werkwoord, flip, flipte, geflipt, [O] jongensspel waarbij een knikker of kiezeltje met de nagel van de wijsvinger wordt weggeschoten |
| flodder, floeder, zelfstandig naamwoord, [Num] dunne modder Die dunne floeder is moeilek uitte slôôt te hale |
| flodderen, floedere, werkwoord, floeder, floederde, gefloederd, 1. flodderen 2. baggeren |
| floeperd, floepert, zelfstandig naamwoord, floeperts, floepertie, [Phl] stiekemerd, gluiper |
| florio, florio, zelfstandig naamwoord, bloeitijd (van het leven) Toen ze nog in d’r florio was, wasse een knap frommes Toen ze nog in de bloeitijd van haar leven was, was ze een knappe vrouw |
| flors, flors, zelfstandig naamwoord, florse, florsie, scheut, golf (vloeistof) Motjie een grôôte flors of een klaain florsie mellek in de koffie? |
| fluis, flois, zelfstandig naamwoord, floise, floisie, [O] franje aan een karpet of gordijn Zie flaoier |
| fluit, fluit, uitdrukking, ’t Past as een fluit in een weduwvrouw Gezegde van ambachtslui als antwoord op de vraag of iets past |
| fluiten, floite, uitdrukking, [Obl] Maaides die floite en haone die kraoie mojje de nek omdraoie Iedereen moet die dingen doen die in zijn aard liggen |
| fluiter, fluiter, floiter, zelfstandig naamwoord, fluiters, floiters, fluitertie, floitertie, holle of voze aardappel; floiter [O] door muizen of slakken aangevreten aardappel D’n dellef gao maor slecht; d’r binne veul kwaoje in en nogal wat floiters De aardappeloogst gaat slecht; er zitten veel rotte en aangevreten exemplaren tussen Ook fluiter |
| fluitmuts, flutemus, zelfstandig naamwoord, flutemusse, flutemussie, alpinopet, baret Ook flutepet |
| fluitpet, flutepet, futepet, zelfstandig naamwoord, flutepette, futepette, flutepetjie, futepetjie, alpinopet, baret Zie flutemus |
| flusjes, flus, bijwoord, spoedig, spoorslags Zie ook asterflus; Mette flus fluks, snel |
| fluweel, flewêêl, ferwêêl, zelfstandig naamwoord, fluweel Ook ferwêêl |
| fluwelen, ferwêêl, bijvoeglijk naamwoord, fluwelen Ze droog een ferwêêle jak en een baoie rok Zij droeg een kort fluwelen jasje en een grof wollen rok |
| foefje, foefie, zelfstandig naamwoord, foefies, [O] voorwendsel, smoesje Maok maor gêên foefies Hou maar op met je smoesjes |
| fok, fok, zelfstandig naamwoord, fokke, fokkie, bril Hè jij ôk al een fok op? Draag jij ook al een bril? |
| folen, fôôle, werkwoord, fôôl, fôôlde, gefôôld, strelen, knuffelen, liefkozen; Een kind fôôlie grôôt, maor een kat fôôlie dôôd In tegenstelling tot een kind moet je katten niet te veel vertroetelen |
| folio, folio, bijwoord, volop; in folio in vol ornaat Hij’s in folio Hij is op zijn best (geestelijk en lichamelijk) |
| fonds, foñkst, fôôñst, zelfstandig naamwoord, foñkste, fôôñste, foñkstie, fôôñstsie, fonds, verzekering Ook fôôñst; De man kwam voor ’t doktersfôôñst en de brandasserááñsie |
| fondsvent, fôôñsvent, zelfstandig naamwoord, fôôñsvente, fôôñsventjie, verzekeringsagent |
| fop, fip, zelfstandig naamwoord, fippe, fippie, [O] fopspeen |
| forceren, fokseere, werkwoord, fokseer, fokseerde, gefokseerd, [O, Fra forcer] forceren, beschadigen, met geweld dwingen Je motte zaek nie fokseere Hij ha’ z’n pols gefokseerd met peesteeke Hij had bij het bietenrooien (met de hand) zijn pols geforceerd |
| fornuis, furnuis, zelfstandig naamwoord, furnuize, furnuisie, fornuiskachel |
| fourageren, voederezeere, werkwoord, voederezeer, voederezeerde, gevoederezeerd, [Mhk, Fra fourager] voor eten zorgen |
| fox, fokkie, zelfstandig naamwoord, fokkies, foxterrier, kleine hond Hij had altijd een fokkie bij ‘m om rotte te vange Hij had altijd een klein hondje bij zich om ratten te vangen |
| frak, frok, zelfstandig naamwoord, frokke, frokkie, borstrok, hemdrok; frokkie overhemd Zie ook schubbejak |
| Francijn, Fesijn, eigennaam, [veroud] Francisca |
| Frans model, frááñsmedel, zelfstandig naamwoord, frááñsmedelle, frááñsmedellechie, [Fra directoire, ontleend aan het franse bewind Directoire van 1795-1799] directoire, damespantalon van omstreeks 1920 Eerst waster glad niks, toen kwamme de schuine gerdijne (twêê losse pijpe),daernae de ope-kles (vóór dicht en allêên ’t krat oop),toen kwammet frááñsme<u>delu> (dirrektwaor) en laeter de mederne slip; nou binnen ‘t tañgaos en strings (jeweetwel, die reetfeetels) Zie ook dirrektwaor |
| fransje, frááñsie, zelfstandig naamwoord, frááñsies, [veroud] rond wit vloerbroodje van 400 gram |
| frats, fratsies, zelfstandig naamwoord, streken, grillen, smoesjes Hij heb z’n hêêle leve lang al van die fratsies gehad |
| Frederik, de Freek, eigennaam, [Sas] Frederik Kroondomeinen (waar velen een volkstuin hadden) |
| friemel, friemel, uitdrukking, Sjiek de friemel Erg voornaam |
| Fries, fries, zelfstandig naamwoord, frieze, friesies, halflange mannenjas (werd over het vest gedragen) |
| frontatie, frontasie, zelfstandig naamwoord, frontasies, [Fra affront] schande, belediging |
| frunniken, frunnike, werkwoord, frunnik, frunnikte, gefrunnikt, punniken, priegelen Bij een borduurwerrekie met klaaine steekies mojje veul frunnike |
| frutje, frutsie, zelfstandig naamwoord, frutsies, beetje D’r hoef maor een frutsie zout in Zie ook bietjie, dotjie |
| fruts, fruts, zelfstandig naamwoord, frutse, frutsie, [O] gering bedrag, kleinigheid Het is voor een fruts verkocht |
| fuik, fuik, zelfstandig naamwoord, fuike, fuikie, damesondergoed van flink formaat Maaid, waddun fuike draeg jij!; Paeling in de fuik hebbe In verwachting zijn |
| fuus, fuuchie, zelfstandig naamwoord, fuuchies, kleinigheid; Da’s gêên fuuchie Dat is geen kleinigheidje |
| gaaf, gaef, bijvoeglijk naamwoord, gaaf, gezond, in goede staat ’t Is gaef hout, d’r is nog gêên kweeltie an Het is gezond hout, er is nog geen slijtplekje aan Een gaeve jonge Een gezonde jongen met een gave huid |
| gaan, gao, uitdrukking |
| gaan, gaon, werkwoord, gao, gong, gegaon, gaan; gao nou maor bij je aaige vandaen Neem jezelf maar als voorbeeld |
| gaande, gaoñs, bijwoord, gaande; aan de hand D’r is zeker wa’ gaoñs want d’r komme zôôveul meñse verbij |
| gaande, gaonde, bijwoord, gaandeweg, allengs ’t Gat in d’n dijk wier gaonde grôôter Het gat in de dijk werd allengs groter |
| gaande, gaonde maoke, werkwoord, maok gaonde, maokte gaonde, gaonde gemaokt, op gang brengen Je mottem nie gaonde maoke, want tan gaotie ôk beginne Je moet hem niet op gang brengen, want dan gaat hij ook beginnen |
| gaard, gaerd, zelfstandig naamwoord, gaard, onbekende bestemming Hij iste gaerd op Hij is met onbekende bestemming vertrokken Ook de giep op |
| gaarzen, gaerze, werkwoord, gaers, gaersde, gegaersd, haastig lopen of rijden Wassou d’r an de hand weeze, ik zag de buuman verbij gaerze Wat zou er aan de hand zijn, ik zag de buurman met een noodgang voorbij lopen |
| gading, gaoing, zelfstandig naamwoord, gading Alles is van z’n gaoing: wattie ziet wildie hebbe, want hij ken alles gebruike |
| gaffel, gavel, zelfstandig naamwoord, gavels, gaveltie, gaffel (houten vork met twee of drie tanden) |
| gal, gal, zelfstandig naamwoord, galle, gallechie, [O] klein wittebroodje, langwerpiger dan een kadetje |
| galanterie, glanterie, zelfstandig naamwoord, glanterieje, glanterietjie, galanteriewinkel, winkel voor huishoudelijke artikelen |
| galbult, galbult, zelfstandig naamwoord, galbulte, galbultie, [O] klein bultje op de huid, dat gelijk met de warmte opkomt en verdwijnt en hevige jeuk veroorzaakt Mette werremte hek dalek last van galbulte |
| galerij, galderij, zelfstandig naamwoord, galderije, galderijchie, galerij, gaanderij |
| galg, gallege, zelfstandig naamwoord, gallechies, galgen, bretels |
| gang, gang, zelfstandig naamwoord, gange, gangetjie/gañchie, [O] in één keer Een gang waoter is zôôveul waoter azzie in êêne keer lôôpe ken haole |
| gans, gááñs, zelfstandig naamwoord, gááñze, gááñsie, gans; Daer worte gááñs mee gereeje Daarmee wordt een loopje genomen |
| ganzenvoet, gááñzevoet, zelfstandig naamwoord, gááñzevoete, gááñzevoetjie, schoffelmes |
| gappen, gabbe, gappe, werkwoord, gap, gapte, gegapt, [O] gappen, stelen, wegkapen; gappe [O] stilletjes wegnemen |
| gareel, gerêêl, zelfstandig naamwoord, gerêêls, gerêêltie, gareel Hij lôôp al aerdeg in ‘t gerêêl |
| garen, gaere, zelfstandig naamwoord, garen Een klossie gaere Een klosje garen Hij is zôô knap; hij hettet zwarte gaere uichevonge toen ’t witte d’r al was Hij is zó knap; hij heeft het zwarte garen uitgevonden toen het witte er al was; ’t Zietter mooi uit, maor der kom gêên gaere van de klos Veel mooi werk, maar weinig resultaat; Kouse stoppe en gaere toegeeve Gratis werken en er geld op toeleggen |
| garen, gaore, werkwoord, gaor, gaorde, gegaord, verzamelen, sparen Aaiers gaore Eieren rapen Ze ister voor an ’t gaore Ze is bezig daarvoor te sparen |
| garen, goore, werkwoord, goor, goorde, gegoord, stoven, garen De stokvis sting lekker te goore |
| garnaal, gaerenet, gaernet, zelfstandig naamwoord, gaerenette, gaernette, gaerenetjie, gaernettjie, [O] garnaal Ook gaernet; Een gaernet heddôk ’n hôôd Een garnaal heeft ook een hoofd (gezegd van een eigenzinnig kind) |
| garstig, garsteg, bijvoeglijk naamwoord, garstig, ranzig Spek bederref nied in de diepvries, maor ’t wor wel garsteg, ôk ‘t Amerikaonse spek was dikkels garsteg Spek bederft niet in de diepvries, maar het wordt wel ranzig, ook het Amerikaanse spek was vaak ranzig |
| gaswak, gaswak, zelfstandig naamwoord, gaswakke, gaswakkie, wak dat niet dichtvriest als gevolg van opwellend moerasgas (methaan) |
| gat, gat, zelfstandig naamwoord, gaeters, gaetjie, gat Twêê gaeters in z’n kop en grôôte gaeters in z’n kouse Twee gaten in zijn kop en grote gaten in zijn kousen Datte maaisies gaetjies in d’r oore hadde was normaol; dat was teege onstooke ôôge, maor d’r waere ôk manne mè gaetjies in d’r oore; ’t gat verluchte Een luchtje scheppen; Hij hennie veul meer voor ‘t gat te binge Hij is er slecht aan toe; Voet op gat rijje Een boerenwagen besturen met de linker voet op de bil van het linker paard en met de rechtervoet in de kromme dissel van de wagen; Wie z’n gat brandt moddop te blaere zitte Iemand moet de gevolgen van zijn daden dragen; Die hetter z’n gatjie mooi ingedraoid Die heeft zich er handig tussen gemengd; Hempie raok m’n gatjie nie Gezegd van 1. een meisje of vrouw met een pedante manier van lopen 2. een vrouw die snel op haar tenen getrapt is |
| gateinde, gatend, zelfstandig naamwoord, gatendes, gatentjie, 1. worteleind van vlas, onderkant van stro, e.d. 2. worteleind van een boom |
| gatglijder, gatjieglijer, zelfstandig naamwoord, gatjieglijers, gatjieglijertie, uitslover, stroopsmeerder, hielenlikker Bij ôôñs wier een gatjieglijer mêêstal een kontlikker genoemd Bij ons werd een hielenlikker meestal een kontlikker genoemd |
| gauw wat, gauwwat!, tussenwerpsel, opschieten! |
| gave, gaeve, zelfstandig naamwoord, gaeves, 1. gift D’r was sondag een gaeve van twêê riksdaolders in ’t kerrekezakkie Er was zondag een gift van twee rijksdaalders in het kerkzakje 2. talent, gave Hij hette gaeve om mooi te kenne teekene Hij heeft het talent om mooi te kunnen tekenen |
| gebakken, gebakke, uitdrukking, Istie effe gebakke! Is die even voor elkaar! (uitroep van verwondering) |
| gebeente, gebêênte, zelfstandig naamwoord, gebêêntes, gebeente, botten Hij is nogal zwaer van gebêênte Hij heeft nogal zware botten Wee je gebêênte! Pas op dat het niet nog eens gebeurt! |
| gebint, gebint, zelfstandig naamwoord, gebinte, gebintjie, deel van een landbouwschuur tussen de staanders, dakstoel Vandaeg mottet twêêde gebint leeg Vandaag moet het tweede schuurdeel leeg |
| gebloemd, geblomd, bijvoeglijk naamwoord, gebloemd De jurrek was lillek geblomd; ’t leek wel een soepzoochie De jurk had een lelijk bloemmotief; het leek wel een soepzootje |
| gebod, gebôôje, zelfstandig naamwoord, geboden Nou zegge me ‘ze binne in ondertrouw’, vroeger zeeje me ‘ze staon onder de gebôôje’ Tegenwoordig zeggen we ‘ze zijn in ondertrouw’, vroeger zeiden we ‘ze staan onder de geboden’ |
| geboomte, gebôômte, zelfstandig naamwoord, gebôômtes, geboomte Je kon niks zien vant duchte gebôômte |
| gebrok, gebrok, zelfstandig naamwoord, gebroke, gebrokkie, nagerecht van brood in melk of karnemelk Summers wier d’r veul aerepels mè kaeremellek achteran gegeete en ôk dikkels gebrok mè stroop ’s Zomers werd als toetje vaak karnemelk met aardappels gegeten en ook dikwijls gebrokkeld brood met stroop, dat overgoten werd met karnemelk |
| gebrood, gebrôôd, bijwoord, tegenvaller, tegenslag; Je bin d’r gebrôôd mee Je zit in je maag met zo’n tegenvaller |
| gedaan, gedaen, bijwoord, 1. gedaan, voor elkaar Hij heppet gedaen gekreege Hij heeft het voor elkaar gekregen; Ast op is, ist eete gedaen Als alles op is, dan is men klaar met eten; maar ook gezegd van dingen die op zijn 2. ontslag Ze hebbe allemael gedaen gekreege Ze hebben allen ontslag gekregen |
| gedaante, gedaente, zelfstandig naamwoord, gedaentes, [Obl] gedaante, gestalte Vroeger spookte d’r snachs witte gedaentes boove de griend |
| gedeeltelijk, gedêêltelek, bijwoord, gedeeltelijk Het is maor gedêêltelek van z’n aaige Het is maar voor een deel van hem |
| gedons, gedôôñs, zelfstandig naamwoord, [O] lawaai, gestommel, geraas |
| gedoopt, gedôôpt, bijvoeglijk naamwoord, doublé (in een ander metaal gedoopt) ’t Erreme meñs droog gedôôpte krulle en een gaosie De arme vrouw droeg vergulde krullen en een krullenmuts van gaas (in plaats van tule of kant) |
| gedurig, gedureg, bijwoord, gedurig, steeds |
| gedurig, reddureg, regooreg, bijwoord, [veroud] steeds, gedurig, voortdurend Hij is reddureg in de war Ook redduur, regooreg |
| geduur, redduur, bijwoord, [O] steeds, voortdurend Zie reddureg Ook regooreg |
| geel, geel, bijvoeglijk naamwoord, [O] geel Ze hette geele zucht gehad Ze heeft geelzucht gehad |
| geelhaar, geelhaer, zelfstandig naamwoord, geelhaere, geelhaertie, [O] 1. pezen in vlees Slecht vlaais mè veul geelhaer Slecht vlees met veel pezen 2. geelhaar, chagrijnig persoon; Dat is een echten geelhaer Gezegd van een chagrijnig, eigenwijs persoon; Die is van geelhaer Die is keihard (ook: die heeft een enorm incasseringsvermogen) |
| geelzucht, gele zucht, zelfstandig naamwoord, geelzucht, hepatitis De gele zucht wier vroeger ôk wel de leverziekte genoemd |
| geen, gêêñs, uitdrukking, gêêñs van baaie Geen van beiden Ze dorse gêêns van baaie over de slôôt te springe Ze durfden geen van beiden over de sloot te springen |
| geen een, gêênêên, onbepaald voornaamwoord, geen enkele, niets Gêênêên is niks Geen enkele is niets Hij zee d’r gêênêên Hij zei niets |
| geen eens, genêês, gêênêêñs, bijwoord, niet eens Hij zee genêês gendag toen die vurbijliep Ook gêênêêns; niet eens Wattie daer zegt is gêênêêns waer Wat hij daar zegt is niet eens waar |
| Geertruida, Trui, eigennaam, Geertruida |
| geest, gêêst, zelfstandig naamwoord, gêêste, gêêssie, geest; Ik ken ’t m’n aaige nie meer voor de gêêst haole Ik kan het me niet meer herinneren; Ik zag m’n gêêssie kruipe Het zag er niet best voor me uit |
| geestelijk, gêêstelek, bijwoord, geestelijk Gêêstelek is tie d’r weer bovenop, maor z’n bêêne wille nog nied erg |
| geeuwen, gêêuwe, werkwoord, gêêuw, gêêuwde, gegêêuwd, geeuwen; Ze zatte te gêêuwe as een errem dier Ze zaten verschrikkelijk te geeuwen |
| geeuwhonger, gêêuwhonger, zelfstandig naamwoord, gêêuwhongers, gêêuwhongertie, grote honger Ook gêêuwjaop |
| geeuwjaap, gêêuwjaop, zelfstandig naamwoord, honger Zie gêêuwhonger |
| gehaast, gehaest, bijvoeglijk naamwoord, gehaast Ze was sôô gehaest dasse strokel over d’r aaige woorde Ze was zo gehaast dat ze struikelde over haar eigen woorden |
| gehakt, gehak, zelfstandig naamwoord, gehakt Net as butter mô gehak gebouwd worre om d’r ballechies van te kenne draoie Evenals verse boter moet gehakt eerst worden gekneed om er balletjes van te kunnen draaien Zie ook butter |
| geheel, gêêl, bijwoord, helemaal, geheel Int gêêl hettie ’t goe gedaen Al met al heeft hij het goed gedaan; Gauw of gêêl niet Snel of helemaal niet |
| geheimzinnig, gehaaimzinneg, bijwoord, geheimzinnig, stiekem Zie ook behaaimd |
| geil, gaail, gail, bijvoeglijk naamwoord, 1. geil, broeierig Een gaaile lucht en onweer op komst Een broeierige lucht en onweer op komst Mettut gaaile weer kejje de mellek gêên halleven dag goed houwe Met dit broeierige weer kun je melk nog geen halve dag goed houden 2. geil, bronstig Van ’t vreete van de deurgeschoote terrew wiere de bêêste zôô gaail as juin Van het vreten van de doorgeschoten tarwe werden de koeien enorm bronstig 3. walgelijk zoet Ik begrijp nie hoe jij die gaaile mellek ken drinke Ik begrijp niet dat jij die walgelijk zoete melk kunt drinken Ook gail [O] 1. geil Die vent is een gailen beer, hij doet altijd schuine praot in ’t bijzijn van vrouwe Die vent is een geile beer, hij doet altijd schuine praat in het bijzijn van vrouwen 2. broeierig Gail weertie, hè? Broeierig weertje, hè? 3. walgelijk zoet Ik begrijp niet hoe jij die gaile mellek ken drinke |
| geilen, geile, werkwoord, geil, geilde, gegeild, hunkeren, begeren Kijk tie is staon te geile oftie ôk wa’ krijgt Kijk hij eens staan te hunkeren of hij ook wat krijgt |
| geils, gêêls, bijwoord, [O] walgelijk zoet Paerdemellek smaok gêêls Paardenmelk smaakt walgelijk zoet |
| geit, gaait, zelfstandig naamwoord, gaaite, gaaitjie, geit Hij is mette gaait naer d’n bok; Van ‘t geeve gaot de gaait dôôd Je moet niet teveel weggeven |
| geitenmelk, gaaitemellek, zelfstandig naamwoord, gaaitemellekie, geitenmelk D’r wier vroeger algemêên gedocht dat gaaitemellek vrij van tbc was en daerom rauw kon worre gedronke |
| gejaagd, gejooge, bijwoord, haastig, gejaagd Doe nie sôô gejooge, we hebbe al-de-tijd Doe niet zo gejaagd, we hebben alle tijd |
| gek, gek, zelfstandig naamwoord, gekke, gekkie, 1. menladder op een boerenwagen; opstaande ladder die met metalen haken in de buikplank (bodem) vastzit 2. houten of ijzeren plug D’r is een gek die rechtop ken staon en een gek om de trekzwing an de krommen dissel vast te maoke, d’n derde gek zou de voerman kenne weeze |
| gek, gekker, bijwoord, erger Het gaot gaonde gekker Het wordt steed erger |
| gekarn, gekaeren, bijvoeglijk naamwoord, gekarn Houw op mejje gekaeren Hou op met je geredetwist; Veul gekaeren en waainig butter Veel geschreeuw en weinig wol |
| gekstekend, geksteekend, bijwoord, gekscherend Hij zee ’t geksteekend Ook gekstekendeweg |
| gekstekendeweg, geksteekendeweg, bijvoeglijk naamwoord, gekscherend Zie gekstekend |
| gelaarsd, gelaersd, uitdrukking, gelaersd en gespoord Van laarzen en sporen voorzien, klaar voor de start |
| gelegenheid, geleegeneghaaid, zelfstandig naamwoord, geleegenegheeje, geleegeneghaaidjie, 1. gelegenheid Bij geleegeneghaaid kom ik wel is kortaevende Bij gelegenheid kom ik wel eens de avondje bij je doorbrengen 2. tijd Zie ook okkazie |
| gelijk, glijk, bijwoord, gelijk, direct, meteen We binne d’r glijk an begonne Zie ook medêên |
| geloof, glôôf, zelfstandig naamwoord, glôôve, glôôfie, geloof Twêê glôôve op êên kusse daer slaep te duvel tusse Twee geloven op één kussen daar slaapt de duivel tussen (bij echtelieden van verschillend geloof) |
| geloven, glôôve, werkwoord, glôôf, glôôfde, geglôôfd, geloven Daer glôôf ik niks van Daar geloof ik niets van Glôôve doe je in de kerrek, hier mojjet zeker weete! Geloven doe je in de kerk, hier moet je het zeker weten! |
| gemacht, gemacht, gemag, zelfstandig naamwoord, gemachte, gemachie, mannelijk geslachtsdeel Houwie hande voor ie gemachie Houd je handen voor je kruis Zie ook zaekie; Hou je hande voor je gemag Houd je handen voor je kruis |
| gemeen, gemêên, bijvoeglijk naamwoord, 1. gemeen, slecht Het is een onbetrouwbaor gemêên stik vreete 2. gemeen, dubbelzinnig Die vent is ontzettend gemêên med altijd onte praotjies Die vent is ontzettend dubbelzinnig met altijd schuine praatjes 3. gemeen, slechte kwaliteit Je had gewoone sêêt en gemêêne sêêt Je had gewone sajet en sajet van slechte kwaliteit |
| gemeenlandswatering, gemêênlañswaoteringe, werkwoord, gemeenlandswateringen, het schoon houden van de watergangen waarvan het onderhoud ten laste komt van het gemene land (polderingelanden) |
| gemeenlijk, gemêênlek, bijwoord, gemeenlijk, gewoonlijk; gemêênlang, [Msd] gewoonlijk, gemeenlijk |
| gemeente, gemêênte, zelfstandig naamwoord, gemêêntes, gemêêntetjie, 1. kerkelijke gemeente 2. dorp, stad |
| gemeentebestuur, gemêêntebestier, zelfstandig naamwoord, gemêêntebestiere, gemêêntebestiertie, gemeentebestuur |
| gemeentehuis, gemêêntehuis, zelfstandig naamwoord, gemêêntehuize, gemêêntehuisie, raadhuis |
| gemeenteraad, gemêênteraed, zelfstandig naamwoord, gemêênteraeje, gemêênteraetjie, gemeenteraad |
| gemeentesecretarie, gemêêntesikketrie, zelfstandig naamwoord, gemêêntesikketries, gemêêntesikketrietjie, gemeentesecretarie |
| gemeentesecretaris, gemêêntesikkeretaris, zelfstandig naamwoord, gemêêntesikkeretarisse, gemêêntesikkeretarissie, gemeentesecretaris |
| gemet, gemet, zelfstandig naamwoord, gemete, gemetjie, [veroud] oude oppervlaktemaat: ½ morgen Rijnlands gemet = ½ Rijnlandse morgen = 4258 m2 |
| gemieterjaag, gemieterjaog, zelfstandig naamwoord, [O] gezanik |
| gendarme, derm, derrem, darm, zelfstandig naamwoord, derme, derreme, darme, dermpie, derrempie, darmpie, [O] ongunstig persoon (verkorting van genderrem, van het Franse gendarme) ’t Is een derm van een vent Het is een ongunstige figuur Ook derrem [O] ongunstig persoon; darm [O] draak, onuitstaanbaar persoon Een darm van een vent Een draak van een vent Minnen darm Minne kerel (herkomst volgens Opprel: gendarme) Ook dwalm |
| gendarme, zjenderrem, zelfstandig naamwoord, zjenderremes, zjenderrempie, [O, Fr, gens d’armes] gendarme (scheldnaam voor de politie) Een gemêêne of minne zjenderrem Een gemeen of verachtelijk persoon Zie ook derm, derrem |
| generaal, generaol, uitdrukking, In ‘t generaol in het algemeen Vroeger wier d’r in ’t generaol niet anders gezaaid Vroeger werd er in het algemeen niet anders gezegd |
| genoeg, genog, genogt, bijwoord, genoeg Ik heb genog gegeete Ik heb t’r genog van Ik ben het zat Ook genogt |
| gepelde gerst, peldegarst, zelfstandig naamwoord, gort, gepelde gerst |
| gepiest, gepist, uitdrukking, Nie’ gepist en toch nat Gezegde bij een financiële tegenvaller, als een prijs veel hoger uitvalt dan verwacht |
| geplaag, geplaeg, zelfstandig naamwoord, 1. ziekte 2. plaag D’r zit geplaeg in de pee De suikerbieten lijden aan plantenziekte of insectenvraat |
| geranium, grania, zelfstandig naamwoord, [sGr, veroud] geranium (pelargonium) |
| Gerard, Gerrede, eigennaam, Gerrit ’k Zel Gerrede effe roepe Ik zal Gerrit even roepen ’t Is van Gerrede Het is van Gerrit |
| gereed, gerêêd, bijwoord, gereed, klaar |
| gereedschap, gerêêschap, gerêêschop, zelfstandig naamwoord, gerêêschappe, gerêêschoppe, gerêêschappie, gerêêschoppie, gereedschap Ook gerêêschop |
| geribbeld, geribbeld, bijvoeglijk naamwoord, geribd Mesjister is geribbeld goed waer ze werrekbroeke van maoke Manchester is geribde stof waar ze werkbroeken van maken |
| gerij, gerij, zelfstandig naamwoord, voertuig Bejje lôôpes gekomme of mittet gerij? Ben je te voet of met een voertuig gekomen? |
| gescheeld, geschêêld, bijwoord, scheiding in het haar Zie ook naed; Hij is netjies gekapt en geschêêld Hij is van een keurige scheiding in het haar voorzien |
| geschilde kit, geschilde kit, zelfstandig naamwoord, geschilde kitte, [Phk] witte kit (vakterm uit de hoepelmakerij) |
| geselblok, gêêselblok, zelfstandig naamwoord, gêêselblokke, gêêselblokkie, [veroud] geselblok, dorsplaat Vroeger wier d’r mette hand gedorse op ’t gêêselblok, da’s een houte stelling meddun ijzere plaet d’r op Vroeger werd er met de hand gedorst op het geselblok, een houten stelling met een ijzeren plaat er op |
| geselen, gêêsele, werkwoord, gêêsel, gêêselde, gegêêseld, geselen, dorsen ’t Uitslaon van graonschôôve op een gêêselblok wier gêêsele genoemd Het dorsen van graanschoven op een dorsplaat werd geselen genoemd |
| gesjochten, gesjochte, bijwoord, [O, Jid] kind van de rekening Azzie dat doet dan bin je gesjochte Als je dat doet ben je het kind van de rekening |
| gesnor, gesnor, uitdrukking, En al da’ gesnor En alle dingen die ermee samenhangen (gezegd aan het eind van een zin, waarbij enkele onderwerpen op een rijtje gezet zijn) De panne, de pollepels en al da’ gesnor De pannen, de pollepels en de dingen die er mee samenhangen |
| gesp, geps, zelfstandig naamwoord, gepse, gepsie, gesp De geps van je riem is los |
| gespelen, gespe, werkwoord, gesp, gespte, gegespt, [O] hard lopen, op hol slaan Net toeme verbij de meule gonge begon die knol zôô te gespe datter gêên houwen an was Juist toen we voorbij de molen gingen sloeg die boerenknol zo erg op hol dat er geen houden aan was |
| gesprikkeld, gesprikkeld, bijvoeglijk naamwoord, gespikkeld, met vlekken bezaaid |
| gevaar, gevaer, zelfstandig naamwoord, gevaere, gevaertie, gevaar |
| gevaarlijk, gevaerlek, bijvoeglijk naamwoord, gevaarlijk |
| gewaarworden, gewaor worre, werkwoord, wor gewaor, wier gewaor, gewaorgeworre, bewust worden, gewaar worden |
| gewend, gewent, zelfstandig naamwoord, [O] deel van een stuk bouw of weiland, dat door een sloot van ander land is gescheiden en via het voorwent bereikbaar is. Het achterwent ligt verder van de weg af Zie ook achterwent |
| gewoon, geweun, bijvoeglijk naamwoord, gewoon |
| gewoonweg, geweunweg, bijwoord, gewoonweg |
| gezicht, gezicht, zelfstandig naamwoord, [Hei] inzicht Ik heb t’r ôk gêên gezicht in Ik heb er ook geen inzicht in |
| gezwaaid, gezwaoid legge, werkwoord, leg gezwaoid, lee gezwaoid, gezwaoid geleege, ingesteld zijn Zôô legge me nie gezwaoid! Zo zijn we niet getrouwd! |
| giewen, giewe, werkwoord, gieuw, giewde, gegieuwd, hunkeren, popelen D’n hond zat te giewe om mee te gaon |
| gijp, giep, zelfstandig naamwoord, [O] de hort, er van door Toen de jonges d’n diender zagge ankomme, gonge ze gauw de giep op Zie de gaerd op; Hij is êêuweg de giep op Hij is altijd van huis |
| ginder, gunter, bijwoord, ginds; Om de hier en gunter niet! Daar komt niets van in! |
| ginderwijd, gunterwijd, bijwoord, ginds, ver weg |
| gindop, gunnop, guntop, bijwoord, daarheen; Gao je gunnop of kommie duttop? Ga je daarheen of kom je hierheen?; Ook guntop [O] naar die kant Hij weun nog wat guntopper, in ‘t guntopste hois Hij woont nog wat verder naar die kant, in het verste huis; gunnopste de verste, het verst die kant op |
| ginds, guñs, uitdrukking, Ze gaon guñs en hers heene Ze gaan alle kanten uit; guns en hers hier en daar |
| gindse kant, gunnekant, zelfstandig naamwoord, overkant |
| gismaat, gismaet, zelfstandig naamwoord, schatting Een duimstok is ’t er nie bij, alles gong op de gismaet Er werd niets nagemeten (een duimstok werd niet gebruikt); alles werd geschat |
| gisteren, gistre, bijwoord, gisteren Hij doch zeker da’k van gistre was en da’k merrege drie daege zou worre |
| glaasje, glaesie, zelfstandig naamwoord, glaesies, 1. borrelglaasje Bij het lappe in de zwingelkêêt hadde ze metteralle een glaesie zonder voet Als er in de zwingelkeet gelapt werd om gezamenlijk drank te kopen, dronken ze met z’n allen uit hetzelfde glaasje zonder voet 2. borrel Mojje nog een glaesie ofgetrokke? Wil je nog een borrel bessenbrandewijn? |
| glad, glad, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. mooi, knap Ze is een glad vrommes Ze is een knappe vrouw 2. opgeruimd De boel is weer glad Het huis is weer opgeruimd Ook glissie 3. helemaal, absoluut Glad niet! Helemaal niet! (‘glad’ wordt in veel samenstellingen gebruikt voor ‘helemaal’; bijv. glad vergeete, glad nie nôôdeg, etc.); Biñ je glad gek! Ben je helemaal gek! |
| gladakker, gladakker, zelfstandig naamwoord, gladakkers, gladakkertie, 1. sluw persoon 2. gekookte aardappel van slechte kwaliteit, glazige aardappel Biñtjies eete me nooit, we houe nie van gladakkers Bintjes eten we nooit; we houden niet van glazige aardappels |
| gladdig, gladdeg, bijvoeglijk naamwoord, gladachtig |
| gladdigheid, gladdeghaaid, zelfstandig naamwoord, gladdegheeje, gladdeghaaitjie, gladheid As ’t vannacht gaot dooie is de gladdeghaaid nog nie verbij |
| glas, glaeze, zelfstandig naamwoord, 1. glaswerk (bieren wijnglazen) 2. glazen, ramen, vensterruiten Zie ook raome, raomde; De glaeze slaon toe De ruiten beslaan |
| Glazenstraat, glaeze-straet, eigennaam, de Passage (met een glazen koepel overdekte winkelstraat in Rotterdam) |
| glazenwassen, glaezewasse, werkwoord, was glaeze, waste glaeze, glaezegewasse, ramen lappen |
| glee, glee, gleus, zelfstandig naamwoord, gleeje, gleetjie, gleechie, gleusie, gunst, smaak Hij stong daer nogal aerdeg in de glee Ook gleus; In ’t gleechie valle / In ‘t gleusie valle In de smaak vallen |
| glimmen, glimpe, werkwoord, glimp, glom, geglomme, glimmen |
| glimmen, glimpend, bijvoeglijk naamwoord, glimmend |
| glint, glinte, zelfstandig naamwoord, [O] heining, bestaande uit smalle plankjes met gelijke tussenruimten vertikaal op twee horizontale ribben, om weilanden of erven af te scheiden |
| glipin, glip-in, zelfstandig naamwoord, [O] blauwe bliksem, meelspijs |
| glis, glissie, uitdrukking, Zôô glad as een glissie [O] Erg glad, heel netjes Da’ pak stao je zôô glad as een glissie Dat pak staat je heel netjes |
| gluien, gluie, werkwoord, glui, gluide, gegluid, [Num] stro glad maken en korte stukjes verwijderen We motten ‘t bedstrôô nog gluie |
| goddeloos, goddelôôs, bijvoeglijk naamwoord, goddeloos |
| godganselijk, godgááñselek, bijvoeglijk naamwoord, geheel, volledig Ze liep d’n godgááñseleken dag metta kind te zeule Ze liep de hele dag met dat kind te zeulen |
| godvergeefmij, godvergeeme, tussenwerpsel, bastaardvloek (‘god vergeef me’) |
| goed, goed, zelfstandig naamwoord, goetjie, 1. kleding Denk om je goeie goed, je waoi’ bekant van de weg of Pas op je nette kleren want je waait zowat van de weg af 2. medicijn Een flessie goed van d’n dokter |
| goed, goeie, uitdrukking, Niet te goeie klaor Nauwelijks klaar Niet te goeie klaor of ik zag ‘m al añkomme Ik was nauwelijks klaar toen ik hem al zag aankomen |
| goedenacht, genacht, tussenwerpsel, goede nacht, welterusten Ze gong zonder genacht te zegge naer bed |
| goedendag, gendag, tussenwerpsel, goedendag (groet) Nog effe gendag zegge Nog even groeten We mosse je ôk nog gendag zegge van Ooi Scheffers We moesten je ook nog de groeten doen van Arie Scheffers |
| goedkoop, goeiekôôp, goekôôp, bijvoeglijk naamwoord, goedkoop Ook goekôôp [O] |
| goedsmoeds, goesmoes, bijwoord, goedsmoeds, zonder kwade bedoeling Ik had goesmoes wa’ gezaaid, maor ‘t viel nied in goeie aerde Ik had zonder kwade bedoeling iets gezegd, maar het viel niet in goede aarde |
| goeie genachte, goeiegenachte!, uitdrukking, goeie genade! (uitroep van verbazing) Zie ook crimmeneel |
| gof, gof, zelfstandig naamwoord, vaart, snelheid Hij vloog met een gof deur de bocht Hij ging met grote vaart door de bocht Hij maokte z’n aaige meddun rotgof uitte voete Hij ging er met grote snelheid vandoor |
| Goidschalxoord, Goesschallekoord, eigennaam, Goidschalxoord |
| goot, geut, zelfstandig naamwoord, geute, geutjie, goot, dakgoot Een ope geut is een slauw Een open goot wordt ‘slauw’ genoemd; Een koe op dak om de geut leeg te vreete Een koe op het dak om de dakgoot leeg te vreten (volkshumor) |
| gootgat, geutgat, zelfstandig naamwoord, geutgaete, geutgaetjie, gootgat, muuropening voor waterafvoer |
| gootsteen, geutstêên, zelfstandig naamwoord, geutstêêne, geutstêêntjie, gootsteen, aanrecht Zie ook anrecht, rechtbank |
| gordijn, gerdijne, zelfstandig naamwoord, gerdijntjies, gordijnen, vitrage; schuine gerdijne [veroud] hurkbroek bestaande uit twee losse pijpen ([plusminus] 1875) Zie ook ope kles |
| gorgelen, gurgele, werkwoord, gurgel, gurgelde, gegurgeld, gorgelen Hij kreeg een flessie goed om te gurgele, maor hij gong impesant deur mè pruime Hij kreeg een drankje om te gorgelen, maar intussen ging hij door met pruimen (kauwen van pruimtabak) |
| gorrelgooi, gurrelegooi, zelfstandig naamwoord, [O] mengsel van verschillende spijzen |
| goud, goud, uitdrukking, Naer goud grijpe en ijzer in je hande houwe Gezegd van een speculatief gewas waarvan de opbrengst tegenvalt |
| goudijzer, goudijzer, zelfstandig naamwoord, goudijzers, goudijzertie, gouden kap van de klederdracht (werd door de rijkste vrouwen gedragen onder het kopje van de krullenmuts) |
| goudsbloem, gouwsblom, zelfstandig naamwoord, gouwsblomme, gouwsblommechie, goudsbloem Van de moffe mogge me in d’n oorlog gêên gousblomme in d’n tuin hebbe omdasse orañje waere Gousblomme hellepe tege de miere |
| goudsbult, gouwsbult, zelfstandig naamwoord, gouwsbulte, gouwsbultie, galbult Gouwsbulte kejje krijge van ’t eete van errebeeze, aaiers of verrekesvlees azzie daer gevoeleg voor bin Galbulten kun je krijgen van het eten van aardbeien, eieren of varkensvlees als je daar gevoelig voor bent |
| Goudswaard, Gouswaerd, eigennaam, Goudswaard |
| graaf, graef, zelfstandig naamwoord, [Str] graaf (spade om mestvaalt en slootkant af te steken) |
| graag, graeg, uitdrukking, graeg of gêêl niet Graag of helemaal niet (neem het aanbod maar gauw aan, anders wordt het ingetrokken; gezegd als iemand twijfelt om iets aan te nemen) |
| graat, graet, uitdrukking, Hij druip van de graet Hij is zeer mager |
| grassen, grazze, werkwoord, vrijen in de vrije natuur Zôôlang ’t weer ’t toeliet gonge ze grazze langs dijke, vliete en slôôskante, in schuure en stalle en achter schelleve Zolang het weer het toeliet gingen ze buiten vrijen langs dijken, vlieten en slootkanten, in schuren en stallen en achter schelven |
| grauwmonnik, grouwmunnekers, zelfstandig naamwoord, [sGr] capucijners |
| grendel, grengel, zelfstandig naamwoord, grengels, grengeltie, (deur)grendel |
| grendelen, grengele, werkwoord, grengel, grengelde, gegrengeld, grendelen De deure binne gegrengeld |
| grep, grip, zelfstandig naamwoord, grippe, grippie, greppel |
| grepkant, gripskant, zelfstandig naamwoord, gripskante, gripskantjie, kant van de greppel Hij zat an de gripskant te haore Hij zat aan de kant van de greppel te haren (de zeis te scherpen) |
| greppen, grippe, werkwoord, grip, gripte, gegript, greppelen Ellek jaer motte de waaies gegript worre voor d’n ofvoer van ’t reegewaoter Elk jaar moeten de weiden van nieuwe greppels voorzien worden voor de afvoer van het regenwater Ik het t’n hêêlen dag staon grippe Ik heb de hele dag greppels gegraven |
| Greup, Groep, eigennaam, [veroud] Greup, Stougiesdijk |
| grieks, grieks, uitdrukking, grieks en dwars Schots en scheef Alles lag en dwars deur mekaor Alles lag schots en scheef door elkaar |
| griendbaat, griendbeut, zelfstandig naamwoord, [Hei] griendwerker |
| grienduil, griendoil, zelfstandig naamwoord, griendoile, griendoiltie, [O] grienduil (laatdunkende benaming voor een griendwerker) |
| griest, griest, zelfstandig naamwoord, vuile biest (de eerste biest van een koe na het kalven); Twêê maele griest, twêê maele biest Zaken afwisselen (tegenover 2 malen – keren – zogenaamde ‘vuile biest’ stonden twee malen ‘schone biest’) |
| grif, griffie, zelfstandig naamwoord, griffies, [sGr] griffel Aste kindere vroeger naer school gonge mosse ze een spooñzendôôs, een griffie en een laai meebrenge Als de kinderen vroeger naar school gingen moesten ze een sponzendoosje, een griffel en een lei meebrengen |
| grimmelgrijs, griemelgrijs, bijvoeglijk naamwoord, [Mhk, Sch] grijze kleur van een regenlucht |
| Groenjassen, Groenjas, eigennaam, inwoner van Maasdam |
| groep, groep, zelfstandig naamwoord, groepe, groepie, afvoergoot voor mest in een koeienstal |
| grommes, grommes, zelfstandig naamwoord, standje, uitbrander Hij kreeg deuze keer gêên schop maor allêên grommes Hij kreeg deze keer geen schop maar alleen een uitbrander |
| grondsop, grondsop, zelfstandig naamwoord, grondsoppe, grondsoppie, laatste rest Het grondsop is voor de goddelôôze De droesem is voor de ongelovige |
| groot, grôôt, bijvoeglijk naamwoord, [O] groot De grôôte kerrek Kerk van de Nederlands Hervormde Gemeente Doleere jullie ôk al? Nêê, wij binne nog an de grôôte kerrek Hebben jullie je ook al afgescheiden? Nee, wij gaan nog naar de NH kerk De grôôten erreme Het armbestuur van de gemeente (in tegenstelling tot het kerkelijk armbestuur) Zij krijg niet van de diakenie, maor wel van de grôôten erreme Zij krijgt niets van de diakonie, maar wel van het gemeentelijk armbestuur; Zôô grôôt as hêêl de kommende week Bijzonder groot; Met grof en grôôt Vloekend en tierend |
| grootheid, grôôthaaid, zelfstandig naamwoord, grôôtheeje, grôôthaaidjie, grootheid, elite, dure klasse Ze zijn zôô verwaond; ze verbeele d’r aaige dasse bij de grôôthaaid hoore Ze zijn zó verwaand; ze verbeelden zich dat ze bij de elite horen |
| grootje, grôôtjie, zelfstandig naamwoord, grôôtjies, grootmoedertje As m’n vader ’t over zijn opoe had zee die ‘grôôtmoeder Krijna’, maor astie tege d’r praotende zee die ‘grôôtjie’ Als mijn vader het over zijn grootmoeder had zei hij ‘grootmoeder Krijna’, maar als hij tegen haar praatte zei hij ‘grootje’; Nae z’n grôôtjie Helemaal kapot Nae een uurtie was ‘t speulgoed al nae z’n grôôtjie Na een uurtje was het speelgoed al helemaal kapot Zie ook over de huize, om krôôsies, naer de mezjère, naer de maegaere |
| groots, grôôs, bijwoord, [O] 1. blij, verheugd ’t Kind waster grôôs mee Het kind was er blij mee 2. [O] trots, verwaand Het is een grôôze stinkerd Het is een verwaande kwast 3. stads, deftig Hij praot grôôs Hij spreekt deftig; Hij is zôô grôôs as een beslikten hond Hij is zo trots als een bemodderde hond, erg trots; Zôô grôôs azzen bezem / Zôô grôôs azzen haon mè twêê kamme / Zôô grôôs azzen smid Trots; grôôs praote, praot grôôs, praotende grôôs, grôôs gepraot Algemeen Beschaafd Nederlands trachten spreken Wa’ praotjie grôôs, hebbie over de blauwe kaaie gelôôpe? Wat praat je deftig; heb je over de kinderhoofdjes (in de stad) gelopen? |
| grootsigheid, grôôzeghaaid, zelfstandig naamwoord, grôôzegheeje, grôôzeghaaidtjie, verwaandheid, ijdelheid Ze draoie je van grôôzeghaaid van de straet of Ze duwen je van verwaandheid van de straat |
| grootvader, grôôfader, groffader, zelfstandig naamwoord, grôôfaders, groffaders, grôôfadertie, groffadertie, grootvader Ook groffader |
| grotendeels, grôôtendêêls, bijwoord, grotendeels |
| grubber, grubber, zelfstandig naamwoord, grubbers, grubbertie, cultivator, met veel tanden |
| grubberen, grubbere, werkwoord, grubber, grubberde, gegrubberd, met de cultivator bouwland bewerken |
| gruit, gruit, groit, zelfstandig naamwoord, wateronkruid Ook groit [O] wateronkruid (waaronder eendenkroos) |
| gruizig, grûîezeg, bijvoeglijk naamwoord, [Nbl] gulzig, vraatzuchtig Azzie wat te eete brocht mozze de bêêste grûîzeg zijn Als je wat te eten bracht moesten de koeien gulzig zijn |
| gruttenbloem, grutteblomme, zelfstandig naamwoord, [Obl] fluitekruid |
| guilen, guile, werkwoord, guil, guilde, geguild, [Num, Barg] bespotten door de tong gootvormig uit te steken, een ezel nadoend (guil ezel) |
| gust, gêêst, goist, guist, bijvoeglijk naamwoord, [O] gust, niet drachtig (gezegd van vrouwelijk vee) Ook goist, guist [O] Een goiste koe |
| guttapercha, guttaperrega, zelfstandig naamwoord, [Ital, guttaperca] rubber, gutta-percha |
| gymnastiek, gimmestiek, zelfstandig naamwoord, gymnastiek |
| haak, haoken en ôôge, zelfstandig naamwoord, problemen Da’ geef een hôôp haoken en ôôge Daar zitten veel problemen aan vast; ’t Is daer altijd haoken en ôôge Ze maken daar altijd ruzie |
| haakmuts, haokmust, haokmus, haakmust, zelfstandig naamwoord, haokmuste, haokmusse, haakmuste, haokmussie, haokmussie, haakmussie, gehaakte muts Ook haokmus; gehaakte muts van wit breikatoen, doordeweekse hoofddracht van arbeidersvrouwen De mêêste vrouwe sliepe snachs mettun haokmus op; haakmust [O] gehaakte muts (hoofdbedekking voor vrouwen uit de lagere standen, ook als nachtmuts gebruikt) |
| haakpen, haokpin, zelfstandig naamwoord, haokpinne, haokpinnechie, haakpen |
| haaksel, haoksel, zelfstandig naamwoord, haoksels, haokseltie, haakwerkje |
| haal, hôôl, bijvoeglijk naamwoord, [Obl] slechte kwaliteit |
| haal, haol, hael, zelfstandig naamwoord, haole, haele, haoltie, haeltie, nageboorte van vee Vroeger wier de haol van een merrie hôôg in een bôôm gehange waerdeur ’t vulle met z’n kop omhôôg zou gaon lôôpe Vroeger werd de nageboorte van een merrie hoog in een boom gehangen waardoor het veulen volgens het bijgeloof met zijn kop omhoog zou gaan lopen Ook hael [O] placenta, nageboorte van vee |
| haaljonkje, hajuñchie, zelfstandig naamwoord, duwtje, zetje Jonges geef effe een hajuñchie, dan is ‘t gebeurd |
| haam, haom, zelfstandig naamwoord, haome, haompie, rugtuig voor een paard |
| haantjesbloem, haontjiesblom, zelfstandig naamwoord, haontjiesblome, haontjiesblompie, helmbloem, volksbenaming voor monnikskap (corydalis) |
| haantjesboom, haoñtjiesbôôm, zelfstandig naamwoord, haoñtjiesbôôme, haoñtjiesbôômpie, esdoorn |
| haar, haer, uitdrukking, ’t Staod as haer opten hond Een gewas dat bijna te vol staat; Azzie grôôt bin maggie je haer op een toot doen en gaon diene Gezegd tegen een klein meisje dat beweert al groot te zijn: Als je volwassen bent mag je je haar in een knot doen en als dienstmeid gaan werken; Beter rôôd haer op kwaoie grond dan zwart op ‘n ezelskont Antwoord van een roodharige op de opmerking: rôôd en elzehout is op gêên goeie grond gebouwd; Hij haol z’n haer trug Hij neemt wraak, hij revancheert zich |
| haar, heur, bezittelijk voornaamwoord, haar ’t Is heur schuld Het is haar schuld ’t Is nie fan heur Het is niet van haar Ze droog heur haer in een wrong De droeg haar haar in een wrong |
| haard, haerd, zelfstandig naamwoord, haerde, haerdrtie, haard, kachel, thuis Ze zatte bij d’n haerd Ze zaten bij de kachel; Aaigen haerd is goud waerd Eigen woning en eigen gezin zijn heel veel waard |
| haarhamer, haerhaomer, zelfstandig naamwoord, haerhaomers, haerhaomertie, haarhamer |
| haarmik, haermik, haarmik, zelfstandig naamwoord, haermikke, haarmikke, haermikkie, haarmikkie, gaffelvormige grondpen voor het vastleggen van een zeis tijdens het scherpen; haarmik [Bmk] stok met gaffel, tot steun aan de zeis tijdens het haren (scherpen) |
| haars, haers, haors, haos, bijvoeglijk naamwoord, scherp in de keel Levertraen issôô haers Levertraan is zo scherp in de keel; haors, haos [O] 1. hees Ik bin zôô haors in m’n keel 2. de keel prikkelend Wat is dat spek haors Dat spek prikkelt de keel omdat het zo zout is Levertraen heb een haorse smaok Levertraan prikkelt je keel |
| haarspit, haerspit, zelfstandig naamwoord, haerspitte, haerspitjie, klein aambeeld met grondpen om een zeis op te haren |
| haartuig, haertuig, zelfstandig naamwoord, haertuige, haertuigchie, gereedschap voor het haren of scherpen van zeis en zicht |
| haarwater, haerwaoter, zelfstandig naamwoord, haerwaoters, haerwaotertie, haarwater, jachtwater tegen hoofdluis |
| haas, haos, zelfstandig naamwoord, [O] 1. vieze smaak 2. knieholte ’k Heb kramp in ’t haos van m’n bêên |
| haas, ’t haos, zelfstandig naamwoord, oorzaak, achtergrond; Wete waer of dattet haos laait begrijpen waar het om gaat |
| haasje-over, haisie-over, zelfstandig naamwoord, [NBl] haasje-over Zie ook pejeechie springe |
| haast, haest, zelfstandig naamwoord, haast We hadde veul haest om thuis te komme; Wie ploege wil met haest en spoed, neem twêê volle, drie voet Wie sneller wil ploegen moet de ploeg breder zetten zodat een bredere strook in één keer wordt meegenomen |
| haast, haest, bijwoord, haast, bijna We binne d’r haest, nog een klaain rukkie We zijn er bijna, nog een kleine inspanning Zie ook bekant |
| haasten, haeste, werkwoord, haest, haeste, gehaeste, haasten; haesie nie sôô hebbie nie Vlug besluiten, anders ben je te laat; haesie rippie Zeer gehaast, jachtig ’t Is d’n hêêlen dag haesie-rippie Het is de hele dag haast-je-rep-je |
| haasten, haste, werkwoord, hast, hastte, gehast, jagen, ophitsen Laetjie nied ophaste Laat je niet opjagen Zie ook ophaste |
| haat, haet, uitdrukking, [O] ’t Is taer altijd haet en nijd Het is er altijd ruzie |
| hachelen, hachele, werkwoord, hachel, hachelde, gehacheld, [Jidd achele] eten; Je ken d’n bout hachele Je kunt mijn rug op, je kunt stikken |
| hachje, hachie, zelfstandig naamwoord, hachies, lijf, lichaam Ik waogt er m’n hachie nied an Daar waag ik mijn leven niet aan |
| hakketakken, hakketakke, werkwoord, hakketak, hakketakte, gehakketakt, ruziën, vitten |
| haksel, haksel, zelfstandig naamwoord, haksels, hakseltie, zure zult Ook hôôfdkaes |
| halen, haole, werkwoord, haol, haolde, gehaold, 1. moeilijk ademen, hijgen Aai zatte haole as een mos die de pip heb Arie zat te hijgen als een mus met een luchtwegverstopping Hejje hard gelôôpe? Je haol sôô Ook hichte 2. halen |
| half-en-half, hallef-in-hallef, zelfstandig naamwoord, halfombrood (half wit, half volkoren) Zie hallef-om-hallef |
| half-om-half, hallef-om-hallef, zelfstandig naamwoord, halfombrood, doorgestoken brood (vanwege het gat dat aangaf dat het halfom brood was) Ook hallef-in-hallef |
| halfje, hallefie, zelfstandig naamwoord, hallefies, 1. halve centstuk 2. half brood (800 gram) Een hêêl brôôd woog 1600 gram, een hallefie 800 gram en een poñdjie 400 gram |
| halfpondje, hallef poñdjie, zelfstandig naamwoord, hallef poñdjies, 200 grams broodje |
| halfschaft, hallefschof, zelfstandig naamwoord, hallefschoffe, hallefschoffie, 1. werkpauze van een half uur, waarbij 1 of 2 boterhammen werden gegeten (om ± 11:00 uur en om ± 15:30 uur) 2. aanduiding van een zeer korte periode van werken; omdat de werkman het werk niet beheerste of er geen zin in had Hij hetter maor een hallefschof gewerrekt Hij heeft er maar erg kort gewerkt |
| halfsleet, hallefsleet, bijvoeglijk naamwoord, halfsleets, half versleten Hij zee wel ‘D’r is nog gêên kweeltie an’, maor ’t hêêle ding was hallefsleet Hij zei wel ‘er is nog geen schiftje in’, maar het ding was halfsleets |
| halfstuiversgeld, hallefstuiversgeld, zelfstandig naamwoord, hallefstuiversgelde, hallefstuiversgellechie, zakgeld Nou ik van Drees trekt krij’ ‘k ôk gêên hallefstuiversgeld meer Nu ik AOW heb krijg ik ook geen zakgeld meer |
| halftaler, halleftaolder, halleftaoler, zelfstandig naamwoord, halleftaolders, halleftaolers, halleftaoldertie, halleftaolertie, kind dat nog niet goed kan praten Ook halleftaler |
| halfwerk, hallefwerrek, zelfstandig naamwoord, hallefwerreke, hallefwerrekie, [O] halve kracht (van stoomboot) Hallefwerrek stôôme! Halve kracht vooruit! |
| hallo, alloe, tussenwerpsel, hela, hallo (uitroep bij het wegjagen of als waarschuwing) Alloe! Uit de weeg, kijk uit! Hela, aan de kant, kijk uit! |
| halslap, hoslop, zelfstandig naamwoord, hosloppe, hosloppie, halstertouw, achter de oren van het paard Dat hoslop is te lang. Opkorte, anders strijk d’n helster of! Dat halstertouw is te lang. Inkorten, anders glijdt de halster af! |
| halster, helster, zelfstandig naamwoord, helsters, helstertie, halster Neem de helsters mee om de paerde uitte waai te haole Neem de halsters mee om de paarden uit de wei te halen |
| hand, hááñs, uitdrukking, Oppie hááñs staon Op je standpunt staan |
| handvat, hááñsvat, zelfstandig naamwoord, hááñsvatte, hááñsvatjie, handvat Het hááñsvat van een schop is een heelt, van een kwasmande een oor, van een kruiwaoge een treem en van een mes een heft Het handvat van een schop noemen we heelt, van een kwartsmand oor, van een kruiwagen treem en van een mes heft |
| handvol, handvol, zelfstandig naamwoord, handvolchie, handmaat Een schrank vlas bestong uit vijf handvolle vlas |
| handvollen, hááñsvolle, uitdrukking, Stao nie sôô te hááñsvolle Doe niet zo onhandig |
| handwater, handwaoter, zelfstandig naamwoord, vergelijkingsmateriaal; ’t Hetter gêên handwaoter bij [Odk] Dat is niet te vergelijken De dochter is niessôô knap aste moeder, dat hetter gêên handwoater bij De dochter is niet zo knap als haar moeder, dat is niet te vergelijken |
| handzwingelen, handzwingele, zelfstandig naamwoord, vlaszwingelen met spaan en los zwingelbord Tusse 1900 en 1910 is ’t handzwingele uichesturreve Tussen 1900 en 1910 is het handzwingelen uitgestorven |
| hanenbalk, haoneballek, zelfstandig naamwoord, haoneballeke, haoneballekie, [Zbl] hoogste balk in de boerderij |
| hanengekraai, haonegekraoi, zelfstandig naamwoord, hagelsnoeren in een ei (volgens het volksgeloof komen hagelsnoeren alleen voor in bevruchte eieren) Ook haonetree |
| hanenpik, haonepik, zelfstandig naamwoord, haonepikke, haonepikkie, snibbig meisje |
| hanentred, haonetree, zelfstandig naamwoord, hagelsnoeren in een ei Zie haonegekraoi |
| hanenwaken, haonewaoke, werkwoord, haonewaok, haonewaokte, gehaonewaokt, ‘s nachts poolshoogte nemen Ik bin hêêl de nacht an ‘t haonewaoke geweest Ik heb de hele nacht poolshoogte genomen |
| hangen, hang, zelfstandig naamwoord, hange, hañchie, scharnier De staldeur hong scheef in de hange De staldeur hing scheef in de scharnieren |
| hangen, hange, werkwoord, hang, hong/hing, gehonge/gehange, hangen D’r is een nieuwe klok in d’n toore gehonge Er is een nieuwe klok in de toren gehangen; D’n erremoe hank voor de glaeze, voor de raomde De armoede hangt voor de ruiten, hangt voor de ramen |
| hannesen, hanneze, werkwoord, hannes, hanneste, gehannest, dom doen, tobberig werken Jôôh, leg niessôô te hanneze Joh, doe niet zo dom |
| hansje, hassek, zelfstandig naamwoord, hasseke, hassekie, klein van postuur, zwak, niet uit de kluiten gewassen We motte die jonge maor een bietjie ontzien, het is maor een hassekie We moeten die jongen maar een beetje ontzien, het is maar een onderdeurtje |
| hansop, hááñsop, sjop, zelfstandig naamwoord, hááñsoppe, sjoppe, hááñsoppie, sjoppie, hansop, kindernachtkleding (soort overall); jongenspyjama |
| hapje, happie, zelfstandig naamwoord, happies, geluk, pretje, buitenkans ’t Is een happie dat ’t goed weer is Wat een geluk dat het goed weer is Ook hiesie; Das gêên happie Dat is geen leuke bezigheid; dat is niet leuk |
| happig, happeg, bijvoeglijk naamwoord, [O] flink, kranig Je opoe is nog een happeg oud meñs Je grootmoeder is nog een kranige oude vrouw |
| hapschaar, hapschaer, zelfstandig naamwoord, hapschaere, hapschaertie, brutaal mens Bazege, onstrante, vinnege en venijnegen hapschaer Bazig, ondeugend, vinnig, venijnig en brutaal mens Ook haerrêêp, harêêp |
| har, har, zelfstandig naamwoord, harre, harrechie, [O] kier Zette deur een harrechie oop Zet de deur op een kiertje |
| hard nodig, hardnôôdeg, bijwoord, dringend noodzakelijk |
| harden, harde, werkwoord, uithouden Het waster niette harde van de stank |
| harderwijker, harderwijker, zelfstandig naamwoord, harderwijkers, harderwijkertie, 1. krenterig en onsympathiek persoon Zie ook slijen bonk 2. gerookte haring |
| hardijzer, hardijzer, zelfstandig naamwoord, varkensgras (onkruid dat dikwijls groeit op droge, harde grond) Op ‘t veurhôôd groei dikkels hardijzer Op de wendakker groeit vaak varkensgras |
| hardpieken, hardpieke, werkwoord, piek hard, piekte hard, hardgepiekt, wedstrijdrijden met de piekslee (prikslee) |
| harenkiep, aorekiep, zelfstandig naamwoord, aorekiepe, aorekiepie, pothoed op de keuvel Ze droog een aorekiep boove opter krullemus Ze droeg een pothoed bovenop haar krullenmuts Zie ook kiep |
| harig, haereg, bijvoeglijk naamwoord, sacherijnig, kort aangebonden; haerege kroot, [meervoud] haerege kroote, [verkleinvorm] haerege krootjie, sacherijnige figuur Die vent is me toch een haerege kroot Die vent is toch een sacherijnige figuur |
| haring, haering, zelfstandig naamwoord, haeringe, haeringkie, haring; D’n haering over ’t hôôd zaaile Een kans voorbij laten gaan; D’n haering overboord gooie Door eigen schuld de winst verspelen |
| haringband, haeringband, zelfstandig naamwoord, haeringbande, haeringbañtjie, band van griendhout, op maat voor haringvaatje |
| harmonie, harremenie, herremenie, zelfstandig naamwoord, harremenieë, herremenieë, harremenietjie, herremenietjie, harmonie, muziekcorps In ellek durp hebbe me een fefaore of een harremenie, behalleve op Strien Ook herremenie |
| harp, harrep, harp, herrep, zelfstandig naamwoord, harrepe, harpe, herrepe, harrepie, harpie, herrepie, harp als landbouwwerktuig, een opstaand lattenrek Hij stong bij het mutte an d’n harrep Hij stond bij het aardappelen in mudzakken doen bij de harp Ook harp; herrep [O] harp (hellende schudzeef om aardappelen van de aanhangende aarde te ontdoen) |
| harpen, herrepe, werkwoord, herrep, herrepte, geherrept, [O] harpen (met de harp aardappelen schoon schudden) |
| harpij, harp, harêêp, zelfstandig naamwoord, harpe, haerrêêpe, harpie, haerrêêpie, haaibaai, bazige vrouw (vermoedelijk afgeleid van harpij): Ze is ruzieachteg, vittereg en onstrant, ’t is een echte haerrêêp Ze is ruzieachtig, vitterig en brutaal, kortom zij is een echte haaibaai |
| harrel, harrel, zelfstandig naamwoord, harrels, harreltie, [O] vlasstengel |
| harrewarren, harrewarre, werkwoord, harrewar, harrewarde, geharreward, ruzie maken, keet schoppen |
| hart, hart, zelfstandig naamwoord, harte, hartie, [O] front of borst van een overhemd Kijk, hij hait een wit hart voor Kijk, hij heeft een wit overhemdfront |
| hartelijk, hartelek, bijvoeglijk naamwoord, hartig, enigszins zout Nog niete zout maor toch hartelek Nog niet te zout maar toch hartig |
| hartje, hartie, uitdrukking, Hij was in ‘t hartie binne Hij was maar net op tijd binnen; ook om ‘t Hij kwam nog in ’t hartie andraove, anders hattie de bôôt gemist Hij kwam nog op het nippertje aandraven, anders had hij de boot gemist |
| hartstikke, harstikke, bijwoord, hartstikke, heel erg ’t Paerd lag harstikke dôôd in de waai Het paard lag morsdood in de wei |
| hartwater, hartwaoter, zelfstandig naamwoord, hartwaoters, hartwaotertie, maagzuur Hij at in ’t land bonkies slik tege ’t hartwaoter Hij at op de akker kluitjes aarde tegen het maagzuur |
| hartzeer, harseer, zelfstandig naamwoord, [Nbl] hartzeer |
| hastum, hastum, tussenwerpsel, commando aan een hond Hastum! Pak hem! |
| Havelaar, Haovelaer, eigennaam, dialectuitdrukking voor de naam Havelaar |
| haver, haever, zelfstandig naamwoord, haevers, haevertie, haver Da’ paerd iste haever nie waerd |
| haverkaf, haeverkaf, zelfstandig naamwoord, haverkaf |
| haverstro, haeverstrôô, zelfstandig naamwoord, haverstro |
| hazenleger, haozeleger, zelfstandig naamwoord, haozelegers, haozelegertie, plaats waar de ploegvore niet goed of niet mooi aansluit Zie ook volle |
| hè, hé, tussenwerpsel, geliefd stopwoord in gesprekken Nou, hé, en toen, hé, gong ze naer d’n dokter, hé en die zee ‘Je mô meer juin ete’. Gek, hé? Nou, hè, en toen, hè, ging ze naar de dokter, hè, en die zei ‘Je moet meer uien eten’. Gek, hè? |
| hebben, hebbe, werkwoord, heb, had, gehad, hebben Hamme nou maor een bôôtjie dan waere me zôô over Hadden we nu maar een bootje dan waren we gauw aan de overkant Het hait er veul van weg dat Het lijkt er veel op dat Die hait ôk nie veul voor ’t gat te binge Die kan niet veel ondernemen Den oorlog het ôñs uitte crisis gehaold De oorlog heeft ons uit de crisis gehaald Hemme dat woord al? Hebben we dat woord al? We hebben ‘m al jaere nie gezien We hebben hem al jaren niet gezien Wat hettie daerover gezaaid? Wat heeft hij daarover gezegd?; Veul van weg hebbe Erg lijken op ’t Heb t’r veul van weg damme weer meer motte gaon betaole Het lijkt er erg op dat we weer meer moeten gaan betalen; Wel hek van m’n leve! Wel heb ik van mijn leven! (uitroep van verbazing); Hij hè weer wat 1. Hij heeft weer wat (gezegd van iemand die steeds iets naar voren wil brengen) 2. Hij heeft een (veelal ernstige) ziekte; Ik heb nog niks gehad Ik heb nog niets ontvangen |
| hebbes, hebbes, habbes, tussenwerpsel, ik heb je beet Hebbes! Daar heb ik je te pakken!; Da’s habbes [O] Ik heb tien euro gehad, da’s habbes! Ik heb tien euro gekregen, die is binnen! |
| hebbesen, habbeze, werkwoord, habbes, habbesde, gehabbesd, 1. [O] inhalig zijn Hij doch datter wat te habbeze viel Hij dacht dat er wat te halen viel 2. gulzig eten Zie grûîzeg |
| hechten, hichte, werkwoord, hicht, hichtte, gehicht, [O] 1. nasnikken Ze stong en uur laeter nog te hichte 2. hijgen, zwaar ademen Wat hebbie weer hard gelôôpe; je hicht azzun paerd Wat heb je weer hard gelopen; je hijgt als een paard Zie haole |
| heden, heede, uitdrukking, ’t Ister ôk maor êên van ‘geef ooñs heede ‘ Het is er ook maar één van ‘geef ons heden’ (gezegd van een arm persoon); heede m’n tijd! Heere m’n tijd! (bastaardvloek) |
| heel, hêêl, bijvoeglijk naamwoord, 1. heel, gesloten Z’is nogal hêêl, je wordt er nie veul wijzer Ze is nogal gesloten, je wordt er niet veel wijzer 2. erg lang ’t Is al een hêêlen hort geleeje dakkum voor ’t lest gezien heb Het is al een erg lange tijd geleden dat ik hem voor het laatst gezien heb 3. geheel Hêêl d’n dag deur De hele dag lang Hêêl de week drôôg brôôd De hele week droog brood 4. gerepareerd Zôô, je klomp is weer hêêl Zo, je klomp is weer gerepareerd 5. gehele, totale ’t Hêêle durp was uichelôôpe om dien êênen dronke vent te zien Het hele dorp was uitgelopen om die ene dronken kerel te zien; Zôô hêêl as blommepap Zichzelf niet blootgevend; Hij hettet goed voor mekaor, hêêl Pietertie Die Piet heeft het goed voor elkaar |
| heelhouden, hêêlhouwe, werkwoord, houw hêêl, hieuw hêêl, hêêlgehouwe, kleren verstellen, kleren in orde houden, verstelwerk Daerbij kom nog dasse van vijf man de boel mot hêêlhouwe Daar komt nog bij dat ze voor vijf man verstelwerk moet doen |
| heendraaien, heenedraoie, werkwoord, [Phk] doordraaien, rond maken Hout deur de rolle heenedraoie Hout door de rollen heendraaien (waardoor die rond gaat staan) In de hoepmakerij maakte men zo de banden die de duigen van tonnen en vaten bijeenhielden |
| heenkomen, heenkomme, werkwoord, kom heen, kwam heen, heengekomme, langskomen Ze mosse hier de weg heenkomme Ze moesten langs deze weg komen |
| heer, heur, zelfstandig naamwoord, heure, heurtie, 1. koppel of ploeg aardappelrooiers 2. stuk te delven aardappelland (werd onder de delversploegen verloot omdat het ene stuk bewerkelijker was dan het andere) |
| heerbeestje, heerebêêssie, zelfstandig naamwoord, heerebêêssies, lieveheersbeestje De miere melleke de bladluize, maor de lieveheersbêêssies vreete de bladluize op De mieren melken de bladluizen, maar de lieveheersbeestjes vreten de luizen op |
| heermoes, heeremoes, heringmoes, hermoes, zelfstandig naamwoord, heeremoeze, heringmoeze, hermoeze, heeremoessie, heringmoessie, hermoessie, [O] heermoes, akkerpaardenstaart (equisetum arvense) Ook heringmoes, hermoes |
| heerschap, heerschop, zelfstandig naamwoord, heerschoppe, heerschoppie, heerschap, manspersoon Het blijft een raor heerschop |
| heet, hêêt, bijvoeglijk naamwoord, heet ’t Was een drôôge hêête zummer, de mosse viele bekant uitte geut van de hette Het was een droge hete zomer, de mussen vielen bijna uit de dakgoot van de hitte Merrege weer hêêt Morgen weer heet (gezegde om tot uitdrukking te brengen dat men een opmerking van de gesprekspartner niet geloofwaardig vindt); Een hêêt hangijzer Een nijpend probleem |
| heethoofd, hêêthôôd, hêêthôôfd, zelfstandig naamwoord, hêêthôôde, hêêthôôfde, hêêthôôdtjie, hêêthôôfdie, heethoofd, opvliegende figuur Ook hêêthôôfd |
| heibaas, haaibaos, zelfstandig naamwoord, haaibaoze, haaibaosie, heiersvoorman |
| heiden, haaiden, zelfstandig naamwoord, haaidene, ongelovige, persoon zonder kerkgenootschap |
| heien, haaie, werkwoord, haai, haaide, gehaaid, heien |
| heier, haaier, zelfstandig naamwoord, haaiers, haaiertie, heier |
| heiersvers, haaiersvers, zelfstandig naamwoord, haaiersverze, haaiersversie, heiersliedje, speciaal telliedje bij het vroegere handheien: Ik bin de dochter van de haaibaos, ik draeg schoene met hôôge hakke, etc. |
| heiig, haaieg, bijvoeglijk naamwoord, [O] heiïg, met damp beladen De lucht is haaieg v’nochend De lucht is heiig van morgen Zie ook dêêmsteg |
| heiligedag, haailegendag, zelfstandig naamwoord, haailegendaege, haailegendaechie, slecht geverfd oppervlak ’t Is een slechte schilder, z’n werrek zit vol met haailegedaege Hij is een slechte schilder, zijn werk zit vol slecht geverfde stukken |
| heilmoedernakend, haailmoedernaokend, bijwoord, [O, Gwd] moederziel alleen Ik stong om kwart over zeevene nog haailmoedernaokend opten dijk te wachte Ik stond om kwart over zeven nog moederziel alleen op de dijk te wachten |
| heim, ’t haaim, zelfstandig naamwoord, heimwee ’t Haaim hebbe Heimwee hebben |
| heimelijk, haaimelek, bijwoord, [O] heimelijk, aardig wat Hij heb haaimelek wat cente Hij heeft aardig wat geld (als dat niet te verwachten is) |
| hein, haain, uitdrukking, Dat hou gêên haain Dat houdt geen stand |
| Heinenoord, Haainenoord, eigennaam, Heinenoord Zie ook Noord, de |
| heinhouden, haainhouwe, werkwoord, houw hain, hieuw hain, haingehouwe, [Nbl] voortbestaan, voortduren Dat ken gêên haainhouwe Dat kan niet voortduren |
| heining, haaining, zelfstandig naamwoord, haaininge, haainingkie, heining |
| heisa, heesa!, tussenwerpsel, [sGr] de roep van de aanzegger die huis aan huis een overlijden kwam mededelen (de normale roep was ’vollek!’) |
| hek, hekke, zelfstandig naamwoord, hekkes, hekkeñtjie, landhek De leste gek die sluit ’t hek De leste man zettut hekke an; De leste gek, die sluit het hek, de leste man zettet hekke an, de leste koe doetet hekke toe Gezegd tegen de laatste, die door een (land)hek gaat Zie ook vierschêêshekke |
| hekkenspringertje, hekkespringertie, zelfstandig naamwoord, hekkespringerties, nietig kind, achterblijvertje |
| hel, ’t helle, zelfstandig naamwoord, talud, helling An ‘t helle van d’n dijk staon mooie blommechies te bloeie Op het talud van de dijk staan mooie bloempjes te bloeien |
| helder wat, helder-wat, bijwoord, heel wat, aardig wat Ik heb toch ôk helder-wat meegemaokt |
| helegaar, hêêlegaor, hillegaor, bijwoord, totaal, alles Je ken ’t hêêlegaor vamme kôôpe Je kunt alles van mij kopen Hij was hêêlegaor van streek Hij was totaal van streek Ook hêêmel, hêêlemael, hillegaor |
| helemaal, hêêlemael, hêêmel, bijwoord, helemaal, totaal Hij zat hêêlemael onder ’t kleef Hij zat helemaal onder het kleefkruid Ook hêêmel, hêêlegaor Zie ook kleef; helemaal, totaal Hij zeg dattie hêêmel kepot is en das hêêmel nie waer Hij zegt dat hij totaal kapot is en dat is beslist niet waar |
| helendeel, hêêlendêêl, zelfstandig naamwoord, de hele boel Ik hetter toen een hêêlendêêl opgekocht Ik heb er toen een heleboel opgekocht |
| Hellevoet, Hellevoet, eigennaam, dialectuitdrukking voor Hellevoetsluis |
| helpen, hellepe, werkwoord, hellep, hielep, gehollepe, 1. opereren Hij is venochend om tien uur gehollepe Hij is vanmorgen om tien uur geopereerd 2. castreren van honden en katten Oñze kater is gehollepe Onze kater is gecastreerd Zie ook lubbe, snije |
| hem, hem, hum, bezittelijk voornaamwoord, zijn Dat is hem broer z’n fiets, die andere fiets is van zijn Dat is de fiets van zijn broer, die andere fiets is van hem Ook hum; Hum moeder zee het zellef Zijn moeder zei het zelf Zie ook zijn |
| hem, hum, persoonlijk voornaamwoord, hem Daer hebbie hum ôk! Hij doet ook een duit in het zakje! Zie hem |
| hemdrok, hemstrok, zelfstandig naamwoord, hemstrokke, hemstrokkie, hemdrok (onderkleding die over het hemd werd gedragen) |
| Hemelvaartsdag, Heemelsverdag, eigennaam, Hemelvaartsdag |
| hemelvuur, heemelvier, zelfstandig naamwoord, [veroud] bliksem De schuur was getroffe deur ’t heemelvier De schuur was door de bliksem getroffen |
| hempje, hempie, hemmechie, zelfstandig naamwoord, hempies, hemmechies, hemdje Ook hemmechie; hempie raok m’n gatjie niet Hemmetje, raak mijn gatje niet (gezegd van een verwaand meisje: Kom me niet te na, ik stel heel wat voor) |
| Hendrik, Haain, eigennaam, Hein, Hendrik |
| Hendrikje, Haaindersie, eigennaam, Hendriksje |
| hengsel, hengel, zelfstandig naamwoord, hengels, hengeltie, [O] hengsel D’r zit gêên hengel an dien emmer Er zit geen hengsel aan die emmer |
| hengst, haaiñst, haiñst, heiñst, hingst, hengst, zelfstandig naamwoord, haaiñste, heiñste, hingste, hengste, haaiñstsie, heiñstie, hingstsie, hengst Hengsten die voor de fok waren afgekeurd werden verkocht om in de stad sleperswagens te trekken Ook haiñst, heiñst, hingst; Zôô zuur azzen haaiñst In deze uitdrukking is haaiñst een hengst. De uitdrukking is ook van toepassing op kwaadaardige personen; haiñst [O] hengst Zie haaiñst Ook heiñst, hingst; Zôô zuur as een haiñst [O] buitengewoon zuur; hingst dekhengst; hengst [O, Barg] klap, drijver, slag Ik kreeg een hengst voor m’n harses Ik kreeg een klap voor mijn kop |
| henne-henne, henne-henne, uitdrukking, [O] net aan, op het kantje af, krap aan ’t Was henne-henne of ik de bôôt nog kon haole Het was krap aan of ik de boot nog kon halen |
| herberg, harrebarg, herreberreg, zelfstandig naamwoord, harrebarge, harrebarchie, [sGr] herberg, café, kroeg Hij zit elken zondag in de harrebarg |
| herenwatergang, heerewaotergang, zelfstandig naamwoord, heerewaotergange, heerewaotergangchie, waterloop in een ambacht waarover de heer de rechten (tol, tienden) en plichten (bewatering, ontwatering) had ’t Was een heerewaotergang, dan mozzie alles neeme Het was een waterloop met heerlijke rechten en plichten, waarvan je bij pacht alle rechten en plichten moest overnemen |
| herfst, herrest, herwst, zelfstandig naamwoord, herreste, herwste, herfst, najaar Ook harrest; Een mooien herrest is eeve veul waerd azzen mooie zummer Als je op oudere leeftijd nog goed gezond bent is dat even veel waard als wanneer je tijdens je werkzame leven goed verdiend hebt |
| herfstkat, herrestkat, zelfstandig naamwoord, herrestkatte, herrestkatjie, kat die in de herfst geboren is (is minder sterk dan een lentekat) |
| herfsttijd, herrestije, bijwoord, in de herfsttijd, in het najaar |
| herik, harek, herrek, zelfstandig naamwoord, herik (onkruid) D’r stong veul harek an de slôôskant Er stond veel herik aan de slootkant; herrek [O] herik, kruisbloemig onkruid (sinapis arvensis); herrek (herik) is een boer z’n werrek, ôôt (wilde haver) is een boer z’n dôôd Gewoon onkruid hoort bij het boeren, maar sommige soorten zijn niet te bedwingen |
| Herman, Herreme, eigennaam, dialectuitspraak voor Herman |
| hersenen, harses, zelfstandig naamwoord, harsesse, harsessie, hersens, hoofd Hij kreeg me daer een hengst voor z’n harses! Hij kreeg toch een dreun voor zijn kop!; Hebbie je harses op ’t besteebord laete legge? Heb je je verstand verloren? |
| hersengymnastiek, harsesgimmestiek, zelfstandig naamwoord, hersengymnastiek (radiospel) Vroeger deeje ze op de radio harsesgimmestiek, maor tegewoordeg worrie misselek van de flauwe spellechies op de TV |
| hersenschudding, harseschudding, zelfstandig naamwoord, harseschuddinge, harseschuddingkie, hersenschudding |
| Herweijer, Herrewaaier, eigennaam, dialectuitspraak van de naam Herweijer |
| hessig, hessig, bijvoeglijk naamwoord, luchtig gekleed voor de tijd van het jaar |
| heten, hêête, werkwoord, hêêt, hêêtte/hiettende, gehêête/gehiete, heten, ontkennen Ik zee dattie dronke was geweest, maor hij hêêtte het te liege Ik zei dat hij dronken was geweest, maar hij ontkende het; Hij hêêten ’t te liege Hij ontkende het, maar daar werd aan getwijfeld |
| heterdefleter, fleeter, uitdrukking, Van heter tot fleeter Kort en klein [O] D’n bliksem hettien bôôm van heeter tot fleeter geslooge De bliksem heeft die boom kort en klein geslagen |
| heterdefleter, heeter, uitdrukking, Van heeter tot fleeter [O] aan gruzelementen, kapot Den bliksem hait dien bôôm van heeter tot fleeter geslooge De bliksem heeft die boom aan gruzelementen geslagen |
| heui, heui, tussenwerpsel, [sGr, veroud] algemene groet van eenvoudige, gemoedelijke personen Soches zegge ze ‘morrie’ en azzie weggaot ‘gendag hoor’, maoar azzie mekaor tegekomp is ‘t ‘heui’ ’s Morgens zegt men ‘morrie’ en als je weggaat ‘gendag hoor’, maar als je elkaar tegenkomt is het ‘heui’ |
| heul, heul, zelfstandig naamwoord, heule, heultie, gemetselde brug over sloot of vliet Femilie van de stêêne heul Heel verre familie |
| heumig, hummeg, hummes, bijvoeglijk naamwoord, [O] vuns, muf Dat heb een hummege smaek Dat smaakt muf Ook hummes |
| heus, heuze, zelfstandig naamwoord, 1. losgeraakt ijs dat met de stroom meegaat 2. grondijs dat naar boven komt 3. rijp aan bomen |
| heusijs, heusijs, zelfstandig naamwoord, [O] grondijs |
| heusje, heusie, uitdrukking, Speule om ‘t heusie Spelen waarbij de inzet door de winnaar wordt behouden Ook houweles |
| heuzen, heuze, werkwoord, heus, heusde, geheusd, [O] hard vriezen bij mist |
| hiel, hiele, uitdrukking, Ze laetet niet an der hiele drôôge Ze onderneemt snel actie |
| hierendaar, hierendaer, zelfstandig naamwoord, hierendaers, hierendaertie, lichaam Ik heb ‘m op z’n hierendaer gesloge tottie bont en blauw zag Ik heb hem op zijn lijf geslagen to hij bont en blauw zag Ook hierengunter |
| hierenginder, hierengunter, zelfstandig naamwoord, hierengunters, hierenguntertie, 1. lichaam Ik pakten ‘m bij z’n hierengunter Ik pakte hem bij zijn kladden Zie hierendaer 2. krachtterm Bel hierengunter, azzie nou nie maokt dajje wegkomt dan zekkie grijpe! Verdorie nogantoe, als je nu niet maakt dat je wegkomt, dan zal ik je grijpen! |
| hiernaar, hierne, bijwoord, hierheen, hier naar toe Nêê, niet naer daerne, maor een bietjie naer hierne Nee, niet daarheen, maar een beetje hierheen Zie ook daerne |
| hierom, hierom, tussenwerpsel, commando aan lijnpaard Zie ook bij-om, bij-op |
| hierop, hierop, tussenwerpsel, commando aan lijnpaard Ook ho-bij |
| hiesje, hiesie, zelfstandig naamwoord, hiesies, meevaller, buitenkansje Zie happie |
| higgendewig, higgendewig, uitdrukking, ’k Zellet higgendewig motte doen Ik zal het snel tussendoor moeten doen, want ik heb weinig of geen tijd |
| hijsbakken, hijsebakke, werkwoord, hijsebak, hijsebakte, gehijsebakt, gezamenlijk trekken o.i.d. Kom op, manne, hijsebakke met z’n alle! Kom op, mensen, trekken met z’n allen! |
| hijsen, hijse, werkwoord, hijs, hees, geheese, [Nbl] hijsen, redden Zôô hard astie hijse kon Zo hard als hij het verwerken kon Dat hijs ik niet hoor! Dat red ik niet hoor! (Tegenwoordig zegt men ’dat trek ik niet’) |
| hilt, heelt, zelfstandig naamwoord, heelte, heeltie, 1. handvat van schop, spa of riek Den heelt zit dwars opte steel, bij een hááñsvat leg tat anders Het handvat van een schop zit dwars op de steel, bij een handvat ligt dat anders 2. heft van een mes |
| hiltik, hilk, hillek, zelfstandig naamwoord, hilke, hilleke, hilkie, hillekie, [O] bikkel Ook hillek |
| hiltiken, hilleke, werkwoord, hillek, hillekte, gehillekt, [O] hiltiken, bikkelen (spelen met bikkels) |
| hinken, hinkt, uitdrukking, ’t Eêne hinkt en ’t andere stinkt Spottend gezegd van een gemengd boerenbedrijf |
| hitserig, hitsereg, bijvoeglijk naamwoord, hitsig, wulps |
| Hitsert, d’n Hissert, d’n Histert, eigennaam, de Hitsert, oude naam voor Zuid-Beijerland (naar de naam van een vroegere kleiplaat) Ook Histert |
| hitte, hette, zelfstandig naamwoord, hettes, hitte, warmte Met zôô’n hette ken d’r nie gewerrekt worre Met zulk een hitte kan er niet gewerkt worden |
| hitten, hitte, werkwoord, hit, hittende, gehit, [O, Eng to hit] schatten ’t Is precies de wicht; dat hebbie aerdeg gehit Het is precies het gewicht; dat heb je aardig geschat |
| hobbel, hobbel, uitdrukking, Ze staon in d’n hobbel Ze hebben veel haast |
| hobij, ho-bij, tussenwerpsel, commando aan lijnpaard Zie ook bij-op, bij-om |
| hoe een, hoen, vragend voornaamwoord, wat voor een? Hoen auto was dat dan? Wat voor een auto was dat dan? (letterlijk: hoe een) |
| hoed, hoed, zelfstandig naamwoord, hoeje, hoetjie, [O, veroud] inhoudsmaat voor kolen (18 mud), graan, kalk |
| hoef, houve, zelfstandig naamwoord, hoefblad D’r sting zôôveul houve in de errepels datter gêên deurkomme an was Er stond zoveel hoefblad in de aardappelen dat er geen doorkomen aan was |
| hoefstal, ôôsstal, zelfstandig naamwoord, ôôsstalle, ôôsstallechie, [O] hoefstal |
| hoek, hoekie, zelfstandig naamwoord, hoekies, klein perceel tuingrond Hij had een hoekie land om voor z’n aaige groentes te verbouwe Hij had een stukje tuingrond om voor zichzelf groente te kweken |
| hoekbank, hoe-bank, hoefbank, zelfstandig naamwoord, hoe-banke, hoefbanke, hoe-bankie, hoefbankie, [O] winkeltoonbank |
| hoekbord, hoekborrechie, zelfstandig naamwoord, hoekborrechies, hoekbordje |
| hoeken, hoeke, werkwoord, hoek, hoekte, gehoekt, schoven hooi of stro aan elkaar doorgeven met behulp van de hooivork (op het land om de oogst op de wagen te laden en in de schuur bij het uitladen van de wagen voor de opslag van de schoven) |
| hoeker, hoeker, zelfstandig naamwoord, hoekers, hoekertie, iemand die de schoven met de hooivork opsteekt Zie ook anhoeker |
| hoekgat, hoekgat, zelfstandig naamwoord, hoekgaete, hoekgaetjie, aanhoekgat (uitsparing in een tas stro of hooi, waarin degene stond die de beneden opgestoken pluk overnam om door te geven naar de bovenste man; in een schuur of in een schelf gebruikte men een kaak, een plankier waarop de doorgever stond) |
| Hoeksche Waard, Hoeksche Waerd, eigennaam, dialectuitspraak voor Hoeksche Waard |
| Hoekschewaardje, ’t Hoekschewaertie, zelfstandig naamwoord, [veroud] Nieuwsblad voor de Hoeksche Waard en IJselmonde |
| hoekvork, hoekvurrekie, zelfstandig naamwoord, hoekvurrekies, korte hooivork voor het opsteken van schoven; ’t Regent hoekvurrekies Het regent pijpestelen, het regent ouwe wijven |
| hoelijk, hoeleke, vragend voornaamwoord, welke Hoeleke blomme hebbie voor ’t raomt staon? Welke bloemen heb jij voor het raam staan? |
| hoeneer, hoeneer, vragend voornaamwoord, wanneer Hoeneer en op wafferen dag mottet beure? Wanneer en op welke dag moet het gebeuren? |
| hoepmakerij, hoepmakerij, zelfstandig naamwoord, hoepmakerije, hoepmakerijtjie, tonnenmakerij (werkplaats waarin houten tonnen gemaakt worden, waarbij de duigen bijeengehouden worden door houten of metalen tonnenbanden) |
| hoepmakersbank, hoepmakersbank, zelfstandig naamwoord, hoepmakersbanke, hoepmakersbankie, werkbank in de hoepmakerij |
| hoepmakersmachine, hoepmakersmesien, zelfstandig naamwoord, hoepmakersmesienes, hoepmakersmesientjie, machine in de hoepmakerij |
| hoerenbed, hoerebed, zelfstandig naamwoord, hoerebedde, hoerebedtjie, geplette plek in het koren |
| hoerenjakker, hoerejakker, zelfstandig naamwoord, hoerejakkers, hoerejakkertie, [O] hoerenloper, prostituant |
| hoerenjong, hoerejong, zelfstandig naamwoord, hoerejonge, hoerejoñchie, vakterm van heiers: opzetstuk voor het naheien van palen die onder water komen te staan |
| hoeveel, hoevel, telwoord, hoeveel |
| hoeven, hoeve, werkwoord, hoef, hief, gehoeve, hoeven Hij hief gêênêêñs een twêêde porsie Hij hoefde niet eens een tweede portie Ze hieve d’r nie meer an te pas te komme Zij hoefden er niet meer aan te pas te komen |
| hofjeskadee, hoffieskedar, zelfstandig naamwoord, [Gsw] slons Dat onte meñs is een echte hoffieskedar Die onnette vrouw is een echte slons |
| hogerop, hôôgerop, bijwoord, hogerop (in beroep gaan) Ze zoeke ’t hôôgerop; ze gooie ’t voor Dordt Ze gaan in beroep en brengen het voor de Dordtse arrondissementsrechtbank |
| hogezijden, hôôgezije, zelfstandig naamwoord, hôôgezijen, hoge zijden pet uit de klederdrachttijd In 1950 waere d’r nog drie op durrep die d’n hôôgezije drooge In 1950 waren er nog drie op het dorp die een ‘hoge zijden pet’ droegen (laag cylindervormig hoofddeksel, behorend bij de klederdracht) |
| hok, hok, uitdrukking, ’t hok ruim hebbe Er is niemand die je hindert; je hebt de ruimte |
| hok, hok, zelfstandig naamwoord, hokke, hokkie, bos of dubbele kegel geroot vlas Ook hokkeschudde, hokkebinge |
| hokkeling, hokkeling, zelfstandig naamwoord, hokkelingers, hokkeliñchie, kalf De hokkelingers lôôpe nog te waaie De éénjarige kalveren lopen nog in de wei |
| hokkelingshuishouden, hokkelingershuishouwe, zelfstandig naamwoord, hokkelingershuishouwes, hokkelingershuishouweñtjie, ongeregeld huishouden (huishouden van Jan Steen) D’r is nooit niemand op eetestijd thuis, wat is dat voor een hokkelingershuishouwe Er is nooit iemand op etenstijd thuis, wat is dat voor een huishouden van Jan Steen |
| hokkemokken, hokkemokke, werkwoord, hokkemok, mokkemokte, gehokkemokt, [O] 1. met velen samenwonen in een (te) kleine ruimte ’t Is daer zôô’n rommeltie, ’k glôôf dasse d’r metter tiene in êên vertrekkie hokkemokke Het is daar zo’n rommeltje, ik geloof dat ze met hun tienen in één vertrekje samenwonen 2. ongetrouwd samenwonen Zie hokke |
| hokken, hokke, werkwoord, hok, hokte, gehokt, ongehuwd samenwonen (concubinaat) In Dordt was het ‘kokkebijne’, in Rotterdam ‘knijne’ of ‘knijnehokke’ (afleidingen van concubine) Ook hokkemokke |
| hokkenbinden, hokkebinge, werkwoord, geroot vlas op dubbele kegels zetten Zie hokke |
| hokkenschudden, hokkeschudde, werkwoord, geroot vlas op dubbele kegels zetten Zie hokke |
| hol, hooloo, zelfstandig naamwoord, hooloos, hoolootjie, verdiepte ingang bij dijkhuizen ten gevolge van dijkophoging |
| holbollig, hollebolleg, bijvoeglijk naamwoord, [O] hobbelig, ongelijk Een hollebollege weg |
| holderdebolder, holderdebolder, bijvoeglijk naamwoord, plotseling Ook hôôd-over-bol |
| holdert, holdertie, zelfstandig naamwoord, holderties, [Zbl] vroegertje, meevaller bij het werk |
| hollewaai, hollewaoi, zelfstandig naamwoord, hollewaoie, hollewaoichie, flapuit Een hollewaoi is gêên ont mens, ôk gêên oñfesoeñdeleke, maor meer een ruizeluite Een hollewaai is geen vuile en ook geen onfatsoendelijke vrouw maar meer een flapuit |
| hollige, hollege, uitdrukking, Int hollege In ‘t holst Int hollege van de nacht mostie d’r uit |
| hond, hond, uitdrukking, As haer opten hond Zeer dicht opeen (bijv. gewas, koren); De hand annen hond houwe Een hond steeds aandacht geven |
| hond, hond, zelfstandig naamwoord, honde, [O, veroud] landmaat, 100 vierkante roe (deze vroegere aanduiding is bewaard gebleven in sommige benamingen van stukken land, zoals d’n elfhond, vermeld in een advertentie in het Nieuwsblad voor de Hoeksche Waard van 19 juni 1895) |
| hondenkul, hondekullechie, uitdrukking, Alles blink azzen hondekullechie in de maoneschijn Alles blinkt, zo schoon is het |
| hondenslager, hondeslaeger, zelfstandig naamwoord, hondeslaegers, hondeslaegertie, [O] onderkoster (ordebewaarder in een kerk, die ook loslopende honden uit de kerk joeg of zelfs doodde) |
| honderd, honderd, uitdrukking, Onder ‘t honderd lôôpe Opgaan in de massa De koeie liepe onder ’t honderd met andere koeie in de waai van de buure De koeien gingen in de wei van de buren op in de groep van de andere koeien |
| honderdtien, honderdentien, uitdrukking, Hij ken praote teege honderdentien op Hij kan praten als Brugman Hij ken werreke teege honderdentien op Hij kan veel werk verstouwen |
| hondsdagen, hoñsdaege, zelfstandig naamwoord, hondsdagen (19 juli-18 augustus) Mette hoñsdaege isset bederfelek weer Met de hondsdagen is het bederfbevorderend weer |
| hongerput, hongerpit, zelfstandig naamwoord, [Str] woonwijk met stille armoede In d’n hongerpit eete ze van erremoe drôôg brôôd met mes en vurrek In de woonwijk met stille armoede eten ze van armoede droog brood met mes en vork |
| honing, heuning, zelfstandig naamwoord, honing |
| honingdauw, heuningdauw, zelfstandig naamwoord, 1. honingdauw, bruine schimmel op bonen 2. honingdauw, kleverige door bladluizen afgescheiden stof op grasachtige planten |
| hoofd, hôôd, hôôfd, zelfstandig naamwoord, hôôdje, hôôfde, hôôdtjie, hôôffie, hoofd Leen had zôô’n pijn in z’n hôôd datt’n hêêlen dijk zeer dee’, maor hij hattet dan ôk erreg Leen had zo’n pijn in zijn hoofd dat de hele dijk pijn deed, maar hij had het dan ook erg; hoofd Daddik hôôfd van ‘t gezin zou weeze stong allêên maor op m’n stamkaort Dat ik hoofd van het gezin zou zijn stond alleen maar op mijn stamkaart (in WO II); hôôd over bol wat doen Plotseling en overhaast iets doen; hôôd over staert wat doen Plotseling en overhaast iets doen; Daer staod een hôôd op Hij is een stijfkop; Dat is een werrekie medden hôôd en zonder hôôd Werk waarbij de kwaliteit niet zo belangrijk is; Een tor heddôk een hôôd Gezegd van een kind dat veel praatjes heeft; Gêên haer op m’n hôôd datter over denkt In geen geval; Heulie hebbe ôk een hôôd waermee ze leve Die zijn nogal verwaand; Hij hè meer añ z’n hôôd as rechtuit Doordat hij het zo druk heeft, is hij wel eens vergeetachtig; Hij hedden hôôd waerof dattie naer leeft Hij doet geen buitensporige dingen; Russie hôôd een bietjie! Rustig aan, bedaar wat! (letterlijk: Rust je hoofd een beetje!); Wat hebbie d’r voor in je hôôd? Welke prijs wil je er voor hebben? |
| hoofdbreken, hôôdbrekes, zelfstandig naamwoord, kopzorgen, hoofdbrekens |
| hoofdeinde, hôôd-end, hôôfdenend, zelfstandig naamwoord, hôôd-ende, hôôfdenendes, hôôd-entjie, hôôfdenentjie, hoofdeinde (bijv. van een bed); hoofdeind van bed (in tegenstelling tot het voetenend) Zie ook voetenend |
| hoofdkaas, hôôfdkaes, zelfstandig naamwoord, hôôfdkaeze, hôôfdkaesie, zure zult Zie haksel |
| hoofdpeluw, hôôfdpeul, hôôdpeul, hôôpeul, zelfstandig naamwoord, hôôfdpeule, hôôdpeule, hôôpeule, hôôfdpeultie, hôôdpeultie, hôôpeultie, peluw In de besstee lag an ’t hôôfdenend een hôôfdpeul en daerop lagge de kusses In de bedstee lag aan het hoofdeind een hoofdpeluw en daarop lagen de kussens Ook hôôdpeul, hôôpeul |
| hoofdstel, hôôfstel, hôôfdstel, zelfstandig naamwoord, hôôfstelle, hôôfdstelle, hôôfstellechie, hôôfdstellechie, hoofdstel |
| hoofdstoof, hôôfstoof, zelfstandig naamwoord, hôôfstove, hôôfstooffie, [O] knotwilg Ook hooistoof |
| hoog, hôôg, bijvoeglijk naamwoord, 1. hoog We zitte hier hôôg en drôôg 2. noordelijk De wind is hôôg Er staat een noordenwind; hôôger, D’n dorssen dom is hôôger hoor! Verwijt aan iemand die op andermans tenen staat; ; hôôge wind, [meervoud] hôôge winde, [verkleinvorm] hôôge windjie, noordenwind De wind is omhôôg, ’t is een hôôge wind De wind is Noord, het is een noordenwind |
| Hoogenboezem, Hôôgenboezem, eigennaam, dialectuitspraak voor de naam Hoogenboezem |
| Hoogenboom, Hôôgenbôôm, eigennaam, dialectuitspraak voor de naam Hoogenboom |
| Hoogendoorn, Hôogendooren, eigennaam, dialectuitspraak voor de naam Hoogendoorn |
| Hoogerwerf, Hôôgerwurf, eigennaam, dialectuitspraak van de naam Hoogerwerf |
| Hooghart, Hôôghart, eigennaam, dialectuitdrukking voor de naam Hooghart |
| hoogoud, hôôgoud, bijvoeglijk naamwoord, erg oud, bejaard |
| hoogstnodig, hôôgstnôôdeg, bijvoeglijk naamwoord, hoogstnodig |
| hoogte, hôôchie, zelfstandig naamwoord, hôôchies, heuveltje, verhoging in het land |
| hooguit, hôôguit, bijwoord, hooguit, ten hoogste |
| Hoogvliet, Hôôgvliet, eigennaam, dialectuitspraak van de naam Hoogvliet |
| hoogwatersloot, hôôgwaterslôôt, zelfstandig naamwoord, hôôgwaterslôôte, hôôgwaterslôôtjie, [Phk] tijsloot, sloot met eb en vloed Vroeger konne me nog zwemme in d’n hôôgwaterslôôt Vroeger konden we nog zwemmen in de tijsloot |
| hooibier, hooibier, zelfstandig naamwoord, hooibiere, hooibiertie, licht alcoholisch donker bier van brouwerij De Bel Bij ’t menne lag ter altijd een kinnechie hooibier in de grip Bij het opladen van het graan lag er altijd een half vat hooibier (39 liter) in de greppel |
| hooidelf, hôôdelf, hooidelf, hooidellef, zelfstandig naamwoord, hôôdelve, hooidelve, hooidelleve, hôôdelfie, hooidelfie, hooidellefie, bruggenhoofd of slootvernauwing voor tijdelijke (men)brug; het aarden bruggenhoofd waarop de balken (ballekers) voor de menbrug komen te liggen Ook hooidellef |
| hooien, hooie, werkwoord, hooi, hooide, gehooid, [O] hooien Die gorze worre mêêstal ellek jaer gehooid Die gorzen worden meestal jaarlijks gehooid Je hoef je niessôô te haeste, je mô nie gaon hooie Je hoeft je niet zo te haasten, je hoeft niet te gaan hooien; ’t Is gêên hooie Doe eens rustig aan |
| hooiluis, hooiluize, zelfstandig naamwoord, graszaad dat op de hooizolder achterbleef |
| hooimat, hooimat, zelfstandig naamwoord, hooimatte, hooimatjie, hooiweide (weiland bestemd voor het kweken van hooi) Omdatter te waaineg gras was mosse de bêêste in d’n hooimat Omdat er te weinig gras was moesten de koeien naar de hooiweide |
| hooistoof, hooistoof, zelfstandig naamwoord, hooistoove, hooistoofie, knotwilg Vroeger wiere de hooistoove om de vier jaer gekapt voor paole en sliete, de rest was voor takkebosse Vroeger werden de knotwilgen om de vier jaar geknot voor palen en dikke takken, de rest was bestemd voor takkenbossen Zie hôôfstoof Zie ook kopstoof |
| hooksie, hooksie, uitdrukking, Zôô zwart as hooksie Erg vuil (Hooksie was het vuil bij het erwten dorsen) |
| hoop, hôôp, zelfstandig naamwoord, hôôpe, hôôpie, 1. grote hoeveelheid ’t Is toch een hôôp geld voor zôô’n klaain hôôpie blommegrond Het is toch veel geld voor zo’n klein bergje bloemaarde Zie ook veul, dot 2. schoof (rechtop gezette bossen koren of vlas) 3. hoop, aardappelkuil Ik heb van ‘t jaer de errepels an d’n hôôp verkocht Ik heb dit jaar de aardappelen in de kuil verkocht Zie ook pit; D’n duvel schijt altijd op êênen hôôp Gewin valt altijd toe aan iemand die het niet nodig heeft; Das hôôp en al Dat is alles, meer is er niet; Hij leef van d’n grôôten hôôp Hij is verkwistend |
| hoornzeel, hoornzêêl, zelfstandig naamwoord, hoornzêêle, hoornzêêltie, koptouw voor rund |
| hoosbak, oñsbak, oorsbak, ôôsbak, zelfstandig naamwoord, oñsbakke, oorsbakke, ôôsbakke, oñsbakkie, oorsbakkie, ôôsbakkie, hoosbak (houten bak om water mee uit de sloot of uit een boot te hozen, of om de sloot droog te zetten voor het sloten en vlasroten; ook gezegd van een overvolle kop koffie) Ook ôôsbak [O], oorsbak |
| hopen, hôôpe, werkwoord, hôôp, hôôpte, gehôôpt, schoven op hopen zetten |
| hor, hor, uitdrukking, Zôô drôôg azzun hor [O] Kurkdroog, erg droog |
| horentoren, horentoren, zelfstandig naamwoord, horentorens, horentorenjie, [O] wesp; Ik worter horentoren van Ik word er gek van |
| horloge, hurlozie, gelozie, zelfstandig naamwoord, hurlozies, gelozies, hurlozietjie, horloge; gelozie [Phk] |
| horrel, horrel, zelfstandig naamwoord, horrels, horreltie, bevlieging Dan hesse weer zôô’n horrel dasse hêêl d’n tijd op hôôge hakke wil lôôpe Dan heeft ze weer zo’n bevlieging dat ze steeds op hoge hakken wil lopen |
| Horrenkijkers, Horrekijker, eigennaam, bijnaam voor de inwoner van Mijnsheerenland |
| hort, hort, zelfstandig naamwoord, horte, hortie, [O] poos, tijdspanne Blijf nog een hortie Blijf nog een poosje; Werreke met horte en stôôte Niet regelmatig werken, met onderbrekingen; ’t Is al een hortie in de meule Het gerucht gaat al langer, er wordt al aan gewerkt |
| hort, hurt, tussenwerpsel, vooruit Hurt, opschiete Vooruit, opschieten Zie ook vurt |
| hosklos, hosklos, zelfstandig naamwoord, hosklosse, hosklossie, [O] lomp, onbehouwen persoon |
| hosklos, hosklos, bijwoord, [O] sloffend Hij lôôp altijd hosklos, zonder z’n bêêne op te lichte Hij loopt altijd sloffend, zonder zijn benen op te lichten |
| hotemetoot, hotepetoot, zelfstandig naamwoord, hotepetoote, hotepetootjie, hotemetoot, iemand met hoge positie, hoge ome |
| hotteren, huttere, werkwoord, hutter, hutterde, gehutterd, [O] lukken; ’t Zel zeker nog wel huttere Het zal zeker nog wel lukken |
| houdding, houwding, zelfstandig naamwoord, houwdinge, houwdingchie, winkeldochter, blok aan het been (voorwerp of persoon waar je nooit meer van afkomt) Ze blijve mettien onnôôzele jonge d’r leve lang zitte; ’t is een houwding Ze blijven met die gehandicapte jongen hun hele leven lang zitten; hij is een blok aan het been Ook houwstik |
| houden, houwe, werkwoord, houw, hieuw, gehouwe, 1. houden Ik hieuw d’r mee op omdasse d’r niet over ophieuwe Ik hield ermee op omdat ze er niet over ophielden; 2. laten Houw legge die boel Laat liggen die boel Alles houwe staon zôôas ‘t stong Alles laten staan zoals het stond 3. aanslaan, houden Den heiñst is al verschaaie keere bij de merrie geweest, maor ’t wil niet houwe De dekhengst is al meerdere keren bij de merrie geweest, maar het wil niet aanslaan; houwe zôô Akkoord, niet meer veranderen; Hij ister mee te houwe Hij doet iets graag. Omt houweles Om te behouden (bijv. winst in het spel) Ze waere an ’t ceñtjie steeke en speulde om ’t houweles Ze waren aan het centje steken en speelden om de winst; Ten houweles komme [O] Terecht komen, neerkomen Hij kwam weer op z’n bêêne ten houweles Hij kwam weer op zijn benen terecht |
| houden van, houwe van, werkwoord, hou van, hieuw van, van gehouwe, houden van Den êêne houw van de moeder, d’n andere van de dochter en sommegte houwe van allebaai De één houdt van de moeder, de ander van de dochter en sommigen houden van allebei |
| houdenis, houwenis, uitdrukking, Ten houwenis komme [O] Terecht komen, neerkomen Je weet nooit waer die ten houwenis komt Je weet nooit waar hij terecht komt Ook houwes |
| houdens, houwes, uitdrukking, Uit houwes [O] om te behouden (winst bij een spel; het tegengestelde van uit joks, om niets); Ten houwes komme [O] terecht komen Zie houwenis |
| houdstuk, houwstik, zelfstandig naamwoord, houwstikke, houwstikkie, winkeldochter, blok aan het been Zie houwding |
| houter, houters, zelfstandig naamwoord, houten latten en palen (geldt niet voor planken) |
| houtje, houtjie, zelfstandig naamwoord, houtjies, kleerhanger, knaapje Zie ook stokkie; ’t Is een slecht houtjie da’ van ’t legge breekt Met niets doen loop je geen risico (ook gezegd van langslapers); Ze is van ‘t houtjie Ze is gereformeerd |
| houw, houw, zelfstandig naamwoord, houwe, houwchie, hak met lange steel en breed blad De pee wier schôôn gehouwe meddun houw die deur de rije gehaold wier De bieten werden gewied met een hak die tussen de rijen door getrokken werd |
| hozen, ôôze, werkwoord, ôôs, ôôsde, geôôsd, hozen, leegscheppen Metten ôôsbak kejje den bôôt ôôze Met de hoosbak kun je de boot leegscheppen |
| hucht, hucht, zelfstandig naamwoord, huchte, huchie, 1. [Mhk] weg die de dijk kruist 2. ruigte, struikgewas |
| huid, huie, zelfstandig naamwoord, huiden Izak Fontijn was een huiekôôper Izak Fontijn was een huidenkoopman |
| huifelen, huifele, werkwoord, huifel, huifelde, gehuifeld, [sGr] wapperen Leg niessôô mette deekes te huifele! Wapper niet zo met de dekens! |
| huik, huikie, zelfstandig naamwoord, huikies, overkapping (meestal van zeildoek) aan de voorzijde van een bootje De vissermanne en de biezesnijers sliepe vroeger onder ’t huikie De visser en de rietsnijders sliepen vroeger onder het overkappinkje |
| huil, hoil, zelfstandig naamwoord, hoile, hoiltie, [O] honk, vrijplaats voor het kinderspel Krijgertie speule zonder hoil Krijgertje spelen zonder honk |
| huis, d’n huis, zelfstandig naamwoord, kamer, voorkamer Kom effe in d’n huis dan kenne me ’t uitpraote Kom even in de (voor)kamer dan kunnen we het uitpraten; Over de huize Kapot, vernield Den hêêlen inventaris was deur d’n brand over de huize De hele inventaris was door de brand vernield Zie ook naer z’n grôôtjie |
| huishouden, huishouwe, uitdrukking, ’t Lijkent wel ‘t huishouwe van Jan Stêên Het lijkt wel het huishouden van Jan Steen (er wordt meestal een naam genoemd van een huishouden dat als niet al te netjes op het dorp te boek staat. Voorbeelden: een huishouwe van Keaas; een huishouwe van Annekoos) |
| huisje, huissie, zelfstandig naamwoord, huissies, 1. privaat buitenshuis, latrine Ze hadde ’t wurveltie op de deur van ’t huissie gedaen en ’t meñsie opgesloote Ze hadden het sluitklosje op de deur van het privaat gedaan en het oude vrouwtje opgesloten 2. [Phk] gebied rond de preekstoel |
| huisje-ruim-op, huissie-ruim-op, uitdrukking, Het wier huissie-ruim-op verkocht Men verkocht het van deur tot deur Ze hebbe hier an d’n dijk huissie-ruim-op de griep Ze hebben hier aan de dijk in elk huis griep |
| huisrat, huisrotjie, zelfstandig naamwoord, huisrotjies, iemand die altijd binnen zit, huismus |
| hullie, heulie, hullie, hunnie, persoonlijk voornaamwoord, zij, hen Bij heulie is niks te haole Bij hen is niets te halen Heulie zijn d’r gistere al geweest, ’t is nog femilie van heulie Zij zijn er gisteren al geweest, het is nog familie van hen Ook hullie; Hunnie zijn ant peedunne Zij zijn bezig bieten uit te dunnen |
| hulpzeel, hermzêêl, hellemsêêl, zelfstandig naamwoord, hermzêêle, hellemsêêle, hermzêêltie, hellemsêêltie, hulpzeel, draagband bij het kruien Zie helpzêêl; hellemsêêl [O] helpzeel, hennepzeel |
| hulpzeel, helpzêêl, zelfstandig naamwoord, helpzêêle, helpzêêltie, hulpzeel, draagband bij het kruien Het helpzêêl was een gevlochte draegriem of draegband, die gekruist over schoere en rug wier gebruikt aste vracht te zwaer was om mette hande te kruie De draagband was een gevlochten draagriem of draagband, die gekruist over schouders en rug werd gebruikt als de vracht te zwaar was om met de handen te kruien Ook hermzêêl |
| hurry-up, horrie-op, uitdrukking, [Eng hurry up] volop, ruimschoots Ze zijn horrie-op beezeg Ze zijn volop bezig |
| hus, hussie, zelfstandig naamwoord, hussies, hebben en houden, bezit Ze binne metter hêêle hussie mette noorderzon vertrokke Ze zijn met hun hele hebben en houden met de noorderzon vertrokken |
| husselen, hussele, werkwoord, hussel, husselde, gehusseld, 1. [O] door elkaar schudden, hutselen Mokkie is deur mekaor hussele? Zal ik je eens door elkaar schudden? 2. spel met het opgooien van centen; de munten die met kruis naar boven blijven liggen mag degene die opgooit houden |
| hutsekluts, husseklussie, zelfstandig naamwoord, husseklussies, rommelderij, van alles wat |
| hutspot, huspot, zelfstandig naamwoord, huspotte, huspotjie, Huspot is een prakkie van errepels, koekpee en juin Hutspot is een mengsel van fijngemaakte aardappels, winterwortelen en uien |
| hutte, hutte, uitdrukking, Ik heb m’n aaige uit de hutte gewerkt Ik heb me rot gewerkt; Uitte hutte trekke Uit zijn verband trekken; Uitte hutte waoie Kapot waaien Zie ook fesol |
| iedere duur, iederenduur, bijwoord, [O] telkens Wat zou die man toch iederenduur hier komme doen? Wat zou die man toch telkens hier komen doen? |
| iedereen, iederêên, onbepaald voornaamwoord, iedereen, allemaal |
| iep, ijp, zelfstandig naamwoord, ijpe, ijpie, iep Bij ôôñs opte wurref sting een ijp, maor die is gesturreve an de ijpeziekte Bij ons op het erf stond een iep, maar die is doodgegaan aan de iepenziekte |
| iepen, ijpe, bijvoeglijk naamwoord, iepen IJpe klompe Iepenhouten klompen |
| iepenboom, ijpenbôôm, zelfstandig naamwoord, ijpenbôômme, ijpenbôômpie, iep De ijpenbôôme laete vroeg d’r blaere valle De iepen laten vroeg hun bladeren vallen |
| iepenhout, ijpehout, zelfstandig naamwoord, iepenhout |
| iepenklomp, ijpeklomp, zelfstandig naamwoord, ijpeklompe, ijpeklompie, iepenhouten klompen Tegewoordeg binne de klompe mêêstal van willegehout, nie van ijpehout Tegenwoordig zijn de klompen meestal van wilgenhout, niet van iepenhut |
| ietsje, ietsie, zelfstandig naamwoord, ietsje, beetje, kleinigheid ’t Is een ietsie meer, zee de kaesboer |
| ietwat, ietewat, bijwoord, iets, beetje ’t Is ietewat te waainig Het is iets te weinig |
| ijdelheid, ijdelhaaid, zelfstandig naamwoord, ijdelheeje, ijdelhaaitjie, ijdelheid Zie ook grôôzeghaaid |
| ijk, ijk, uitdrukking, An d’n ijk zijn Te veel gedronken hebben D’r waere d’r opta fêêssie verschaaie behoorlek an d’n ijk Er waren op dat feestje verschillende lieden die behoorlijk veel gedronken hadden |
| ijken, ijke, werkwoord, ijk, ijkte, geijkt, ijken, evenwicht maken, tarreren |
| ijlen, iele, ijle, werkwoord, iel, ielde, geïeld / ijl, ijlde, geijld, ijlen, wartaal uitslaan Leg nie te iele Je moet geen wartaal uitslaan Ze lee te iele van de koors Ze sloeg wartaal uit van de koorts Ook ijle [O] ijlen Hij leg d’n hêêle nacht te ijle van de koors Zie iele |
| ijsbloem, ijsblom, zelfstandig naamwoord, ijsblomme, ijsblommechie, ijsbloem ’t Had knappies gevroore, de ijsblomme stonge op de raome Het heeft behoorlijk gevroren; de ijsbloemen stonden op de ruiten |
| ijselijk, ijselek, bijwoord, ijselijk |
| ijselijkheid, ijselekhaaid, zelfstandig naamwoord, ijselekheeje, ijselekhaaitjie, gruwelijkheid Het is een ijselekhaaid zôôas tie vloekt Het is een gruwelijkheid zoals hij vloekt |
| ijsjebeuken, ijsiebeuke, aaisiebeuke, werkwoord, beuk ijsie, beukte ijsie, ijsiegebeukt, gevaarlijk jongensspel, lopen over losliggende ijsschotsen of over het al gescheurde ijs; aaisiebeuke [Whw] beuk aaisie, beukte aaisie, aaisiegebeukt het door jongens kapot lopen van wrak ijs (in tegenstelling tot ijs en ijsbaan wordt bij dit jongensspel de ij een aai, ook bij aaisiepiepe, aaisietaaie) Ook aaisietaaie, aaisiepiepe Zie ook schossielôôpe, dokke, koeklôôpe, schossiewiebele |
| ijsjepiepen, aaisiepiepe, werkwoord, piep aaisie, piepte aaisie, aaisiegepiept, [Whw] Zie aaisiebeuke |
| ijsjetaaien, ijsietaoie, aaisietaaie, werkwoord, taoi ijsie, taoide ijsie, ijsiegetaoid, over gevaarlijk ijs lopen Zie ijsiebeuke; ijsietaoie [Whw] taai aaisie, taaide aaisie, aaisiegetaaid |
| ijskonijn, ijsknijn, zelfstandig naamwoord, ijsknijne, ijsknijntjie, ongevoelig, harteloos persoon Waddis die vent een ijsknijn! Wat is die man een harteloos persoon! |
| ijspijp, ijspijp, zelfstandig naamwoord, ijspijpe, ijspijpie, ijspegel |
| ijsschuit, ijsschoitjie, zelfstandig naamwoord, ijsschoitjies, [O] bak of schuit, met mast en zeil op een onderstel van schenen, om mee te ijszeilen |
| ijsselsteen, ijsselstêên, zelfstandig naamwoord, ijsselstêêne, ijsselstêêntjie, ijsselsteen, gele baksteen van klein formaat |
| ijzelplek, ijzelplak, zelfstandig naamwoord, ijzelplakke, ijzelplakkie, ijzelplek op de weg ’t Was glad op de weg van de ijzelplakke |
| ijzerdraad, ijzerdraed, zelfstandig naamwoord, ijzerdraeje, ijzerdraetjie, ijzerdraad |
| ijzerschaar, ijzerschaer, zelfstandig naamwoord, ijzerschaere, ijzerschaertie, ijzerschaar |
| ijzerwerf, ijzerwurref, zelfstandig naamwoord, ijzerwurreve, ijzerwurrefie, [Phk] scheepswerf Hij werrekt opten ijzerwurref |
| ijzerworm, ijzerwurrem, zelfstandig naamwoord, ijzerwurreme, ijzerwurrempie, door hak of schrepel beschadigde plant |
| ijzig, ijzegen aerepel, uitdrukking, Glazige aardappel Slechte aerepels van ’t jaer; veul ijzege en waaineg blom Slechte aardappels dit jaar; veel glazige en weinig kruim |
| immers, ommers, bijwoord, immers Da’s ommers altijd al zôô geweest |
| inbinden, inbinge, werkwoord, bing in, bong in, iñgebonge, inbinden |
| inbraak, imbraek, uitdrukking, Van imbraek hoor ie niet Afgunstige opmerking tegen iemand die bijv. iets nieuws heeft gekocht (men suggereerde dat het geld voor de aankoop wel van inbraak afkomstig zou zijn) |
| indampen, indempe, werkwoord, demp in, dempte in, ingedempt, invochten (van wasgoed) |
| indelen, indêêle, werkwoord, dêêl in, dêêlde in, iñgedêêld, indelen |
| indoeken, indoeke, werkwoord, [O] opdoeken, weggaan, je biezen pakken Je ken wel indoeke |
| inenen, in êêne, bijwoord, ineens, plotseling ’t Wier in êêne erreg misteg Het werd plotseling erg mistig |
| inenten, ininte, werkwoord, int in, inte in, ingeïnt, inenten |
| influenzaziekte, fleñzeziekte, zelfstandig naamwoord, [Hei] influenza, griep |
| ingemeen, iñgemêên, bijvoeglijk naamwoord, door en door gemeen |
| injassen, iñjasse, werkwoord, inslaan, indrijven, palen de grond inslaan |
| inkrijgen, iñgekrege hebbe, werkwoord, toegediend, ingegeven zijn Het kalf heb een medicijn ingekrege Men heeft het kalf een medicijn toegediend |
| inkt, int, zelfstandig naamwoord, [O] inkt |
| inleggen, iñlegge, werkwoord, leg in, lee in/laai in, iñgelege, inleggen |
| inrij, d’n iñrij, zelfstandig naamwoord, 1. hoofdingang van landbouwschuur 2. vrij schuurgedeelte achter de inrijdeuren |
| inschenken, iñschinke, werkwoord, schink in, schonk in, ingeschonke, inschenken Koffie iñschinke |
| inschudden, iñschudde, werkwoord, inschenken Hij zat d’n hêêlen zondag in de herreberg en liet z’n aaige geduureg iñschudde Hij zat de hele zondag in de kroeg en liet zich voortdurend inschenken |
| inslaan, iñslaon, werkwoord, slao in, sloog in, iñgesloge, inslaan |
| inslapen, iñslaepe, werkwoord, slaep in, sliep in, iñgeslaepe, inslapen |
| inspan, d’n iñspan, zelfstandig naamwoord, inventaris van startend boerenbedrijf |
| insteken, iñgestoke, bijvoeglijk naamwoord, gearmd Ze liepe ingestooke te hosse Ze liepen gearmd te dansen en te springen |
| interessant, interessant, bijvoeglijk naamwoord, [O] indringend, nieuwsgierig Ze is altijd zôô interessant, ze wil alles weete Ze is altijd zo nieuwsgierig, ze wil alles weten |
| inwonen, inweune, werkwoord, weun in, weunde in, ingeweund, inwonen (in gezinsverband) Z’is bij d’r zeun gaon inweune Ze is bij haar zoon gaan inwonen |
| inzeper, inzêêper, zelfstandig naamwoord, inzeper, hulp van de barbier Asse vroeger saeteres te scheere gonge had de barrebier êên of twêê vaste inzêêpers Als iedereen zich vroeger ’s zaterdags liet scheren had de barbier één of twee vaste inzeepknechtjes |
| Izaäk, IJzak, eigennaam, [veroud] Izak (vorm van de voornaam Izaäk) |
| ja het, jaot, tussenwerpsel, jazeker Jaot maaid, zôô ist al jaere Jazeker meid, zo is het al jaren |
| ja ik, janik, tussenwerpsel, welja (meestal bel janik) Welja Zie ook beljaot |
| jaar, jaer, zelfstandig naamwoord, jaere, jaertie, jaar |
| jaar, vandejaer, bijwoord, dit jaar Vandejaer issut deur de bank genoome best mooi weer Dit jaar is het over het algemeen toch wel mooi weer |
| jaarfeest, jaerfêêst, zelfstandig naamwoord, jaerfêêste, jaerfêêssie, jaarfeest, het jaarfeest nam in Protestant Christelijke kringen de plaats in van de wereldlijke ‘uitvoering’ waar toneelstuk werd vervangen door saomespraek Op het jaerfêêst van de gaaitefokverêêneging metten bijbel wier d’r voorgedrooge en een saomespraek gespeuld Tijdens het jaarfeest van de geitenfokvereniging met de bijbel werd er voorgedragen en een toneelstuk (samenspraak) opgevoerd |
| jaarling, jaerling, zelfstandig naamwoord, jaerlinge, éénjarig paard (voor rundvee: hokkeling of pink) |
| jacht, jachie, zelfstandig naamwoord, klein zeiljacht |
| jachtslachter, jachslachter, zelfstandig naamwoord, jachslachters, gelegenheidsslachter (geen slager), meestal waren jachtslachters rietdekkers of schoenmakers die in november de huisslacht verzorgden |
| jagen, gejooge, uitdrukking, Ze heñ alles d’r deur gejooge Ze hebben geen cent meer over |
| jagen, jaoge, werkwoord, jaog, joog, gejooge, 1. jagen (door een jager) 2. opjagen Ze jooge de bêêste de waai uit Ze joegen de koeien de wei uit |
| jak, jak met lang gat, zelfstandig naamwoord, jakke met lang gat, jakkie met lang gat, jak met afhangend schootje (uit de tijd van de klederdracht) |
| jakken, jakke, werkwoord, 1. jakkeren, woelen 2. achter de meisjes aanlopen |
| jakstaart, jakstaert, zelfstandig naamwoord, jakstaerte, onrustig kind, dier of vrouw dat te veel uitgaat Zit niet zôô te jakke <>Ze is een grôôte jakstaert, êên met de rit in d’r reet Doe eens niet zo ongedurig Ze is een grote uitgaander, iemand met de reis in haar kont Ook jakziel |
| jakziel, jakziel, zelfstandig naamwoord, 1. woelwater 2. onrustig kind of dier Zie jakstaert |
| jaloers, jeloers, bijvoeglijk naamwoord, jaloers, afgunstig |
| jaloersigheid, jeloerseghaaid, zelfstandig naamwoord, jaloezie, afgunst |
| Janneke, Jannechie, eigennaam, Janneke Is zij d’r êên van Jannechies? Is zij een dochter van Janneke? |
| janpotage, Jan-Potaozie, uitdrukking, [Fra, Jean Potage, Hansworst] Je leef t’r mee as Jan-Potaozie messun must Je leeft er mee als Hansworst met zijn muts (onafscheidelijk zijn) |
| jarig, jaereg, bijvoeglijk naamwoord, 1. jarig 2. uit de narigheid Azzie vaoder ’t hoort biñ je nog nie’ jaereg Als je vader het hoort ben je nog niet jarig |
| jarretelle, sjerretel, zelfstandig naamwoord, sjerretels, sjerretellechie, jarretel |
| jas, jas, uitdrukking, ’t Scheel ‘n jas mè gistere Het is aanmerkelijk minder koud/warm dan gisteren |
| jenever, jannever, zelfstandig naamwoord, jannevers, jannevertie, jenever D’n ouwen Haain had een janneverneus, azzie d’r in kneep kwam d’r ‘VOLLEDIGE VERGUNNING’ op z’n veurhôôd te staon Oude Hendrik had een jeneverneus; als je er in kneep kwam er ‘VOLLEDIGE VERGUNNING’ op zijn voorhoofd te staan (vroeger betekende dit bord aan de gevel van een café dat daar alle alcoholische dranken geschonken mochten worden) |
| jeremiëren, jirremineere, erremereere, urmeneere, urremeneere, urmereere, werkwoord, erremereer, erremereerde, geërremereerd / urmeneer, urmeneerde, ge-urmeneerd / urremeneer, urremenee, jeremiëren, klagen (van: Klaagliederen van Jeremia), murmureren, klagen De boere erremereere over ’t natte weer Ook urremeneere; urmen, klagen, zeuren, zaniken Ze zit altijd te urmeneere over d’r kwaole Ze zit altijd over haar kwalen te klagen Ook urmereere, urremeneere |
| jeuk, jok, zelfstandig naamwoord, jeuk of juk Ik heb jok an m’n rik Ik heb jeuk aan mijn rug |
| jeuken, jokke, jukke, werkwoord, jokke, jokte, gejokt / juk, jukte, gejukt, 1. jeuken, jukken 2. krabben, schuren Effe m’n rik jokke teege d’n deurpost Even met mijn rug tegen de deurpost schuren; ; jukke jeuken D’r stao’ geschreeve en gedrukt dajje mô’ klauwe waeret jukt en jukket op een raore plaes dan klauwie d’r maor naest! Er staat geschreven en gedrukt dat je moet krabben waar het jeukt en jeukt het op een rare plaats dan krab je er maar naast |
| jeuken, jôôke, werkwoord, [O] hunkeren, verlangen, ergens naar haken; [O] Asset op is, isset jôôke gedaen Het bezit van de zaak is ‘t einde van ’t vermaak (als er niets meer is is het verlangen voorbij) |
| jeukerig, jokkereg, bijvoeglijk naamwoord, 1. jeukerig, jeuk hebbend Van ‘t gerst dorse worrie over je hêêle lijf jokkerig Van het dorsen van gerst krijg je over je hele lichaam jeuk 2. wellustig Op die leeftijd binne die maaide erg jokkerig Op die leeftijd zijn de meisjes erg wellustig |
| jochie, joñchie, jooñchie, joochie, zelfstandig naamwoord, joñchies, jongetje, jochie Ook joochie, jôônchie; Ik was nog maor een joochie van een jaer of ellef, twaollef toen ik al mee naer ’t land mos Ik was nog maar een jongetje van elf twaalf jaar toen ik al mee moest naar het bouwland |
| jodenkerk, joodekerk, uitdrukking, ’t Lijkent hier wel een joodekerk Wordt gezegd als iedereen door elkaar praat |
| jodenmeester, joodemêêster, zelfstandig naamwoord, joodemêêsters, jodenonderwijzer, rabbijn |
| jodenpruim, joodepruim, zelfstandig naamwoord, joodepruimme, joodepruimpie, elzeprop (van de zwarte els) As jonges leerde me pruime deur eerst op joodepruime te knauwe Als jongens leerden we tabak te pruimen door eerst met krachtige beten op elzenproppen te kauwen |
| joh, jôô, zelfstandig naamwoord, [O] jongen, joh (alleen bij aanspreken) Zeg jôô, kommis hier |
| Johanna, Jááñs, eigennaam, Jans, Jannetje |
| Johannes, Hannesie, eigennaam, Hansje, Johannes |
| jok, joks, uitdrukking, Oit joks [O] 1. voor de lol 2. om niet (spel zonder inzet) Ook omt joks, uit joks; Uit joks 1. voor de lol 2. om niet (spel zonder inzet); Omt joks 1. voor de lol 2. om niet (spel zonder inzet) We speule omt joks We spelen zonder inzet |
| jong, jong, uitdrukking, Je zou d’r een jong van krijge Gezegd tijdens een saai en langdurig werkje |
| jonge jongen, jonge jonge, zelfstandig naamwoord, vrijgezelle jongen Hij is al een ouwe jonge jonge Hij is al een oude vrijgezel |
| jonge meid, jonge maaid, zelfstandig naamwoord, ongehuwde vrouw Ze is een ouwe jonge maaid |
| jongejorren, jonge jorre, werkwoord, kakken Daer zat dien rothond weer opt’n blaaik te jonge jorre Daar zat die beroerde hond weer op het grasveld te kakken |
| jongens, jonges, zelfstandig naamwoord, kinderen, gebruikt voor zowel jongens als meisjes Jonges zit niet zôô te jakke Kinderen, gaat niet zo te keer |
| jooltje, jôôltie, zelfstandig naamwoord, jôôlties, sukkel, onnozele Dat maok ie mijn nie wijs; ik bin gêên jôôltie |
| Joosje Pek, Jôôsie Pik, eigennaam, de duivel |
| jotteren, juttere, werkwoord, jutter, jutterde, gejutterd, [O] 1. schudden, wiebelen De taefel stong te juttere De tafel stond te wiebelen 2. wrikken ’t Viel nie mee om die paol los te juttere Het viel niet mee om die paal los te wrikken |
| juffrouw, añgeklêêde juffrouw, zelfstandig naamwoord, añgeklêêde juffrouwe, añgeklêêd juffrouwchie, platte buiskachel Eerst hadde me een oope haerd, toen een añgeklêêde juffrouw en laeter kwam ’t furnuis Eerst hadden we een open haard, toen een platte buiskachel en later kwam het fornuis Zie ook braebañse kachel |
| juistement, sjuustement, bijwoord, [Fr, justement] juist, precies Sjuustement, da’ wou ‘k ok net zegge |
| jujube, siebesie, zelfstandig naamwoord, siebesies, jujubes (zachte drop) |
| jus, sjeu, zelfstandig naamwoord, sjeue, sjeutjie, jus, saus Ik hou nie van die maegere sjeu, dad ôôchiesvet |
| kaag, kaog, zelfstandig naamwoord, kaoge, kaogchie, [O] zomerdijk om de binnengorzen tegen normale vloed te beschermen Is ‘t waoter nog over de kaog heene geweest? Is het water nog over de zomerdijk heen geweest? |
| kaai, kaoi, zelfstandig naamwoord, kaoie, kaoichie, [sGr] 1. kaai, plein als eindpunt van de haven De werrekelôôze stonge d’n hêêlen dag op de Kaoi 2. kleine kade als waterkering |
| kaaien, kaoie, werkwoord, kaoi, kaoide, gekaoid, [sGr] buurtgesprekken houden (meestal op de Kaoi) Ze stonge d’n hêêlen aevend te kaoie Ze stonden de hele avond op de Kaai de dorpsgebeurtenissen door te nemen |
| kaak, kaok, zelfstandig naamwoord, kaoke, kaokie, kaak, plankier, houten schavot tegen vlasof stroschelf Ik stong d’n hêêlen dag in de brandende zon op de kaok om vlas op te steeke |
| kaan, kaoie, zelfstandig naamwoord, kaantjes van uitgebakken vetweefsel Een snee brôôd met kaoie en stroop was een traktaosie Een boterham met kaantjes en stroop was een traktatie |
| kaanhalzen, kaonhalze, werkwoord, kaonhals, kaonhalsde, gekaonhalsd, [O] kokhalzen Werreke dajje kaonhalst Zo hard werken dat je er van moet kokhalzen |
| kaar, kaer, zelfstandig naamwoord, kaere, kaertie, [O] 1. tremel (spits toelopende vierkante bak met opening aan de onderkant, waardoor het te malen graan in de molen loopt) 2. kaar (doorboorde bak om levende vis in te bewaren) |
| kaars, kaers, zelfstandig naamwoord, kaerse, kaersie, kaars D’r stonge twêê kaerse op ’t urregel; ze brandde nooit, ze zagge hêêlemael geel van ouderdom en van ‘t sacherijnege geluid Er stonden twee kaarsen op het harmonium; ze brandden nooit, ze zagen helemaal geel van ouderdom en van het naargeestige geluid De kersbôôm stong vol mè klaaine kaersies De kerstboom stond vol kleine kaarsjes |
| kaarsvet, kaersvet, zelfstandig naamwoord, kaarsvet |
| kaarten, kaorte, uitdrukking, een boer blijf een boer, al draoi ‘m ôk tien keer om Een boer zal nooit veranderen, ook al gaat hij ander werk doen |
| kaas, kaes, zelfstandig naamwoord, kaeze, kaesie, kaas D’r is in de Hoeksche Waerd nooit veul kaes gemaokt; Hij zag de lucht voor groene kaes an 1. Hij was aangeslagen 2. Hij was misselijk; Je ken d’r beter van pisse as van een korsie kaes Gezegd bij het presenteren van een drankje; Ouw Baailand is gesticht van rotte kaes en onderwicht Oud Beijerland is gesticht op rotte kaas en te gering gewicht (van koopwaar) Vanouds dreven Oudbeijerlanders handel in de hele Hoeksche Waard. Omdat daar ook een aantal handelaars tussen zat dat op niet geheel eerlijke wijze aan de kost probeerde te komen werd dit spotrijm in de hele Hoeksche Waard met genoegen aangehaald |
| kaashoofd, kaeshôôd, zelfstandig naamwoord, [O] kletskop, zeer hoofd Ook kaeskop, kleskop |
| kaaskop, kaeskop, zelfstandig naamwoord, kaeskoppe, kaeskoppie, [O] kletskop, zeer hoofd Zie kaeshôôd Ook kleskop |
| kabel-op-zee, kaobel-op-zêê, zelfstandig naamwoord, [O] kinderspel, ook wel ‘wolf en schaap’ genoemd |
| kabelen, kaobele, uitdrukking, Kieze of kaobele [O] Kiezen of delen |
| kabinet, kammenet, zelfstandig naamwoord, kammenette, kammenetjie, kabinetkast Z’n geld lee in een ouwe kous in ‘t kammenet |
| kachel, kachel, uitdrukking, Je monnie te kachel memme ammaoke Je moet me wel serieus nemen |
| kadee, kedee, zelfstandig naamwoord, kedees, kedeetjie, [Jidd, kedeisje] vrouw Ze is een onte kedee Ze is een vieze vrouw Zie ook mechol |
| kakkestoelemeien, kakkestoelemaoie, kastelemaaie, werkwoord, kakkestoelmaoi, kakkestoelemaoide, gekakkestoelemaoid, spel voor drie kinderen; twee kinderen geven elkaar de hand (vormen een kakstoel) en het derde kind gaat daarop zitten. Niet te verwarren met koeremassele; kastelemaaie [O] iemand op de schouders of rug dragen Bejje op je kouse? Dan zel ik ie wel eve kastelemaije |
| kaklut, kakkelut, zelfstandig naamwoord, kakkelutte, kakkelutjie, [Wms] nietig persoon (meestal een jongen die te klein is voor een bepaald spel) |
| kakstoel, kasstoel, zelfstandig naamwoord, kasstoele, kasstoeltie, kakstoel, kinderstoel |
| kalegezichten, kaolegezichte, uitdrukking, Leg nie te kaolegezichte [O] Lig niet te zaniken Ook kaonebraoie |
| kalender, klender, zelfstandig naamwoord, klenders, klendertie, kalender |
| kales, ope kles, zelfstandig naamwoord, ope klesse, ope klessie, 1. rijtuig [Fra, open calèche] 2. vrouwenpantalon (hurkbroek, gedragen tot omstreeks 1875) Zie ook schuine gordijne |
| kalf, kallef, uitdrukking, De winter heb z’n kallef verschoote De winter is te vroeg ingevallen; kallevers drinke en kindere eete, motjie meete Kalveren en kinderen moeten niet te veel te drinken en te eten krijgen; dat is slecht voor de groei |
| kalis, kales, zelfstandig naamwoord, [O] rechtopstaande steen (in jongensspel) Zie ook kaleze |
| kalissen, kaleze, werkwoord, [O] jongensspel, waarbij om centen wordt gespeeld die op de rechtopstaande steen (de kales) worden gelegd; om beurten proberen zij de kales om te gooien, de munten die binnen een vooraf bepaalde afstand van de steen terechtkomen zijn voor de werper Zie kales |
| kalkoen, kallekoen, zelfstandig naamwoord, kallekoene, kallekoentjie, kalkoen Hij kreeg een rooie kop as een kallekoensen haon Hij kreeg een rooie kop als een kalkoense haan |
| kalven, kalleve, werkwoord, kallef, kallefde, gekallefd, [O] braken, overgeven Ga maar een bietjie oit de weeg, want hij mot kalleve Ga maar een beetje opzij, want hij moet overgeven |
| kamertje, ’t kaemertie, zelfstandig naamwoord, [Nbl] de wc |
| kan, kan, zelfstandig naamwoord, kanne, kannechie, [veroud] litermaat Twêê kan bronolie, drie piñtjies mellek en vijf kop kippevoer Twee liter petroleum, drie halve liters melk en vijf liter kippenvoer Zie ook piñtjie, kop |
| kaneel, knêêl, zelfstandig naamwoord, kaneel Knêêl is hier de mêêst gebruikte specerij Kaneel is hier de meest gebruikte specerij |
| kanenbraden, kaonebraoie, uitdrukking, Leg nie te kaonebraoie [O] Lig niet te zaniken Zie kaolegezichte |
| kanis, kanes, zelfstandig naamwoord, kaneze, kanesesie, [O] hengselmand waarin vruchten geplukt worden |
| kankatig, kankateg, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. lastig, kieskeurig Je mot nie zôô kankateg op je eete zijn 2. jaloers |
| kankerbloem, kankerblom, zelfstandig naamwoord, kankerblomme, kankerblommechie, klaproos We plokte de blaechies van de kankerblomme, deeje die in een potjie mè wa’ sout en azijn; zôô maokte me rôôien int We plukten de blaadjes van de klaprozen, deden die in een potje met wat zout en azijn; zo maakten we rode inkt |
| kanon, kenon, zelfstandig naamwoord, kenonne, kenonnechie, 1. klapbus D’r stong een kenon in d’n terrew om de mosse weg te jaoge Er stond een klapbus in het tarweveld om de mussen weg te jagen 2. kanon Ook klapbus, klapbos |
| kant, kant, bijvoeglijk naamwoord, [O] flink, zindelijk, net Da’s een kant wijf; je ken daer gerust in hois komme want alles ziet er eeve kant oit Dat is een zindelijke vrouw; je kan daar gerust binnenkomen, want alles ziet er even zindelijk uit Zie ook glad |
| kantenpikken, kantepikke, werkwoord, pik kante, pikte kante, kantegepikt, met de zicht het koren maaien; aan de kant van de akker in het koren een rijbaan (gang) afsnijden om ruimte te maken voor de korenmaaier, die niet zelfrijdend was, maar door een tractor getrokken werd |
| kanthooi, kanthooi, zelfstandig naamwoord, hooi van slooten greppelkanten Hij was ant kanthooi snije met de zeekel, as ’t drôôg is wordt ‘t op bossies gebonge |
| kanthooiboer, kanthooiboer, zelfstandig naamwoord, kanthooiboere, kanthooiboertie, keuterboer (laatdunkende benaming) Een boer weun op een ‘stee’ en een kanthooiboer weun op een stellinkie Een boer woont op een boerenstee en een keuterboer woont op een klein boerderijtje Zie ook spaoboer, keutelboer |
| kantleeuwerik, kantlewark, kantlewerk, zelfstandig naamwoord, kantlewarke, kantlewerke, kantlewarkie, kantlewerkie, [sGr] leeuwerik, kantleeuwerik Mêêstal zee iederêên ‘lewerk’, maor je had verschaaie soorte zôôas de kantelewerk en de mêêtlewerk Meestal zei iedereen ‘leeuwerik’, maar er waren wel verschillende soorten, zoals de kantleeuwerik en de veldleeuwerik Ook kantlewerk [Hei] leeuwerik, kantleeuwerik |
| kantoor, kuntoor, zelfstandig naamwoord, kuntoorre, kuntoortie, kantoor |
| kapelluif, kappeluif, zelfstandig naamwoord, kappeluifle, kappeluiflechie, dakkapel Kappeluif is nou een woord damme zellef gemaokt hebbe deur kapel en luifel ammekaor te plakke Kappeluif is echt een woord dat we zelf gemaakt hebben door kapel en luifel aan elkaar te plakken Ook koekoek, de |
| kapitoor, kappetorie, zelfstandig naamwoord, kappetories, stijve boekomslag |
| kapittel, kepittel, zelfstandig naamwoord, kepittels, kepitteltie, kapittel, hoofdstuk Laeme nog een kepitteltie leeze Laten we nog een hoofdstukje lezen |
| kapoeres, poeres, poer, kepoeres, bijvoeglijk naamwoord, kapot Die is poeres (gezegd als iets breekt of kapot valt) Ook poer Zie ook kepoeres |
| kar, kar, uitdrukking, De kar teegehouwe Het ergens niet mee eens zijn, waardoor het proces vertraagt; Hij staot kort voor de kar Hij is kort aangebonden; Iemand opte kar zette Iemand op stang jagen |
| karaf, kraf, zelfstandig naamwoord, kraffe, kraffie, karaf |
| karbonade, kerremenaode, zelfstandig naamwoord, kerremenaodes, kerremenaotjie, karbonade Hêêl vroeger zeeje ze ‘oreks’ teege ’n kerremenade Heel vroeger zei men oreks tegen een karbonade |
| karkas, karrekas, zelfstandig naamwoord, karrekasse, karrekassie, [O] karkas, omwoeld geraamte van metaaldraad, om stevigheid te geven aan de keuvel of krullemuts (na 1875 ging men de muts open dragen, voordien was het een dichte muts (’n toeje must) |
| karkas, kerrekas, zelfstandig naamwoord, kerrekasse, kerrekassie, Zie karrekas |
| karn, kar, uitdrukking, De kar ijje pols Aandoening aan het polsgewricht die pijnlijk is en die tot krachtverlies lijdt (zou nu waarschijnlijk RSI genoemd worden) |
| karnemelk, kaeremellek, kerremellek, zelfstandig naamwoord, kaeremellekke, kerremellekke, kaeremellekkie, kerremellekie, karnemelk D’r wier toen veul aerepels met kaeremellek gegeete Er werd toen veel aardappelen met karnemelk gegeten Ook kerremellek; Z’n bloed wier kaeremellek Hij werd erg boos; Z’n bloed wier kerremellek Zijn bloed begon te koken |
| karnen, kaerene, kaerne, werkwoord, kaeren, kaerende, gekaerend / kaern, kaernde, gekaernd, 1. karnen (van melk of room) Op elleke boerestee hajje vroeger een kaerenhok of kaerenhuis, waer de mellek gekaerend wier 2. karnen (figuurlijk) ruzie maken Hêêl d’n dag lôôpe ze teege mekaor te kaerene; ’t bin’ net klaaine kindere Ze lopen de hele dag ruzie te zoeken met elkaar; het zijn net kleine kinderen 3. [O] zaniken, zeuren Wat lait die jonge toch te kaerene Wat zanikt die jongen toch Ook kaerenhok, kaerenhuis; Veul gekaerend en waaineg butter Veel geschreeuw en weinig wol |
| karnhok, kaerenhok, zelfstandig naamwoord, kaerenhokke, kaerenhokkie, karnlokaal Den hit lôôpt in ’t kaerenhok De dubbele shetlandpony loopt in het karnlokaal (drijft de karnmolen aan) Zie kaerene |
| karnhuis, kaerenhuis, zelfstandig naamwoord, kaerenhuize, kaerenhuisie, karnhuis Zie kaerene |
| karnmolen, kaerenmeule, zelfstandig naamwoord, kaerenmeules, kaerenmeulentjie, karnmolen |
| karnpols, karpols, zelfstandig naamwoord, karpolsse, karpolsie, vergrepen of verstuikte pols Hij had ellek jaer een karpols van ’t peesteeke Hij had elk jaar een vergrepen pols van het handmatig bieten rooien (met de peespade) |
| karntril, kaerentril, zelfstandig naamwoord, kaerentrille, kaerentrillechie, karnstok |
| karos, kros, zelfstandig naamwoord, krosse, krossie, huifwagen, kruiwagen met huif Vroeger namme ze ôk de kinders mee naer ’t land, bijv. in de tijd van ’t errepeldelleve. Dan zat zôô’n kind onder een zaailtie in de kros, mêêstal vastgebonge meddun touw Vroeger namen ze ook de kinderen mee naar het land, bijv. tijdens het aardappelen delven. Dan zat zo’n kind onder een zeiltje in de huifwagen, meestal vastgebonden met een touw |
| karper, kurrepel, zelfstandig naamwoord, kurrepels, kurrepeltie, karper Hij haddun kurrepel van vier pond gevange |
| karrekiek, karrekiek, zelfstandig naamwoord, karrekieke, karrekiekie, [sGr, veroud] woonwagen Een karrekiek is het zelfde as een weunwaoge, maor op Strien, de Buitesluis en Kluzwaol noeme ze ’t een fantekast Zie ook weunwaoge, fantekast |
| karrelen, gekarreld, bijvoeglijk naamwoord, [O] geschift (van biest) |
| karrijder, karrijer, zelfstandig naamwoord, karrijers, karrijertie, aardappelhandelaar die langs de deur komt |
| karwei, kerrewaai, karrewaai, zelfstandig naamwoord, kerrewaaie, kerrewaaichie, karwei Keegele is een smereg kerrewaai De beerput legen is een smerig karwei Ook karrewaai |
| kassie-zes, kassie-zes, bijvoeglijk naamwoord, dood, kapot En d’n anderen ochend lag d’n hond kassie-zes Zie ook katjiefrik |
| kassiegooien, kassiegooie, werkwoord, gooi kassie, gooide kassie, kassie gegooid, dobbelspel (gespeeld met drie dobbelstenen; de combinatie van 1, 4 en 6 in maximaal 3 maal gooien vormt de hoogste worp: kassie-zes) Zie ook kassie-zes |
| kastanje, kerstaier, kestaaier, kestaier, zelfstandig naamwoord, kerstaiers, kestaaiers, kestaiers, kerstaiertie, kestaaiertie, kestaier, [O] kastanje Ook kestaaier [Num], kestaier [O] |
| kastjesman, kassiesman, zelfstandig naamwoord, kassiesmanne, kassiesmannechie, marskramer Hij liep as kassiesman langs de deur met fetels, motteballe en knôôpe Hij liep als marskramer langs de deur met veters, mottenballen en knopen Zie ook agosiant, negosiant |
| kat, kat, uitdrukking, De hand annen kat houwe De kat steeds verwennen |
| katjefrik, katjiefrik, kaotjiefrik, kaotjiefriep, bijwoord, stuk, kapot, vernield Binne de korste keere make ze alles katjiefrik In de kortst mogelijke tijd maken ze alles kapot Zie ook kassie-zes, om krôôsies, naer de maegaere; Kijk uit, je maok ’t helemel kaotjiefrik Kijk uit, je maakt het helemaal kapot; Kijk uit, je maok ’t hêêlemel kaotjiefriep Kijk uit, je maakt het helemaal kapot |
| katrol, ketrol, zelfstandig naamwoord, ketrolle, ketrollechie, katrol |
| katten, katte, werkwoord, kat, katte/kattende, gekat, [O] 1. weigeren in ontvangst te nemen Hij had die terrow wel verkocht, maor ze wier gekat Hij had die tarwe wel gekocht, maar hij wiegerde die in ontvangst te nemen 2. kinderspel (waarbij de één een aantal noten op een rij zet en de ander hen in volgorde moet raken) |
| kattenbak, kattebakkie, zelfstandig naamwoord, kattebakkies, [O] rommel, zootje Hij bleef mit ‘t hêêle kattebakkie zitte |
| kattenkop, kattekoppie, zelfstandig naamwoord, kattekoppies, biervaatje van ongeveer 20 liter |
| kattenullen, kattenulle, werkwoord, kattenul, kattenulde, gekattenuld, knikkerspel Zie ook pitjie flippe |
| keet, kêêt, zelfstandig naamwoord, kêête, kêêtjie, 1. keet, houten schafthok As ter êên droppel water valt zitte ze al in de kêêt 2. zwingelkeet voor vlasbewerking Hij werkt swinters in de kêêt as braeker Hij werkt ’s winters in de zwingelkeet als vlasbreker Zie ook zwingelkooi 3. keuken |
| kegelen, keegele, werkwoord, keegel, keegelde, gekeegeld, 1. beerput ledigen Ze motte vanaevend keegele, dan ken de hêêle buurt geniete 2. nat geroot vlas op kegels (kapellen) zetten Keegele is een slecht werk, je krijg ’t ervan ijje rik en je krijg vuile hande 3. uierlekkage bij een drachtige merrie De merrie keegelt; ze mot al gauw wurrepe De merrie verliest melk; zij zal wel gauw veulenen |
| kei, kaai, zelfstandig naamwoord, kaaiers, kaaichie, keisteen Ze gooide mè grôôte kaaiers Ze gooiden met grote keistenen |
| kekelen, keekele, keekere, werkwoord, keekel, keekelde, gekeekeld / keeker, keekerde, gekeekerd, stotteren Vural azzie ze añkeek keekelde ze verschrikkelek Vooral als je haar aankeek stotterde ze vreselijk |
| kelder, kelder, zelfstandig naamwoord, kelders, keldertie, ruimte onder de bedstee, waar vroeger de wintervoorraad aardappelen werd opgeslagen; de mooie kopjes en het glaswerk (keldergoed) daarentegen werden in de ’spin’ bewaard Zie ook keldergoed |
| keldergoed, keldergoed, zelfstandig naamwoord, glaswerk en serviesgoed voor bijzondere gelegenheden Zie kelder |
| kennen, kenne, werkwoord, ken, kon, gekenne, kennen Ik kon ze bekant nie meer trug Ik herkende haar bijna niet Ik kon ‘m al toen die nog in de rokke liep Ik kende hem al toen hij nog met luiers liep Hum heb ik nog gekenne, z’n vrouw kon ik niet, dat was een vreemd Hem heb ik nog gekend, zijn vrouw kende ik niet, die was een vreemdelinge |
| kennis, kennes, uitdrukking, kennes hebbe an iets [O] Iets als zijn eigendom kennen Heb jij soms kennes an die zaddoek? Is die zakdoek van jou? |
| kerel, kaerel, zelfstandig naamwoord, kaerels, kaereltie, kerel, man Kaerel, kaerel, wat hettat geomweerd, ’t vier was nie van de lucht Kerel, kerel, wat heeft het geonweerd, het vuur was niet van de lucht |
| kerk, kerreke, uitdrukking, Aste boere nie meer klaege en de kerreke nie meer vraege, dan zitteme an ’t end der daege Als de boeren niet meer klagen en de kerken niet meer vragen dan zitten we aan het einde der dagen (dan zal het niet lang meer duren voor de wereld vergaat) |
| kerkpepermunt, kerrekpumpermunt, zelfstandig naamwoord, kerrekpumpermunte, kerrekpumpermuntjie, (sterke) pepermunt Al dien tijd zattie onder de preek kerrekpumpermunt te eete, z’n bek stong nie stil |
| kermis, kerremes, zelfstandig naamwoord, kerremesse, kerremessie, kermis Op de kerremes stonge een mallemeule en een broedertiestent Op de kermis stonden een draaimolen en een poffertjeskraam; ’t Is niet altijd kerremes al staon d’r kraeme Het is niet altijd feest |
| kermisbed, kerremesbed, zelfstandig naamwoord, kerremesbedde, kerremesbedtjie, noodbed, kermisbed As ’t vroeger summers hard omweerde sliepe me beneeje op een kerremesbed |
| kersenmand, keezemande, zelfstandig naamwoord, keezemandes, keezemañtjie, [O] mand (lang, niet wijd) vooral gebruikt om krieken in te verzenden De krieke wiere verkocht voor drie gulde de keezemande De krieken werden voor drie gulden per mand verkocht |
| kerstdag, Korsdaege, zelfstandig naamwoord, [veroud] Kerstdagen |
| Kerstmis, Korsemus, zelfstandig naamwoord, [veroud] Kerstmis |
| kerstwegge, korseweg, korswêêke, zelfstandig naamwoord, korsewegges, korsewechie, kerstwegge, kerstbrood, kersttimpen (kleine puntbroodjes met krenten en rozijnen) Bij ‘korsemus’ en ‘korsdaege’ bleefet ‘kors’, net as bij ‘korswêêke’, bij ‘kerstfêêst’ en ‘kerstbôôm’ wieret ‘kerst’ Het verouderde voorvoegsel ‘kors’ bleef bewaard in ‘korsdaege’, ‘korsemus’, en ‘korswêêke’; later werd dat ‘kerst’ bij ‘kerstfêêst’ en ‘kerstbôôm’ |
| kespel, kespel, zelfstandig naamwoord, kespels, kespeltie, [O] oud, vervallen huis, kavalje ’t Wier tijd dasse dat kespel ofbrakke Het werd tijd dat ze dat vervallen huis afbraken |
| keur, keur, zelfstandig naamwoord, keure, keurtie, stuk land, verdeeld in zes stukken waar om geloot werd |
| keutel, keutel, uitdrukking, ’t Is keutel an Het is op het kantje af Zie ook nae-an |
| keuteldraf, keuteldraffie, zelfstandig naamwoord, keuteldraffies, [O] sukkeldrafje Ze liep op een keuteldraffie |
| keuterboer, keutelboer, zelfstandig naamwoord, keutelboere, keutelboertie, keuterboer Zie kanthooiboer Zie ook spaboer |
| keutjesboter, keuchiesbutter, zelfstandig naamwoord, keuchiesbutters, keuchiesbuttertie, [O] boterhamsmeersel (mengsel van stroop en reuzel, afkomstig uit het uitgebakken vetweefsel, de kaantjies) Ook keuchiesvet Zie ook stroopiesvet |
| keutjesvet, keuchiesvet, zelfstandig naamwoord, keuchiesvette, keuchiesvetjie, [Hei, Ndp] boterhamsmeersel (mengsel van stroop en spekvet) Zie keuchiesbutter Zie ook stroopiesvet |
| keuvel, keuvel, zelfstandig naamwoord, keuvels, keuveltie, klederdrachtmuts van de Zuidhollandse eilanden (16501950) Ook krulle, krullemust |
| kever, keever, zelfstandig naamwoord, keevers, keevertie, kevel, tandenloze kaak Azzie gêên tande meer heb dan eetjie maor mejje keevers Als je geen tanden meer hebt eet je maar met je tandenloze kaken |
| kiep, kiep, zelfstandig naamwoord, kiepe, kiepie, vrouwenhoed die boven op de keuvel werd gedragen |
| kiepkar, kiepkar, zelfstandig naamwoord, kiepkarre, kiepkarrechie, kipkar, stortkar (driewielige wagen met klein voorwiel) |
| kietelsteen, kietelstêên, zelfstandig naamwoord, kietelstêêne, kietelstêêntjie, gladde ronde steen uit grint De jonges zochte expres zukke stêêne uit om d’r de maoide mee te kietele |
| kievietje, kiewietjie, zelfstandig naamwoord, kiewietjies, pinksterbloem De waai zag blauw van de kiewietjies De wei zag blauw van de pinksterbloemen Zie ook maaizoeñtjies |
| kijkappel, kijkappeltie, zelfstandig naamwoord, kijkappelties, appeltje dat na de pluk aan de boom is blijven hangen Zie kijkerties |
| kijken, kijk-es, kijk-is, tussenwerpsel, kijk eens Kijk-es of het mesien nie rôôkt Kijk eens of het petroleumstel niet walmt Ook kijk-is |
| kijker, kijkert, uitdrukking, In de kijkert lôôpe In de gaten lopen, opvallen |
| kijkertje, kijkerties, zelfstandig naamwoord, fruit dat na de pluk aan de boom blijft hangen Ook kijkappelties |
| kik, kik, uitdrukking, De kik ongans, misselijk Ze hadde d’r aaige de kik gegeete an de errebeeze Ze hadden zich ongans gegeten aan de aardbeien Zie ook de boors, oñgañs |
| kikken, kikke, werkwoord, kik, kikte, gekikt, [O] kikken, een nauwelijks hoorbaar geluid geven Hij dors nie meer te kikke Hij durfde geen geluid meer te geven; Zonder kikke of mikke [O] Zonder het minste geluid te geven Ook klikke |
| kikker, kikker, zelfstandig naamwoord, kikkers, kikkertie, houten klosje achter aan een boerenwagen waaraan de bing (een lang touw waarmee een voer hooi of stro werd vastgesnoerd) is bevestigd |
| kikker, kikkerd, zelfstandig naamwoord, kikkers, kikkertie, [O] 1. kikker 2. wervel (houten klampje dat om een spijker draait en dient om een luik of deur vast te zetten) |
| kikkerbloem, kikkerblom, zelfstandig naamwoord, kikkerblomme, kikkerblommechie, [Wms] zwanenbloem Ook kloek-mè-kuikes |
| kikkertje, kikkertie, zelfstandig naamwoord, kikkerties, butterfly, vlinderdasje, strikje ’t Was zôô’n praosmaker; deurdeweeks droog tie een strop en sondes een kikkertie Het was zo’n opschepper dat hij doordeweeks een stropdas droeg en op zondag een vlinderdasje Zie ook wurveltie |
| kimmelketting, kimmelketting, zelfstandig naamwoord, kimmelkettinge, kimmelkettingkie, kinketting van een paardenhoofdstel Een paerdehôôfstel bestong uit een kopriem, een frontriem, linker en rechter bakstikke, een neusriem, een keelband en een kimmelketting onder de kin bij het bit |
| kinkelen, kinkele, werkwoord, kinkel, kinkelde, gekinkeld, [O] kronkelen, in de war raken ’t Gaere kinkelt Het garen draait in de war |
| kinmand, kinnemande, zelfstandig naamwoord, kinnemandes, kinnemañtjie, [O] mand van 1/3 hectoliter (vooral gebruikt voor de verzending van appels en peren) |
| kinnetje, kinnechie, zelfstandig naamwoord, kinnechies, biervaatje van ongeveer 20 liter, kinnetje Een kinnechie hooibier kostte in negentienhonderd vijf en twinteg stuivers |
| kip, kip, uitdrukking, Je mot gêên kip te broeie zette tussen de zaais en de zicht Het is geen gunstige tijd om een bepaald voornemen ten uitvoer te brengen (letterlijk: kippen moeten niet broeden tussen het grasmaaien en het korenmaaien) |
| kippenbiest, kippebiest, zelfstandig naamwoord, kippebieste, advokaat, eierlikeur Zie ook prakkezaain |
| kippenkoorts, kippekoors, uitdrukking, Erges de kippekoors van krijge Ergens erg nerveus van worden |
| kippenpap, kippepap, zelfstandig naamwoord, kippepappe, kippepappie, advokaat, eierlikeur Zie ook prakkezaain |
| kissebissen, kissebille, werkwoord, kissebil, kissebilde, gekissebild, [O] treuzelen, rondhangen zonder iets uit te voeren Venochend hebbik maer lôôpe kissebille en vemiddeg is inêês alle drukte gekomme Vanmorgen had ik niets omhanden en vanmiddag werd het plotseling druk |
| kist, kissie, zelfstandig naamwoord, kissies, kistje (in de betekenis van zitbankje van de boerenwagen), zitbankje Hij zat messun kont opput kissie, met z’n rechter voet op d’n krommen dissel en met z’n linker voet op de kont vannet paerd; ’voet op gat’ noeme ze dat Hij zat met zijn kont op het kistje, met zijn rechter voet op de kromme dissel en met zijn linker voet op de kont van het paard; ‘voet-op-gat’ noemen ze dat |
| kittig, kitteg, bijvoeglijk naamwoord, [O] levendig, kranig, sterk Wat zieje opoe d’r nog kitteg oit Wat ziet je grootmoeder er voor haar leeftijd nog kranig uit |
| klaar, klaor, uitdrukking, Niet te goeie klaor Nauwelijks klaar |
| klamvaars, klamvaers, zelfstandig naamwoord, klamvaerze, klamvaersie, klamvaars, voor de eerste keer drachtige koe |
| klapbus, klapbus, klapbos, zelfstandig naamwoord, klapbusse, klapbosse, klapbussie, klapbossie, 1. proppenschieter Een klapbus maokte je van vlierhout. Dat wier uichehold, dan een houte stamper d’r in en maor schiete met proppe snuit of dus Een proppenschieter maakte je van vlierhout dat uitgehold werd, dan een houten stamper er in en maar schieten met proppen fijnafval van het vlaszwingelen Ook klapbos [veroud] 2. knallende vogelverschrikker Zie kenon |
| klapzwieper, klapzwieper, zelfstandig naamwoord, klapzwiepers, klapzwiepertie, klaploper |
| klauwtjesteken, klauwchie steeke, werkwoord, steek klauwchie, stak klauwchie, klauwchie gestoke, [Obl] uitroep bij knikkerspel Bij ‘t van de mêêt of gooie, moggie je hand niet te ver vooruit steeke, anders riepe ze ‘Hé jôh, nie klauwchie steeke, onneus zel bedooie’ Bij het van de werpplaats af gooien mocht je je hand niet te ver vooruit steken, anders riepen ze: ‘Hé jôh, niet je klauwtje steken, oneerlijkheid wordt bestraft’ |
| klaver, kleever, zelfstandig naamwoord, kleevers, kleevertie, klaver Pien van Jaop de Senning heb deur de kleevers heen gedêêmeld Pien van Jaap de Senning heeft de klavers platgetrapt (Het derde couplet van het ‘s Gravendeelse volkslied) |
| klaverdop, kleeverdop, zelfstandig naamwoord, kleeverdoppe, kleeverdoppie, gedroogde bloem van de klaver; werd vooral in WO I gerookt bij gebrek aan tabak |
| klaverhooi, kleeverhooi, zelfstandig naamwoord, klaverhooi, gedroogde klaverplanten als voer voor de paarden |
| kledder, kledder, zelfstandig naamwoord, kledders, kleddertie, del, dubieuze vrouw Ze is alzeleeve een grôôte kledder geweest Ze is heel haar leven een grote del geweest |
| kledderig, kleddereg, bijvoeglijk naamwoord, [O] morsig Die weg is erg kleddereg |
| kleden, klêêje, werkwoord, klêêd, klêêdde, geklêêd, kleden, aankleden Ik bin nog nie geklêêd Ik ben nog niet aangekleed Ze waere netjies geklêêd Ze waren net gekleed |
| kleed, klêêd, zelfstandig naamwoord, klêêdêje, klêêdjie, schort Effe een schôôn klêêd voordoen; Je mô maor ‘s komme as ’t klêêd leg Je komt nog maar eens beter (het vloerkleed werd alleen op zondag gelegd) |
| kleeft, kleeft, kleef, zelfstandig naamwoord, kleefkruid, walstro D’r stong veul vuilt in ’t vlas, vural stekels en kleeft Er stond veel onkruid in het vlas, vooral distels en kleefkruid Ook kleef |
| kleerrek, kleerak, zelfstandig naamwoord, kleerakke, kleerakkie, houten droogrek Bij de mêêste meñse stong d’r smaondes een kleerak mè wasgoed buite mette kouse opte kousemik Bij de meeste mensen stond er ’s maandags een droogrek met wasgoed buiten met de kousen op de kousengaffel |
| klef, klef, bijvoeglijk naamwoord, [O] niet goed doorbakken, kle verig Da brôôd is klef Ook kleffereg |
| klefferig, kleffereg, bijvoeglijk naamwoord, [O] kleverig Zie klef |
| kleigrond, klaaigrond, zelfstandig naamwoord, klaaigronde, klaaigrondjie, kleigrond |
| klein, klaaiñ, bijvoeglijk naamwoord, klein ’Klaain Jañtjie’ hiette aaigelek Leen Wierewat ‘Klein Jantje’ heette eigenlijk Leen Wierewat |
| kleindochter, klaaiñdochter, zelfstandig naamwoord, klaaiñdochters, klaaiñdochtertie, kleindochter |
| kleingoed, klaaiñgoed, zelfstandig naamwoord, kleingoed, gemengde boterkoekjes (allerhande) Ôk de brôôdbakkers bakte koekies, dat noemde ze ‘Bakkerij van brôôd en klaaiñgoed’ |
| kleinigheid, klaaiñeghaaid, zelfstandig naamwoord, klaaiñegheeje, klaaiñeghaaidjie, kleinigheid |
| kleinjantje, klaain jañtjie, zelfstandig naamwoord, klaain jañtjies, winterkoninkje |
| kleinkind, klaaiñkind, zelfstandig naamwoord, klaaiñkindere, klaaiñkindjie, kleinkind |
| kleinkrijgen, klaaiñkrijge, werkwoord, krijg klaain, kreeg klaain, klaaingekreege, klein krijgen, verzet breken Ik zel ze wel effentjies klaainkrijge Ik zal hen wel even klein krijgen |
| kleinvee, klaaiñvêê, zelfstandig naamwoord, kleinvee (schapen, geiten, konijnen, kippen) Op ’t erfhuis was ’t er behalleve paerde, koeie en verrekes ôk veul klaainvêê |
| kleinzoon, klaaiñzeun, zelfstandig naamwoord, klaaiñzeuns, klaaiñzeuntjie, kleinzoon |
| kleipeer, klaaipeer, zelfstandig naamwoord, klaaipeere, klaaipeertie, kleipeer |
| klenzen, klaaiñze, werkwoord, klaaiñs, klaaiñsde, geklaaiñsd, zeven Geklaaiñsde mellek Gezeefde melk (door een teems) Zie ook teems |
| klepper, klepper, zelfstandig naamwoord, kleppers, kleppertie, 1. luxe paard Ze kwamme mettun tilbrie mette klepper d’r voor Ze kwamen met een tilbury met het luxe paard ervoor 2. flinke vrouw Kaerel, kaerel, wat hettie een klepper van een wijf; hij ken d’r wel twêê keer uit Jonge, jonge, wat een flinke vrouw heeft hij; hij past er wel twee keer in |
| klerenbedeling, kleerebedêêling, zelfstandig naamwoord, kleerebedêêlinge, kleerebedêêlingchie, [veroud] bedeling door de kerkdiaconie Ze had mette kleerebedêêling een paor kouse en een nieuw klêêd gekreege Ze had van de diakonie een paar kousen en een nieuw schort gekregen |
| klerk, klerrek, zelfstandig naamwoord, klerreke, klerrekie, [O] soort kriek (die enkele weken na de vroege wilsies rijp is) |
| klets, klessie, zelfstandig naamwoord, klessies, kleine hoeveelheid in een juten zak (baaltje) Een klessie errepels en een zoochie peere en we zijn voor de zondag weer gesteld Een baaltje aardappels en een maaltje peren en we zijn voor de zondag weer gesteld |
| kletsen, klesse, werkwoord, kles, kleste, geklest, kletsen, roddelen Ze stong een uur op een tegel an êên stik te klesse Ze stond langdurig te praten en aan één stuk te roddelen D’r wor’ sôôveul geklest, je mosse maor laete lulle Er wordt zoveel gekletst, je moet ze maar laten praten |
| kletskont, kleskont, zelfstandig naamwoord, kleskonte, kleskontjie, kletskous, kwaadspreekster Z’is een grôôte kleskont, maor ze hepput van niemand vreemd Ze is een grote kletskous, maar dat heeft ze niet van een vreemde (van haar moeder dus) |
| kletskop, kleskop, zelfstandig naamwoord, kleskoppe, kleskoppie, kletskop, hoofdzeer (favus) Toen ik school gong zatte d’r in mijn klas nog kindere meddun kleskop; de jonges wiere kaolgeschore en de maaides hadde een doek om d’r zeere hôôd Zie kaeshôôd Toen ik school ging zaten er in mijn klas nog kinderen met een kletskop; de jongens werden kaalgeschoren en de meidenhadden een doek om hun zere hoofd |
| klik, klik, zelfstandig naamwoord, klikke, klikkie, [O] (houten) hak van een schoen of muil (die ‘klikt’ bij het raken van de grond) |
| klikken, klikke, uitdrukking, Zonder klikke of mikke [O] Zonder het minste geluid te maken Zie kikke |
| klimop, klimop, zelfstandig naamwoord, hoofdluis De maaisies zatte vroeger mettat lange haer anhoudend onder de klimop; sommege hadde een doek om d’r hôôd met jachtwaoter of met bronolie De meisjes zaten vroeger met hun lange haar voortdurend onder de hoofdluis; sommigen hadden een doek met alcoholisch luizenwater of petroleum om hun hoofd |
| klink, klink, zelfstandig naamwoord, klinke, klinkie, vrouwelijk geslachtsdeel van een koe Die rôôie mo’ vannacht kalleve, d’r klink staot al oope. ’t Is om vier uur hôôg water voor Dordt, dan zel ’t wel beure Die rode moet vannacht kalven, haar vagina staat al open. Het is om vier uur hoog water voor Dordrecht, dan zal het wel gebeuren |
| klinket, klinket, zelfstandig naamwoord, klinkette, klinketjie, deurtje in bijv. een grote inrijdeur |
| klipklap, klipklap, uitdrukking, Hij is om de klipklap verkoue Hij is vaak verkouden |
| klippel, klippels, uitdrukking, Hij heb meer klippels om te gooie Hij heeft niet alles op één kaart gezet |
| klis, klis, uitdrukking, Opte klis gaon Op hol slaan Da’ paerd is nie te vertrouwe, hij is al een paer keere op de klis gegaon; Opte klis kôôpe [O] Op de pof kopen Zie ook lat |
| klistuig, klistuig, zelfstandig naamwoord, klistuige, klistuigchie, (algemeen) een rommelig geheel Berg ’t hêêle klistuig maor netjies op Berg het hele rommeltje maar netjes op |
| kloek-met-kuikens, kloek-mè-kuikes, zelfstandig naamwoord, [Wms] zwanenbloem Zie kikkerblom |
| kloen, kloen, zelfstandig naamwoord, kloene, kloentjie, kluwen Terwijl ze kouse zat te stoppe speulde de kat mette kloen zwarte sêêt Terwijl ze kousen zat te stoppen speelde de kat met de kluwen zwarte sajet |
| klok-en-hamerspel, klokenhamerspul, zelfstandig naamwoord, klokenhamerspulle, klokenhamerspullechie, mannelijke genitaliën Zie klokkespul |
| klokken, klokke, werkwoord, klok, klokte, geklokt, [sGr] geluid dat een kloek maakt |
| klokkenspel, klokkespul, zelfstandig naamwoord, klokkespulle, klokkespullechie, 1. klokkenspel, bellentuig van een arreslee 2. mannelijke genitaliën, zaakje ’k Bin memmen klokkespul opte stang vammen fiets gevalle omdammen voet van de trapper glee Ik ben met mijn zaakje op de stang van mijn fiets gevallen omdat mijn voet van de trapper gleed Ook klokenhamerspul |
| klomp, klompe, uitdrukking, Ik gaot m’n klompe thuisbrenge Ik ga naar huis |
| klompenhok, klompehokkie, zelfstandig naamwoord, klompehokkies, windhokje, houten loodsje voor de huisdeur De mêêste errebaaiershuisies hadde een klompehokkie verdeur De meeste arbeidershuisjes hadden een houten loodsje voor de deur om de klompen droog neer te zetten |
| klompensok, klompesok, klompsok, zelfstandig naamwoord, klompesokke, klompsokke, klompesokkie, klompsokkie, leren oversok om in een klomp te dragen Ook klompsok |
| klompje, klompie, zelfstandig naamwoord, klompies, klompje bruine kandijsuiker (Boerhaavese kandij) Sondes kreeg ie een kommechie koffie met een klompie d’r bij Zie ook domeneesklompie |
| kloof, klôôf, zelfstandig naamwoord, klôôve, klôôfie, huidkloof Hij ha’ diepe klôôve in z’n hande vant peesteeke en dee daer hêête pek op ommet te laete beetere Hij had diepe huidkloven in zijn handen van het bieten delven en deed daar warme pek op om het te laten genezen |
| klos, klos, zelfstandig naamwoord, klosse, klossie, [O] aangekoekte bonk sneeuw onder klomp of schoen |
| kloten, klôôte, werkwoord, klôôt, klôôtte, geklôôt, [O] klootschieten (spel dat in de 19de eeuw nog in Oud-Beijerland werd gespeeld) |
| kloven, klôôve, werkwoord, klôôf, klôôfde, geklôôfd, kloven, hout splijten |
| kluit, kluut, zelfstandig naamwoord, kluute, kluutjie, halve stuiver, 2½ centstuk Op ’s Graevendêêl wassut een kluut, in Dordt ’n halleve steuiver, op Sas een sjoe en op Strien een vierduitestik In ’s Gravendeel heette het een kluut, in Dordt een halve stuiver, in Strijensas een sjoe en in Strijen een vierduitenstuk |
| knaster, knaster, zelfstandig naamwoord, knasters, knastertie, enorm groot exemplaar Zôô’n knaster van een mangel ha’k nog nooit gezien Zo’n enorm grote voederbiet had ik nog nooit gezien |
| knechtskom, knechskom, zelfstandig naamwoord, knechskomme, knechskommechie, drinkkom zonder oor, bestemd voor het personeel |
| kneuzen, knuste, uitdrukking, Te knuste valle Zich bont en blauw vallen |
| kneveltouw, kneeveltouw, zelfstandig naamwoord, kneeveltouwe, kneeveltouwchie, [veroud] speciaal dik bindtouw Kneeveltouw wier gebruikt om bosse terrew bij mekaor te binge voor ’t dorse oppet gêêselblok |
| knieboom, kniebôôm, zelfstandig naamwoord, kniebôôme, kniebôômpie, knieboom, balk in de stal vóór de koeien |
| knijverzak, knijverzak, zelfstandig naamwoord, knijverzakke, knijverzakkie, zak van zeildoek voor het opbergen van kruik en broodzak De knijverzak hong altijd over de bagagedraeger vajje fiets mettut koord an d’n opstepper De zak van zeildoek hing altijd over de bagagedrager van je fiets met het koord aan de verlengde as |
| knik, kniek, zelfstandig naamwoord, knieke, kniekie, knak, deuk D’r zit een lilleke kniek immen hoed Er zit een lelijke deuk in mijn hoed |
| knikken, knieke, werkwoord, kniek, kniekte, gekniekt, knakken, breken Pas op dajje ‘t steeltie nou nied en kniekt Pas op dat het steeltje nu niet breekt Deur dien haogelbui gistere binne alle tullepe gekniekt Door die hagelbui gisteren zijn alle tulpen geknakt |
| knip, knip, uitdrukking, Om de knip verbij komme Met kleine tussenpozen telkens voorbij komen |
| knol, knolle, uitdrukking, Azzie knolle wil eete, mojje Sint Lauwere nie vergeete Als je knollen wilt eten moet je Sint Laurentius (10 augustus) niet vergeten (Sint Laurentius: tijd om knollen te zaaien); Asset Kiñdjie is geboore, hebbe de knolle d’r smaok verloore Na Kerstmis verliezen de knollen hun smaak |
| knook, knok, zelfstandig naamwoord, knokke, knokkie, knokkel |
| knoop, knôôp, zelfstandig naamwoord, knôôpe, knôôpie, 1. vloek Astie goed nijdeg was vlooge de knôôpe deur ’t gebint Als hij erg kwaad was vlogen de vloeken door de dakstoel 2. kledingknoop Vroeger drooge de manne een klepbroek, die ze ‘een broek met een theeblad’ noemde. Laeter wier dat een broek meddun gullep, mè knôôpe en knôôpsgaeters Vroeger droegen de mannen een klepbroek, die ze een ‘broek met een theeblad’ noemden. Later werd dat een broek met een gulp, met knopen en knoopsgaten; ’n knôôp toerijge Iets presteren ’k Doch dak een hêêle knôôp toereeg Ik dacht dat ik het heel goed gedaan had |
| knorren, knorrende, uitdrukking, Ze klaoge altijd maor ze worre knorrende vet Ze klagen wel altijd, maar het gaat hen voor de wind |
| knors, knos, zelfstandig naamwoord, knosse, knossie, knolselderij |
| knot, knut, zelfstandig naamwoord, knutte, knutjie, knot, bos Een knut wol, een knut gezwingeld vlas |
| knurft, knurref, zelfstandig naamwoord, knurreve, [O] sterke kerel ’t Is een knurref van een vent |
| koekenbak, koekebak, zelfstandig naamwoord, koekebakke, koekebakkie, pannekoek Vanaevend eete me koekebakke mè stroop Vanavond eten we pannenkoeken met stroop |
| koekenbakken, koekebakke, uitdrukking, Asset koekebakke is, dan hed iederêên de pan nôôdeg Als het leuk is wil iedereen wel meedoen |
| koekeroe, koekeroe, zelfstandig naamwoord, koekeroes, koekeroetjie, turkse tortel (overblijvende duif) Vroeger hing d’r in de mêêste huize een duivekooi meddun koekeroe d’r in die ’t weer voorspelde Vroeger hing er in de meeste huizen een vogelkooi met een turkse tortel er in die het weer voorspelde |
| koeklopen, koeklôôpe, werkwoord, lôôp koek, liep koek, koekgelôôpe, over ijsschotsen lopen Zie ook schossielôôpe, dokke, ijssiebeuke, ijssiepiepe, ijssietaoie |
| koekoek, koekoek, zelfstandig naamwoord, koekoek; [Zbl] dakkapel Zie kappeluif; koekoek êênen-dreun 1. Gezegd als er iets op monotone wijze verteld wordt 2. Gezegd als steeds hetzelfde verteld wordt Ook koekoek-êênen-deun |
| koekoeksspog, koekoekspog, koekoekspoug, zelfstandig naamwoord, wit schuim van het schuimbeestje (philaenus spumarius) Mêêstal zitter koekoekspog op de broeinekels Meestal zit er schuim op de brandnetels; koekoekspoug [O] bruine, harsachtige substantie die vooral voorkomt op kersenen pruimenbomen |
| koekpeen, koekpee, zelfstandig naamwoord, koekpeeje, koekpeechie, winterwortel Vroeger hamme huspot mè errepels, koekpee en juin Vroeger hadden we hutspot met aardappelen, winterwortelen en uien |
| koest, kuust, bijvoeglijk naamwoord, koest Houwie maor een biejie kuust Houd je maar een beetje koest |
| koets, koes, zelfstandig naamwoord, koese, koesie, bed [Fra couchette] ’Kwan, we gaon naer de koes’ zee ze en ze trok t’r nachtjakkie an Zie ook besstee |
| koets, koes, zelfstandig naamwoord, koese, koesie, koets, rijtuig; Je wor nooit deur een koes maor altijd deur een strontkar overreeje Op degene die veel kritiek heeft is zelf veel meer aan te merken Zie ook strontkar |
| koevereren, kuvereere, werkwoord, kuvereer, kuvereerde, gekuvereerd, verbeteringen aanbrengen |
| koffiedrinken, koffiedrinke, zelfstandig naamwoord, het avondeten Nae ’t koffiedrinke kom ik nae je toe Na het avondeten kom ik naar je toe |
| Koffieleuters, koffieleuter, zelfstandig naamwoord, koffieleuters, koffieleutertie, scheldnaam voor inwoner van De Wacht |
| koken, kôôke, werkwoord, kôôk, kôôkte, gekôôkt, kokhalzen, braakneigingen vertonen Hij zat te kôôke omdat tie z’n aaige bekant de boors ha’ gegeete Hij zat te kokhalzen omdat hij zich bijna ongans had gegeten |
| kokkerd, kokker, zelfstandig naamwoord, kokkers, kokkertie, dikke neus, bloemkoolneus |
| kokmeeuw, kokmêêuwe, uitdrukking, kokmêêuwe op ’t land, reegen op de hand Als er veel kokmeeuwen op het land zitten is de kans groot dat er regen komt |
| koks, koks, zelfstandig naamwoord, kokse, koksie, ploeg zonder wielen van constructeur Koks uit Poortugaal om de slootkanten af te halen |
| kol, kol, zelfstandig naamwoord, kolle, kollechie, [O] 1. pit van vrucht Manderijne zitte vol met kollechies 2. ronde witte plek op het voorhoofd van een paard (niet hetzelfde als bles) Zie ook bles |
| koloniaal, kloniaol, zelfstandig naamwoord, kloniaole, kloniaoltie, koloniaal, soldaat van het KNIL Hij is 20 jaer kloniaol geweest; met z’n 38ste hattie 40 dieñstjaere (tropenjaren telden dubbel) |
| kom, kommechie, zelfstandig naamwoord, kommechies, kopje, kommetje Mojje een kommechie poeier? Moet je een kopje chocolademelk? |
| kom-en-bak, kom-en-bak, zelfstandig naamwoord, kom-en-bakke, kop en schotel Asse nie bij mekaor hoore zijn ’t kommechies en schuttelties; dat noeme ze ôk wel ‘een bloes en een rok’ |
| komaan, kwa, kwan, tussenwerpsel, kom Kwa, ik gaod is opstappe Kom, ik ga eens opstappen Ook kwan kom aan Kwan, me zelle is naer huis gaon Kom, we zullen eens naar huis gaan Kwan, ik gaot m’n klompe is thuis brenge Kom, ik ga mijn klompen eens thuisbrengen |
| komaf, komof, zelfstandig naamwoord, afkomst Hij is van hôôge komof |
| komen, komme, werkwoord, kom, kwam, gekomme, komen Je mô maor is komme Je moet maar eens langskomen We kwamme weer te laet We kwamen weer te laat Om ellef uur kwamme me d’r pas an Om elf uur kwamen we pas opdagen ’k Bin blij dajje gekomme bin Ik ben blij dat je gekomen bent; komper komt er Komper of! Kom eraf! Komper maor voor uit Kom er maar voor uit! Komper nog wat van? Komt er nog wat van? |
| komen, komme, zelfstandig naamwoord, geboorte Hij heb zôô’n raor hôôd, je ken zien dattie veul geleeje heb bij ’t komme Hij heeft zo’n raar hoofd, je kunt zien dat hij veel geleden heeft bij zijn geboorte |
| komend, kommende, bijvoeglijk naamwoord, aankomende, volgende Kommende week is ’t paerdemart Volgende week is het paardenmarkt |
| komend jaar, kommentjaer, zelfstandig naamwoord, volgend jaar Ik hoop damme kommentjaer een betere zummer krijge as vleejaer Ik hoop dat we volgend jaar een betere zomer krijgen dan vorig jaar |
| komfoort, comfoor, confoor, zelfstandig naamwoord, comfoore, confoors, comfoortie, confoortie, [Fra contrefort] hielstuk van een schoen Ook confoor |
| komijnekaas, kemijnekaes, zelfstandig naamwoord, kemijnekaeze, kemijnekaesie, komijnenkaas Omdat kemijnekaes verdêêleg was met ’t rapse zeeje ze d’r ôk wel femiliekaes teege Omdat komijnenkaas voordelig was bij het raspen zei men er ook wel familiekaas tegen Zie ook femiliekaes |
| konijn, knijn, zelfstandig naamwoord, knijne, knijntjie, konijn |
| konijnenhok, knijnehok, zelfstandig naamwoord, knijnehokke, knijnehokkie, konijnenhok Hij haddun knijnehok met Vlaemse reuze |
| konijnenvel, knijnevel, zelfstandig naamwoord, knijnevelle, knijnevellechie, konijnenvel Gennisse was een opkôôper van haozevelle, knijnevelle en mollehuie Gennisse was opkoper van hazenvellen, konijnenvellen en mollenhuiden |
| koningen, konenge, werkwoord, [O] kinderspel (waarbij noten op een rij worden gezet om er met een andere noot -gooineut- naar te gooien; de noot die men raakt en alles wat links daarvan ligt mag de werper houden; de koning -koneng- ligt uiterst rechts, dus als die geraakt wordt wint men alles) |
| koninkje, keuniñkie, koniñkie, zelfstandig naamwoord, keuniñkies, koniñkies, kleinste big uit een nest Ze hebbe ’t keuniñkie mette fles grôôtgebrocht Ze hebben het kleinste biggetje met de fles grootgebracht Ook koniñkie |
| kont, kont, uitdrukking, ’k Wou dasse d’r kont verloore was Ik wilde dat ik het haar nooit gevraagd had; ’t Is meer kont dan broek Gezegd van een magere man; ’t Is op z’n kont of Het is op het nippertje; Daer veeg ik m’n kont mee of Daar trek ik mij niets van aan; Dat mes is zôô bot, dajje der mejje kont op naer Keule ken rije Dat mes is erg bot; De kont tege de krib zette Dwarsliggen, tegenwerken Ook kop; Hij hessen kont d’r aerdeg iñgedraoid Hij heeft zich op handige wijze een betere positie verschaft; Hij hessen kont nie gedraoid of … Hij is nauwelijks weg of …; Hij ken nog gêên veer van z’n kont blaeze 1. Hij heeft niets in handen om een bepaald voornemen te realiseren 2. Hij is machteloos Ook lippe; Iemend in z’n kont kruipe Onderdanig zijn om iets van een ander te krijgen of gedaan te krijgen; Wattie in z’n kop het, hettie nie in z’n kont Een eigenwijs persoon; Wie ken m’n kont in Keule Ik hoef me niet in te houden, want niemand kent me hier (weggevallen sociale controle); Ze is los in der mond, maor vast in der kont Ze doet wel schuine praat, maar doet geen gekke dingen en is eigenlijk zedig; Ze mottem êêuweg achter z’n kont añlôôpe Zij moet hem altijd met alles helpen; Ze smeere ‘t an der kont Gezegd van koeien die teveel voer krijgen, maar toch niet meer melk geven en daardoor vetter worden; Zôô scheete de eksters in Cannedao toeñ ze nog gêên konte hadde Zo scheten de eksters in Canada toen ze nog geen konten hadden (gezegd van een overgevend kind) |
| kontje, koñtjie, zelfstandig naamwoord, koñtjies, 1. kontje, uiteinde van een brood of snijkoek ’t Koñtjie is ’t end van ’t brôôd, de korsies binne de zijkante Ook korsie 2. hulp bij het klimmen Geef m’is een koñtjie! Geef me eens een zetje omhoog! |
| kookmachine, kookmesien, zelfstandig naamwoord, kookmesienes, kookmesientjie, meerpits petroleumstel Zie ook lichie, mesien |
| koolhak, kôôlof, zelfstandig naamwoord, [O] schrepel met lange steel (waarmee men staand kan wieden) |
| koon, kôôn, zelfstandig naamwoord, kôônne, kôôñtjie, wang De kinders zatte mè rooie kôôñtjies naer ’t verhaoltie te luistere De kinderen zaten met rode wangetjes naar het verhaaltje te luisteren |
| koot, koot, uitdrukking, Die jonge staot iederêên te koot Die jongen is brutaal tegen iedereen en heeft ontzag voor niemand (ook: Die jongen geeft iedereen partij) |
| kootzak, kootzak, zelfstandig naamwoord, kootzakke, kootzakkie, [Obl] zak, die vroeger door de vrouwen onder de rok werd gedragen (door een split in de rok was de kootzak bereikbaar) |
| kop, kop, uitdrukking, De kop teege de krib zette Dwarsliggen, tegenwerken Zie kont; Eên is weg, de kop ister of Het begin is gedaan, de start is gelukt; Hij hedden kop azzen register Hij heeft een goed geheugen; Vreet je kop op dan kè je pruike schaite Wordt gezegd tegen een kind dat de bokkenpruik op heeft |
| koppeltjeduikelen, koppeltie-duikele, werkwoord, over de kop buitelen |
| kopstoof, kopstoof, zelfstandig naamwoord, kopstoove, kopstoofie, knotwilg Zie ook hooistoof |
| kordon, kerdoñs, zelfstandig naamwoord, beproeving Zie ook dirrekedôôs, dirrekedoñs, durkendoñs; Deur de kerdoñs motte [O] Door twee rijen jongens door moeten lopen die naar hartelust mogen slaan; figuurlijk: Door de zure appel moeten bijten |
| korenmolen, kooremeule, zelfstandig naamwoord, kooremeules, kooremeulentjie, korenmolen |
| korf, kurref, zelfstandig naamwoord, kurreve, kurrefie, korf, mand Ze gong vrijdes van Mesdam naer Dordt mè twêê kurreve aaiers an een juk. Dat was hard werreke en zwêête, maor ze waste d’r aaige nooit; ze smeerde d’r aaige serrestije hêêlemael in mè levertraen; kurrefie maat voor 2½ liter appels, peren of aardappels Wat kost een kurrefie van die peere? Wat kosten 2½ liter van die peren? |
| korps, kurps, zelfstandig naamwoord, kurpse, kurpsie, corps Het fefaorekurps marste over durrep |
| korset, corsjet, curset, zelfstandig naamwoord, corsjette, cursette, corsjetjie, cursetjie, corset Ze haddun corsjet azzen harnas, d’r man mos voet-op-gat houwe om de feetels an te kenne trekke Zij had een corset als een harnas, haar man moest zijn voet op haar achterste zetten om de rijgveters te kunnen aantrekken Ook curset |
| korstenkop, korstekop, zelfstandig naamwoord, korstekoppe, korstekoppie, huiduitslag in het gezicht, scheldwoord Bij dat onte huishouwe hebbe alle jonges een korstekop |
| korstje, korsie, zelfstandig naamwoord, korsies, 1. uiteinde van brood of snijkoek Zie koñtjie 2. broodkorstje Verwonne kindere magge de korsies laete legge Verwende kinderen mogen de korstjes laten liggen 3. wondroofje Hij zat an de korsies op z’n bêên te klaauwe omdasse zôô jokte Hij zat aan de wondroofjes op zijn been te krabben omdat ze zo jeukten |
| kort, kort, bijvoeglijk naamwoord, 1. kort aangebonden, driftig 2. kortademig; Hier te kort en daer te lang Na een lange argumentatie; Hij sting kort op Hij was kort aangebonden Ook kort voor de waoge; Hij sting kort voor de waoge Hij was kort aangebonden Zie kort op |
| kort, kort, zelfstandig naamwoord, kort stro Een bossie kort voor knijnestrooisel Een bosje kort stro als konijnenstrooisel |
| kortavonden, kortaevende, werkwoord, kortavonden, op avondvisite gaan Je mô nog is een aevendjie komme kortaevende Je moet nog eens op avondvisite komen |
| kortekous, kortekouse, zelfstandig naamwoord, muggen met lange vleugels Het stikte d’r van de kortekouse |
| korten, korte, werkwoord, kort, korte, gekort, besterven, adelijken Een geschooten haos mot een tijdjie korte Een pas geschoten haas moet een tijdje besterven (de haas is nog niet geslacht) |
| kortvoer, kortvoer, zelfstandig naamwoord, kortvoertie, veevoer, bestaande uit haksel, aardappelen en graan Zie ook langvoer |
| korzelig, korreleg, bijvoeglijk naamwoord, korzelig |
| kostelijk, kostelek, bijvoeglijk naamwoord, kostbaar, duur ’k Heb van ’t jaer nie behonge; ’t was mijn te kostelek Ik heb dit jaar niet behangen; het werd me te duur |
| kostje, kossie, zelfstandig naamwoord, kossies, kostje, eten Hij scharrelt z’n aaige lossie wel op Bruine bôône is z’n lievelingskossie; Hij doessun aaige kossie Hij werkt voor zich zelf |
| koud, kouwe, bijvoeglijk naamwoord, ondeskundige Een kouwe melker of slachter en een kouwen bakker kejje d’r gelijk uit: ze bakke d’r niks van want ’t binne gêên vaklui; Van de kouwe grond amateuristisch, niet vakkundig, niet ambachtelijk |
| kousenbreier, kousebraaier, zelfstandig naamwoord, kousebraaiers, kousebraaiertie, kousenbreier Een kousebraaier was een man die teege betaoling kouse voor een ander braaide |
| kousenmik, kousemik, zelfstandig naamwoord, kousemikke, kousemikkie, houten droogrek met opstaande staken om er kousen en sokken op te drogen Bij de mêêste ouferweste huize stong d’r een kousemik op de wurref |
| kouter, kouter, zelfstandig naamwoord, kouters, koutertie, bijna vertikaal staand ploegmes; Zôô bot as een kouter Zeer bot |
| kozijn, kezijn, zelfstandig naamwoord, kezijne, kezijntjie, kozijn |
| kraag, kraog, zelfstandig naamwoord, kraoge, kraogchie, inham in een houten zwingelbord Altijd uitkijke dajje hand nied in de kraog komt, want dan krijgie een opsodemieter van de zwingelspaone; kraochie front in een vest In vroeger êêuwe drooge de manne een geberduurd zije vest en daeronder een kraochie of froñtjie Zie ook froñtjie |
| kraai, krao, zelfstandig naamwoord, kraoie, kraoichie, kraai; Een vliegende krao heb altijd wat Een scharrelaar vindt altijd wel wat van zijn gading; Hij zitter op azzen krao op ’n kreng Hij is er snel bij als er wat te halen valt |
| kraaienschieter, kraoieschieter, uitdrukking, ’t Is nog gêên aevend zee de kraoieschieter en hij schoot d’r nog vijf Wacht maar af, we zijn nog niet klaar |
| kraak, kraok, zelfstandig naamwoord, kraoke, kraokie, [O] steen in kersen of pruimen |
| kraakbeen, kraokelbêên, zelfstandig naamwoord, kraakbeen As ouwe meñse een bêên breeke hêêlt ’t moeilek omdasse gêên kraokelbêên meer hebbe Als oude mensen een been breken geneest het moeilijk omdat ze geen kraakbeen meer hebben |
| kraam, kraem, zelfstandig naamwoord, kraeme, kraempie, marktkraam; kraeme schotten, opzetschotten voor boerenwagens De peekraeme binne nietet zellefde as misleere De opzetschotten voor bieten verschillen van die voor mest |
| kraamanijs, kraomjanijs, zelfstandig naamwoord, kraomjanijse, kraomjanijsie, anisette (geboortelikeur) De baoker dronk kraomjanijs of ’t laaidingwaoter was De gezinsverzorgster dronk anisette of het kraanwater was |
| kraambeen, kraembêên, zelfstandig naamwoord, kraembêêne, kraembêêntjie, [Obl] kraambeen, vorm van trombose Ze heb t’r niks an overgehouwe as een kraembêên en een lillek jong |
| krabbetje, krabbechie, krabbetjie, zelfstandig naamwoord, krabbechies, krabbetjies, [O] ribbetje van het varken, karbonade Ook krabbetjie |
| kranketig, krankaoteg, bijwoord, overdreven precies Dat meñs is zôô krankaoteg, je ken ’t het beste maor vermaaie om daer naer binnene te gaon Die vrouw is zo overdreven precies, je kan het het beste maar vermijden om daar naar binnen te gaan |
| krap, krap, bijvoeglijk naamwoord, klein, nauw, nauwsluitend, schaars, schraal We zitte te krap We hebben weinig geld Ze neemt ’t niessôô krap Ze neemt het niet zo nauw We motte wat krappies an doen We moeten een beetje zuinig aan doen |
| krat, krat, zelfstandig naamwoord, kratte, krattie, achterschot van boerenwagen De jonges reeje stiekem innet krat mee De jongens reden stiekem mee, hangend aan het achterschot van de boerenwagen |
| kratrijder, kratrijer, zelfstandig naamwoord, kratrijers, kratrijertie, [veroud] voerman |
| kreen, kreen, bijvoeglijk naamwoord, korzelig, humeurig Dat meñs is kreen Die vrouw kan niet verdragen dat zij wordt aangeraakt (ook gezegd van een paard) |
| krek, krek, bijwoord, correct, precies, juist Krek net wa’k gedocht had Juist, net wat ik gedacht had Ze binne allegaor krek êênder Ze zijn allemaal precies hetzelfde; ’t Hoef niessôô krek, ’t is gêên urregel, ’t hoef niete bromme Zo precies hoeft het nu ook weer niet |
| kreng, krenge, uitdrukking, Neege boere en êên dooien hond binne tien krenge Gezegd van boeren, die als werkgever niet bijster goed stonden aangeschreven |
| krengentuig, krengetuig, zelfstandig naamwoord, groep van zich kwalijk gedragende personen, geteisem |
| krentenbaard, krentenbaerd, zelfstandig naamwoord, krentenbaerde, krentenbaerdtjie, huiduitslag in het gezicht Zie korstekop |
| krentenschijter, krenteschijter, zelfstandig naamwoord, krenteschijters, krenteschijtertie, gierigaard ’t Is een grôôte krenteschijter, hij schijt nie voor elleve en astie ’t doet ist nog dun ôk Een bijzonder grote gierigaard |
| krenterig, krentereg, bijvoeglijk naamwoord, gierig |
| kreukel, kreukel, zelfstandig naamwoord, kreukels, kreukeltie, [O] kreuk, vouw Je overhemd zit vol kreukels |
| kreuken, kreuke, werkwoord, kreuk, kreukte, gekreukt, afbuigen, bijsturen Nog een bietjie naer reks bijkreuke Nog een beetje naar rechts bijsturen |
| kreupel, kreepel, bijvoeglijk naamwoord, kreupel, mank Da’ paerd is kreepel Dat paard is kreupel |
| kriebelig, kriebeleg, bijvoeglijk naamwoord, kregel |
| kriek, kriek, bijwoord, mis, fout; ’t Is kriek Het is niet in orde, mis Vleejaer was ’t ôk iedere keer kriek Verleden jaar was het ook steeds mis |
| Kriekendieven, kriekedieve, zelfstandig naamwoord, één van de vele bijnamen van Beijerlanders (ontleend aan de kersensoort kriek, waarvan er in Oud-Beijerland veel boomgaarden waren) |
| kriekenmiddag, kriekemiddag, zelfstandig naamwoord, kriekemiddaege, kriekemiddaechie, samenkomst op een bepaalde middag tijdens de kriekenoogst |
| kriekenwachter, kriekewachter, zelfstandig naamwoord, kriekewachters, kriekewachtertie, vogelverjager in de kriekenboomgaard |
| kriemzerig, krimmezeereg, bijvoeglijk naamwoord, vrekkig |
| kriezel, kriezeltie, zelfstandig naamwoord, kriezelties, 1. kleine hoeveelheid Zie ook dotjie, dutjie, frutseltie 2. klein patroontje (bijv. in een jurk) |
| krik, krikke, zelfstandig naamwoord, stukjes verkoolde turf die in de oven hadden gelegen, zij werden aan de kerkdeur door de koster voor de stoven verkocht Krikke koch ie bij d’n bakker, ze gebruikte ze in de strijkboute Verkoolde turf kocht je bij de bakker; ze werden gebruikt in de strijkbouten Zie ook dop (verkoolde scheven) |
| krip, krap, uitdrukking, De natte krap (uitdr) [O] het stuk van de hals van het geslachte varken om de plaats heen waar het is gestoken (werd meestal aan de armen gegeven) |
| krisje, kriesjie, zelfstandig naamwoord, kriesjies, [O] kleinigheid Het scheelt maor een kriesjie |
| kritizerig, krittezeereg, bijvoeglijk naamwoord, lichtgeraakt Den êêne is nog krittezeereger asten andere |
| kroel, kroel, zelfstandig naamwoord, kroele, kroeltie, 1. stoof Ik zel ‘m is een werreme kroel geeve Ik zal ‘m eens een warme stoof geven 2. knuffel, doek of pop van een kind Ze ging nie slaepe zonder d’r kroel Ze ging niet slapen zonder haar knuffel |
| kroelen, kroele, werkwoord, kroel, kroelde, gekroeld, zich koesteren, warmte zoeken De kippe zitte in ’t zonnechie te kroele De kippen koesteren zich in het zonnetje |
| krokusmelk, crocusmellek, zelfstandig naamwoord, crocusmellekie, saffraanmelk Behalleve anijsmellek en seklaodmellek gebruikte ze ôk crocusmellek, saffraon wier ôk wel frááñse crocus genoemd Behalve anijsmelk en chocolademelk gebruikten ze ook saffraanmelk, saffraan werd ook wel franse crocus genoemd |
| krom, krom, kromp, zelfstandig naamwoord, kromme, krompe, krompie, kromming, bocht in de weg Kijk uit, daer kom’ een auto om de krom Kijk uit, daar komt een auto de bocht om Ze weune net verbij de krom Ze wonen net voorbij de bocht Ook kromp |
| kromruggen, kromrikke, werkwoord, kromrik, kromrikte, gekromrikt, bukkend werk doen Errepels poote is kromrikkereg werrek Aardappels poten is bukkend werk |
| krooi, krooi, zelfstandig naamwoord, krooie, krooitjie, [Eng, crew] grote groep Ze waere mette hêêle krooi schoolkindere an ’t peedunne Ze waren met een grote groep schoolkinderen bezig de suikerbieten uit te dunnen |
| krooibaas, krooibaos, zelfstandig naamwoord, krooibaoze, krooibaosie, ploegbaas |
| kroon, krôôn, zelfstandig naamwoord, krôône, krôôntjie, kroon |
| kroos, krôôs, zelfstandig naamwoord, eendenkroos Vroeger zeeje de ouwe meñse: ‘endekrôôs’. Op Cillesoek binne ’t eendekrôôskonte De bewoners van Cillaarshoek worden ‘eendekrôôskonte’ genoemd Zie ook gruit |
| kroos, krôôsie, zelfstandig naamwoord, krôôsies, kroosje, kleine rode pruim Je mot krôôsies wel goed rijp eete, anders bin ’t zuure krenge; Om krôôsies gaon doodgaan, kapot gaan ’t Hêêle mesien is om krôôsies De hele machine is kapot gegaan |
| kroosraam, krôôsraom, zelfstandig naamwoord, krôôsraome, krôôsraompie, kroosraam, raamwerk dat bij een watermolen het drijvende vuil tegenhoudt |
| kroppen, kroppe, werkwoord, krop, kropte, gekropt, [O] bereiken, voor elkaar krijgen Ik wou ’t voor ’t eete klaor hebbe, maor dat zel ik wel nie kroppe Ik wilde het voor het eten klaar hebben, maar dat zal ik wel niet voor elkaar krijgen |
| krotenkoker, krootekooker, zelfstandig naamwoord, krootekookers, krootekookertie, scheldwoord voor iemand die een stommiteit begaat |
| krotsop, krottesop, zelfstandig naamwoord, krottesoppe, krottesoppie, tabaksaftreksel tegen veeluizen |
| kruiden, kruie, werkwoord, krui, krooi, gekrooie, kruiden Die vorse worst was veuls te zwaer gekrooije mè naegelgruis Die verse worst was veel te sterk gekruid met kruidnagel Bij d’n huisslacht wiere as kruie gebruikt: peeper, kruineut en naegelgruis Bij de huisslacht werden als kruiden gebruikt: peper, nootmuskaat en kruidnagelen |
| kruidnoot, kruineut, kruinuit, zelfstandig naamwoord, kruineute, kruinuite, kruineutjie, kruinuitjie, nootmuskaat D’r is altijd veul kruineut gebruikt, over ’t vlees en over de groentes Ook kruinuit |
| kruidnootrasp, kruineutrapsie, zelfstandig naamwoord, kruineutrapsies, nootmuskaatraspje Ik kôôp altijd hêêle kruineute, die ‘k dan zellef mettet kruineutrapsie gaot rapse; van gemaole kruineut bink een bietjie beuzeg, daer zelle ze wel wurmsteeke voor gebruike Ik koop altijd hele nootmuskaat, die ik dan zelf met het nootmuskaatraspje ga raspen; van gemalen nootmuskaat ben ik een beetje afkerig, daar zullen ze wel wormstekige noten voor gebruiken |
| kruien, kruie, werkwoord, krui, krooi, gekrooie, 1. kruien, een molen naar de wind zetten De meule kruie De molen naar de wind zetten Ook kroie 2. kruien, met de kruiwagen vervoeren Hij wassôô zat dassem naer huis gekrooie hebbe Hij was zo dronken dat ze hem naar huis gekruid hebben |
| kruil, kroil, bijvoeglijk naamwoord, [O] vlug, parmantig, kwiek Wat een kroil veñtjie; azzie ‘m op z’n sondags ziet, dan ziet-ie d’r kroil oit Wat een parmantig mannetje; als je hem op zijn zondags ziet, dan ziet hij er kwiek uit Wat staot tien ouwe man nog kroil opta pertret Wat staat die oude man nog parmantig op dat portret |
| kruimel, krummel, zelfstandig naamwoord, krummels, krummeltie, kruimel ’t Hêêle klêêd lee vol mè krummels Het hele kleed lag vol met kruimels |
| kruimelen, krummele, werkwoord, krummel, krummelde, gekrummeld, kruimelen Zit niessôô te krummele! Zit niet zo te kruimelen! |
| kruisband, kruisband, zelfstandig naamwoord, kruisbande, kruisbañtjie, over de duim gedraaide gesplitste band van vlas of stro Schranke vlas wiere in 1945 nog met een kruisband opgebonge, ’t strôô van ’t koore ging toen al met touw van ’t maoimesien, behalleve de mette zicht gepikte schôôve, die meddun bañdjie van strôô opgebonge wiere, de aere wiere an de binnekant gezet teege ‘t inreegene |
| kruisborstel, kruisbostel, zelfstandig naamwoord, kruisbostels, kruisbosteltie, varken met een kruin in het haar op het achterste deel van de rug Veul meñse hadde, asse een schram kochte, voorkeur voor een kruisbostel Als ze een jong gesneden varken kochten hadden veel mensen voorkeur voor een dier met een kruin |
| kruisdoorn, kruisdooren, kruisdoorn, zelfstandig naamwoord, kruisdoorens, kruisdoorne, kruisdoorentjie, kruisdoorntjie, kruisbes De zoetste kruisdoorens hadde de harste bleeze De zoetste kruisbessen hadden de hardste schillen Ook kruisdoorn |
| kruk, krik, zelfstandig naamwoord, krikke, krikkie, kruk Ze liep op krikke |
| krul, krulle, zelfstandig naamwoord, krullechie, krullen, metalen spiraalvormig hoofdsieraad bij de keuvel Ze droog koopere krulle, want daer kreeg ze gêên pijn in d’r hôôd van Ze droeg koperen krullen, want daarvan kreeg ze geen hoofdpijn Zie ook krullemust, keuvel |
| krullenmuts, krullemus, krullemust, zelfstandig naamwoord, krullemusse, krullemuste, krullemussie, krullemustie, krullenmuts, keuvel, klederdracht van de Zuid-Hollandse Eilanden Voor d’n oorlog van 1940-1945 zatte me in de kerrek de krullemuste te telle; ’t waere d’r nog een klaaine honderd Ook krullemust |
| krulschaats, krulschaes, zelfstandig naamwoord, krulschaese, krulschaesie, krulschaats, houten schaats met krul vooraan het ijzer |
| kubbenkade, kubbekaoi, zelfstandig naamwoord, kubbekaoie, kubbekaoichie, kade langs de rivier waar fuiken uithangen Hij zat langs de kubbekaoi te hengele Hij zat langs de fuikenkade te hengelen |
| kuieren, kuiere, werkwoord, kuier, kuierde, gekuierd, kuieren Kwan, we gaon nog een rondjie kuiere |
| kuif, kuif, zelfstandig naamwoord, kuive, kuifie, riet-, gras- of biezenpol |
| kuikenskop, koikeskop, zelfstandig naamwoord, koikeskoppe, koikeskoppie, [O] korreltjes die in te lang gewelde biest voorkomen |
| kuil, kuil, zelfstandig naamwoord, kuile, kuiltie, wiel, rad |
| kuilbrood, kuilbrôôd, zelfstandig naamwoord, kuilbrôôje, kuilbrôôdjie, rond brood |
| kuilslee, koileslee, kuileslee, zelfstandig naamwoord, koilesleeje, kuilesleeje, koilesleechie, kuilesleechie, [O] laag voertuig op vier schijfwielen (gebruikt om ploegen en andere zware landbouwwerktuigen te vervoeren) Ook koilewaege; kuileslee lage platte wagen voor het vervoer van landbouwwerktuigen De knecht lee dôôd in de veur. Toen d’n boer zag datte ploeg stil stong hettie de paerde uichespanne en de man mette kuileslee thuisgebrocht De knecht lag dood in de voor. Toen de boer zag dat de ploeg stil stond, heeft hij de paarden uitgespannen en de knecht met de lage platte wagen thuisgebracht Ook kuilewaoge |
| kuilwagen, koilewaege, kuilewaoge, zelfstandig naamwoord, koilewaeges, kuilewaoges, koilewaegeñtjie, kuilewaogentjie, [O] laag voertuig op schijfwielen Zie koileslee; kuilewaoge lage platte wagen Zie kuileslee |
| kuis, kuis, bijwoord, totaal Da’ diñchie is nied allêên kuis versleete, ’t is ôk kuis vrot Dat dingetje is niet alleen volledig versleten, het is ook volledig verrot Daer iste kuis drôôg Daar is de kelder kurkdroog Ook kuis en kuis door en door, volledig, meer dan totaal Da’ diñchie is kuis en kuis versleete en ôk nog is kuis en kuis vrot Dat dingetje is niet alleen volledig versleten maar ook nog eens volledig verrot Kuis en kuis drôôg Kurk en kurkdroog |
| kuis, kuis, zelfstandig naamwoord, kuize, kuisie, vrouwelijk kalf |
| kuitschacht, kuitschaft, zelfstandig naamwoord, kuitschafte, kuitschaffie, linnen of lederen beenbeschermer of dito beenkap De bouwknecht gebruikte bij ’t ploege kuitschafte |
| kulletjeskruid, kullechieskruid, zelfstandig naamwoord, kullechieskruije, kullechieskruidjie, wilde orchidee |
| kunst, kuñste, zelfstandig naamwoord, voorwendsels |
| kunstmest, kuñsmis, kuñstmis, zelfstandig naamwoord, kunstmest Ook kuñstmis |
| kurken, kulleke, werkwoord, kullek, kullekte, gekullekt, kurken, kurkje breien De jonges waere een paerdespan an ’t kulleke op een gaereklos mè vier spijkerties De jongens waren een paardentuig aan het kurken op een garenklos met vier spijkertjes Zie ook punneken |
| kussen, kusse, uitdrukking, Hij zit oppet kusse Hij heeft het ver gebracht; Twêê gelôôve op êên kusse daer slaep d’n duuvel tusse Goede raad als jonge mensen van twee verschillende kerkgenootschappen verkering kregen |
| kussensloop, kusslôôp, zelfstandig naamwoord, kusslôôpe, kusslôôpie, kussensloop, overtrek Hij gong meddun kusslôôp om brôôd, zô’n hok vol jonges hattie Hij ging met een kussensloop om brood, zo’n huis vol kinderen had hij |
| kussentje, kusseñtjie, zelfstandig naamwoord, kusseñtjies, [O] brok, babbelaar |
| kuster, kuster, zelfstandig naamwoord, kusters, kustertie, [Eng, coaster] kustvaarder |
| kutkammen, kutkamme, werkwoord, kutkam, kutkamde, gekutkamd, haarkloven, blijven argumenteren |
| kwaad, kwaod, zelfstandig naamwoord, aardappelziekte Waaineg kwaod in de errepels dut jaer, maor nou hemme weer gêên errepels voor de verrekes |
| kwaad, kwaoie, uitdrukking, Die ‘t kwaoie nied eert ist goeie nie weert Een slecht mens kan van iemand anders geen goeds verwachten; De kwaoien hand oplegge Betoveren Hij kon je deur je op je schoer te slaon de kwaoien hand oplegge Hij kon je door je op je schouder te slaan betoveren |
| kwaaddeegs, kwaodee, kwaodeeg, kwaodees, bijvoeglijk naamwoord, ziekelijk, sukkelend Ik kon nie komme want m’n vrouw is erreg kwaodees Ik kon niet komen want mijn vrouw sukkelt erg met haar gezondheid Ook kwaolachtig, kwaodeeg, kwaodees |
| kwaalachtig, kwaolachteg, bijvoeglijk naamwoord, ziekelijk Zie kwaodee, kwaodeeg |
| kwade affaire, kwaolefère, zelfstandig naamwoord, [Fr, affaire] ruzie, ziekte Kwaolefère maoke om de erfenis Ruzie maken om de erfenis Nae z’n kwaolefère hattie z’n aaige te veul ingespanne Na zijn ziekte had hij zich te veel ingespannen (vertaling van kwaoie affaire: kwalijke zaak) |
| kwak, kwak, zelfstandig naamwoord, kwakke, kwakkie, menigte, veel, bom Je ken glôôve dattie vent een kwak cente heb Je kunt geloven dat die kerel een bom duiten heeft Zie ook dot |
| kwansuis, kwañsuis, bijwoord, kwasi, zogenaamd, terloops, voor de schijn Ik heb ’t heur kwansuis gevrooge en ze zee dattut waer was |
| kwansuis, kwañtjies, uitdrukking, kwañtjies weergao In uiterlijk lijken op |
| kwar, kwar, zelfstandig naamwoord, kwarre, kwarregie, 1. voorman, opzichter Het was een lastege kwar die de meñse gedureg opjoog 2. kruin in het haar |
| kwarrelig, kwarreleg, bijwoord, overdwars, tegenstribbelend |
| kwartje, kwartie, zelfstandig naamwoord, kwarties, kwartje Vijf stuivers is een kwartie, zes stuivers een schelling; D’r zit nooit is een kwartie tussen de dubbelties Het blijft armoede |
| kwartmand, kwartsmande, kwasmande, zelfstandig naamwoord, kwartsmandes, kwasmandes, kwartsmañtjie, kwasmañtjie, kwartmand (¼ hectoliter of 25 liter) D’r waere d’r drie die een kwartsmande van drie-ineen-mud hadde Er was een drietal mensen die een kwartsmand van drie-in-eenmud hadden (normaal vier-in-een-mud) Ook kwasmande |
| kwast, kwast, uitdrukking, Hij zit voor (op) een kwast Hij kan niet verder |
| kwebbelen, kwebbele, werkwoord, kwebbel, kwebbelde, gekwebbeld, druk kletsen Hoor die wijve weer is kwebbele Hoor die vrouwen weer eens kletsen |
| kweeltje, kweeltie, kwijltie, zelfstandig naamwoord, kweelties, kwijlties, foutje, slijtplekje Ook kwijltie Zie ook schiffie; D’r is nog gêên kweeltie an Het is nog zo goed als nieuw |
| kween, kwee, zelfstandig naamwoord, kweeje, kweechie, onvuchtbaar dier, ongeslachtelijk wezen |
| kwier, kwiers, bijvoeglijk naamwoord, [O] vlug, parmantig Dat hoedjie staot ‘m kwiers Dat hoedje staat hem parmantig Zie ook kroil |
| kwijbers, kwijbers, bijvoeglijk naamwoord, af, buiten spel bij het bikkelen Wie kwijbers is mag nie speule Wie af is mag niet spelen (wie de opgeworpen bikkel niet weet op te vangen is af) |
| kwijl, kwaail, uitdrukking, Ze zit snot en kwaail te schrêêuwe Ze zit hard te huilen |
| kwijler, kwijer, zelfstandig naamwoord, kwijers, kwijertie, spuwer |
| kwijleren, kwijere, werkwoord, kwijer, kwijerde, gekwijerd, spuwen, morsen Daer zat me dien onten hond weer alles onder te kwijere Daar zat die viezerik weer alles onder te spuwen Zie kwêêsele Zie ook spoege, spouge |
| kwijlselen, kwêêsele, werkwoord, kwêêsel, kwêêselde, gekwêêseld, overvloedig spuwen Dattie pruimt das nog tot daeran toe, maor die vent kwêêselt d’r zôô van Dat hij pruimt dat is hem nog te vergeven, maar die kerel spuwt er zo van |
| kwijt, kwijt, bijvoeglijk naamwoord, zeiknat Onderweeg naer huis binne me kwijt geregend Op weg naar huis zijn we zeiknat geregend |
| kwikken, kwikke, werkwoord, kwik, kwikte, gekwikt, gewicht schatten Hoevel weeg ‘t? Ik zel ’t wel effe kwikke Hoeveel weegt het? Ik zal het wel even schatten Zie ook roeste |
| kwispeltule, kwispeltulie, zelfstandig naamwoord, kwispeltulies, kwispeltulietjie, goedkoop soort tule, feitelijk gaas, bestemd voor een eenvoudige keuvel of rouwmuts |
| la bonheur, allemeneur, uitdrukking, [Fra, à la bonheur] op goed geluk |
| laag, laeg, lêêg, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. laag (rangorde) 2. laag (geluid) ’k Zel ‘m ’n tôôñtjie laeger laete zinge Ik zal hem een beetje laten inbinden 3. zuidelijk ’n Laege wind Een zuidelijke wind Ook lêêg; An de lêêge kant Aan de lage kant, weinig |
| laag, laochies, zelfstandig naamwoord, uiterwaarden Hij is weeze melleke in de laochies Hij is in de uiterwaarden gaan melken |
| laagje, lêêchie, zelfstandig naamwoord, lêêchies, strengetje ’n Lêêchie gezwingeld vlas is minder as ’n knutjie Een strengetje gezwingeld vlas is minder dan een knotje Zie ook knut |
| laars, laers, zelfstandig naamwoord, laerze, laersies, laars D’r binne lieslaerze en knielaerze Er bestaan lieslaarzen en kaplaarzen |
| laarzenknecht, laerzeknecht, zelfstandig naamwoord, laerzeknechte, laerzeknechtchies, laarzenknecht (hellend plankje met V-vormige inkeping waarin door inklemmen laarzen uitgetrokken kunnen worden) |
| laat, laet, uitdrukking, Die is te laet geboore Dat hadden we eerder moeten weten; Hoe laet gaot ‘t an? Hoe laat begint het? |
| laatst, op ’t lest, bijwoord, op het eind Ze lôôp op ’t lest, ’t kind zel gauw geboore worre Zij loopt op alle dag; het kind zal wel gauw geboren worden (ook gezegd van koeien) |
| laatst, leste, bijvoeglijk naamwoord, laatste De leste gek sluit ’t hek De laatste gek sluit het hek ’t Is altijd de leste man die de zak opgeeft Het is altijd de laatste man die de zak omhoog hijst zodat een andere man die op zijn nek kan dragen De leste keer De laatste keer; ’t leste woord? Het laatste woord? (de bekende vraag, na het bijbellezen om te controleren of er door de kinderen goed geluisterd was, luidde: Wat was het laatste woord?) |
| labbekak, labbekak, zelfstandig naamwoord, labbekakke, labbekakkie, [O] benauwde bange kerel, lummel |
| labberente, labberde end, uitdrukking, Ant labberde end Tobben met de gezondheid Hij zit een bietjie ant labberde end Hij tobt een beetje met zijn gezondheid |
| lachen, lache, uitdrukking, Schaedelek lache Treiterend lachen (leedvermaak) |
| lacher, lachers, uitdrukking, lachers opte straet, kniezers bij d’n haerd Gezellige mensen op de straat zijn thuis meestal niet zo gezellig |
| lachkont, lachkont, zelfstandig naamwoord, lachkonte, lachkontjie, lachebek |
| ladder, ladder, zelfstandig naamwoord, ladders, laddertie, [O] het verbindingsstuk tussen bol (koppie) en sluier (staert) bij een krullenmuts (keuvel) |
| lade, lao, zelfstandig naamwoord, laoie, laochie, laotjie, kastlade In de laoie van de kast zatte muizeneste In de laden van de kast zaten muizennesten Leg ’t maor in de kast in ’t onderste laochie/laotjie Leg het maar in de kast in het onderste laadje |
| laden, laoie, werkwoord, laoi, laoide, gelaoie, laden, opladen ’t Laoie van een voer hooi of strôô is vakwerrek Het laden van een vracht hooi of stro is vakwerk |
| Lagewaard, de Laegewaerd, de Lêêgewaerd, eigennaam, Alblasserwaard of Lagewaard Ook Lêêgewaerd, de |
| laken, laeke, zelfstandig naamwoord, laekes, laekentjies, laken Laekes verschôône Schone lakens nemen; Das een grôôte scheur in ‘t laeke Een grote tegenvaller; Een gat in ’t laeke Tegenslag hebbe; Hij hep nog meer laeke voor de schaer Hij moet nog meer lastige klussen oplossen; Hij dêêlt de laekes uit Hij zegt wat er moet gebeuren |
| lakens, laekese stof, zelfstandig naamwoord, laekese stoffe, laekese stoffies, lakense stof Hij droog een laekese jas Hij droeg een jas van lakense stof |
| lakeris, laekeris, uitdrukking, Hij ging d’r van laekeris uit Hij ging er razendsnel vandoor |
| lameris, laemeris, uitdrukking, Hij ging d’r van laemeris uit Hij ging er razendsnel vandoor |
| lammenadig, lammenadeg, bijvoeglijk naamwoord, [O] lamlendig, akelig Dat ving ik lammenadeg werrek Dat vind ik akelig werk |
| lamoen, lemoen, zelfstandig naamwoord, lemoene, lemoentjie, [O] 1. het gedeelte van het onderstel van een boerenwagen, waaraan de berrie was bevestigd 2. lamoen (disselboom met twee armen) |
| lamp, lamp, uitdrukking, De lamp hang voorover Het geld is op (als vroeger de olie in een olielamp opraakte dan ging hij scheef hangen, wat betekende dat er dus geen geld was om hem bij te vullen) Deze uitdrukking werd meestal gevolgd door: dus we eete aerepels mè blôôte voete Zie ook aerepels mè blôôte voete |
| lampenglas, lampeglas, uitdrukking, Ze ken wel deur lampeglas Ze ken wel kerremes houe in een lampeglas Ze is zo mager als een lat |
| lamstraal, lamstraol, zelfstandig naamwoord, lamstraole, lamstraoltie, [O] lammeling Ook lamzak |
| lamzak, lamzak, zelfstandig naamwoord, lamzakke, lamzakkie, [O] lammeling Zie lamstraol |
| landloper, landlôôper, zelfstandig naamwoord, landlôôpers, landlôôpertie, landloper, zwerver Hermpie Sêêpsop was een bekende landlôôper Herman van ’t Hof (bijgenaamd Zeepsop) was een bekende landloper |
| langachtig, langachteg, bijvoeglijk naamwoord, tamelijk lang, aan de lange kant Die jonge is langachteg Die jongen is tamelijk lang Ook lange lut |
| langbek, langbekkie, zelfstandig naamwoord, langbekkies, [O] bastaardnachtegaal (vogelfamilie der Strandlopers) |
| langdradig, langdraejeg, bijvoeglijk naamwoord, langdradig ’n Langdraejeg verhaol Een langdradig verhaal |
| langen, lange, werkwoord, lang, langde, gelange, [Nbl] aangeven Kneeles lang mijn de zeekel is effe Kees geef mij de sikkel eens aan Zie ook anhoeke |
| langgat, langgat, zelfstandig naamwoord, langgaete, langgatjie, [O] vrouwenkledingstuk met aan de achterkant een verlengstuk van dezelfde stof Ook jak met lang gat |
| langhaar, langhaer, zelfstandig naamwoord, langhaere, langhaertie, langhaar, nozem |
| langharig, langhaereg, bijvoeglijk naamwoord, langharig Langhaereg werkschuw tuig Langharig werkschuw tuig |
| langpoot, langpôôt, zelfstandig naamwoord, langpôôte, langpôôtjie, steekmug (in het dialect is een vlieg een mug en is een mug een langpôôt) Je wier vroeger summers opgevreete van de langpôôte Je werd vroeger ’s zomers opgevreten door de muggen Zie ook meezik, neef |
| langvoer, langvoer, zelfstandig naamwoord, [O] hooi of stro (in tegenstelling tot kort voer: haksel, aardappelen, graan, e.d.) Zie ook kortvoer |
| laning, laning, laenink, zelfstandig naamwoord, lanings, laniñkie, [O] oprijlaan van boerderij, met aan beide kanten bomen; ; laenink [sGr] 1. oprijlaan naar een boerderij met bomen aan weerskanten Ook laning 2. smal rijpad tussen twee stukken land (meestal door sloten gescheiden) |
| lantaarn, lamptaeren, lamtaeren, lantaeren, zelfstandig naamwoord, lamptaerens, lamtaerens, lantaerens, lamptaerentjie, lamtaerentjie, lantaerentjie, lantaarn Ook lamtaeren, lantaeren |
| lanterfanten, landerdefante, lanterdefante, werkwoord, landerdefant, landerdefantte, gelanderdefant / lanterdefant, lanterdefantte, gelanterdefant, lanterfanten, rondhangen Hij lôôp hier iederen dag te landerdefante Hij hangt hier ieder dag rond Ook lanterdefante |
| lap, lappe, uitdrukking, Waer hebbie dat uit de lappe gestoord (ook: gestôôte)? Waar heb je dat op de kop getikt? |
| lapjesboer, lappiesboer, zelfstandig naamwoord, lappiesboere, lappiesboerties, textielventer Een kôôpman die met ellewaer langs de deur kwam wier lappiesboer genoemd Een koopman die met textiel per el langs de deur kwam werd ‘lappiesboer’ genoemd Ook lappiesjood |
| lapjesjood, lappiesjood, zelfstandig naamwoord, lappiesjoode, lappiesjootjies, textielventer Zie lappiesboer |
| lapjeskat, lappieskat, zelfstandig naamwoord, lappieskatte, lappieskatjies, lapjeskat Ook driehaer |
| lapoor, lapoor, zelfstandig naamwoord, lapoore, lapoorties, flapoor! (scheldnaam voor iemand met grote oren) |
| lappen, lappe, werkwoord, lap, lapte, gelapt, geld bijeen leggen voor gezamenlijke aankoop D’r wier gelapt voor een fles brandewijn Er werd geld bijeen gelegd voor de gezamenlijke aankoop van een fles brandewijn |
| lappenmand, lapmande, lappemande, zelfstandig naamwoord, lapmandes, lapmañtjies, [O] lappenmand, versukkeling Hij zit al een hêêlen hort in de lapmande Hij zit al een hele poos in de versukkeling; Hij zit in de lappemande Hij tobt met zijn gezondheid |
| lappertjesdag, lappertiesdag, zelfstandig naamwoord, lappertiesdaege, lappertiesdaechies, blauwe maandag Smaondes wier d’r deur de zwingelaers gelapt voor drank, dat hêête ‘lappertiesdag’ Op maandag werd er door de zwingelaars geld bijeen gelegd voor drank, dat heette ‘lappertjesdag’ |
| lat, lat, uitdrukking, De lat d’r op legge Duur verkopen; Op de lat kôôpe Op krediet kopen, poffen Zie ook klis |
| latafel, laetaefel, zelfstandig naamwoord, laetaefels, laetaefelties, [Obl] tafel met laden, wordt gebruikt in de volgende gezegden: Laetaefel op! Maak dat je weg komt Ik zellie een oplaetaefel verkôôpe Ik zal je een oplawaai geven |
| laten, laete, werkwoord, laet, laete/liet/laetende, gelaete, laten Lemme is kijke Laten we eens kijken Nou, lemme maor ophouwe Nou, laten we maar stoppen |
| laveloos, laovelôôs, bijvoeglijk naamwoord, laveloos, zeer dronken |
| laveren, leveere, werkwoord, leveer, leveerde, geleveerd, laveren met een schip |
| lawaaisaus, laowaoisaus, zelfstandig naamwoord, laowaoisauze, laowaoisaussies, weisaus (in WO II surrogaat voor botersaus, gemaakt van weipoeder) Zie ook dôôp, zuuren dôôp, ôôchiesvet; laowaoisaus van overdijk Meer naam dan daad (deze saus werd aan de andere kant van de dijk gehaald, slootwater dus) |
| lazarus, laozeres, zelfstandig naamwoord, ongeluk Je sjouwde je aaigen ’t laozeres Je sjouwde je een ongeluk Zie ook lebber, lebberus |
| lazarus, laozeres, bijvoeglijk naamwoord, dronken Hij was harstikke laozeres Hij was stomdronken |
| lazerbol, laozerbol, zelfstandig naamwoord, laozerbolle, laozerbollechies, [O] lazerstraal (scheldwoord voor een melaatse; oorspronkelijk ontleend aan de bijbelse Lazarus) |
| lazeren, laozere, werkwoord, laozer, laozerde, gelaozerd, [O] 1. vallen Hij laozerde in de slôôt Hij viel in de sloot 2. gooien, smijten Hij wier tege de grond gelaozerd Hij werd tegen de grond gesmeten 3. zaniken, zeuren Leg nie te laozere Lig niet te zeuren |
| lazerij, laozerij, zelfstandig naamwoord, laozerije, laozerijtjie, 1. lichaam Hij kreeg op z’n laozerij Hij kreeg op zijn donder 2. bliksem Lôôp naer de laozerij Loop naar de bliksem De laozerij haol ie azzie dat doet De bliksem zal je halen je als je dat doet |
| lazers, laozers, bijvoeglijk naamwoord, [O] vervloekt Laozerse vent! Vervloekte kerel! |
| leb, lub, zelfstandig naamwoord, smakeloze kaas |
| lebberen, lebbere, werkwoord, lebber, lebberde, gelebberd, lubberen De gurdijne lebbere |
| lebbes, lebber, lebberus, zelfstandig naamwoord, ongeluk Daer werrek ie je aaige ’t lebber Daar werk je jezelf een ongeluk Ook lebberus; Ik heb me het lebberus motte werreke van d’n donker totten donker |
| leed, lêêd, zelfstandig naamwoord, lêêdtjie, leed ’t Lêêd is nie t’ overzien Het leed is niet te overzien |
| leeggang, over en leechaom, uitdrukking, Je kennet over en leechaom meeneeme Je kunt het en passant meenemen (letterlijk: over een leeggang)Ook overleechaom |
| leegkiepen, leegkiepe, werkwoord, kiep leeg, kiepte leeg, leeggekiept, leeggooien Eerst de mandes leegkiepe Eerst de manden leegmaken |
| leeglopen, leeglôôpe, werkwoord, lôôp leeg, liep leeg, leeggelôôpe, werkloos zijn Zie ook werkelôôs |
| leelam, leelam, bijwoord, [O] loom, voorjaarsmoe ’k Bin leelam van ’t lentelôôm Ik ben voorjaarsmoe |
| leem, lieme, zelfstandig naamwoord, [O] scheven (houtachtige stukjes die uit het vlas worden gezwingeld) Om de hamme lekker te rôôke mojje ze brenge naer meñse die nog lieme stooke Om de hammen lekker te roken moet je ze brengen bij mensen die nog scheven stoken |
| leentjebuur, lêêñtjiebuur, zelfstandig naamwoord, lêêñtjiebuure, lêêñtjiebuurties, lener Effe lêêñtjiebuur speule Iets te leen vragen |
| leep, lêêp, bijwoord, [O] leep, slim Zij is nie’ sôô lêêp, maor hij is ’n lêêpe sodemieter Zij is niet zo slim, maar hij is een slimme rotzak Ze is niessôô lêêp maor meer onnôôzel Ze is niet zo slim, maar meer naief |
| leer, leer, zelfstandig naamwoord, leere, leerties, 1. ladder 2. opzetschot van boerenwagen en kruiwagen Peeleere, misleere en ôk kruiwageleere Opzetschotten voor bieten, voor mest en ook voor de kruiwagen |
| leerkerk, leerkark, zelfstandig naamwoord, leerkarke, leerkarkies, [sGr] leerkerk, catechisatie Marrege hou’ ten domenee leerkark voor de anneemelinge Morgen houdt de dominee catechisatie voor de belijdeniskandidaten |
| lees, lees, zelfstandig naamwoord, leeze, leessie, lezen van aardappelen of korenaren Totte errebaaidsvoorwaerde van d’n bouwknecht hoorde ôk de lees Tot de arbeidsvoorwaarden van de vaste knecht behoorde ook het recht om te lezen |
| leesband, leesband, zelfstandig naamwoord, leesbande, leesbantjies, bosje halmen dat bij het lezen (van bijv. tarwe) op een speciale manier tot een opbindband gebonden werd |
| leeskar, leeskarrechie, zelfstandig naamwoord, leeskarrechies, zeepkistwagentje waarin gelezen graan of gelezen aardappelen vervoerd werd Een leeskarrechie maokte me zellef van ’n sulligsêêpkissie, twêê douwwaogewiele en twêê pañlatte as burrie Een leeskarretje maakten we zelf van een sunlightzeepkistje, twee kinderwagenwielen en twee panlatten als lamoen |
| leesplank, leesplankie, zelfstandig naamwoord, leesplankies, leesplankje Vroeger leerde me het aop-neut-mies van een leesplankie, nou leere ze ‘t van de closetrol Vroeger leerden we het aap-nootmies van een leesplankje, tegenwoordig leren ze het van de closetrol |
| leest, lêêst, zelfstandig naamwoord, lêêste, lêêssies, 1. leest (schoenmakersgereedschap) 2. leest (vrouwelijke taille) Hij lee z’n hand om d’r lêêst Hij legde zijn hand om haar leest; Schoemaker blijf bij je lêêst Blijf bij hetgeen je zelf goed beheerst |
| leeuw, lêêuw, zelfstandig naamwoord, lêêuwe, lêêuwchies, leeuw; Hij ziet overal lêêuwe en beere Hij ziet alles somber in; Ze leve as lêêuwe en beere Ze leven in onmin |
| leeuwenbek, lêêuwebekkie, zelfstandig naamwoord, lêêuwebekkies, leeuwenbekje (bloem) In d’n hooimat stonge butterblommechies, zuudessels en lêêuwebekkies In de hooiweide stonden boterbloemetjes, paardenbloemen en leeuwenbekjes |
| leeuwendeel, lêêuwendêêl, zelfstandig naamwoord, lêêuwendêêle, lêêuwendêêltie, leeuwendeel |
| leeuwerik, leewark, lewark, zelfstandig naamwoord, leewarke, lewarke, leewarkie, lewarkie, [sGr] leeuwerik Ook lewark Zie ook kantlewark, mêêtlewark |
| leewater, lêêwaoter, zelfstandig naamwoord, lêêwaoters, lêêwaoterties, vocht in het beengewricht Da’ vulle heb ’t lêêwaoter Dat veulen heeft vocht in zijn beengewrichten |
| lef, lef, zelfstandig naamwoord, verwaandheid (in de Hoeksche Waard een afwijkende betekenis) Die lui hebbe zôô’n lef, ze lôôpe van grôôzeghaaid neffe d’r schoene Die lieden zijn zo verwaand, ze lopen van trots naast hun schoenen Zie ook grôôs |
| lefzakdoek, lefzaddoek, zelfstandig naamwoord, lefzaddoeke, lefzaddoekie, pochet, lefzakdoek |
| leggen, legge, werkwoord, leg, lee, geleege, 1. liggen ’t Paerd lee voor dôôd in de waai Het paard lag voor dood in de wei 2. leggen, poten, planten Hebbie al bôôntjies geleege? Heb je al bonen gelegd? 3. liggen Hij lee op bed Hij lag op bed 4. leggen De kippe hebbe dut jaer goed geleege; Ze kenne niks laete legge as gloeiend ijzer en meulestêêne Zij nemen alles mee (zij kunnen niets laten liggen behalve gloeiend ijzer en molenstenen); Aster dan hêêlemel bij lait Als het dan persé nodig is |
| leggoed, leggoed, zelfstandig naamwoord, [O] pootgoed (aardappelen die werden bewaard om te poten voor de volgende oogst) |
| lei, laai, zelfstandig naamwoord, laaie, laaichies, lei We schreeve meddun griffel op ’n laai We schreven met een griffel op een lei |
| lei, laai, zelfstandig naamwoord, laaie, laaichies, leidsel Houw jij de laaie effentjies vast Houd jij de leidsels even vast De laaie honge an de gek De leidsels hingen aan de menladder van de boerenwagen Zie ook tôôme |
| leiden, laaie, werkwoord, laai, laaide, gelaaid, leiden, sturen |
| leidingwater, laaidingwaoter, zelfstandig naamwoord, laaidingwaoters, laaidingwaoterties, leidingwater In Frankrijk is alt laaidingwaoter zeker gêên drinkwaoter In Frankrijk is alle leidingwater zeker geen drinkwater |
| leik, laik, bijvoeglijk naamwoord, [O] vol modder Die slôôt is zôô laik, dajje pols bij ’t springe in de modder blijf steeke Die sloot zit zo vol modder dat tijdens het springen je polsstok erin blijft steken |
| leike, laoik, zelfstandig naamwoord, laoike, laoikie, baggerschop (ijzeren schop met opstaande randen, behalve aan de voorkant, die onder een hoek aan een lange steel bevestigd is, vooral gebruikt om modder uit een sloot te halen, die daarna weer over de bossen vlas in de sloot werd gelegd om dat vlas onder water te houden voor het roten) |
| lek, lek, uitdrukking, We gaon naer ’t lek luistere Deze uitdrukking werd gebezigd door schippers bij het naar bed gaan |
| lekken, lêêke, werkwoord, lêêk, lêêkende, gelêêkend, lekken De geut lêêkt De goot lekt ’t Lêêkende hier altijd Het lekte hier altijd M’n fietsband heb gelêêkend Mijn fietsband heeft gelekt |
| lelijk, lillek, bijvoeglijk naamwoord, 1. lelijk Dat meñs is zôô lillek, de katte blaeze d’r teege 2. bedorven As ’t overblijft wordt ‘t lillek Als het blijft liggen bederft het en krijgt het een vieze smaak; Dat meñs is zôô lillek datten tram d’r voor omree Gezegd van een vrouw met een lelijk uiterlijk Hij heb wellis lillek naer d’r gedaen Hij is haar wel eens te na gekomen (hij heeft haar wel eens aangerand); Gelukkig doe lillek gêên zeer, want dan kojje ze in Dordt hoore brulle Gezegd van een qua uiterlijk lelijk mens |
| lelijkerd, lillekerd, zelfstandig naamwoord, lillekers, lillekerdtie, lelijkerd, gemeen persoon Wees ter voorzichtig mee, ’t is een grôôte lillekerd Wees voorzichtig, hij is een grote gemenerik |
| lendenvuur, lendevier, zelfstandig naamwoord, spierverlamming bij paarden, maandagziekte Ik werrekte me daer ’t lendevier Ik moest daar heel hard werken |
| lenen, lêêne, werkwoord, lêên, lêênde, gelêênd, lenen, uitlenen; ’t Is maor gelêênd Je moet er niet te veel waarde aan hechten |
| lenig, lêêneg, bijvoeglijk naamwoord, lenig, soepel |
| lens, leñs, bijvoeglijk naamwoord, bijwoord, 1. (bn) ontbrekend pompvacuüm 2. (bw) beurs Slao t’m leñs Sla hem beurs |
| lens, leñs, zelfstandig naamwoord, leñze, leñsie, lens Hebbie een nieuwen bril? Ik doch dajje leñze zou neeme Heb je een nieuwe bril? Ik dacht dat je lenzen zou nemen |
| lente, lente, uitdrukking, Vande lente Deze lente Van de lente gaot ’t een stik makkeleker Deze lente gaat het een stuk gemakkelijker |
| lenteloom, lentelôôm, zelfstandig naamwoord, voorjaarsmoeheid ’k Bin lammenaodeg van ’t lentelôôm Ik ben lamlendig van de voorjaarsmoeheid Zie lammenaodeg |
| lentetijd, lentestije, bijwoord, in de lente Deurdattie serrestije geploegd had hattie slentestije mulle grond Doordat hij in de herfst geploegd had beschikte hij in de lente over fijn verdeelde grond Zie ook vandelente |
| leplazarus, laplaozeres, zelfstandig naamwoord, leplazarus, over de kop Je werk je aaige ’t laplaozeres voor ’n paor cente Je werkt je over de kop voor een kleine verdienste Ook ’t lebberes |
| lepzoet, lepzoet, zelfstandig naamwoord, lepzoete, lepzoetjie, dorstig kind |
| leren, leer, uitdrukking, Een verreke leer nog wel nae z’n dôôd Een varken leert zelfs nog na zijn dood (woordspeling op de leer - het rek waarop het dier tijdens de slacht werd gehangen) |
| lering, leereng, zelfstandig naamwoord, leerenge, leerengchie, [O] cathechesatie, leerkerk |
| leunes, leunes, zelfstandig naamwoord, leunesse, leunessie, [O] onnozel persoon |
| leur, leur, zelfstandig naamwoord, leure, leurtie, [O] luttel bedrag Iets voor een leur en een zeur motte verkôôpe Iets voor een kleinigheid moeten verkopen Ook lor |
| leut, leut, zelfstandig naamwoord, leute, leutjie, [O] 1. pret Ajje mar leut het 2. opgewarmde koffie Hebbie al leut gehad? Heb je al koffie gehad? ’n Bakkie leut Een kop koffie |
| leutelbijl, leutelbijl, zelfstandig naamwoord, leutelbijle, leutelbijlties, bijl met scharnierende steel, vroeger gebruikt bij het koekslaan op kermis of erfhuis |
| leuten, leute, werkwoord, leut, leutende, geleut, [O] 1. drinken Koffie leute Langdurig koffie drinken 2. knikkerspel door vijf jongens gespeeld waarvan er één de leut is. Door de andere jongens, die twee aan twee maten zijn, mag hij niet worden aangeraakt |
| leutig, leuteg, bijvoeglijk naamwoord, [O] lollig, prettig |
| leven, leef, uitdrukking, Azzie wil daddik geef, geef me de ruimte daddik leef De individuele planten van een gewas op goede onderlinge afstand planten |
| leven, leeve, uitdrukking, Wel hek vamme leeve! Wel heb ik ooit! Zôô’n rotzoo asset daer was hek vamme leeve nog nooit gezien! Zo’n rommel als het daar was heb ik van mijn leven nog nooit gezien! |
| levendig, leevendeg, bijvoeglijk naamwoord, [O] levend Een wonder dattie d’r nog levendeg onder vandaen gekommen is Een wonder dat hij er nog levend onder vandaan gekomen is Dat hout is nog levendeg Dat hout is nog levend |
| levenloos, leevelôôs, bijvoeglijk naamwoord, levenloos |
| lever, leever, uitdrukking, Die vrouw heb ’n witte leever Gezegd van een nymfomane (soms ook gezegd van mannen met een groot libido); Ze heb een witte lever Ze is manziek, nymfomaan |
| lezen, leeze, werkwoord, lees, las, geleze, lezen We lazzen ’t in de krant We lazen het in de krant We lazze vooral detectieves van Dick Bos We lazen vooral beeldromans van Dick Bos |
| licht, licht, zelfstandig naamwoord, In de licht staon Gaod is opzij, je staod in de licht Ga eens opzij, je neemt mijn licht weg; Tusse licht en donker Bij schemering |
| licht, lucht, bijvoeglijk naamwoord, 1. ondiep ’t Is hier zôô lucht dajje d’r ken lôôpe Het is hier zó ondiep dat je er kunt lopen 2. licht dronken Hij wazzun bietjie lucht Hij was een beetje aangeschoten 3. fris, kil ’t Is lucht weer Het is fris weer |
| lichten, lichten, werkwoord, licht, lichtende, gelicht, opklaren De lucht lichtende De lucht klaarde op |
| lichtje, lichie, zelfstandig naamwoord, lichies, lichtje, éénpits petroleumstelletje (theelichtje) Zet ten thee maor op ’t lichie Zet de thee maar op het theelichtje Zie ook mesien |
| lidmaat, leedemaot, zelfstandig naamwoord, leedemaote, leedemaotjies, [O] lidmaat Hij is gêên leedemaot van ôôñze kerrek |
| lieden, loi, zelfstandig naamwoord, [Obl] lui, lieden Die loi kejje om een bôôschop stiere Je kunt het die lieden wel toevertrouwen |
| liefde, liefde, uitdrukking, liefde is blind en Jan ken nie sien Afkeurend oordeel over een verkering |
| liegbeest, liegbêêst, zelfstandig naamwoord, liegbêêste, liegbêêssies, leugenaar |
| lierlauw, lielauw, bijvoeglijk naamwoord, [O] lauw Die koffie is lielauw |
| lieveheersbeestje, lieveheersbêêssie, zelfstandig naamwoord, lieveheersbêêssies, lieveheersbeestje met 12 stippen ’n Lieveheersbêêssie mè seuve stippe hiet ’n haontjie Een lieveheersbeestje met zeven stippen heet een haantje Zie ook hêêrebêêssie |
| lievigheid, lieveghaaid, zelfstandig naamwoord, lievegheeje, lieveghaaitjie, liefheid, hartelijkheid D’r zit totaol gêên lieveghaaid an die maaid Er zit totaal geen hartelijkheid aan die meid |
| lijden, lije, werkwoord, lij, lee, geleeje, lijden Hij heb as kind al veul geleeje mettut komme en toen ôk nog lillek opgedrôôgd Hij heeft als kind al veel geleden bij de geboorte en daarbij nog lelijk opgedroogd ook |
| lijf, lijf, uitdrukking, Hij dee waaineg weer voor z’n lijf Hij bood weinig tegenstand (meestal gezegd van een koe); ’t lijf d’r uit gooie De baarmoeder komt eruit; lijf bieje Een uitstulping van de schede laten zien |
| lijfje, lijfie, zelfstandig naamwoord, lijfies, lijfje, (vrouwen)borstrok |
| lijken, lijkene, werkwoord, lijkent, leek, geleeke, [O] lijken Die portrette lijkene goed |
| lijnpaard, lijnpaerd, zelfstandig naamwoord, lijnpaerde, lijnpaerties, menpaard met lijn Eên van de vier paerde was ’t lijnpaerd, ’t êênegste paerd da’ drek gelaaid wier Eén van de vier paarden was het lijnpaard, het enige paard dat direct geleid werd |
| lijnzaad, lijnzaed, zelfstandig naamwoord, lijnzaedje, lijnzaedjie, lijnzaad, vlaszaad ’n Zakkie lijnzaed woog zô’n 80 kilo Een zakje lijnzaad woog ongeveer 80 kilo |
| lijst, lijst, zelfstandig naamwoord, lijste, lijstsie, Schoorsteenmantel ’t Boek lee op de lijst |
| likmevestje, lik m’n vessie, uitdrukking, ’t Is een ding van lik m’n vessie Het is een ding dat niets waard is; Het was een vertôôning van lik-m’n-vessie Het was een waardeloze vertoning |
| lillebouten, lilleboute, werkwoord, lillebout, lilleboutende, gelillebout, rillen, beven |
| link, link, zelfstandig naamwoord, linke, linkies, [O] vuile streep in linnen of katoen Da’ goed is slecht gewasse, alle linke staon d’r nog in |
| lobbes, labes, zelfstandig naamwoord, [O] lummel Kijk nou die grôôte labes die klaaine kinders is plaege Kijk nu eens die grote lummel die kleine kinderen eens plagen |
| locomotief, lokemetief, zelfstandig naamwoord, lokemetieve, lokemetiefie, locomotief Hij heb ‘n asem as ’n lokemetief Hij heeft een adem als een lokomotief |
| lodderein, lodderaain, zelfstandig naamwoord, [O, Fr eau de reine] eau de cologne |
| loddereindoosje, lodderaaindôôsie, zelfstandig naamwoord, lodderaaindôôsies, [O] zilveren doosje met in eau de cologne gedrenkt sponsje |
| loden, lôôie, bijvoeglijk naamwoord, loden ’n Lôôie pijp Een loden pijp Hij ken de koffie zôô hêêt drinke; hij mot daer binne een lôôie pijp hebbe zitte Hij kan de koffie zó heet drinken; hij moet daar binnen een loden pijp hebben Zôô link as ’n lôôie deur Doortrapt |
| loden, lôôie, werkwoord, looi, looide, gelooid, plomberen, verzegelen |
| loeder, loeder, zelfstandig naamwoord, loeders, loedertie, [O] gemene kerel ’t Is een loeder van een vent ’t Is een rotzak |
| loei, loei, zelfstandig naamwoord, loeie, loeichie, [O] lederen holster om vee te kluisteren Ook loeïng |
| loeien, loeie, werkwoord, loei, loeide, geloeid, [O] kluisteren (met een touw of ketting de kop van een koe of paard aan de voorpoten vastbinden, om te voorkomen dat ze schade toebrengen aan de vruchtbomen waaronder ze in de boomgaard grazen) Je mottun koe loeie anders mottie d’n bôôgerd uit Je moet een koe kluisteren anders moet zij de boomgaard uit |
| loeiïng, loejing, loejeng, zelfstandig naamwoord, loejinge, loejengs, loejingchie, loejengchie, [O] lederen holster om koeien of paarden in bedwang te houden (te kluisteren) Zie loei Ook loejeng |
| loel, loel, zelfstandig naamwoord, loele, loellechie, [O] 1. zeurderig persoon Hé ouwe loel, hoe gaottut ermee? Hé ouwe zeurpiet, hoe gaat het er mee? 2. liefkozende benaming Lekkere loel vamme Lekker dier van me |
| loenzig, loenzeg, bijvoeglijk naamwoord, loens Ze kijk nie scheel, maor wel loenzeg, want ze mik ’n bietjie med êên ôôg Ze kijkt niet scheel, maar ze loenst, want ze mikt een beetje met één oog Hij is zôô loenzeg datte traene over z’n rug lôôpe astie schreeuwt Hij loenst zo erg dat de tranen over zijn rug lopen als hij huilt |
| loerem, loerem, zelfstandig naamwoord, [O] maling Iemand in de loerem nemen Iemand in de maling nemen |
| loert, loert, zelfstandig naamwoord, loerte, loerties, [O] leverworst Ik zel een end loert voor je meebrenge (in deze betekenis zelden gebruikt, meestal schertsend gebruikt voor ’drol’) |
| loet, loet, zelfstandig naamwoord, loete, loetjies, [O] 1. pook voor een bakkersoven 2. werktuig om aardappelen aan te aarden Ik mot teuze errepelbeddest nog mette loet bewerreke Ik moet deze in rijen gepote aardappelen nog aanaarden 3. schuifschoffel |
| lok, lok, zelfstandig naamwoord, lokke, lokkies, pluk Grôôte lokke hooi |
| lokken, lokke, werkwoord, lok, lokte, gelokt, 1. lokken; 2. bewerken van de afval van gezwingeld vlas |
| lokkenboer, lokkeboer, zelfstandig naamwoord, lokkeboere, lokkeboertie, vlasafvalbewerker |
| lokkenzwingelaar, lokkezwingelaer, zelfstandig naamwoord, lokkezwingelaers, lokkezwingelaertie, iemand die vlas voor de tweede keer zwingelt |
| lomerig, lôômereg, bijvoeglijk naamwoord, loomachtig, een beetje loom Zie lôômeg |
| lomig, lôômeg, bijvoeglijk naamwoord, loomachtig, een beetje loom Ook lôômereg |
| lomp, lomp, uitdrukking, Hij’s te lomp om maaikevers (of: meulenaers) te schudde Hij is erg dom |
| lood, lôôd, zelfstandig naamwoord, lôôdje, lôôdtjie, 1. lood (metaal) 2. lood (gewichtseenheid van 10 gram) |
| loods, loos, zelfstandig naamwoord, looze, loosie, loods, aanbouw M’n klompe staon in de loos neffe de errepelschille Mijn klompen staan in de loods naast de aardappelschillen Zie ook oflaet |
| loof, lof, zelfstandig naamwoord, loof Peelof is goed knijnevoer Loof van wortelen is goed konijnenvoer |
| loom, lôôm, bijvoeglijk naamwoord, loom, traag Ook lentelôôm |
| loon, lôôn, zelfstandig naamwoord, lôône, lôôntjie, loon ’k Heb altijd gesappeld voor ’n klaain lôôñtjie Ik heb altijd geploeterd voor een klein loontje |
| loop, lôôp, uitdrukking, Aste knecht lôôp voor de baos uit gaot dan krijge me slecht weer Als de knecht het beter weet dan de baas en daardoor het werk moet regelen kan dat tot onenigheid leiden |
| loopbaan, lôôpbaon, zelfstandig naamwoord, lôôpbaone, lôôpbaontjie, loopbaan ’k Bin m’n lôôpbaon op m’n dertiende begonne |
| loopje, lôôpie, zelfstandig naamwoord, lôôpies, loopje Bij pianoles mojje uiten treure lôôpies oefene Bij pianoles moet je steeds maar loopjes oefenen ’k Heb m’n lôôpie naer de post weer gehad Ik heb mijn loopje naar de brievenbus weer gehad; Een lôôpie met iemand neeme Iemand in de maling nemen, een loopje met iemand nemen |
| loopoog, lôôpôôg, zelfstandig naamwoord, lôôpôôge, lôôpôôgie, ontstoken oog D’r help maor één ding teege een lôôpôôg; wasse mè snêêuwwaoter van maert Er helpt maar één ding tegen een ontstoken oog; wassen met maarts sneeuwwater |
| loops, lôôps, bijvoeglijk naamwoord, loops, bronstig, tochtig Die maaide van de Victoria waere zôô gek as lôôpse honde Die meiden van de Victoriafabriek waren zo gek als loopse honden |
| lootjesdag, lootjiesdag, zelfstandig naamwoord, lootjiesdage, lootjiesdagchie, lotingsdag voor de verplichte loting voor militaire dienst D’r is weer flink gezoope en gevochte mè lootjiesdag Er is weer flink gezopen en gevochten op lotingsdag |
| lopen, lôôpe, werkwoord, lôôp, liep, gelôôpe, 1. lopen Te gek om los te lôôpe Erg gek ’t Lôôp wel los Het is niet erg Je ken ’t añlôôpe Het is niet ver 2. verkering Ze lôôpe mè mekaor 3. vloeien Hij wassôô dronke dattie alles lie lôôpe Hij was zó dronken dat hij alles liet lopen |
| lopens, lôôpes, bijwoord, te voet, lopend Lôôpes over durp Te voet over het dorp ’k Bin lôôpes van De Maes gekomme, m’n fiets was lek Ik ben lopend van Westmaas gekomen, mijn band was lek |
| lor, lor, zelfstandig naamwoord, lorre, lorrechie, grijpstuiver Zie leur; ’t Is te kôôp voor een lor en een leur Te koop voor weinig geld |
| lorrenboer, lorreboer, zelfstandig naamwoord, lorreboere, lorreboertie, handelaar in lompen en metalen |
| lorrenmarkt, lorremart, zelfstandig naamwoord, lorremarte, lorremartie, rommelmarkt |
| lorretje, lorrechie, zelfstandig naamwoord, lorrechies, koosnaam voor klein kind |
| lot, lot, zelfstandig naamwoord, lotte, lotjies, door het lot bepaalde plaats waar men moest beginnen te delven of vlasplukken ’k Heb een slecht lot: een hard veurhôôd vol mè steekels en bladriet Ik heb een slecht stuk getroffen: een platgetrapte wendakker vol met distels en bladriet Zie ook veurhôôd, heur |
| loten, loote, werkwoord, loote, lootende, geloote, loten voor militaire dienst In d’n tijd daddik lootende … In de tijd dat ik lootte … |
| lubben, lubbe, werkwoord, lub, lubde, gelubd, castreren Een ruin is een gelubden hingst of haaiñst Een ruin is een gecastreerde hengst ’n Gelubden haon is een kepoen; vandaer Sunterklaos kepoeñtjie Een gecastreerde haan is een kapoen; vandaar Sinterklaas Kapoentje Zie ook preutesnije, snije, nijpe, hellepe |
| lucht, lucht, zelfstandig naamwoord, luchte, luchie, 1. stank Op ‘s Graevendêêl hong d’r vroeger zôô’n schrikkeleke lucht van ’t vlas rôôte dajje d’r van mos kotse Op ’s Gravendeel hing vroeger zo’n verschrikkelijke stank van de vlasroterij dat je ervan moest overgeven 2. Erreges lucht van hebbe Ergens een voorgevoel van hebben; De lucht smeer an De lucht betrekt (meestal gevolgd door regen) |
| lucht, locht, bijvoeglijk naamwoord, lucht, luchthartig, zorgeloos |
| luchtzwemmer, luchtzwemmer, zelfstandig naamwoord, luchtzwemmers, luchtzwemmertie, oppervlakkig persoon |
| lui, loi, bijvoeglijk naamwoord, [Obl] lui As loi zeer dee dan zou die hard schrêêuwe Als lui pijn deed dan zou hij hard schreeuwen |
| luiden, luie, uitdrukking, Hij ken messun kaoke wel dertien uure luie Hij is een zeer mager persoon |
| Luis, Luis, uitdrukking, De Luis an de Ketting De naam van een logement in Oud-Beijerland in de 19de eeuw, waar buiten een hoop houten benen van landlopers lag. Als je zo’n houten been nodig had mocht je zonder vragen er één meenemen |
| luis, luis, uitdrukking, Hij heb gêên luis om dôôd te doen Hij heeft helemaal niets; Hoe kom een jood an luize Antwoord op een vraag, waarop iemand geen antwoord wil geven; Ze kenne liege datte luize op d’r kop borste Het zijn grote leugenaars |
| luis-op, lois-op!, tussenwerpsel, [Whw] commando aan paarden Lois-op! Achteruit! |
| luisteren, luistert, uitdrukking, Het luistert nauw Het moet precies passen |
| luizenbruggetje, luizebruchie, luizebruggetjie, zelfstandig naamwoord, luizebruchies, luizebruggetjies, hemdsplit, spinnetje in het borstsplit Ook luizebruggetjie |
| luizennet, luizenet, zelfstandig naamwoord, luizenette, luizenetjie, volgens het bijgeloof had ieder mens in zijn achterhoofd een luizennet of luizenzak die bij overlijden openbarstte, waarna de luizen een ander slagveld zochten. Hij kon ook kapot gestoten worden. Als een kind plotseling onder de luizen zat werd er gezegd: z’n luizenet is geborsten Ook luizezak |
| luizenpaadje, luizepaechie, zelfstandig naamwoord, luizepaechies, scheiding in het haar Ook naed |
| luizenzak, luizezak, zelfstandig naamwoord, luizezakke, luizezakkies, Zie luizenet |
| luizig, loizek, bijvoeglijk naamwoord, [Obl] ondeugend Loizekse maaid, wa’ doe je d’r an mejje fikke! Ondeugende meid, wat doe je er aan met je vingers! |
| lul, lullechie, zelfstandig naamwoord, lullechies, onnozel persoon, lulletje Lullechie Roozewaoter Lulhannes, sukkel |
| lullen, lulle, werkwoord, lul, lulde, geluld, kletsen Lae se mar lulle Laat ze maar kletsen |
| luns, leus, zelfstandig naamwoord, leuze, leussies, luns (spie of klos aan de menladder of voor het wiel van een boerenwagen) |
| lurenben, luureben, zelfstandig naamwoord, luurebenne, luurebennechie, luiermand |
| lurken, lurreke, lurrepe, werkwoord, lurrek, lurrekte, gelurrekt, langzaam drinken of pijproken Ook lurrepe [O] |
| lurven, lurreve, zelfstandig naamwoord, stoffelijk omhulsel Ik pakten ‘m bij z’n lurreve Ik pakte hem stevig beet |
| lusten, lusse, werkwoord, lus, lussende, gelusse, lusten Lussie d’r nog êêntjie? Lust je nog een borreltje? Hij lussende d’r nog wel meer Hij lustte er nog wel meer; Hij lus’ van ’t hêêle verreke Hij pakt elke handel aan; hij lust alles |
| lustig, lusteg, bijvoeglijk naamwoord, hongerig, snoeplustig Ook graeg |
| lut, lut, zelfstandig naamwoord, lutte, lutjie, lang persoon Piet Lut (woordspeling voor pietlut) kenne me niet, wel een lange lut |
| luur, luur, zelfstandig naamwoord, luure, luurtie, luier Da’ grôôte kind liep nog altijd meddun luur om Dat grote kind liep nog altijd met een luier om; Lae je nied in de luure legge Laat je niet belazeren |
| maaibeen, maoibêêne, zelfstandig naamwoord, maaivoeten (naar buiten gekeerde voeten) Da paerd heb maoibêêne, maor z’n baos gooi zelf ôk z’n voete naer buitene Dat paard heeft maaivoeten, maar zijn baas gooit ook zelf zijn voeten naar buiten |
| maaibenen, maoibêêne, werkwoord, maaibêên, maaibêênde, gemaaibêênd, [O] met naar buiten gekeerde voeten lopen Hejje wel gezien hoe dien hit maoibêênt? Heb je gezien hoe die pony met zijn benen naar buiten loopt? |
| maaien, maaie, werkwoord, maai, maaide gemaaid, maaien Hij maait kantgras mette zaais Hij maait gras van de slootkant met de zeis |
| maaiersveld, maoiersveld, zelfstandig naamwoord, maoiersvelde, maoiersveltie, gemeten maat van cultuurgrond; perceel minus de helft van de aangrenzende sloot Dat stik land is maaiersveld maor 2,80 hectare maor kadastraol isset 3,00 hectare Dat stuk land is gemeten maat maar 2,80 hectare maar kadastraal is het 3,00 hectare |
| Maaike, Maois, eigennaam, Maaike |
| maal, mael, zelfstandig naamwoord, maeltije, maeltie, maal, maaltijd Je motter je mael mee doen; maeltie, [meervoud] maelties, maaltje Een maeltie peere en een zoochie vis, dan binne me weer voor een dag gesteld Zie ook zoochie, zootjie |
| maan, maon, uitdrukking, Bij wassende maon en hôôg waoter worre de kinderties geboore |
| maandag, maondes, zelfstandig naamwoord, ‘s maandags |
| maart, maert, zelfstandig naamwoord, (de maand) maart; Bij d’n eersten donderslag in maert slaot de zallem messun staert Bij de eerste donderslag in maart slaat de zalm met zijn staart (de lente is in aantocht); D’n eersten donderslag in maert pak d’n elleft bij z’n staert De lente is in aantocht (te zien aan het verschijnen van de elft (soort haring) in de grote rivieren); Een drôôge maert is goud waerd Een droge maand maart levert vaak een goede oogst op |
| maartig, maerteg, bijvoeglijk naamwoord, krols Zie maers |
| maarts, maers, bijvoeglijk naamwoord, 1. maarts Een maerse bui 2. krols De poes van Teuntjies is maers De kat van Teuntje is krols Ook maerteg; maerse buie die beduie datte lente añ kom kruie Maartse buien betekenen dat de lente in aantocht is |
| Maas, Maes, uitdrukking, Jan Jezus van de Maes Onbekend persoon |
| Maasdam, Mesdam, eigennaam, dialectuitspraak voor Maasdam |
| maat, maet, zelfstandig naamwoord, maete, maetjie, maat |
| maatje, maetjie, zelfstandig naamwoord, maatje drank (0,1 liter) Voor enkelde cente kochie vroeger een maetjie brandewijn Voor een paar centen kocht je vroeger een deciliter brandewijn Ook muddechie |
| maatlat, maetlat, zelfstandig naamwoord, maetlatte, maetlatjie, meetlat |
| maatpak, maetpak, zelfstandig naamwoord, maetpakke, maetpakkie, maatcostuum |
| machine, mesien, zelfstandig naamwoord, mesienes, mesientjie, 1. machine 2. meerpits petroleumkookstel Een êênpitter wier mêêstal ‘lichie’ genoemd en een meerpitter hiette ‘mesien’ Een éénpits oliestelletje werd meestal ‘lichtje’ genoemd en een meerpitter heette ‘machien’ |
| machochel, mechochel, mechol, zelfstandig naamwoord, mechochels, mecholle, mechocheltie, mechollechies, [Spa] dikke, vette vrouw (Spaanse herkomst, waarschijnlijk van muchacha, meisje) Ook mechol Zie ook kedee |
| made, maoi, zelfstandig naamwoord, maoie, maoichies, made D’n hond ha’ last van maoie en kreeg daer wurremkoekies voor De hond had last van maden en kreeg daar wormkoekjes voor |
| madenschijter, maoieschijter, maoieschijtert, zelfstandig naamwoord, maoieschijters, maoieschijters, maoieschijtertie, maoieschijtertie, bromvlieg, aasvlieg of blauwe vleesvlieg Ook maoieschijtert Zie ook bedurrever |
| mager, maeger, bijvoeglijk naamwoord, mager Hij’s zôô maeger dattie drie keer deur een lampeglas ken Erg mager; Z’is zôô maeger dasse met d’r kaoke wel dertien uur ken luie Ze is erg mager Zie ook lampeglas |
| magermannen, maegermanne, werkwoord, maegerman, maegermande, gemaegermand, 1. afkluiven 2. dunner maken Die paol is zôô dik, die zelleme eerst wat maegermanne Die paal is zo dik, die zullen we eerst wat dunner maken 3. bezuinigen 4. hongerlijden In d’n oorlog mozze me maegermanne In de oorlog moesten we hongerlijden |
| Magyaar, maegaere, zelfstandig naamwoord, bliksem, mallemoer Dat hêêle ding is naer de maegaere gehollepe (vermoedelijk van magyaren hongaren, zigeuners) |
| mainteneren, menteneere, werkwoord, menteneer, menteneerde, gementeneerd, [Fra, maintenir] mainteneren, handhaven, bolwerken Hij is daer wel an begonne maor hij ken ‘t nie menteneere Hij is er wel aan begonnen maar hij kan het niet bolwerken |
| malheur, meleur, zelfstandig naamwoord, meleure, meleurtie, [Fra, malheur] narigheid Je krijgt er meleur mee |
| mallemolen, mallemeule, zelfstandig naamwoord, mallemeules, mallemeulentjie, mallemolen, draaimolen |
| man, man, uitdrukking, Den derde man die brengt de ruzie an Als er één teveel bijkomt dan wordt een gemaakt plan vaak onuitvoerbaar |
| manchester, mesister, mesjister, zelfstandig naamwoord, manchester, textiel voor werkkleding (oorspronkelijk uit Manchester afkomstig) Mesister is geribbeld goed da’ gebruikt wier voor werkbroeke en zôô Manchester is geribbelde stof die gebruikt werd voor werkbroeken en dergelijke Ook mesjister |
| mand, mande, zelfstandig naamwoord, mandes, mañdjie, mand Ook mao; Lae’ niedin een mañdjie melleke Doe geen dingen die onverantwoord zijn (letterlijk: laat niet in een mandje melken) |
| mand, mao, zelfstandig naamwoord, maoje, maochie, (hengsel)mand Hij had een maochie meegenoome om aaiers in te gaore Hij had een mandje meegenomen om eieren in te verzamelen D’r gaon drie maoje in een mud, maor van een kwastmande gaon d’r vier in een mud Er gaan drie manden in een mud, maar van een kwartsmand vier in een mud Zie mande Zie ook uitmechaochie |
| mangel, mangel, zelfstandig naamwoord, mangels, mangeltie, voederbiet |
| mangelput, mangelpit, zelfstandig naamwoord, mangelpitte, mangelpitjie, kuil met voederbieten |
| manier, menier, zelfstandig naamwoord, meniere, meniertie, manier Zôô binne ôôñze meniere Zo zijn onze manieren |
| mankerend, mekeerend, uitdrukking, Hij is mekeerend Hij mankeert iets |
| mankerend, mekeerende, menkeerende, bijvoeglijk naamwoord, mankerende, ziek Hij ister nie goed an, hij is al een tijd mekeerende Zijn gezondheid is niet goed, hij heeft een kwaal Ook menkeerende |
| mankering, mekeering, menkeering, zelfstandig naamwoord, mekeeringe, menkeeringe, mekeeringkie, menkeeringkie, aandoening Ook menkering |
| manlui, mallie, zelfstandig naamwoord, manlui, manvolk ’t Is niks gedaen; d’n hêêlen dag van die mallie over de vloer; dan hek nog liever frullie Het is maar niks; de hele dag dat manvolk over de vloer; dan heb ik nog liever vrouwvolk |
| mannetje, mannechie, zelfstandig naamwoord, 1. mannetje 2. aardappel met veel loof en slechte glazige knollen |
| manoeuvre, maneuvel, zelfstandig naamwoord, maneuvels, meneuvels, maneuveltie, [Fra, manœuvre] 1. manoeuvre, herhalingsoefening Naeda’k voor m’n nommer gediend heb biñk nog twêêmel op maneuvel geweest in de Harskamp Nadat ik als dienstplichtige gediend heb ben ik nog twee keer op herhalingsoefening geweest in de Hartskamp 2. bewegingen, manieren Zit nie van die raore maneuvels te maoke Maak niet van die rare bewegingen Ook meneuvels |
| mans, mañs, bijwoord, mans Hij is hêêl wat mañs Hij is heel wat mans |
| mansen, mañze, werkwoord, mañs, mañzde, gemañsd, aankunnen, de baas blijven Ik kennem best mañze al istie grôôter Ik kan hem goed de baas blijven al is hij groter dan ik Ik ken ‘t allêên wel mañze Ik kan het wel alleen aan Zie ook marse |
| marbel, mullever, mulleverd, zelfstandig naamwoord, mullevers, mullevertie, [O] albasten knikker met rode of blauwe lijnen Ook mulleverd |
| marechal, marsjal, zelfstandig naamwoord, marsjalle, marsjallechie, [veroud, Fra marechal] hoefsmid |
| Maria, Merijchie, eigennaam, Marietje |
| marinier, majjenier, zelfstandig naamwoord, majjeniers, majjeniertie, marinier Hij is vrijwilleg naer de majjeniers gegaon |
| markt, mart, zelfstandig naamwoord, marte, martie, markt Veul durpe hebbe wel een mart, maor d’r is maor êêne paerdemart op de Buitesluis: d’n twêêde woeñsdag in juni, al veul langer as tamme kenne heuge Veel dorpen hebben wel een markt, maar er is maar één paardenmarkt op Numansdorp: op de tweede woensdag in juni, al veel langer dan we ons kunnen herinneren; De mellek is nog net nie boove de mart De melk is nog net niet bedorven; Dat isset martie Dat is de limiet (dat is de markt) |
| marsen, marse, werkwoord, mars, marste, gemarst, marcheren Vanaevend mot de meziek marse en as alles meelôôpt hemme ‘n optocht |
| marsen, marse, werkwoord, mars, marste, gemarst, aankunnen Zie ook mañze |
| Martinus, Maert, eigennaam, dialectuitspraak voor de naam Maarten |
| masteluin, masteluin, zelfstandig naamwoord, masteluine, masteluintjie, [veroud] grauw witbrood |
| mat, mat, uitdrukking, Ik gaote mat oprolle Ik ga naar huis |
| maten, maote, werkwoord, maot, maotte/maotende, gemaote, [O] met twee paren (als maten) tegen elkaar knikkeren |
| matres, metres, zelfstandig naamwoord, metresse, metressie, [Fra, maîtresse] onderwijzeres, schooljuffrouw Tot end 19e êêuw wier op sommege plakke de mêêster mesjeu genoemd en de juffrouw metres; ôk de vrouw van de bovemêêster wier soms nog metres genoemd Tot eind 19de eeuw werd op sommige plaatsen de onderwijzer ‘mesjeu’ genoemd en de onderwijzeres ‘metres; ook de vrouw van de hoofdonderwijzer werd soms nog ‘metres’ genoemd |
| mats, mats, bijvoeglijk naamwoord, erg, gevaarlijk; Dat is me te mats Dat is me te gevaarlijk |
| mazzel, marzel, zelfstandig naamwoord, marzels, marzeltie, [O, Jid] mazzel, geluk Mijn ‘n marzel Het laat mij koud Maok gêên marzels Lig niet te zaniken Ik heb marzel an hum Ik heb maling aan hem |
| medaille, medallie, zelfstandig naamwoord, medallies, medallechie, medaille |
| medaillon, middeljon, zelfstandig naamwoord, middeljonne, middeljonnechie, [Fra, médaillon] medaillon Ze droog een middeljon met een petret van d’r vrijer d’r in Zij droeg een medaillon met daarin een portret van haar vrijer |
| medespade, mêêspao, zelfstandig naamwoord, mêêspaoje, mêêspaochies, spa om meekrap mee te rooien |
| medestoof, meestoof, mêêstoof, zelfstandig naamwoord, meestove, mêêstove, meestoofie, mêêstoofie, meekrapfabriek Ook mêêstoof |
| mee, mee, uitdrukking, Ze is mee van de knapste Ze is één van de knapsten (het woord mee is een algemene benaming voor ‘één van de’; bijvoorbeeld: mee van de grôôste/ klaainste/beste etc.) |
| meebenen, meebêêne, werkwoord, lôôp voor, liep voor, voorgelôôpe, voorlopen bij de RTM-locomotief |
| meebener, meebêêner, zelfstandig naamwoord, meebêêners, meebêênertie, stoker van de RTM-locomotief die in de bebouwde kom van Oud Beijerland met een rode vlag op de locomotief moest voorlopen Zie ook voorlôôper |
| meelflip, meeldeflip, meeleflip, zelfstandig naamwoord, meeldeflippe, meeleflippe, meeldeflippie, meeleflippie, pap van water, meel en stroop; blauwe bliksem Ook meeleflip |
| meelmuis, meelmuis, zelfstandig naamwoord, meelmuize, meelmuissie, molenaar Ook meulenaer |
| meepassant, meepesant, bijwoord, [Zbl] tegelijk Azzie nae boovene gaot kejje meepesant dat boek meeneeme Als je naar boven gaat kun je tegelijk dat boek meenemen |
| meerkoet, meerkoot, zelfstandig naamwoord, meerkoote, meerkootjie, meerkoet |
| meest, mêêst, bijvoeglijk naamwoord, meest |
| meestal, mêêstal, bijwoord, meestal, meestentijds Hij is mêêstal de pad op Hij is meestal ergens heen Ook mêêstentijd |
| meeste, mêêste, uitdrukking, Da’s wel mee van ‘t mêêste Dat is wel de grootste hoeveelheid (maximaal voordeel) |
| meestendeels, mêêstendêêls, bijwoord, merendeels, grotendeels |
| meestentijds, mêêstentijd, bijwoord, meestentijds, meestal Zie mêêstal |
| meester, mêêster, zelfstandig naamwoord, mêêsters, mêêstertie, 1. schoolmeester 2. chirurgijn, dokter |
| meesteren, mêêstere, werkwoord, mêêster, mêêsterde, gemêêsterd, aan de dokter zijn Ze is al een hêêlen hort menkeerende; ik denk dasse al tien jaer an ‘t mêêstere is Zij is al heel lang ziek; ik denk dat ze al tien jaar aan de dokter is |
| meestersfles, mêêstersflessie, zelfstandig naamwoord, mêêstersflessies, medicijnflesje As een mêêstersflessie vol is zegge me: ‘een flessie goed’ Als een medicijnflesje vol is zeggen we: ‘een flesje goed’ |
| meet, mêêt, mêêd, zelfstandig naamwoord, mêêje, mêêchie, meet, gemet (een stuk land tussen twee greppels, dat in grootte kan variëren) Een stik van vijf mêêje grôôt Een stuk land van vijf meten groot Ook mêêd [O] |
| meetleeuwerik, mêêtlewerk, zelfstandig naamwoord, mêêtlewerke, mêêtlewerkie, veldleeuwerik Een mêêtlewerk nesselt op ‘t land (opte mêêt) en een kantlewerk an de slôôskant (opte kant) Een veldleeuwerik nestelt op het land en een kantleeuwerik aan de slootkant |
| meiblad, maaiblaechie, zelfstandig naamwoord, maaiblaechies, meiblaadje; Zôô dun azzen maaiblaechie Erg dun |
| meid, maaid, zelfstandig naamwoord, maaides, maaisie, 1. meid, dienstbode Ze hadde ‘n stoepmaaid en een maaid om te melleke Ze hadden een werkster en een melkmeid 2. ongehuwde vrouw, meisje, verloofde Hij hè nog gêên maaid maor hij gaod elleke week achter de maaides an Hij heeft nog geen verkering maar gaat elke week achter de meiden aan 3. ongehuwde vrouw Ze is een ouwe jonge maaid van teege de fijfteg Ze is een ongehuwde vrouw van tegen de vijftig |
| meidengek, maaidegek, zelfstandig naamwoord, maaidegekke, maaidegekkie, meisjesgek |
| meidoorn, maaidoorn, zelfstandig naamwoord, maaidoorns, maaidorentjie, meidoorn Om ‘t kerkhof staod ’n grôôte maaidoorn |
| meikever, maaikever, zelfstandig naamwoord, maaikevers, maaikevertie, meikever Ook meulenaer; Hij is nog te lomp om maaikevers te schudde Hij is erg dom |
| meimaand, maaimaand, uitdrukking, De maaimaand koud en nat breng koore op zolder en butter in ’t vat |
| meisje, maaissies, uitdrukking, maaissies die fluite en kippe die kraoie mojje de nek omdraoie Wat niet in hun aard ligt moeten ze niet doen; maaissies die fluite krijge jonges zonder duite Meisjes met veel drukte en opvallend gedrag trouwen geen rijke partner |
| melde, mel, zelfstandig naamwoord, melle, melde (soort onkruid; atriplex) |
| melk, vermaolde mellek, zelfstandig naamwoord, vermaold mellekie, oude melk (bij het droog zetten van een koe een keer – een maal – bij het melken overslaan, om de andere dag melken) |
| melkbocht, melkbocht, zelfstandig naamwoord, melkbochte, melkbochie, melkplaats voor de koeien |
| melkbrug, melkbrug, zelfstandig naamwoord, melkbruge, melkbruchie, brug van balken, om met paard en wagen bij een melkplaats te komen |
| melken, mellekes, uitdrukking, Hij kwam van mellekes Hij kwam terug van het melken Ze kwamme van mellekes toen de zon opkwam Ze kwamen van het melken terug toen de zon opkwam |
| melkerij, molkerij, zelfstandig naamwoord, molkerije, molkerijchie, melkveehouderij Molkerij geef een gevange leeve Het leven op een melkerij is onderworpen aan de melktijden |
| melktijd, mellekestijd, zelfstandig naamwoord, melktijd |
| mem, mem, zelfstandig naamwoord, memme, memmechie, vrouwenborst Dat meñs ha’ van die grôôte memme! Die vrouw had zulke grote borsten! Memme binne tiete en tette binne tepels waeran een kind leg te tettere ‘Memme’ zijn borsten en ‘tette’ zijn tepels waaraan het kind ligt te zuigen |
| memmelijs, memmelijs, zelfstandig naamwoord, memmelijze, memmelijsie, 1. sijsjeslijmer, kinderachtige kerel Hij is een kinderachtige zemelknôôper, een echte memmelijs 2. [Ndp] treuzelachtige vrouw |
| memmeltrut, memmeltrut, memmetrut, zelfstandig naamwoord, memmeltrutte, memmetrutte, memmeltrutjie, memmetrutjie, [Ndp] vrouw die overal bezwaren in ziet en overal tegen op ziet Ook memmetrut |
| menbrug, menbrug, zelfstandig naamwoord, menbruge, menbruggeñtjie, membruchie, tijdelijke zware houten brug, die geschikt is om er met vrachten voor twee of drie paarden over te rijden |
| menen, mêêne, werkwoord, mêên, mêênde, gemêênd, 1. menen, bedoelen Ze mêênt ‘r niks van 2. denken Ik mêên van niet |
| menens, mêênes, bijwoord, menens Hij zee dat nie voor een raortie, maor ‘t was goed mêênes Hij zei dat niet voor de grap, maar in volle ernst; ’t Was goed mêênes Het was menens |
| mening, mêêning, zelfstandig naamwoord, mêêninge, mêêniñkie, mening |
| mennen, menne, werkwoord, men, mende, gemend, de oogst binnenhalen Ze binne met hêêl de ploeg an ’t terrow menne Ze zijn met heel de ploeg bezig de tarwe binnen te halen |
| mens, meñs, zelfstandig naamwoord, meñse, meñsie, 1. mens 2. oude vrouw |
| mensenheugenis, meñseheuchenis, zelfstandig naamwoord, mensenheugenis Heulie weune hier al sunt meñseheuchenis Zij wonen hier al sinds mensenheugenis |
| merel, maerel, marrel, zelfstandig naamwoord, maerels, marrels, maereltie, marreltie, merel De maerels vratte de ellebesse op De merels vraten de aalbessen op Ook marrel [sGr] |
| merendeel, merendêêl, zelfstandig naamwoord, merendeel |
| merendeels, merendêêls, bijwoord, merendeels |
| merken, merreke, werkwoord, merrek, morrek, gemorreke, merken We hebbe ’t gemorreke We hebben het gemerkt |
| mert, merd, zelfstandig naamwoord, [O, Fra, merde] lak, schijt Ik heb merd an hum Ik heb lak aan hem |
| meschik, meschik, bijwoord, bijna Watte slechte tebak is tat, ’t is meschik kanthooi Zie ook bekant |
| mesje, messie-van-een-dubbeltie, uitdrukking, waardeloos iets of iemand De preek was ofgelôôpe zondag ôk maor eenmessie-van-een-dubbeltie De preek van verleden zondag was waardeloos |
| mest laden, mis laoie, werkwoord, mest laden Mis laoie was een zwaer kerrewaai Mest laden (op een boerenwagen) was een zwaar karwei |
| mest rijden, mis rije, werkwoord, rij mis, ree mis, mis gereje, mest uitrijden over het bouwland |
| mest spreiden, mis sprêêje, werkwoord, sprêê mis, sprêêde mis, mis gesprêêd, (met de hand) mest over het land uitspreiden |
| mesten, misse, werkwoord, mis, miste, gemist, uitmesten van dieren, de mest verwijderen De verrekes mozze dikkels gemist worre De varkens moesten dikwijls uitgemest worden Zie ook uitmisse |
| mesten, misse, werkwoord, mis, miste, gemist, (vet)mesten |
| mesthaak, mishaok, zelfstandig naamwoord, mishake, mishaokie, mesthaak (om lange mest van de wagen te trekken) |
| mestleer, misleer, zelfstandig naamwoord, misleere, misleertie, losse zijkant voor de boerenwagen, speciaal voor het rijden van mest Asse gaon misrije gaon de geweune leere d’r of en worre de misleere d’r op gezet Als ze mest gaan rijden gaan de gewone zijkanten eraf en worden de mestzijkanten erop gezet |
| mestput, mispit, zelfstandig naamwoord, mispitte, mispitjie, mesthoop, mestvaalt Gooit ‘t maor op de mispit |
| meszak, messak, zelfstandig naamwoord, messakke, messakkie, zijzak in een werkbroek, speciaal voor een mes bestemd |
| metaal, metael, zelfstandig naamwoord, metaele, metaeltie, [Obl] metaal Ik koch allerhande soorte metaele op Ik kocht diverse soorten metaal op |
| meteen, medêên, bijwoord, meteen Zie ook zommedêên, drek |
| Metje, Metjie, uitdrukking, Zôô scheef as Metjie Behoorlijk scheef De kerrektoore van de Noord stao zôô scheef as Metjie De kertoren van Heinenoord staat behoorlijk scheef |
| metselaar, messelaer, zelfstandig naamwoord, messelaers, messelaertie, metselaar Een linkse messelaer verdiende vroeger twêê cente per uur meer as een rekse Een linkshandige metselaar verdiende vroeger twee cent per uur meer dan een rechtshandige |
| metselen, messele, werkwoord, messel, messelde, gemesseld, metselen |
| metterhaast, metterhaest, bijwoord, haastig, inderhaast Zie ook in d’n haest, in der haest |
| meut, meut, zelfstandig naamwoord, meute, meutjie, 1. ouwelijk gekleed en/of zich ouwelijk gedragend meisje (waarschijnlijk pars pro toto: vrouwelijk geslachtsdeel) Die maaid lôôpter bij as een ouwe meut; soms noeme ze de vrouweverêêneging wel ‘de meutenbond’ 2. vrouwelijk geslachtsdeel |
| meutelen, meutele, meutere, werkwoord, meutel, meutelde, gemeuteld / meuter, meuterde, gemeuterd, zeurend pijn doen Ook meutere, Dat zit maor te meutere as kiespijn |
| meuzegger, meuzegger, meuizegger, moizegger, muizegger, zelfstandig naamwoord, meuzeggers, muizeggers, meuzeggertie, muizeggertie, neef, nicht (in de betekenis van tantezegger) De klaainzeun van m’n broer is voor mijn een meuzegger en voor m’n man een nôômzegger; ’t is bekant wildvreemd maor toch nog bloedaaige De kleinzoon van mijn broer moet tegen mij tante zeggen en tegen mijn man oom; het is bijna een wildvreemde voor ons, maar toch nog bloedeigen Ook meuizegger, moizegger, muizegger |
| meuzie, meezek, zelfstandig naamwoord, meezeke, meezekie, mug We houwe de raome saeves maor toe voor de meezeke Ook meezerek Zie ook langpôôt, neef |
| mezerik, meezerek, zelfstandig naamwoord, meezerekke, meezerekkie, mug Zie meezek |
| middag, smiddes, bijwoord, [Zbl, Bmk] ‘s middags |
| midden, de midde, zelfstandig naamwoord, het midden Ze weunde percies in de midde van de straet |
| miereken, miereke, werkwoord, mierek, mierekte, gemierekt, mieren, prutsen Wat zit jij nou an dat mesien te miereke? Wat zit jij nou aan die machine te prutsen? |
| miesgasser, miesgaster, zelfstandig naamwoord, miesgasters, miesgastertie, [Jid, Nbl] miesgasser, smeerlap Een miesgaster is een vent die hêêl wat mááñs is op ‘t gebied van vrouwe en drank |
| miezen, mieze, werkwoord, [Barg] besteden, makken Dat ister êên die veul te mieze heb Dat is er één die veel te besteden heeft |
| miezerig, miezereg, bijvoeglijk naamwoord, 1. regenachtig, vochtig 2. [Hei] vervelend Doe niessôô miezereg |
| mijden, maaie, werkwoord, maai, mee, gemeeje, (ver)mijden Je ken die kroeg beter maaie want ‘t is taer altijd knokke Je kunt die kroeg beter mijden want daar wordt altijd gevochten |
| mijn, mijns, persoonlijk voornaamwoord, mijns inziens, volgens mij Das mijns te duur hoor! Dat is mij te duur |
| mijne, miene, uitdrukking, Hij het altijd miene Hij heeft altijd noten op zijn zang, het is nooit goed wat een ander doet |
| Mijnsheerenland, Meseereland, Meseerland, eigennaam, dialectuitspraak voor Mijnsheerenland Ook Meseerland |
| mijt, mijter, zelfstandig naamwoord, mijters, mijtertie, mijt (spinachtig diertje in graan, meel, kaas, enz.) D’n blom wemelde van de mijters De bloem wemelde van de mijt |
| mijter, mijter, zelfstandig naamwoord, mijters, mijtertie, bisschopsmuts |
| mik, mik, zelfstandig naamwoord, mikke, mikkie, 1. steun, gaffelvormige stutlat of tak Daer mot een mikkie onder dien tak want hij buig deur en demee breektie Er moet een steuntje onder die tak want hij buigt door en straks breekt hij 2. vork met botte tanden Zie ook oortvurrek, opstrooier |
| mik, mik, mikke, bijwoord, [O] geborgen, binnen Hij is mikke! Hij is binnen! (hij heeft veel geld verdiend) |
| mikkenbakker, mekkebakker, zelfstandig naamwoord, mekkebakkers, mekkebakkertie, particulier die zijn meel door de bakker liet verwerken Een bakkerij met veul mekkebakkers is nie veul waerd |
| milieu, meluu, zelfstandig naamwoord, meluus, meluuchie, [Fra, milieu] milieu Hij kwam uit een goed meluu, dus daer lachet nied an Hij kwam uit een goed milieu, dus daaraan lag het niet |
| militair, militaar, zelfstandig naamwoord, [Fra, militair] militair, soldaat |
| militair, militaar, bijvoeglijk naamwoord, [Fra, militair] militair |
| mirakel, meraokel, uitdrukking, Zôô’n meraokel isset nou ôk weer niet Zoveel stelt het nu ook weer niet voor |
| mirakels, meraokel, meraokels, bijwoord, [Fra, miracle] buitengewoon, wonderlijk, miraculeus Ook meraokels |
| mis, mis, uitdrukking, ’t Was raokende mis Het was bijna raak (letterlijk: rakend mis) |
| misdaad, misdaed, zelfstandig naamwoord, misdaad |
| misgeven, misgeeve, werkwoord, misgeef, misgaf, misgeve, een fout maken bij het ronddelen van speelkaarten Ik zel m’n aaige wel misgeeve hebbe want jij heb zeeve en hij heb neege kaorte Ik zal me wel vergist hebben bij het geven, want jij hebt zeven en hij heeft negen kaarten |
| misleiden, mislaaie, werkwoord, mislaai, mislaaide, mislaaid, misleiden |
| misschien, beschie, meschie, bijwoord, misschien ’t Is beschie hêêlemael nie waer, maor ’t is toch voor waer verteld Het is misschien helemaal niet waar, maar het is toch voor waar verteld Ook meschie |
| mist, mis, zelfstandig naamwoord, mest |
| mistake, missteek, zelfstandig naamwoord, missteke, missteekie, [Eng, mistake] foutieve handeling Dat hêêle gedoe is een missteek |
| modderbonte, modderbonte, zelfstandig naamwoord, modderbonte, modderbontjie, koe met een grauw vlekje aan een witte onderpoot |
| modderen, moddeke, werkwoord, moddik, moddikte, gemoddikt, morsen, modderen, knoeien Wat staot die maaid daer weer te moddeke? Zie ook dêêmele |
| modern, medern, bijvoeglijk naamwoord, modern Hij wier lid van een medernen bond Hij werd lid van een moderne bond |
| moe, moei, bijwoord, moe, vermoeid Ik bin d’r moei van |
| moed, moed, uitdrukking, Hij deejet op z’n moed Hij deed het alleen omdat hij de moed ervoor bezat |
| moeder, moeders, zelfstandig naamwoord, moeders, moedertie, moeder Dat brossie heb ik nog van moeders gekreege en laeter gaot dat naer Merieë, Janne dochter Die broche heb ik nog van mijn moeder gekregen en later gaat die naar Marie, de dochter van Jan |
| moei, meu, mui, moi, zelfstandig naamwoord, meue, muije, meuchie, meutjie, muichie, tante of oud-tante De vrouw van nôôm Kees was meu Saortie; omdasse een zus van m’n moeder was, was ‘t een snaortie van m’n vader De vrouw van oom Kees was tante Saartje; omdat ze een zus van mijn moeder was, was ze een schoonzus van mijn vader Ook mui, moi |
| moeiigheid, moeiechaaid, moeghaaid, zelfstandig naamwoord, moeheid, vermoeidheid Ik kon nie ete van moeiechaaid Ook moeghaaid |
| moer, moer, uitdrukking, De moer ijje keel Een brok in je keel |
| moerig, moereg, bijvoeglijk naamwoord, klef Grond die bij ‘t ploege bekant nie van de rister loslaet is moereg Klei die tijdens het ploegen bijna niet van het ploegmes los komt is klef |
| moerstaal, moerstael, uitdrukking, [Obl] Spreek je moerstael; hebbie over de blauwe kaaie gelôôpe? Spreek je moedertaal; heb je die uitspraak in de stad opgedaan? (gezegd van iemand die stads ging praten) |
| moeten, motte, werkwoord, mot, mos, gemotte, moeten |
| moeten doen, mottendoen, bijwoord, [veroud] gedwongen huwelijk Ze trouwe zôô oñverwachs, da’s zeker mottendoen Zie motjie |
| moetje, motjie, zelfstandig naamwoord, [veroud] moetje, gedwongen huwelijk Ook mottendoen |
| mogelijk, meugelek, bijwoord, mogelijk Hoe is ’t meugelek! Hoe is het mogelijk! |
| mogelijkheid, mogelekhaaid, zelfstandig naamwoord, mogelekhede, mogelijkheid |
| mogen, magge, werkwoord, mag, mog, gemagge, mogen ’t Is nou êêmel gebeurd, maor ’t had faaitelek nie gemagge Het is nu eenmaal gebeurd, maar ’t had feitelijk niet gemogen ’t Heb nooit gemagge; ’t is al êêuwe verbôôje Het heeft nooit gemogen; het is al eeuwen verboden ’t Mos nie magge Het moest niet mogen |
| mol, mol, zelfstandig naamwoord, molle, mollechie, schuit met platte bodem, ingericht om een haven uit te diepen |
| molbord, mollebord, zelfstandig naamwoord, molleborde, mollebortie, (door een paard) getrokken schepvormig houten bord waarmee de molshopen in een wei werden glad gesleept |
| moldrainage, moldrenaozie, zelfstandig naamwoord, draineerwerk met een ploeg, voorzien van een plat mes en een kogel |
| molen, meule, zelfstandig naamwoord, meules, meulentjie, molen De meulenaer zat de meulestêêne te bille De molenaar was bezig de groeven in de molenstenen dieper te maken |
| molenaar, meulenaer, zelfstandig naamwoord, meulenaers, meulenaertie, 1. molenaar Zie meelmuis 2. meikever Zie maaikever; Hij is nog te lomp om meulenaers te schudde Hij is oliedom |
| Molendijk, Meulendijk, eigennaam, Molendijk Vroeger sting in bekant elke gemêênte wel een meule opten dijk, dus dien dijk hiette dan de Meulendijk Vroeger stond in bijna elke gemeente wel een molen op de dijk, dus die dijk werd dan de Molendijk genoemd |
| molenpaard, meulepaerd, zelfstandig naamwoord, meulepaerde, meulepaertie, molenpaard; figuurlijk gebruikt voor een grote, zware vrouw ’t Is een beul van een maaid, echt een meulepaerd Het is een grote zware meid, echt een molenpaard |
| Molenschaar, ’t Meuleschaer, eigennaam, het Molenschaar, boezemwater bij een molen te Strijen ’s Winters gonge me op ‘t Meuleschaer schaeserije |
| molensteen, meulestêên, zelfstandig naamwoord, meulestêêne, meulestêêntjie, molensteen Van sommige (diefachtige) meñse wier gezaaid: ‘Ze kenne niks laete legge as gloeiend ijzer en meulestêêne’ Ze stelen alles wat los en vast zit |
| mollen, molle, werkwoord, mol, molde, gemold, weiland egaliseren met een molbord |
| mollen, molle, werkwoord, mol, molde, gemold, mollen vangen Vroeger gonge me in de winterdag molle, mêêstal met een spao en een klaain hontjie. Voor de pôôtjies kreege me vijf cente van de gemêênte en de mollehuie verkoche me an een opkôôper in Dordt |
| molm, mullem, zelfstandig naamwoord, mul, molm Goed deurvrore grond geef mêêstal goeie lentemulm Grond die goed bevroren is geweest geeft in de lente meestal een rulle teeltlaag |
| molshoop, molshôôp, zelfstandig naamwoord, molshôôpe, molshôôpie, molshoop |
| mombakkes, bombakkes, zelfstandig naamwoord, bombakkeze, bombakkesie, mombakkes, masker Het meñs was zôô lillek dasse met ’t fêêst gêên bombakkes nôôdeg had De vrouw was zo lelijk dat ze bij het feest geen masker nodig had |
| mondjesmaat, mondjiesmaet, monnechiesmaet, bijwoord, mondjesmaat D’r is nie veul te verdêêle, dus ‘t mot maor mondjiesmaet Ook monnechiesmaet |
| mondorgel, mondurgel, zelfstandig naamwoord, mondurgels, mondurgeltie, mondharmonica Pleun kon harstikke goed mondurgel speule |
| monk, monk, zelfstandig naamwoord, monke, monkie, jekker |
| monsieur, mesjeu, zelfstandig naamwoord, [Fra, monsieur] bovenmeester, hoofd van de school |
| mooitje, mooichie, zelfstandig naamwoord, mooi klein ding ’t Ponnievulle was een mooichie Het ponyveulen was een mooi klein ding |
| mook, môôk, zelfstandig naamwoord, môôke, môôkie, maag |
| moor, moor, zelfstandig naamwoord, moore, moortie, soort kleine schoffel (licht de harde ondergrond iets op en maakt die los voor een betere ontwatering) |
| moorploeg, moorploeg, zelfstandig naamwoord, moorploege, moorploegchie, ploeg die ploegt wat onder de rieselt staat (ploeg om diepe voren mee te ploegen) |
| morgen, merrege, murrege, zelfstandig naamwoord, 1. morgen (dagdeel) Merrege krijge me regen Morgen krijgen we regen Ook murrege: Kommie murrege dut-op? Kom je morgen deze kant uit?; merrege brenge Je bekijkt het maar; merrege is ’t weer hêêt Je kunt me nog meer vertellen (uitdrukking van ongeloof); merrege is niks, maor vandaeg Houd je aan de feiten 2. morgen, hectare, bunder (oorspronkelijk zoveel land als men op een morgen kon ploegen) Een merrege land is een bunder Een morgen land is een hectare; |
| morgen, morrie, tussenwerpsel, goedemorgen ’s Oches zegge ze ‘morrie’ en overdags ‘heui’ |
| morgenrood, murregerôôd, zelfstandig naamwoord, morgenrood; murregerôôd is waoter in de slôôt Morgenrood betekent regen |
| morsdel, morsdel, zelfstandig naamwoord, morsdelle, morsdellechie, morsebel, knoeier met eten en drinken Ook morskont |
| morskont, morskont, zelfstandig naamwoord, morskonte, morskontjie, knoeier met eten en drinken Zie morsdel |
| mosterd, mosterd, uitdrukking, Ik denk damme honderd gulde mosterd eete Ik denk dat we honderd gulden verlies lijden |
| motorstier, moterstier, zelfstandig naamwoord, medewerker van het K.I.-station die per motorfiets de koeien kwam insemineren (anekdote: toen deze man voor de eerste keer op een boerderij kwam wees de boerin hem de tochtige koe en zei: ‘Ik blijf ter nie bij, maor hier an de stalmuur zit een spijker waerie je broek an ken ophange’) |
| moveren, moeveere, werkwoord, moeveer, moeveerde, gemoeveerd, [Fra] hinderen, lastig vallen Hij moeveer gêên meñs |
| mudden, mutte, werkwoord, mut, mutte/muttende, gemut, aardappels opmeten Nae ‘t delleve wiere de errepels an d’n hôôp gemut Na het rooien werden de aardappelen van de hoop in mudzakken gedaan |
| mudje, muddechie, zelfstandig naamwoord, maatje drank Zie maetjie |
| muffen, muffe, werkwoord, muf, mufte, gemuft, [O] jaloers zijn Je mag d’r op muffe Je mag er jaloers op zijn |
| mufje, muffie, zelfstandig naamwoord, halfje, een halve cent Vijf muffies is een kluut of een vierduitestik Vijf halfjes is een twee-en-een-halvecentstuk |
| mug, mug, zelfstandig naamwoord, mugge, muchie, vlieg Wij noeme een vlieg altijd een mug en een mug is een langpôôt of een meezek |
| muggenvet, muggevet, zelfstandig naamwoord, vet verkregen door het uitkoken van slachtafval Zie ook dermevet |
| muizen, moist, uitdrukking, [Zbl] Hij moist t’m d’r onderoit Hij drukt zijn snor |
| muizenhuig, muizehuig, uitdrukking, De muizehuig krijge verwensing, zoals bijv. Je ken de kleere krijgen |
| muizenplek, muizeplak, zelfstandig naamwoord, muizeplakke, muizeplakkie, met haar begroeide huidvlek Hij is met een muizeplak gebore; gelukkig zit ‘t op z’n kont zôô dajje ‘t nie ken zien. Dat was gekomme deurdat z’n moeder, toen ze van hum liep, geschrokke is van een grôôte rot Hij is met een behaarde huidvlek geboren; gelukkig zit die op zijn achterwerk zodat je het niet kunt zien. Dat kreeg hij doordat zijn moeder, toen ze van hem in verwachting was, geschrokken is van een grote rat |
| mummelen, memmele, werkwoord, memmel, memmelde, gememmeld, zeuren, onduidelijk praten, mummelen (veelal door gebrek aan tanden) |
| munitie, menuusie, zelfstandig naamwoord, munitie |
| mus, mos, zelfstandig naamwoord, mosse, mossie, mus Vroeger zag de lucht nog zwart van de mosse; ’t was een plaeg In 1920 kojje nog geld verdiene met mosse vange: twêê cente voor twêê mossepôôtjies |
| mussenbekje, mossebekkie, zelfstandig naamwoord, beetje, mespuntje Jôh, eetjie bord is leeg; ’t is nog maor een mossebekkie Joh, eet je bord eens leeg, het is nog maar een klein beetje |
| Mussengilde, ’t Mossegilde, eigennaam, [veroud] vereniging tot bestrijding van de mus; voor een jonge mus werd bij inlevering een halve stuiver (2½ cent) betaald en voor een oude een hele stuiver (5 cent) |
| mussenjager, mossejager, zelfstandig naamwoord, mossejagers, mossejagertie, mussenverjager (bij tarwe, aardbeien enz.) Ook mossewachter |
| mussenput, mossepit, zelfstandig naamwoord, mossepitte, mossepitjie, gaatje in een rieten dak Een mossepit was een gaetjie in ‘t riete dak waer de mosse riet uichetrokke hadde Een mussengaatje was een gaatje in het rieten dak waar de mussen riet uitgetrokken hadden |
| mussenverschrikker, mosseverschrikker, zelfstandig naamwoord, mosseverschrikkers, mosseverschrikkertie, 1. vogelverschrikker In ‘t errebeezeland stong een mosseverschrikker Op de aardbeienakker stond een vogelverschrikker 2. lelijk mens Dat meñs zietter uit azzen mosseverschrikker; as lillek zeer dee, hoorde je d’r in Dordt schrêêuwe Dat mens is zo lelijk als een vogelverschrikker; als lelijkheid pijn deed kon je haar in Dordt horen brullen |
| mussenwachter, mossewachter, zelfstandig naamwoord, mossewachters, mossewachtertie, iemand die mussen verjaagt Zie mossejager |
| muts, mus, must, zelfstandig naamwoord, musse, muste, mussie, (krullen)muts, keuvel Deurdeweeks droog ze een ketoene haokmus en sondes een kante krullemus Doordeweeks droeg zij een katoenen gehaakte muts en ‘s zondags een kanten krullenmuts Ook must Zie ook kap; must (krullen)muts ’n Toeje must Een dichte krullenmuts Zie mus Zie ook karrekas |
| muts, mussie, zelfstandig naamwoord, mussies, kroontje, dop van kelkbladeren van de aardbei We krege 6 cente voor ‘t plokke van een tipsie errebeeze, maor voor ‘t plokke zonder mussie 7 cente We kregen 6 cent voor het plukken van een gevlochten mandje aardbeien, maar voor het plukken van een gevlochten mandje met aardbeien zonder kroontje 7 cent |
| mutsengaas, mussegaos, zelfstandig naamwoord, fijn (mutsen)gaas ’t Erreme meñs droog een mus van mussegaos zonder kant De arme vrouw droeg een keuvel van gaas alleen, zonder kant |
| mutsenwaster, mussewaster, zelfstandig naamwoord, mussewasters, mussewastertie, wasvrouw, speciaal voor klederdrachtmutsen Op elk durp hajje wel vrouwe die tege betaling as mussewaster dieñst deeje |
| mutsspeld, mustespel, zelfstandig naamwoord, mustespelle, mustespellechie, krullenmutsspeld Zie ook spelle |
| na, nae, nao, bijvoeglijk naamwoord, ver Hoe nae bî je gekomme? Hoe ver ben je gekomen? Ook nao [veroud] |
| na, nao, voorzetsel, voegwoord, [veroud] 1. (voorz) naar 2. (voegw) na |
| na aan, nae-an, bijwoord, dichtbij, op het kantje af ’t Was nae-an of de hêêle zaek was in de fik gevloge |
| naad, naed, zelfstandig naamwoord, naeje, naechie, 1. scheiding in het haar Hij draeg de naed in de midde Hij draagt de scheiding van het haar in het midden 2. naad of zoom Je ken je aaige ôk uit te naed werreke Je kunt jezelf ook over de kop werken 3. vouw Hêêl de naed is uit jie broek De vouw is helemaal uit je broek; Hij werk z’n aaige uit te naed Hij werkt zo hard dat hij het nauwelijks kan volhouden; Hij naoi z’n aaige naechie Hij gaat zijn eigen weg, hij is eigenwijs Ook naed |
| naadje, naechie, naetjie, zelfstandig naamwoord, naechies, naetjies, naadje Ze mos ‘t naechie van de kous wete Ook naed, naetjie Zie naechie |
| naaigaren, naoigaere, zelfstandig naamwoord, naoigaeres, naoigaerentjie, naaigaren Effe een klossie naoigaere haole Zie ook twijndraed |
| naald, naeld, zelfstandig naamwoord, naelde, naeltie, (naai)naald Ze is handig met naeld en draed |
| naamgek, naomgek, bijvoeglijk naamwoord, naamziek Hij issôô naomgek, as een kind nie naer heulie kant hiet, kijkt’ie ‘t met z’n kont nie an Hij is zo naamziek dat hij een kind negeert als het niet naar iemand van zijn kant vernoemd is |
| naar, nae, naer, voorzetsel, voegwoord, 1. (vz) naar Heulie gaon nae binnene en wij gaon nae buitene Zij gaan naar binnen en wij gaan naar buiten; De vlasplokkers zijn naer overe De vlasplukkers zijn naar de overkant van de rivier 2. (voegw) na Nae d’n eete mo’k drek weg Na de maaltijd moet ik direct weg |
| naaroog, naorôôg, zelfstandig naamwoord, naorôôge, naorôôchie, [O] naarling Die neef van jou da’s ôk een naorôôg |
| naast, naest, bijwoord, bijvoeglijk naamwoord, 1. (bn) naast, dichtstbijzijnd Hij weun in ‘t naeste durp 2. (bw) naast, het dichtst bij Dat leg’m ‘t naest an z’n hart |
| naast, naest, voorzetsel, naast Je zit ‘r glad naest Ook neffe; ’t Is nie naest te deur Het is vrij ver weg |
| naaste, naeste, zelfstandig naamwoord, naaste Hebbie naeste lief, behalleve de buuvrouw Heb uw naaste lief, met uitzondering van de buurvrouw |
| naastebuur, naestebuur, zelfstandig naamwoord, naestebuure, naestebuurtie, nabuur, buurman |
| naastenbij, naestebij, bijwoord, ongeveer Dat is te naestebij vijf kilometer |
| nabouw, naebouw, zelfstandig naamwoord, naebouwe, naebouwchie, nabouw, tweede gewas |
| nachteter, nachteeter, zelfstandig naamwoord, nachteeters, nachteetertie, hypotheek of ander [s]oort schuld |
| nachtlichtje, nachtlichie, zelfstandig naamwoord, nachtlichies, nachtlampje Blaes ‘t nachtlichie maor uit |
| nachtschade, nachtschae, zelfstandig naamwoord, nachtschaeje, zwarte nachtschade (solanum nigra) |
| nachtschuit, nachtschuit, uitdrukking, Me gaon de nachtschuit weer in Het wordt weer vroeg donker, de winter komt er weer aan |
| nachtvreter, nachtvreeter, zelfstandig naamwoord, nachtvreeters, nachtvreetertie, woekeraar |
| nadagen, naedaege, zelfstandig naamwoord, nadagen, laatste deel van het leven Hij was al in z’n naedaege toen d’r nog een klaaintjie kwam Hij was al in zijn nadagen toen er nog een kindje geboren werd |
| nadeel, naedêêl, zelfstandig naamwoord, naedêêle, naedêêltie, nadeel, schade |
| nader, naeder, bijwoord, nader, dichterbij |
| nader, naederst, naderst, bijvoeglijk naamwoord, naast; het meest dichtbij; naderst [O] de tweede bij het spel |
| naderen, naedere, werkwoord, naeder, naederde, genaederd, naderen, vorderen We naederen al, ’t end is in zicht |
| naderhand, naederhand, bijwoord, naderhand Naederhand is toch alles weer rêê gekomme Naderhand is alles toch weer in orde gekomen |
| nadoen, naedoen, werkwoord, doe nae, dee nae, naegedaen, nadoen, na-apen |
| nagaan, naegaon, werkwoord, gao nae, ging nae, naegegaon, nagaan, onderzoeken Hij mos bloedprikke en ze laete naegaon wattie mekeert Zie ook naekijke |
| nagel, naegel, uitdrukking, Dat jong is een naegel ammen dôôskist Dat jongmens is een spijker aan mijn doodkist |
| nagel, naegel, zelfstandig naamwoord, naegels, naegeltie, nagel Naegels bijte is ‘t begin van meñse ete; Hij heb gêên naegels om z’n kont te klauwe Hij is straatarm; Land onder m’n naegels en vêê onder m’n pet Gezegd door iemand die niets bezit |
| nagelgruis, naegelgruis, zelfstandig naamwoord, nagelgruis (gemalen kruidnagel of piment) D’r gong altijd een bietjie naegelgruis deur de rollende en deur de hôôfdkaes Er ging altijd wat nagelgruis door de rolladen en door de zure zult |
| nagelkaas, naegelkaes, zelfstandig naamwoord, naegelkaeze, naegelkaessie, (Friese) nagelkaas |
| nagelriem, naegelriem, zelfstandig naamwoord, naegelrieme, naegelriempie, nagelriem |
| nageslacht, naegeslacht, zelfstandig naamwoord, nageslacht Zie ook naezaete |
| najaar, naejaer, zelfstandig naamwoord, naejaere, naejaertie, najaar Wat hemme toch een nat naejaer Wat hebben we toch een nat najaar |
| nakaarten, naekaorte, werkwoord, kaort nae, kaorte nae, naegekaort, nakaarten, achteraf praten |
| nakijken, naekijke, werkwoord, kijk nae, keek nae, naegekeke, nakijken, onderzoeken Lae je pis maor is naekijke bij Bijstervelde Laat je urine maar eens onderzoeken door Bijsterveld (een vroeger in de wijde omtrek bekende piskijker) Zie ook naegaon naekommertie nao |
| nakomertje, naekommertie, zelfstandig naamwoord, naekommerties, nakomertje (late gezinsuitbreiding) Ze hebbe al drie añkommende maaides en nou nog een naekommertie, maor hij zee: ‘Een kiñdjie voor d’n ouwen dag’ Ze hebben al drie opgroeiende meiden en nu nog een nakomertje, maar hij zei: ‘Een kindje voor de oude dag’ (toen er nog geen ouderdomsvoorziening was waren ouderen aangewezen op verzorging en financiële ondersteuning door hun kinderen) |
| nalatenschap, naelaeteschap, naelaeteschop, zelfstandig naamwoord, naelaeteschappe, naelaeteschoppe, naelaeteschappie, naelaeteschoppie, nalatenschap, erfenis Hêêl de naelaeteschap gao naer ‘t Streekmuseum Ook naelaeteschop |
| nalopen, naelôôpe, werkwoord, lôôp nae, liep nae, naegelôôpe, nalopen, controleren Ik mos alles twêê keer naelôôpe, maor ‘k hè niks gevonge Ik moest alles tweemaal controleren maar ik heb niets gevonden |
| namaak, naemaok, zelfstandig naamwoord, namaak, surrogaat Dat is nie echt, maor gemêêne naemaok Dat is niet echt, maar slechte namaak |
| nanacht, naenacht, zelfstandig naamwoord, naenachte, naenachie, nanacht (na 3 uur) In de naenacht wier ik wakker van ‘t omweer |
| naplakken, naeplakke, werkwoord, plak nae, plakte nae, naegeplakt, [O] overschrijven door afkijken Ik wil wel glôôve dattie die som ôk goed het; hij het ‘m bij mijn naegeplakt Ik wil wel geloven dat hij die som ook goed heeft, want die heeft hij van mij afgekeken |
| nar, nar, zelfstandig naamwoord, narre, narrechie, nauw, engte Hij zit in de nar Hij zit in het nauw (vergelijk benard) |
| narren, narre, uitdrukking, Buikie narre Op de buik naar beneden sleeën |
| nasmaak, naesmaok, zelfstandig naamwoord, naesmake, naesmaokie, nasmaak Daervan hemme een bittere naesmaok overgehouwe |
| nat, nat, uitdrukking, Da’s nie gepist, maor toch nat Uitdrukking als iets erg duur uitvalt |
| natnek, natnek, zelfstandig naamwoord, natnekke, natnekkie, 1. iemand die veel drinkt (niet-alcoholische dranken) 2. ongezeglijke jongen [Num] |
| natzeiken, natzaaike, uitdrukking, Lae’ je aaige nie natzaaike Laat je niet beetnemen |
| navenant, naevenant, naeverhand, bijwoord, [Fra] navenant, naar verhouding Naevenant is ‘t nog duurder damme dochte Naar verhouding is het nog duurder dan we dachten Ook naeverhand |
| navertellen, naevertelle, werkwoord, vertel nae, vertelde nae, naeverteld, navertellen Ik zel ‘m slaon dattie ‘t nie ken naevertelle |
| naweide, naewaai, zelfstandig naamwoord, nawei, het eerste gras dat opkomt nadat gemaaid is |
| nazaat, naezaete, zelfstandig naamwoord, nazaten, nakomelingen Zie naegeslacht |
| nazitten, naezitte, werkwoord, zit nae, zat nae, naegezete, achternazitten De pliesie zat de jonges nae, maor ze waere n’m te glad of De agent zat de jongens achterna, maar ze waren hem te vlug af |
| Nederlands, neederlááñs, neerlááñs, bijvoeglijk naamwoord, Nederlands Oôñs Hoekschewaers dialect is minder scherp asset neederlááñs Ons Hoekschewaards dialect klinkt minder scherp dan het Nederlands; uitdrukking: Ze waere neerlááñs errem Ze waren heel arm |
| nee, nêê, nêêje, bijwoord, tussenwerpsel, nee Nêê hebbe me al en ja kenne me krijge Nee hebben we en ja kunnen we krijgen; nêêje nee! (nadrukkelijk) |
| nee, nêênt, tussenwerpsel, nee Zie ook belnêênt |
| neef, neef, uitdrukking, neef en nicht, da’ vrij licht Als je het met je familie eens bent kun je door samenwerking een bepaald doel gemakkelijker bereiken |
| neefje, neef, zelfstandig naamwoord, mug Zie ook meezek, langpôôt |
| neep, neep, zelfstandig naamwoord, neepe, neepie, 1. plooi, vouw Ze droog een must met neepies Zij droeg een neepjesmuts (rouwkeuvel) 2. nachtmerrie Daer kreeg ik toch weer zôô’n neep Toen kreeg ik toch een nachtmerrie |
| neer, neer, uitdrukking, Da’ kind blijf in de neer Dat kind blijft achter in zijn groei-ontwikkeling |
| neer, neer, uitdrukking, Hij zit in de neer Hij zit in de put |
| neerkauw, neerkauw, uitdrukking, Gaod uit m’n neerkauw! Ga uit de weg! |
| neerkauwen, neerkauwe, werkwoord, neerkauw, neerkauwde, neergekauwd, herkauwen |
| neerkwakken, neerkwakke, werkwoord, kwak neer, kwakte neer, neergekwakt, neergooien |
| neerwas, neerwas, zelfstandig naamwoord, neerwasse, neerwassie, klein gebleven dier of kind Herrestkatte blijve dikkels maor neerwassies Herfstkatten blijven vaak maar klein |
| neetnek, neetnek, zelfstandig naamwoord, neetnekke, neetnekkie, neetoor, humeurig persoon Zij is een neetnek en hij is een geelhaer Zij is een humeurig mens en hij is een chagrijn Zie neeroor Zie ook geelhaer, haerege kroot |
| neetoor, neeroor, zelfstandig naamwoord, neeroore, neeroortie, neetoor, humeurig persoon Zie neetnek |
| negentig, tnegenteg, telwoord, negentig Hij was achter in de tachenteg, bekant tnegenteg Hij was achter in de tachtig, bijna negentig |
| negeren, neegere, werkwoord, neeger, neegerde, geneegerd, pesten Zie ook turreke, stange |
| negeret, neegeret, zelfstandig naamwoord, [O] pruimtabak (waarschijnlijk ontleend aan de merknaam) |
| negotiant, aogosiant, gosiant, zelfstandig naamwoord, aogosiante, gosiante, aogosiantjie, gosiantjie, negosiant, venter Den aogosiant liep met gaere en band langs de deur De venter kwam met garen en band aan de deur; gosiant [Gwd] venter, handelaar |
| negotie, aogosie, negoosie, zelfstandig naamwoord, aogosies, aogosietjie, negotie, handel; ’t Schuim van de aogosie is beter as ’t vet van d’n errebaaid Met een kleine handel kun je gemakkelijker iets verdienen dan met hard werken; negoosie [Fra, négociation] negotie, (vent)handel; Het schuim van de negoosie is beter ast vet van d’n errebaaid Handeldrijven is altijd beter dan werken |
| nek, nek, zelfstandig naamwoord, nekke, nekkie, hals Ze had een mooie ketting om d’r nek; Hij keek ze met z’n nek nied an Hij wilde niets met hen te maken hebben |
| nergens, nieverááñs, bijwoord, [veroud] nergens Zie nievers Ook niewers |
| nergens, nievers, niewers, bijwoord, nergens Ze ken ‘t nievers aerde Ze kan nergens wennen Ook nieverááñs, niewers |
| nest, nessie, zelfstandig naamwoord, vogelnestje De jonges waere nessies ant uithaole De jongens waren bezig met vogelnestjes uithalen; Een nessie uithaole Een voordeeltje behalen |
| nest, neste, uitdrukking, Hij hessun aaige in de neste gewerrekt Hij heeft zichzelf in de moeilijkheden gebracht |
| nestenzeiker, nestezaaikert, nestezaaiker, zelfstandig naamwoord, nestezaaikers, nestezaaikers, nestezaaikertie, nestezaaikertie, pissebed, keldermot, kelderzeug Zie nestezaiker Zie ook beddezaaikert |
| nesthaar, nesthaer, zelfstandig naamwoord, nesthaere, nesthaertie, nesthaar |
| net, net, bijwoord, precies |
| net zo goed, nessôôgoed, bijwoord, evengoed D’r was niks an; we hadde nessôôgoed thuis kenne blijve Er viel niets aan te beleven; we hadden evengoed thuis kunnen blijven |
| net zo min, nessôômin, bijwoord, evenmin |
| netjes, netjies, bijwoord, netjes Vroeger zeeje ze dajje netjies mos praote en gêên streektaol Vroeger zeiden ze dat je netjes moest spreken en geen dialect; netjiester netter In de Hoeksche Waerd praote ze maor plat, allêên op Strien praote ze veul netjiester, zegge ze zellef |
| neukel, neukel, zelfstandig naamwoord, neukels, neukeltie, stootlaag (de onderste of staande laag van een tas stro of vlas) Eerst komp ‘t stael opte vloer en daerop de neukel Eerst komt de onderlaag (vaak bestaand uit takkenbossen of oud stro) op de vloer en daarop de stootlaag Ook neukellaog |
| neukellaag, neukellaog, zelfstandig naamwoord, neukellaoge, neukellaogie, stootlaag Zie neukel |
| neusdoek, neusdoek, zelfstandig naamwoord, neusdoeke, neusdoekkie, zakdoek |
| neusjedruipen, neusie-droipe, werkwoord, [O] tossen (vroeger gebruik bij kinderspel om te bepalen wie zal beginnen; men hield dan een knikker of steentje in de hand, dicht bij de neus, en liet het voorwerp vallen om zo dicht mogelijk bij een tevoren getrokken streep te komen) |
| neuteren, neutere, werkwoord, neuter, neuterde, geneuterd, [Str] neuriën |
| nevel, neevel, uitdrukking, Opte neevel gaon Toch ergens naar toe gaan, ook al was dat eerst niet de bedoeling |
| neven, neeve, werkwoord, neef, neefde, geneefd, [Wac] het zoemen van muggen |
| neven, neffe, voorzetsel, naast Zie naest |
| niet, nie, bijwoord, niet Ik weet ter nie van Ik weet er niets van |
| niet, nie-en, bijwoord, niet [veroud] Dat komp omdajje ‘t nie-en ziet dattie ‘t nie-en ken Dat komt omdat je niet ziet dat hij het niet kan |
| nietwaar, niewaer, tussenwerpsel, nietwaar ’t Is toch altijd zôô geweest, niewaer? |
| nieuwerwets, nieuwferwes, nieuwferwest, bijvoeglijk naamwoord, nieuwerwets, nieuwmodisch Hier houwe ze nie zôô van al die nieuwferwesse dinge Hier zijn ze niet zo gesteld op al die nieuwerwetse dingen Ook nieuwferwest |
| Nieuwjaar, de nieuwejaer, zelfstandig naamwoord, nieuwjaar |
| nieuwjaarsdag, nieuwejaersdag, zelfstandig naamwoord, nieuwejaersdaege, nieuwejaersdaechie, nieuwjaarsdag |
| nieuwjaarswens, nieuwejaersweñs, zelfstandig naamwoord, nieuwejaersweñse, nieuwejaersweñsie, nieuwjaarswens As nieuwejaersweñs hoor-ie dikkels: ‘Ik weñs-ie veul haail en zeege’ of ‘al wa’ weñselek is’ Als nieuwjaarswens hoor je vaak: ‘Ik wens je veel heil en zegen’ of ‘Ik wens je alles wat maar wenselijk is toe’ |
| nieuwtje, nieuwchie, zelfstandig naamwoord, (roddel)nieuwtje Vandaeg is ‘t een nieuwchie maor nae een paor daege is ’t oover Vandaag is het een nieuwtje maar na een paar dagen is het voorbij |
| nijdig, nijdeg, bijvoeglijk naamwoord, 1. boos 2. flink, hard ’t Kerrewaai schiet al nijdeg op Het karwei schiet al flink op |
| nijnagel, nijnaegel, zelfstandig naamwoord, nijnaegels, nijnaegeltie, nijdnagel, dwangnagel, inscheuring langs nagel M’n vingers zitte borstes vol nijnaegels van ‘t peesteeke Mijn vingers zitten barstensvol nijnagels van het met de hand bieten rooien |
| nijpen, nijpe, werkwoord, nijp, neep, geneepe, castreren Al istie geneepe dan is ‘t toch nog een bok? Ook al is hij gecastreerd hij blijft toch een bok? Zie ook snije, lubbe, preutesnije |
| nijpnaars, nijpnaers, neepnaers, zelfstandig naamwoord, nijpnaerze, neepnaerze, nijpnaersie, neepnaersie, 1. gierig persoon Hij is een echte nijpnaers, want hij is nog te slij om een scheet te laete schiete Hij is een echte gierigaard want hij is nog te krenterig om een wind te laten 2. meisje dat aanstellerig loopt Dat maaisie is een nijpnaersie, een ‘hemmechie raok m’n gatjie niet’ Dat meisje loopt aanstellerig Ook neepnaers [Gwd] 1. gierig persoon 2. meisje dat aanstellerig loopt; ’t Binne slije nijpnaerze, ze schijte nie voor elleve en asset doen dan ist nog dun ôk Ze zijn erg gierig |
| nikkerstaart, nikkerstaert, nikkelstaert, ikkerstaert, zelfstandig naamwoord, nikkerstaerte, nikkelstaerte, ikkerstaerte, nikkerstaertie, nikkelstaertie, ikkerstaertie, wervelwind; slurfachtig aanhangsel van een regenwolk en mogelijke voorbode van een windhoos op de grond (een ‘nikker’ was in de Germaanse mythologie een boosaardige watergeest) Azzie een nikkerstaert an de lucht ziet, maok dan maor dajje weg komt Ook nikkelstaert Zie ook ikkestaert; ikkerstaert windhoos die zich als een zwarte slurf in de dreigende lucht aftekent |
| niks ervan, nikstervan, tussenwerpsel, niets daarvan; geen denken aan Nikstervan, da’ gao nie deur! Niets daarvan, dat gaat niet door! |
| nippen, nippe, werkwoord, nip, nipte, genipt, [O] dringend nodig zijn; er op aan komen As ‘t nipt dan ken ik ‘t wel doen Als het er op aan komt kan ik het wel doen |
| nishut, nissehut, zelfstandig naamwoord, nissehutte, nissehutjie, romneyloods (halfronde loods of barak van gegolfd plaatstaal) |
| nodig, nôôdeg, uitdrukking, Je hepper niks mee nôôdeg! Bemoei je er niet mee! |
| nodig, nôôdegste, zelfstandig naamwoord, nodigste, hoogstnoodzakelijke |
| nogaantoe, nogantoe, bijwoord, verlenging van een krachtterm Sodemieter nogantoe! |
| nok, de nok, zelfstandig naamwoord, nokke, nokkie, de hik D’r help maor êên ding teege de nok en dat is een andermañs pet opzette Er helpt maar één ding tegen de hik en dat is de pet van iemand anders opzetten |
| nominatie, nommenaosie, zelfstandig naamwoord, [Fra] nominatie, voordracht Hij stong op de nomenaosie voor sluiswachter |
| nood, nôôd, zelfstandig naamwoord, nôôde, nôôdjie, nood Nôôd breek wet |
| noodklok, nôôdklok, zelfstandig naamwoord, nôôdklokke, nôôdklokkie, noodklok Mit de watersnôôd in ‘53 wier de nôôdklok geluid |
| noodlot, nôôdlot, zelfstandig naamwoord, noodlot |
| noodslachting, nôôdslachting, zelfstandig naamwoord, nôôdslachtinge, nôôdslachtinkie, noodslachting Hij snee ‘t verzoope paerd nog gauw de nek of om d’r een nôôdslachting van te maoke Hij sneed het verdronken paard nog gauw de nek af om er een noodslachting van te maken (dat was dus fraude, want als het dier al dood was mocht het niet worden aangemerkt als noodslachting en moest het naar een destructiebedrijf; bij een noodslachting kon het vlees nog voor consumptie worden verkocht; dat leverde nog wat geld op in plaats van alleen kosten) |
| noodtoestand, nôôdtoestand, zelfstandig naamwoord, nôôdtoestande, nôôdtoestandjie, noodtoestand De burgemêêster het de nôôdtoestand ofgekondigd |
| noodweer, nôôdweer, zelfstandig naamwoord, noodweer |
| noodzaak, nôôdzaek, zelfstandig naamwoord, noodzaak |
| nooit, nooiden, uitdrukking, ’t Is net ovvie dat nooiden doet Het is net of je dat nooit doet |
| noorderstof, noorderstof, zelfstandig naamwoord, lichte regen bij noordenwind; noorderstof daer komt ‘t mooie weer op of Na lichte regen bij noordenwind volgt mooi weer |
| noot, neut, zelfstandig naamwoord, neute, neutjie, noot Olieneute worre wel neute genoemd maor ‘t binne aaigelek gêên neute Olienoten worden wel noten genoemd, maar eigenlijk zijn het geen noten; Zôô gaef azzen neut Zeer gaaf |
| nop, noppe, uitdrukking, Kindere binne een zeege des Heere, maor ze houwe je de noppe van je kleere Hoe lief en aardig kinderen ook zijn ze kosten veel geld |
| nop, noppie, zelfstandig naamwoord, noppies, nopje |
| nopjesgoed, noppiesgoed, zelfstandig naamwoord, nopjesgoed; textiel met oneffenheden (noppen) Ze droog een jak van noppiesgoed |
| normaalles, normelles, zelfstandig naamwoord, normellesse, normellessie, normaalschoolles (de normaalschool was de voorloper van de kweekschool voor onderwijzers, de huidige pedagogische academie) |
| notenbolster, neutebolster, zelfstandig naamwoord, neutebolsters, neutebolstertie, bolster, groene laag bast rond een onrijpe walnoot De jonges kreege bruine vingers van de neutebolster |
| notenboom, neutebôôm, zelfstandig naamwoord, neutebôôme, neutebôômpie, notenboom |
| notenknuppelen, neuteklippele, werkwoord, walnoten knuppelen (stelen), met een stuk hout dwars aan een touw trokken de jongens de noten van de bomen Ook neuterobbe, neutestore |
| notenrobben, neuterobbe, werkwoord, walnoten stelen Zie neuteklippele Ook neutestoore |
| notensop, neutesop, zelfstandig naamwoord, neutesoppe, neutesoppie, bolstersap van de noot (gebruikt om wol te verven) |
| notenstoren, neutestoore, werkwoord, walnoten stelen Zie neuteklippele Ook neuterobbe |
| nou, nou, uitdrukking, Bedankt voor nou en voor nogges Dat mag je nog wel een keer doen (letterlijk: bedankt voor nu en voor nog eens) |
| nummer, nommer, zelfstandig naamwoord, nommers, nommertie, nummer Hij stong voor z’n nommer in dieñst Hij was als dienstplichtige onder de wapens |
| o God toch, o-gotting, o-chotting, o-chottinkies, tussenwerpsel, bastaardvloek (gebezigd bij schrik of verbazing) O-gotting, daer hebbie zijn ôk nog! Gottegot, daar heb je hem ook nog!; o-chotting bastaardvloek (letterlijk: oh, god toch) uitroep van schrik, medeleven of meewarigheid Ook o-chottinkies (verzwakte vorm van o-chotting) |
| occasie, akkazie, okkaozie, zelfstandig naamwoord, akkazies, akkazietjie, [Fra, occasion] gelegenheid Ik kon nie komme, ’k ha’ gêên akkazie ik kon niet komen, ik had geen gelegenheid Zie ook okkazie; Ik heb venaevend gêên okkaozie |
| ochtend, ochend, zelfstandig naamwoord, ochende, ochendjie, ochtend, morgen D’n anderen ochend wastie weer wa’ beterder De volgende morgen was hij weer wat beter |
| ochtend, soches, bijwoord, ’s ochtends, ‘s morgens Zie ook smiddes, saeves |
| ochtendschaft, ochendschoft, uitdrukking, Je ochendschoft is het beste In de ochtenduren verzet je het meeste werk |
| ochtendwater, ochendwaoter, zelfstandig naamwoord, ochendwaoters, ochendwaotertie, ochtendwater, urine Ochendwater is goed voor paerde die last hebbe van rotstraole; elleken ochend de pispot over d’r pôôte giete en ‘t gao wel over Ochtendwater is goed voor paarden met hoefrot; elke morgen de inhoud van de nachtspiegel over de hoeven gieten en het geneest wel |
| of, of, bijwoord, al Of kommie nog zôô vroeg de pont is toch al weg Al kom je nog zo vroeg de pont is toch al vertrokken |
| of, ovve, voegwoord, meervoudsverbuiging van het voegwoord of Ik weet niet ovve ze blijve vannacht Ik weet niet of zij vannacht blijven |
| ogaaf, oñgaef, bijvoeglijk naamwoord, drukkend warm (de koeien draven door de wei met de staart omhoog. De insecten steken) |
| ogenblik, ôôgenblik, zelfstandig naamwoord, ôôgenblikke, ôôgenblikkie, ogenblik |
| oliekoekenkraam, oliekoekekraem, zelfstandig naamwoord, oliekoekekraeme, oliekoekekraempie, oliebollenkraam |
| Oliekonten, oliekonte, zelfstandig naamwoord, scheldnaam voor Brabanders Zie ook poepe |
| olienoot, oereloet, zelfstandig naamwoord, oereloete, oereloetjie, [sGr] olienoot, pinda De hêêle taefel lag vol met oereloeteschille Ook olieneute |
| olienoot, olieneut, zelfstandig naamwoord, olieneute, olieneutjie, pinda, arachidenoot Zie oereloet |
| olienotenfeest, eulieneutefêêsie, zelfstandig naamwoord, eulieneutefêêsies, zeer eenvoudig feest met weinig eten en drinken |
| oliepijp, oliepijpe, zelfstandig naamwoord, losse canvas beenpijpen (met olie waterdicht gemaakt) Neemie oliepijpe maor mee, want ik glôôf nooit damme ‘t drôôg houwe Neem je beenpijpen maar mee, want ik geloof nooit dat we het droog houden |
| om en nabij, ommendebij, ommenebij, bijwoord, nagenoeg, om en nabij; ongeveer, omstreeks D’r waere ommenebij honderd man |
| ombij, ombij, tussenwerpsel, uitroep, commando om een paard te keren bij het ploegen |
| ombij, ombij, voorzetsel, [O] om Nou rij jij een eñdjie, maor bij de meule mojje ombij keere Nu rijd jij een stukje, maar bij de molen moet je omkeren |
| omgang, ommegang, zelfstandig naamwoord, ommegange, ommegañchie, omgang, heen en teruggang Kwan, we gaon nog een ommegang wije Kom, we gaan nog een rondje (heen en terug) wieden |
| omhoog, omhôôg, bijwoord, 1. omhoog 2. noordelijk; De wind is omhôôg Het is noordenwind (ook genoemd een hôôge wind; gebruikt in de uitdrukking: Een hôôge wind is altijd koud, ’t maok nied uit waerof dattie vandaen komt Een noordenwind is altijd koud, het maakt niet uit waar hij vandaan komt) |
| omkijken, omkijkes, uitdrukking, Daer hemme gêên omkijkes meer naer Daarover hoeven we ons geen zorgen meer te maken |
| omlaag, omlaeg, omlêêg, bijwoord, 1. omlaag 2. zuidelijk De wind is vandaeg omlaeg 3. beneden aan, onderaan Hij leg met z’n schuit omlaeg de kaoi Hij ligt met zijn schuit beneden aan de kade 4. benedendijks Ook omlêêg |
| omleggen, omlegge, werkwoord, leg om, lee om, omgeleege, [O] dik worden Hij begin om te legge; je ken wel zien dattie een goed leventjie heb |
| ommekant, ommekant, zelfstandig naamwoord, ommekante, ommekantjie, [O] dik stuk brood Azzie twêê van die ommekante d’r in heb zitte zellie ‘t wel een paor uur uithouwe Als je twee van zulke dikke stukken brood naar binnen gewerkt hebt zul je het wel een paar uur uithouden |
| ommoren, ommoore, werkwoord, moor om, moorde om, omgemoord, [Nbl] omwoelen |
| omrijden, omrije, werkwoord, [Wms] onrustig worden (gezegd van een koe die aanstalten maakt om te kalven) |
| omrijven, omrêêuwe, werkwoord, rêêuw om, rêêuwde om, omgerêêuwd, op een ruwe manier spullen verzetten |
| omstebeurt, omstebeurte, bijwoord, om beurten, beurtelings We gonge omstebeurte effe blooke We gingen om beurten even poolshoogte nemen |
| omsteken, omsteeke, werkwoord, steek om, stak om, omgestooke, raden, omstaan (bij kinderspel een vorm van loten; één kind staat met de rug naar de groep en zegt willekeurig ‘ja’ of ‘nee’ als iemand wordt aangewezen; ook kan men laten raden hoeveel steentjes men in de hand heeft, of laten gissen naar ‘even’ of ‘oneven’) We zelle omsteeke wie of datter mag beginne Zie ook bôôñtjiekippe, bamzaoie |
| omtrent, omtrent, uitdrukking, Hebbiet over die vent, dan istie bij je omtrent Je moet altijd uitkijken wat je zegt over een andere persoon; hij kan dichterbij je zijn dan je denkt |
| omvamen, omvaome, werkwoord, omvaom, omvaomde, omvaomd, omvatten Dien bôôm is al zôô dik dakkem nie meer ken omvaome |
| onbekrabbeld, ombekrabbeld, bijvoeglijk naamwoord, 1. dom (alleen in ontkennende zin gebruikt voor iemand die ‘bij de tijd’ is) Je mot hum niet uitvlakke, hij is nied ombekrabbeld Je moet hem niet wegcijferen, hij is niet voor een kleintje vervaard 2. arm (ook alleen ontkennend gebruikt); Hij is nie ombekrabbeld 1. Hij is niet dom 2. Hij zit er warmpjes bij |
| onbescheiden, ombeschaaie, bijvoeglijk naamwoord, onbescheiden Je mô niessôô ombeschaaie zijn en maor raok zitte te vreete en te zuipe |
| onbeschoft, ombeschoft, bijvoeglijk naamwoord, onbeschoft, lomp |
| onbesneden, ombesneeje, onbesneeje, bijvoeglijk naamwoord, onbesneden Een ombesneeje filistijn (Laatdunkende benaming van een ongedoopt, niet bij een kerkgenootschap aangesloten, persoon) Ook onbesneeje |
| onbestorven, ombesturreve, bijvoeglijk naamwoord, onbestorven Z’n vrouw was een hortie d’n huis uit; toen wastie ombesturreve weduunaer Zijn vrouw was een poosje weg; toen was hij onbestorven weduwnaar Ook onbesturreve |
| onbezorgd, ombezurregd, bijvoeglijk naamwoord, onbekommerd Ze benne nou nog saompies met d’r baaie en hebbe een ombezurregden ouwen dag |
| ondeeg, ten ondeege, bijwoord, onpraktisch, zinloos Mè regen gaon hooie, da’s ten ondeege Met regen gaan hooien, dat is zinloos |
| onderarms, onderserremes, bijwoord, [O] onderarms (niet boven de schouder tillen) Zie ook boveserremes |
| onderdevoet, onderstevoet, uitdrukking, Veul spulle onderstevoet hebbe Veel zaken in gebruik hebben |
| onderdijk, onderdijk, uitdrukking, An d’n onderdijk Aan de benedenkant van de dijk |
| onderdijks, onderdijks, bijwoord, onder aan de dijk D’r lôôpe nog drie vaerze onderdijks Er lopen nog drie vaarzen onder aan de dijk Zie an d’n onderdijk Zie ook beneejedijks |
| ondereind, onderend, zelfstandig naamwoord, onderende, onderendes, onderendjie, ondereñdjie, 1. ondereind (onderste gedeelte van bijvoorbeeld riet, vlas, griendhout) Zie ook gat-end 2. mindere kwaliteit Hij kôôp altijd onderend want dat is niessôô dier Hij koopt altijd mindere kwaliteit want dat is niet zo duur Ook onderende |
| onderhands, ondershááñs, bijwoord, onderhands (onderhandse verkoop) |
| onderlaatst, onderlest, bijwoord, onlangs |
| ondermeester, ondermêêster, zelfstandig naamwoord, ondermêêsters, ondermêêstertie, [Phk] onderwijzer Zie ook mêêster |
| onderonsje, onderôôñsie, zelfstandig naamwoord, onderôôñsies, onderonsje |
| onderspeten, onderspêête, werkwoord, spêêt onder, spêêtte/spêêtende onder, ondergespêête, bespatten Zie ook spêête |
| onderstaan, onderstaon, werkwoord, onderstao, onderstong, onderstaon, [veroud] onderzoeken, op onderzoek uitgaan |
| ondersteboven, tonderstebove, bijwoord, ondersteboven De waoge kwam tonderstebove in de slôôt terecht |
| ondervest, ondervessie, zelfstandig naamwoord, ondervessies, vest van driedelig kostuum (mogelijk ook: vest uit de tijd dat er nog geen colberts werden gedragen) |
| onderweg, onderweeg, bijwoord, 1. onderweg ’k Bin d’n hêêlen ochend al onderweeg 2. zwanger Ze is al zes maonde onderweeg |
| oneens, onêêñs, onêês, bijwoord, oneens Ook onêês |
| oneus, onneus, bijwoord, vals, oneerlijk, onheus Hij speulde onneus mè knikkere |
| oneuzen, onneuze, werkwoord, onneus, onneusde, geonneusd, [O] valsspelen |
| oneuzer, onneuzerd, zelfstandig naamwoord, onneuzers, onneuzertie, [O] valsspeler |
| onfleem, oñflêêm, bijwoord, in onmin Die femilies waere al jaere oñflêêm Die families leefden al jaren in onmin |
| ongaal, oñgaol, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. slecht, onstuimig (gezegd van het weer) We hebbe de leste tijd oñgaol weer gehad We hebben de laatste tijd slecht weer gehad 2. onbestendig |
| ongans, oñgááñs, bijvoeglijk naamwoord, ziek, misselijk, ongans Hij hassen aaige ongááñs gegeete an de gekôôpe benaone Hij had zich ongans gegeten aan de goedkope bananen Zie ook boors |
| ongelen, oñgele, hommele, werkwoord, ongel, ongelde, geongeld, naden van de spekkuip dichten met gesmolten rundvet (hardvet) |
| ongeluk, per oñgeluk, zelfstandig naamwoord, toevallig Je heb toch ommers per oñgeluk gêên blauwe verrow staon? Je hebt toch niet toevallig wat blauwe verf over? |
| ongetogen, oñgetooge, bijvoeglijk naamwoord, onvertogen Je zel ze gêên oñgetooge woord hoore zegge, want ze benne zôô fijn as gemaole poppestront Je zult hen geen onvertogen woord horen zeggen, want ze zijn zeer streng in de leer |
| onkant, oñkant, bijvoeglijk naamwoord, minder melk gevend (gezegd van een koe die aan één van de vier spenen minder melk geeft dan aan de andere) Dassun oñkante koe |
| onland, oñland, zelfstandig naamwoord, oñlande, oñlandjie, onvruchtbaar land |
| ons, oñze, ôôñze, ôôze, ôôñs, bezittelijk voornaamwoord, onze Ook ôônze, ôôze |
| ons, ôôñs, uitdrukking, Je ken wel deurgaon totta je een ôôñs weegt Tot in het absurde doorgaan |
| ont, ont, bijvoeglijk naamwoord, vies, onnet Dien onte vent dee onte praot en z’n vrouw was een onten del Die viezerik sloeg smerige taal uit en zijn vrouw was een viespeuk; onte kreng! Viezerik! (het woord ont wordt in meerdere variaties gebruikt voor vies, zoals b.v. onten hond, ont wijf, etc.); onten del! Vieze vrouw! |
| ontaard, ontaerd, bijvoeglijk naamwoord, ontaard |
| ontdoen, ondoen, werkwoord, ondoe, ondee, ondaen, zich behelpen, zich redden Die kenne d’r aaige goed ondoen, want an cente mekeert ‘t niet Zij kunnen zich goed redden want aan geld is er geen gebrek |
| onteigening, oñtaaigening, zelfstandig naamwoord, oñtaaigeninge, oñtaaigeninkie, onteigening |
| onthoud, onthoud, zelfstandig naamwoord, onthouwe, onthouwchie, geheugen M’n onthoud laet te weñsen over |
| ontlaten, ontlaete, werkwoord, ontlaet, ontliet, ontlaete, [Phl] dooien, zachter weer worden |
| ontslaan, ontslaon, werkwoord, ontslao, ontsloog, ontslooge, ontslaan Hij wier op staonde voet ontslooge omdattie niks kon laete legge as gloeiend ijzer en meulestêêne Hij werd op staande voet ontslagen omdat hij alles wat los en vast zat meenam |
| ontzakking, ontzakking, zelfstandig naamwoord, ontzakkinge, ontzakkingkie, verzakking De slôôt was een end ingekallefd deur ontzakking van de slôôskant De sloot was een stuk gedempt door verzakking van de slootkant |
| onverlaat, onverlaet, zelfstandig naamwoord, onverlaete, onverlaetjie, onverlaat, zeer slechte kerel |
| onweer, omweer, zelfstandig naamwoord, onwere, omweertie, onweer Gunter viert ‘t al; me krijge omweer Daar bliksemt het al; we krijgen onweer |
| onweersbeestje, omweersbêêsie, zelfstandig naamwoord, omweersbêêsies, onweersbeestje (thysanoptera) |
| onweersbui, omweersbûî, zelfstandig naamwoord, omweersbûîje, omweersbûîchie, [Nbl] donderbui Het Haringvliet verandert de koers van de onweersbuien: bij afgaand water komt de bui door de warmte van het water niet over het Haringvliet en drijft terug, bij opkomend water drijft de bui met het water mee en is dubbel zo zwaar |
| onwijs, omwijs, bijvoeglijk naamwoord, onwijs, dwaas |
| oog, ôôge, uitdrukking, Dat zellem nog lillek in z’n ôôge druipe Dat zal hem nog wel tegenvallen; Ik mot eeve m’n ôôge verschiete Ik moet even een dutje doen; Uit dien ôôge Uit dat oogpunt; Watter ôôge zien kenne der hande maoke Ze is zeer handvaardig; Ze zagge allemel haoken en ôôge Ze zagen allemaal bezwaren |
| oogje, ôôchie, zelfstandig naamwoord, ôôchies, oogje Ik glôôf dasse een ôôchie oppum heb Ik geloof dat zij een oogje op hem heeft; D’r zit gêên ôôchie vet op Broodmager persoon (letterlijk: er zit geen oogje vet op) |
| oogjesvet, ôôchiesvet, zelfstandig naamwoord, jus met weinig vet, magere botersaus Zie ook sjeu, dôôp, zuren dôôp, lawaoisaus |
| oogklep, ôôgklep, zelfstandig naamwoord, ôôgkleppe, ôôgkleppie, oogbescherming van paarden Paerde die in d’n tree- of rosmeule liepe krege een blindkap of ôôgkleppe op teege duizelig worre Paarden die in de tred- of rosmolen liepen kregen een kap of oogkleppen op om niet duizelig te worden |
| oogst, ôôst, oest, hoest, zelfstandig naamwoord, ôôste, oeste, hoeste, ôôstie, oesie, hoessie, oogst; oest, In de vekááñsie hiellepe me as schooljonges al mee in d’n oest; hoest [veroud] |
| oogstje, oesie, zelfstandig naamwoord, oesies, buitenkans met oogsten ’t Was een oesie; met die errepels viel wat extra te verdiene |
| oogziend, ôôgziende, bijwoord, zo te zien, zienderogen Oôgziende zouwie zegge dattie d’r nie veul mee op had Zo te zien zou je zeggen dat hij er niet veel in zag |
| ooievaarsbrood, ooievaersbrôôd, zelfstandig naamwoord, ooievaersbrôôje, ooievaersbrôôdjie, [Wms] vrucht van de gele lis We maokte met lucifers verrekentjies van ‘t ooievaersbrôôd |
| ook, ôk, bijwoord, ook Dat doch ik ôk Dat dacht ik ook |
| ook alweer, okkelweer, uitdrukking, Hoe hietende die okkelweer? Hoe heette hij ook al weer? |
| ook hè, okke, tussenwerpsel, hè (stopwoord) ’t Is koud, okke? Het is koud, hè? Je lus wel mellek, okke Pieter? Je lust wel melk, hè Piet? |
| ook waar, okkewaere, tussenwerpsel, nietwaar Okkewaere buuvrouw, ’t val nie mee, hè? |
| oom, ôôm, nôôm, zelfstandig naamwoord, omes, nôôme, ôômpie, nôômpie, oom Ook nôôm; Wij noemde ome Arie: ‘nôôm Aoi’ |
| oom, oome, uitdrukking, Hij mot oome zegge teege de Baorendrechse brug Verre of helemaal geen familie |
| oomskind, oomskindere, zelfstandig naamwoord, perensoort |
| oomzegger, nôômzegger, zelfstandig naamwoord, nôômzeggers, nôômzeggertie, oomzegger, neef |
| oor, oor, uitdrukking, Dat laet ik immen oor rijze Daar reageer ik niet op; Hij laet z’n aaige een oor annaoie Hij laat zich beetnemen; Ze eete de oore van je kop Ze kosten meer dan je kunt opbrengen; ’t Is op een oortie nae gevild Het is bijna klaar |
| oordeel, oordêêl, zelfstandig naamwoord, oordêêle, oordêêltie, oordeel De kindere maokte ‘n leeve as een oordêêl De kinderen maakten een vreselijk lawaai |
| oorik, oorek, oorik, zelfstandig naamwoord, oorekke, oorike, oorekkie, oorikie, rugwervel van het varken (vroeger werd het varken niet op de rug doormidden gehakt, waardoor in feite een dubbele karbonade ontstond) Ik heb liever een krabbechie as een oorekkie Ook oorik |
| oortje, oortie, zelfstandig naamwoord, oorties, oortje (muntje van een cent of een duit) |
| oortjeskaasje, ooreskeesie, zelfstandig naamwoord, ooreskeesies, een koek van een oortje (bijv. een spritskoek die voor een oortje op de kermis werd verkocht) |
| oortjesmelk, oortiesmelk, zelfstandig naamwoord, taptemelk (ondermelk van een oortje per pint werd gebruikt om er pap of brij van te koken) |
| oost, ôôst, bijvoeglijk naamwoord, oost; Hij weet z’n ôôst uit z’n west nie Hij is de kluts kwijt |
| oot, ôôt, zelfstandig naamwoord, oot (wilde haver, een onuitroeibaar onkruid, zoals uit het volgende rijmpje blijkt: ’Oôt zeeve jaer in de slôôt, zeeve jaer opte wal, dan groeit ‘t nog overal, ôôt is d’n boer z’n dôôd’) Zie ook herrek |
| ootje, ôôtjie, zelfstandig naamwoord, ôôtjies, [O] oude vrouw, besje (verbastering van grôôtjie, grootmoedertje) Zie ook besje, schruifie |
| op, op, voorzetsel, 1. op 2. in Ik weun opte Noord en ‘k bin gistre op Strien geweest Ik woon in Heinenoord en ik ben gisteren in Strijen geweest (op wordt gebruikt bij een plaatsaanduiding) |
| op het laatst, oplest, bijwoord, op het laatst, tenslotte Oplest denktie dat alles deur d’n beugel ken Op het laatst denkt hij dat hij maar alles mag |
| op slag, op-slag, bijwoord, onmiddellijk Ik moster opslag naer toe |
| opbinden, opbinge, werkwoord, bing op, bong op, opgebonge, opbinden (b.v. vlas of stro) |
| opboenen, opboene, werkwoord, boen op, boende op, opgeboend, oppoetsen |
| opbreken, opbreeke, werkwoord, breek op, brak op, opgebrooke, mislukken van bevruchting bij een koe ’t Is bij die vaers al twêê keer opgebrooke, ’t wil nie houwe Het is bij die vaars al twee keer mislukt, het wil niet huden |
| opbrengen, opbrenge, werkwoord, breng op, broch op, opgebrocht, grootbrengen, opvoeden Wij binne, al zeggik ’t zellef, nogal chrisselek opgebrocht Wij zijn, al zeg ik het zelf, nogal christelijk opgevoed |
| opdehands, opdehááñs, bijvoeglijk naamwoord, bijdehands (gezegd van het linker paard, waar de menner achter zit) |
| opdiepen, diep, uitdrukking, ’t diep niks op Het heeft geen voordeel |
| opeens, opêêñs, bijwoord, opeens |
| open, oop, oope, bijvoeglijk naamwoord, open Z’n bek sting oop Zijn mond stond open; Hij doe z’n bek nied oop Hij zegt helemaal niets; Iets oope houwe staon Iets open laten staan |
| operateur, opperteur, zelfstandig naamwoord, opperteure, opperteurtie, [Nbl] haantje de voorste |
| operateuren, opperteure, werkwoord, opperteur, opperteurde, ge-opperteurd, [O] bedillen, ongewenste aanwijzingen geven |
| opgeven, opgeeve, uitdrukking, De leste man de zak opgeeve Als laatste weggaan Ook ophouwe |
| ophaasten, ophaste, werkwoord, hast op, hastte op, opgehast, ophitsen van een hond Azzie nie gauw van de wurf ofsodemietert zek d’n hond is ophaste ‘Hastum, Fido!’ Als je niet gauw maakt dat je van het erf af gaat stuur ik de hond op je af ‘Pak hem, Fido!’ |
| ophogen, ophôôge, werkwoord, verhogen, ophogen Zie verzwaere |
| ophouden, ophouwe, werkwoord, houw op, hieuw op, opgehouwe, 1. een zak ophouden (bij het vullen) 2. stoppen Azzie nou nied ophouwt slaokie met je koppe zôô hard tege mekaor dattet vier d’ruit spêêt Als jullie nu niet stoppen sla ik je koppen zo hard tegen elkaar dat het vuur eruit spat; De leste man de zak ophouwe Als laatste weggaan Zie opgeeve |
| ophutteren, ophuttere, uitdrukking, Iemand een bietjie ophuttere Iemand wat opbeuren |
| opjutteren, opjuttere, werkwoord, jutter op, jutterde op, opgejutterd, opjutten, aanvuren |
| opkarren, opkarre, werkwoord, kar op, karde op, opgekard, [O] ophoepelen Och jonge, kar op! |
| opkeuren, opkeure, werkwoord, keur op, keurde op, opgekeurd, [O] afkeuren krachtens keur Ze kenne een haaining opkeure omdattie te hôôg of op andermañs grond staet Zie ofkeure |
| opklauwen, opklauwe, werkwoord, klauw op, klauwde op, opgeklauwd, overhoop halen Dat hebbik nog erges op zolder legge, maor dan mo’k de boel helemael opklauwe Dat heb ik nog ergens op zolder liggen, maar dan moet ik alles overhoop halen |
| opknappertje, opknappertie, zelfstandig naamwoord, opknapperties, vrijetijdskleding Sondes doe’k een net pak an, maor saeteres een opknappertie |
| opkomen, opkomme, werkwoord, kom op, kwam op, opgekomme, 1. opstaan (uit bed komen) 2. opkomen in militaire dienst Ik mos opkomme voor meneuvels Ik moest opkomen voor herhalingsoefeningen |
| opkorten, opkorte, uitdrukking, Ik gao te pad is opkorte Ik ga maar eens weg (meestal naar huis) |
| oplababbel, oplebabber, werkwoord, oplebabbers, oplebabbertie, [O] opstopper, klap Zie oplaotaefel |
| oplatafel, oplaotaefel, zelfstandig naamwoord, oplaotaefels, oplaotaefeltie, oplawaai, klap Mokkie een oplataefel verkôôpe? Zie ook oplebabber, opmieter, opsodemieter |
| oplatafelen, laotaefel op, tussenwerpsel, maak dat je wegkomt! Laotaefel op of anders zel ikkie een oplaotaefel verkôôpe Maak dat je wegkomt of anders zal ik je een oplawaai geven |
| opleggen, oplegge, werkwoord, leg op, lee op, opgeleege, opleggen De schepe waere opgeleege De schepen waren uit de vaart genomen |
| oplopen, oplôôpe, werkwoord, lôôp op, liep op, opgelôôpe, 1. oplopen (van b.v. een ziekte) Een kouchie hebbie gauw opgelôôpe 2. [Zbl] dik worden (gezegd van een koe die verschijnselen van windpens vertoont door gisting van voedsel) |
| opluchten, lucht, uitdrukking, lucht op en treur niet Bekijk de wereld van de zonnige kant |
| opmaakhok, opmaokhok, zelfstandig naamwoord, opmaokhokke, opmaokhokkie, [sGr] werkruimte waar de opmakers de laatste hand leggen aan het vlaslint |
| opmaker, opmaoker, zelfstandig naamwoord, opmaokers, opmaokertie, [sGr] vakman die het gezwingelde vlas opmaakt (gereed maakt voor de verkoop) |
| opmieter, opmieter, zelfstandig naamwoord, opmieters, opmietertie, klap Je ken van een meñs een opmieter krijge, maor ôk van een paerd of een koe Zie oplataefel |
| opmudden, opmutte, werkwoord, mut op, mutte op/muttende op, opgemut, aardappels opmeten (met behulp van een mud, aanvankelijk een houten ton, later een ijzeren vat met oren en zonder bodem, een hectoliter afmeten) Ook optonne |
| opnaaisel, opnaoiseltie, zelfstandig naamwoord, opnaoiselties, franje, ruches (aan japonnen die omstreeks 1900 gedragen werden) Ze droog een jurk met opnaoiselties Zij droeg een jurk met ruches |
| opnaderen, opnaedere, werkwoord, naeder op, naederde op, opgenaederd, naderen, opschieten We binne al aerdig opgenaederd We schieten al lekker op |
| opneuker, opneukertie, zelfstandig naamwoord, opneukerties, klein persoon |
| opnieuw, oppenieuw, bijwoord, opnieuw Laemet oppenieuw perbeere Laten we het nog eens proberen |
| opoe, opoe, uitdrukking, opoe is over Ze menstrueert |
| opperdan, opperdan, bijwoord, [Ndp] er op af Ze waere allemael opperdan gekomme; opperdan ploege Midden in het perceel beginnen met ploegen |
| oppijpen, oppaipe, werkwoord, paip op, paipte op, opgepaipt, [Nbl] oppijpen, te keer gaan |
| opredderen, opriddere, werkwoord, ridder op, ridderde op, opgeridderd, opruimen, opknappen Nou me de wurf opgeridderd hebbe kennik m’n aaige gaon wasse en opriddere Nu we het erf opgeruimd hebben kan ik mezelf gaan wassen en opknappen |
| oprijden, oprije, werkwoord, rij op, ree op, opgereeje, bouwland zaaiklaar maken |
| opril, oprel, zelfstandig naamwoord, oprelle, oprellechie, oprit |
| oprispen, opripse, werkwoord, rips op, ripste op, opgeripst, oprispen |
| opschieten, opschiete, werkwoord, schiet op, schoot op, opgeschoote, 1. opschieten (haasten) 2. slootkanten afgraven (herstelwerkzaamheden na afkalving) Zie ook ontzakking |
| opschot, opschot, zelfstandig naamwoord, ongewenste groei van een vorige teelt |
| opschotelen, opschuttele, werkwoord, opschepen We binne metta geval aerdig opgeschutteld |
| opsnakken, opsnakke, werkwoord, snak op, snakte op, opgesnakt, sterk verlangen In d’n oorlog konne me opsnakke naer een benaon of een boternham pindaokaes; Je zel d’r nog naer opsnakke Gezegde tegen mensen die goed voedsel weggooien |
| opstalen, opstaele, werkwoord, stael op, staelde op, opgestaeld, 1. [O] een schelf of tas op een onderlaag zetten Zie ook stael, neukel 2. nat worden door optrekkend vocht |
| opstappen, opstappe, werkwoord, stap op, staptende op, opgestapt, opstappen, weggaan ’t Was bekant nacht toen ze opstaptende Het was bijna nacht toen zij weggingen |
| opstrooier, opstrooier, zelfstandig naamwoord, opstrooiers, opstrooiertie, kleine hooivork met botte tanden Zie oortvurrek Zie ook mik |
| opsudderen, opseutere, werkwoord, seuter op, seuterde op, opgeseuterd, opsudderen, opwarmen Je prakkie staot op ‘t mesien op te seutere Je fijn geprakte eten staat op het petroleumstel te sudderen |
| optassen, optesse, werkwoord, tes op, teste op, opgetest, [O] ophitsen Zie ophaste |
| optonnen, optonne, werkwoord, ton op, tonde op, opgetond, opmeten van aardappelen Zie opmutte |
| opvreten, opgevreete, uitdrukking, ’k Wier opgevreete van de langpôôte Ik werd overal door de muggen gestoken |
| opwinden, opwinge, werkwoord, wing op, wong op, opgewonge, opwinden Je mojje aaige nie zôô opwinge |
| opzetlijn, opzetlijn, zelfstandig naamwoord, opzetlijne, opzetlijntjie, leidseltouw voor het paard rechts van het lijnpaard, bevestigd aan het bit van het paard, achter aan het opzethaakje aan de zwing, het dwarshout waaraan de trekstrengen van het gareel bevestigd zijn |
| oranje, oraje, bijwoord, oranje Oppet fêêst van de Oraijeverêêneging wastie hêêlemael int oraije Op het feest van de Oranjevereniging was hij helemaal in het oranje |
| ordinair, ordenaar, bijvoeglijk naamwoord, 1. ordinair 2. bijzonder, gewoonlijk ’t Komt ordenaar ongeleege Het komt bijzonder ongelegen |
| organist, urregenist, urgelist, urgenist, zelfstandig naamwoord, urregeniste, urgeliste, urregenissie, urgelissie, organist Den domenee kon zôô nie belle, d’n urregenist bleef slaepe De dominee kon zo lang niet bellen of de organist bleef slapen ’t Val ôk nie mee azzie bakker bin; hêêl de week vroeg op en dan sondes in die werreme kerrek, ziet tan maor is wakker te blijve bij een saoien domenee Het valt ook niet mee als je bakker bent; heel de week vroeg op en dan ’s zondags in die warme kerk, zie dan maar eens wakker te blijven bij een saaie dominee; urgelist [veroud] Ook urgenist |
| orgel, urgel, urregel, zelfstandig naamwoord, urgels, urregels, urgeltie, urregeltie, 1. kerkorgel Hij kon vrot mooi urgel speule, daerom mocht ie zonder leraor allêên op ’t grote urgel oefene Hij kon erg mooi orgel spelen, daarom mocht hij zonder leraar op het kerkorgel oefenen 2. harmonium ’t Urgel wier deur sommegte ‘de cirkelzaog des gelôôfs’ genoemd Het harmonium werd door sommigen ‘de cirkelzaag des geloofs’ genoemd Ook urregel; Ammen urregel! Daar geloof ik niets van! (uitroep van ongeloof) |
| orgelpomper, urgelpomper, zelfstandig naamwoord, urgelpompers, urgelpompertie, [veroud] orgeltrapper, windtrapper bij een kerkorgel Vroeger hajje in iedere kerrek een urgelpomper die met voetpendale d’n blaesbalk van ’t urgel vol mos pompe Vroeger had je in iedere kerk een orgeltrapper die met voetpedalen de blaasbalg van het orgel moest volpompen Ook urgeltrapper |
| orgeltrapper, urgeltrapper, urregeltrapper, zelfstandig naamwoord, urgeltrappers, urgeltrappertie, [veroud] orgeltrapper Zie urgelpomper Ook urregeltrapper; orgelpomper, animator Van dat gezelschop is hij d’n urregeltrapper Van dat gezelschap is hij de animator |
| ort, oort, zelfstandig naamwoord, [O] strorest (rest van stro dat door de koeien opgevreten is en dat met een speciale oortvork als strooisel tussen de koeien gegooid werd) Zie ook oortvurrek |
| ortvork, oortvurrek, zelfstandig naamwoord, oortvurreke, oortvurrekie, kleine hooivork met korte botte tanden voor gebruik in de stal Ook opstrooier Zie ook mik |
| ossenmarkt, ossiesmart, zelfstandig naamwoord, ossiesmarte, ossiesmartie, [sGr] herfstmarkt in Dordrecht In de leerweek, amme begonne met zwingele, gonge me vrijdas naer de ossiesmart; d’r wier dan ôk wat meer dan gemêênlek ingenome om beter tege ‘t stof te kenne |
| otepa, ôôtepaai, zelfstandig naamwoord, ôôtepaaie, ôôtepaaichie, [O] onnozele vent of jongen |
| otteren, ottere, werkwoord, otter, otterde, ge-otterd, hun gang laten gaan Laet die jonges maor ottere |
| oud zeer, ousseer, zelfstandig naamwoord, [O] oud nieuws Vertel dat maer nie meer, da’s al ousseer (letterlijk: oud zeer) |
| oudbakken, oubakke, bijvoeglijk naamwoord, 1. oudbakken (bijv. brood) 2. oudmelks (gezegd van een koe die nog maar eens per dag gemolken wordt om droog gezet te worden. Een koe draagt 39 à 40 weken) ’t Teegegestelde van een oubakke koe is een vorse koe Het tegengestelde van een oudmelkse koe is een verse koe Zie ook vorse koe |
| oude, ouwe, zelfstandig naamwoord, 1. oude Ik bin weer d’n ouwe 2. tegenslag Daer zel die nog wellis een ouwe mee vange Daarmee zal hij nog wel een tegenslag oplopen; Je zelder een ouwe mee vange Het zal je bijzonder tegenvallen |
| oude jonge jongen, ouwe-jonge-jonge, zelfstandig naamwoord, ouwe-jonge-jonges, ouwe-jonge-jongetjie, oudere ongetrouwde man Ook ouwe-jonge-maaid |
| oude jonge meid, ouwe-jonge-maaid, zelfstandig naamwoord, ouwe-jonge-maaide, oudere ongetrouwde vrouw Een maaid die overgeschoote is noemie een ‘ouwe-jonge-maaid’ en een jonge die overschoote is noemie een ‘ouwe-jonge-jonge’ Zie ouwe-jonge-jonge |
| oudejaarsavond, ouwejaersaevend, zelfstandig naamwoord, ouwejaersaevende, ouwejaersaevendjie, oudejaarsavond |
| ouder, ouwers, zelfstandig naamwoord, ouders ’k Mot mergenochend nog effe naer m’n ouwers opte Korendijk |
| ouderen, ouwe, werkwoord, ouw, ouwde, geouwd, verouderen, lang bewaren; Wie z’n meel laet ouwe en z’n brôôd laet kauwe die ken d’r een mannechie meer op houwe Je moet niet te impulsief te werk gaan |
| ouderwets, oudverwest, oudferwest, ouverwest, ouwerwest, bijvoeglijk naamwoord, ouderwets ’t Hoeksewaers zit nog borstende vol oudverweste woorde Het Hoekschewaards zit nog barstensvol ouderwetse woorden Ook oudferwest, ouverwest, ouwerwest |
| oudheid, oudhedes, zelfstandig naamwoord, antiek Ik zie niks in die oudhedes |
| oudste, ouste, ouwste, zelfstandig naamwoord, oudste Ik bin d’n ouste van de jonges Ik ben de oudste van de kinderen Ook ouwste |
| oudte, oudte, zelfstandig naamwoord, oudtes, [Hnd] ouderdom, leeftijd Hij is zôôwat van mijn oudte |
| ovendweil, oovedwaail, zelfstandig naamwoord, oovedwaaile, oovedwaailtie, ovendweil (dweil aan een lange stok om de bakoven uit te dweilen) Een ovendwaail van ouwe visnette was beter dan een ovendwaail van jute zakkies |
| over, oovere, zelfstandig naamwoord, overkant van de rivier (vlasplukkers waren tijdens de vlaspluk vaak weken van huis bij vlasboeren aan de overkant van de rivier, waar zij dan in de schuur van de boer sliepen) Ze waere naer oovere om vlas te plokke Ze waren naar de overkant van de rivier om vlas te plukken Ook overekant, overse |
| overbuik, overbuik, bijwoord, stand van een ploeg waarmee bredere voren worden geploegd Zie ook overrug |
| overdijks, overdijks, bijwoord, aan de andere kant van de dijk Hij weun op de plak waer overdijks de watertoore staot Hij woont daar waar aan de overkant van de dijk de watertoren staat |
| overdwars, overdwars, bijvoeglijk naamwoord, dwars, weerspannig Je hoefter maor êên overdwars tusse te hebbe en ‘t lôôp al fout; overdwars over de zosse Dwars over het land (letterlijk: over de zoden) |
| overgaren, overgaore, overgaere, werkwoord, overgaor, overgaorde, overgegaord / overgaer, overgaerde, overgegaerd, opsparen Ik heb een nieuwe fiets overgegaord Ook overgaere [Obl] |
| overhands, overshááñs, bijvoeglijk naamwoord, over de hand (bijv. een handeling linkshandig uitvoeren terwijl men rechtshandig is) |
| overhoop, overhôôp, bijwoord, overhoop Hij leg med iederêên overhôôp Hij heeft met iedereen ruzie; Hoe meer overhôôp hoe kwaoier de kôôp Te veel keus maakt de koop moeilijk (ook: Te veel tegelijk willen doen) |
| overhoorder, overhoorder, zelfstandig naamwoord, overhoorders, overhoordertie, zondagsschoolonderwijzer |
| overkant, overekant, zelfstandig naamwoord, overkant Hij komp van d’n overekant Zie overe Ook overse |
| overlaat, overlaet, zelfstandig naamwoord, overlaete, overlaetjie, verlaat (plaatselijke verlaging van de zomerkade om door overstroming de kade te ontlasten van waterdruk) |
| overleden, overleefd, bijvoeglijk naamwoord, [O] overleden (verbastering van overleden) |
| overleeggang, overleechaom, overleechsaom, overleechem, overleegang, bijwoord, en passant Je ken dat overleechaom meeneeme Ook overleechsaom, overleechum, overleegang [Obl] |
| overlijden, overlije, werkwoord, overlijd, overlee, overleeje, overlijden |
| overluiden, overluie, werkwoord, overlui, overluide, overluie, luiden van de klok om een sterfgeval bekend te maken Zie ook begraefenisklok |
| overmaal, overmaol, zelfstandig naamwoord, overmaole, overmaoltie, tweede soort koren of zaad Ook overmael Zie ook binnering, stamperij |
| overmidden, overmid, overmidde, bijwoord, doormidden Iets is overmid as ‘t dwars deur de midde is We noemen iets overmid als het dwars doormidden is Ook overmidde |
| overmorgen, overmerrege, overmurrege, bijvoeglijk naamwoord, overmorgen Ook overmurrege |
| overnieuw, overnieuw, bijwoord, opnieuw |
| overrijden, overrije, werkwoord, overrij, overree, overreeje, overrijden Da’s nog gêên kind overreeje Dat is nog niet erg; D’r is gêên kind overreeje Het is niet onoverkomelijk |
| overrug, overrug, bijwoord, stand van een ploeg waarmee smallere voren worden geploegd Zie ook overbuik |
| overs, ’t overse, zelfstandig naamwoord, de overkant ’t Overse land Voorne en Putten Zie overe Ook overekant |
| overslag, overslag, bijvoeglijk naamwoord, onverwacht, onaangediend Buuvrouw kwam overslag binne |
| overtind, overtind, bijvoeglijk naamwoord, vertind Die melkbusse benne overtind |
| overtrekken, overtrokke, uitdrukking, Hij is van kooper geschrokke en met goud overtrokke Een zeer rijk persoon |
| overvaren, overvaere, werkwoord, vaer over, voer over, overgevaere, overvaren Die jas issôô grôôt; je ken d’r in overvaere Die jas is zo groot; je kunt er in zwemmen |
| overweg, overweeg, bijwoord, overweg Die broers kenne goed memmekaor overweeg Die broers kunnen goed met elkaar opschieten |
| paal, paol, zelfstandig naamwoord, [Hei] hypotheek D’r staod een paol in Er rust een hypotheek op dat huis; er staat een zilveren dak op; Een paol in je rug werreke [Phk] Heel hard werken Je ken je aaige een paol in je rug werreke en nóg niks verdiene |
| paard, paerd, zelfstandig naamwoord, paerde, paertie, paerechie, 1. paard Een blind paerd kon daer nog gêên schae lôôpe Een blind paard kon daar nog geen schade aanrichten (bij gebrek aan inventaris) 2. houten bouwsel In de kelder onder in de besstee stong langs de buitemuur een houte stellaozie waer de onderlaoge oplagge; dat was ’t paerd In de kelder, onderin de bedstee, stond langs de buitenmuur een houten stelling (het paard) waarop de onderlagen lagen; ’t paerd achter de waoge spanne Achteraf vaststellen dat het anders gedaan had moeten worden; Die ziekte kom’ te paerd en gaot te voet Die ziekte heb je gauw te pakken, maar je komt er moeilijk van af; Trekke an een dôôd paerd Trekken aan iets dat erg vast zit; De beste paerde worre op stal gezocht De beste huwbare dochters worden bij hun moeder weggehaald; De paerde die de haever verdiene krijge ze niet Hard werken wordt meestal niet beloond |
| paardenbloem, paerdeblom, zelfstandig naamwoord, paerdeblomme, paerdeblommechie, paardenbloem Een paerdeblom is de blom van een zuurdissel; ’t melksop uit de steel help teege de sproetels Een paardenbloem is de bloem van molsla; het melksap uit de stengel help tegen sproeten As in de winter de zuurdissels opkomme onder een molshôôp blijve de blaere geel; dat is de molsla die vroeger gezocht wier om in de stad as groente te verkôôpe Zie ook zaaikblom, zoidessel, zudessel, zudissel, zuurdessel, zuurdissel |
| paardenboon, paerdebôôn, zelfstandig naamwoord, paerdebôône, paerdebôôñtjie, tuinboon (in gedroogde vorm krachtvoer voor de paarden en verwerkt in roggebrood voor de voerlieden) Zie ook bôôn |
| paardenkop, paerdekop, zelfstandig naamwoord, paerdekoppe, paerdekoppie, 1. paardenhoofd ’t Was nie druk: anderhalleve man en een paerdekop 2. tegel, plavuis, gebruikt voor de ovenvloer van de bakkerij |
| paardenmarkt, paerdemart, paeremart, zelfstandig naamwoord, paerdemarte, paeremarte, paerdemartie, paeremartie, paardenmarkt Vroeger hajje op Pietershoek ôk een paerdemart en die wier ‘knollemart’ genoemd; nou hebbie allêên nog een echte paerdemart op de Buitesluis Ook paeremart [Num] |
| paardenmiddel, paerdemiddel, zelfstandig naamwoord, paerdemiddele, paerdemiddeltie, paardenmiddel (meestal een huismiddel zoals wonderolie, dat alleen sterke mensen kunnen verdragen) |
| paardenpad, paerdepaechie, zelfstandig naamwoord, paerdepaechies, letterlijk ‘paardenpaadje’, met stenen bestrate as van de (meestal met grind verharde) weg Ook paerdestraetjie |
| paardenpeen, paerdepee, zelfstandig naamwoord, paerdepeeje, paerdepeechie, winterpeen Paerdepee hiette ôk wel koekpee en die wier gebruikt in de huspot |
| paardenpoten, paerdepôôte, werkwoord, wijze van tossen om de eerste keus bij kinderspel (twee ‘aanvoerders’ gaan op elkaar af, waarbij zij om beurten steeds de ene klomp aansluitend voor de andere plaatsen; wie het laatste gat met zijn klomp kan dichtmaken heeft de eerste keus) Ook pôôte |
| paardenspan, paerdespan, zelfstandig naamwoord, paerdespanne, paerdespannechie, 1. paardentuig 2. zelfgemaakt tuigje om ‘paardje’ mee te spelen (het tuigje werd van wol of katoen gevlochten – gekullekt- op een garenklosje met vier spijkertjes) Zie ook paerechiespeule |
| paardenspel, paerdespul, zelfstandig naamwoord, paerdespulle, paerdespullechie, [veroud] circus Ze waere naer de kerremus en naer een paerdespul geweest |
| paardenstaart, paerdestaert, zelfstandig naamwoord, paerdestaerte, paerdestaertie, paardenstaart, haardracht voor meisjes |
| paardenstekel, paerdesteekel, zelfstandig naamwoord, paerdesteekels, paerdesteekeltie, 1. speerof vederdistel 2. kattendoorn, stalkruid |
| paardenstraat, paerdestraetjie, zelfstandig naamwoord, paerdestraetjies, paardenstraatje Zie paerdepaechie |
| paardentand, paerdetand, zelfstandig naamwoord, groenvoer in de vorm van gehakte snijmaïs; Vrouwehande en paerdetande motte altijd gaon Gezegd over een ijverig en bedrijvig persoon |
| paardig, paerdeg, paereg, bijvoeglijk naamwoord, bronst van de merrie De merrie is paerdig, d’n haainst mot geroope worde De merrie is bronstig, de hengst moet er bij komen Ook paereg |
| paardje, paerechie, zelfstandig naamwoord, paerechies, klein paard (bijvoorbeeld pony of hit) |
| paardjerijden, paerechierije, werkwoord, paardjerijden door kleine kinderen op de knie van ouderen, waarbij veelal bijpassende liedjes worden gezongen zoals: ’een paerd, een paerd, een daomespaerd,...’ of ’hop, paerechie, hop’ |
| paardjespelen, paerechiespeule, paertiespeule, werkwoord, jongensspel waarbij een of twee jongens worden bespannen met een zlefgemaakt paerdentuig Ook paertiespeule |
| paarlemoer, paerelmoer, bijvoeglijk naamwoord, parelmoer Hij had een schêêmes met een paerelmoere hááñsvat Hij had een mes in een schede met een parelmoeren handvat |
| paars, paers, bijvoeglijk naamwoord, paars |
| paasbloem, paoseblom, zelfstandig naamwoord, paoseblomme, paoseblommechie, pasenbloem, dotterbloem Paoseblomme groeie mêêstal onder an de slôôskant |
| paasbrood, paosebrôôd, zelfstandig naamwoord, paosebrôôje, paosebrôôdjie, paasbrood Vroeger wier d’r saffraon deur ‘t paosebrood gedaen; nou is ‘t een gele kleurstof |
| paasmaandag, paosemaondag, zelfstandig naamwoord, paasmaandag, tweede paasdag |
| paaspak, paosepak, zelfstandig naamwoord, paosepakke, paosepakkie, nieuwe ‘paasbeste’ kleding |
| pad, pad, zelfstandig naamwoord, paeje, paechie, padjie, pad D’r lôôpe twêê paeje deur de waai, êên dwarsdeur en êên langs de slôôskant, mè wat klaainere paechies d’r tusse Er lopen twee paden door de wei, één er dwars overheen en één langs de slootkant, met een aantal kleinere paadjes er tussen; De pad op Op weg, onderweg Hij iste pad op om an de kost te komme; Hij houdte pad werrem Hij loopt er vaak naar toe; Ik gaote pad opkorte Ik ga eens naar huis, ik stap eens op Ook paechie; Opte pad Op weg, onderweg Je bin nog laet opte pad Je bent nog laat op weg Hij’s nie thuis, hij’s opte pad Hij is niet thuis, hij is weg Ook De pad op; Ik gaot m’n paechie maor is opkorte Ik ga maar eens naar huis Zie pad; paechie, [meervoud] paechies, onbestraat pad of smal pad tussen groenteperken |
| pad, padder, zelfstandig naamwoord, padders, paddertie, 1. dikke vette man (onvriendelijk bedoeld) 2. pad of kikker |
| pak, de pak, zelfstandig naamwoord, pakke, pakkie, 1. rol manufacturen Ze gong al jaere met de pak rond Zij ging al jaren de huizen langs om stoffen te verkopen Zie ook ellewaer 2. inbakering Vroeger wiere de klaaine kinderties deur de baoker in de pak gespeld Vroeger werden de babies door de baker stevig ingebakerd; In de pak steeke bedriegen, beetnemen Hij steek iederêên in de pak Hij bedriegt iedereen |
| pakkendrager, pakkedraeger, zelfstandig naamwoord, pakkedraegers, pakkedraegertie, marskramer Zie ook kassiesman |
| pal, pal, zelfstandig naamwoord, palle, pallechie, 1. holte onder de voet 2. handpalm In de pal van m’n hand zit een bloedblaain In mijn handpalm zit een bloedblaar; uitdrukking: Een pal hebbe Bij het slootje springen met droge voeten de overkant halen; als dat lukte werd geroepen: ’Ik heb een pal!’ |
| paling, paeling, zelfstandig naamwoord, paelinge, paelinkie, paling Vroeger gonge ze ‘s nachs meddun roeibôôtjie op de revier peure mè wurreme om paeling te vange Vroeger gingen ze ‘s nachts met een roeibootje op de rivier peuren met wormen om paling te vangen; paeling in de fuik hebbe In verwachting zijn |
| panlat, pañlat, uitdrukking, Hij zôô maeger azzen pañlat Hij is erg mager |
| pap, pap, uitdrukking, Pisse, bidde, pap eete en nae je nest Aansporing voor kinderen om naar bed te gaan; Blaeze in de kouwe pap Bluffen, opscheppen |
| papier, pepier, zelfstandig naamwoord, pepiere, pepierechie, pepiertie, papier |
| papieren, pepiere, bijvoeglijk naamwoord, van papier ’t Zit in een pepiere dôôssie |
| papieren zolder, pepierezoldertie, zelfstandig naamwoord, [Gwd] bom-ijs Zie ook pierepuisie |
| papiertje, pepierechie, zelfstandig naamwoord, bom-ijs Zie pienderijs Ook pierepuisie |
| papklok, papklok, zelfstandig naamwoord, papklokke, papklokkie, avondklok As vroeger d’n papklok ha’ geslooge gonge ze nog is brij of pap eete Als vroeger de avondklok geslagen had gingen ze nog eens brij of pap eten |
| paplepel, paplepel, uitdrukking, ’t Issem mette paplepel ingegeeve Hij handelt ongeveer net als zijn ouders |
| pappot, pappot, zelfstandig naamwoord, pappotte, pappotjie, jong dier (veulen, kalf, lam) dat met de fles is grootgebracht |
| paraplu, perreplu, zelfstandig naamwoord, perreplus, perrepluchie, paraplu Je mò nooit je perreplu al in huis opzette want da’ brengt oñgeluk |
| parel, paerel, zelfstandig naamwoord, paerels, paerelties, [Obl] parel Ze droog gouwe mussespelde met paerelties |
| parentage, permantaosie, permetaotsie, zelfstandig naamwoord, [Num] (familie)verwantschap Bin jij soms nog in de permantaosie van die en die? Ben jij nog familie van ...? Ook permetaotsie |
| parg, parg, zelfstandig naamwoord, parge, pargrechie, [Jid parech, schurfthoofd, of afgeleid van barg, gesneden varken] lastig, moeilijk persoon Da’s een parg van een vent Dat is een lastige kerel |
| parmantig, parmandeg, bijvoeglijk naamwoord, parmantig |
| parmantzak, permantzak, zelfstandig naamwoord, permantzakke, permantzakkie, parmantig persoon |
| particulier, parteklier, bijvoeglijk naamwoord, vriendelijk, amicaal Hij was nogal parteklier mè geweune meñse Zie ook aaige |
| partij, partijtjie, zelfstandig naamwoord, partijtjies, [Hei] partijtje, feestje Een klaain partijtjie |
| Pasen, Paose, uitdrukking, Een lange lente voor Paose Gezegd van een lange jongen |
| pasjes, passies, bijwoord, zojuist, pas, kort geleden Zie ook denet |
| passage, passaozie, zelfstandig naamwoord, passaozies, passage |
| pathefoon, pattefoon, zelfstandig naamwoord, pattefoons, pattefoontjie, platenspeler (genoemd naar de uitvinder Charles Pathé) |
| patjepeeër, patjiepeejer, zelfstandig naamwoord, patjiepeejers, patjiepeejertie, smeerlap, ongunstig bekend staand persoon |
| patrijs, petrijs, zelfstandig naamwoord, petrijze, petrijssie, patrijs |
| patroon, petrôôn, zelfstandig naamwoord, 1. kogelpatroon 2. patroon, model Zie ook schááñspeljoen |
| patrouille, petroelie, zelfstandig naamwoord, [Fra] groep, troep, patrouille En daer kwamme ze met de hêêle petroelie naer binne |
| pedaal, pendaol, zelfstandig naamwoord, pendaole, pendaoltie, pedaal Fietse en urgels hebbe twêê pendaole |
| peen, pee, zelfstandig naamwoord, peeje, peechie, 1. suikerbiet, beetwortel 2. bospeen 3. winterwortel; peetjie, [meervoud] peetjies [Nbl] worteltje van bospeen; peechies worteltjes, bospeen |
| peenberoerte, peebroerte, zelfstandig naamwoord, verlammingsverschijnsel bij paarden, zgn. kruislam Zie ook lendevier |
| peenblad, peeblaere, zelfstandig naamwoord, suikerbietbladeren (veevoer) |
| peendunnen, peedunne, werkwoord, dun pee, dunde pee, peegedund, uitdunnen – op één zetten – van jonge planten van de suikerbiet Zie ook dunne |
| peenfabriek, peefebriek, zelfstandig naamwoord, peefebrieke, peefebriekie, (beetwortel) suikerfabriek |
| peenkraam, peekraem, zelfstandig naamwoord, peekraeme, peekraempie, zijen achterschot in de boerenwagen, dat wordt geplaatst om suikerbieten te vervoeren Ook peeleer |
| peenleer, peeleer, zelfstandig naamwoord, peeleere, peeleertie, zijen achterschot op boerenwagen voor vervoer van bieten Zie peekraem |
| peenloof, peelof, zelfstandig naamwoord, lof van bospeen Peelof is goed vreete voor de knijne |
| peenmand, peemand, zelfstandig naamwoord, peemandes, peemandjie, van pitriet gevlochten mand met omlaag hangende oren, voor het aan boord dragen van suikerbieten |
| peenmes, peemes, zelfstandig naamwoord, peemesse, peemessie, hakmes om kop en bladeren van de suikerbiet af te hakken |
| peenriek, peeriekie, zelfstandig naamwoord, peeriekies, kleine vork om bieten te laden |
| peenspade, peespaochie, zelfstandig naamwoord, peespaochies, kleine spade om bieten te rooien |
| peenstroop, peestroop, zelfstandig naamwoord, bietenstroop (werd tijdens WO II thuis gemaakt van ingedikt suikerbietensap) |
| peet, peet, uitdrukking, Je peet uitslôôve [O] Je uiterste best doen |
| pegulanten, pingelante, zelfstandig naamwoord, pegulanten, pegels, geld |
| peilen, paaile, werkwoord, paail, paailde, gepaaild, peilen ’t Is hier zôô diep, da’ kejje nie paaile |
| peilhuis, paailhuissie, zelfstandig naamwoord, paailhuissies, peilschaalhuisje Langs de Kil staot een paailhuissie Langs de Dordtse Kil staat een peilschaalhuisje |
| peiling, paailing, uitdrukking, Iets in de paailing hebbe Iets in de gaten hebben |
| pelerwt, pelerte, zelfstandig naamwoord, kleiknikkers Zie ook pottekakkers |
| pendag, pindag, zelfstandig naamwoord, pindaege, pindachie, onbetaalde wachtdag Azzie op de peefebriek werkte mozzie eerst pindaege maoke; die wiere op ‘t end van de kampañje uitbetaold Als je op de suikerfabriek werkte moest je eerst onbetaalde dagen werken; die werden aan het eind van de bietencampagne uitbetaald |
| penteren, pentere, werkwoord, penter, penterde, gepenterd, pingelen, afdingen Zie pengele |
| peperhuisje, peperhuisie, zelfstandig naamwoord, peperhuisies, puntzakje Zie ook poisie, puisie |
| pepermunt, pumperdemunt, pumperemunt, zelfstandig naamwoord, pumperdemunte, pumperemunte, pumperdemuntjie, pumperemuntjie, pepermunt Ook pumperemunt |
| pepermuntje, pumpie, zelfstandig naamwoord, pumpies, klein snoepje, pepermuntje |
| pepernoot, peperneut, zelfstandig naamwoord, peperneute, peperneutjie, pepernoot |
| perikel, peerekel, bijvoeglijk naamwoord, [sGr] bedenkelijk, riskant Ik doch dattie bui mee zou valle, maor ‘t wor nou toch peerekel Ik dacht dat die bui zou meevallen, maar het wordt nu toch bedenkelijk |
| perkelboom, perkelbôôm, zelfstandig naamwoord, perkelbôôme, perkelbôômpie, sluitbalk in het midden van de inrijdeuren van een boerderij om loswaaien te voorkomen |
| permanenthoofd, perremenenthôôd, zelfstandig naamwoord, kunstmatig gekruld haar (permanent-wave) |
| peterolie, pieterolie, zelfstandig naamwoord, petroleum Zie ook bronolie |
| petiet, petiet, bijvoeglijk naamwoord, [Fra petit] 1. schoon 2. net, keurig, nauwgezet Je mò nie zôô nauw kijke, jij bin veuls te petiet Dien ouwen Dirrek is ôk nog een petiet veñtjie |
| Petrus, Pietjie, eigennaam, Pietje Is da’ diñgie van Pietjies? Is dat dingetje van Pietje? |
| pettenfabriek, pettefebriek, uitdrukking, Astie een pettefebriek zou beginne dan wiere de kinders geboore zonder kop Gezegd van iemand die altijd tegenslag heeft |
| pettenkerk, pettekerrekie, zelfstandig naamwoord, bijnaam van de oudgereformeerde kerk |
| pettenwinkel, pettewinkel, uitdrukking, Die is voorzanger in een pettewinkel Antwoord op de vraag welk beroep iemand heeft |
| peul, peul, zelfstandig naamwoord, peule, peultie, peluw Een peul of hôôdpeul lee vroeger in de besstee, mè mêêstal nog een dik kusse d’r op en dan sliepie bekant zittende Een peluw of hoofdpeluw lag vroeger in de bedstee, meestal met nog een dik kussen daarop en dan sliep men bijna zittend |
| peulen, peule, uitdrukking, D’r an peule Hard werken D’r wier vroeger zwaer añ gepeuld |
| peur, peurtie, zelfstandig naamwoord, peurties, kleine platronde potkachel (ongeveer 40 cm hoog) In de schuur ofte loos stong een peurtie da’ gebruikt wier voor vis bakke en soms om waswaoter te kooke In de schuur of de loods (bijkeuken) stond een potkacheltje dat gebruikt werd voor vis bakken en soms om waswater te koken |
| peuren, poore, werkwoord, poor, poorde, gepoord, peuren (vissen op paling met een tros wormen aan de lijn en een omgekeerd drijvende paraplu om de paling daar snel in te wippen) |
| Philipopels, Filepopel, eigennaam, bijnaam voor inwoners van Nieuw-Beijerland (naar de hugenoot Philipot (Pillepot in de volksmond), wiens preken hier in de kerk werden gelezen) |
| piedjespringen, pejeechiespringe, werkwoord, haasje over spelen |
| piek, piek, bijvoeglijk naamwoord, [O] vlak, juist Da’ stao piekrecht of piekoverend De wind is pieknoord |
| piek, piek, zelfstandig naamwoord, pieke, piekers, piekie, prikstok voor een prikslee Ook pieker |
| pieken, pieke, werkwoord, piek, piekte, gepiekt, met behulp van prikstokken glijden met een slee over het ijs Ook piekere |
| pieker, pieker, zelfstandig naamwoord, piekers, piekertie, prikstok Zie piek |
| piekeren, piekere, werkwoord, pieker, piekerde, gepiekerd, glijden met de prikslee Zie pieke |
| piekovereind, piekoverend, bijvoeglijk naamwoord, recht overeind Zie piek |
| piekrecht, piekrecht, bijvoeglijk naamwoord, recht overeind Zie piek |
| piekslee, piekslee, zelfstandig naamwoord, pieksleeje, pieksleechie, peksleetjie, prikslee |
| piel, pijltie, zelfstandig naamwoord, pijlties, pul, eendenkuiken Zie poel |
| piel, pielekes, uitdrukking, Naer de pielekes Kapot, verrot (in feite: ten dode opgeschreven; pielekes = pierekes = pieren) ’t Is hêêlemael naer de pielekes |
| pielen, piele, werkwoord, piel, pielde, gepield, tobben, prutsen Hij zit al een uur an die fiets te piele |
| pielenpoel, pielepoel, zelfstandig naamwoord, pielepoele, [Wms, Klw] bloeiwijze van de lisdodde (in petroleum gedrenkt gebruikt als fakkel) Ook pielepôôt, poel Zie ook filepopel |
| pielenpoot, pielepôôt, zelfstandig naamwoord, pielepôôte, pielepôôje, pielepôôtjie, pielepôôjie, 1. speelgoedtol, priktol Zie ook ruitespringer 2. <-pôôje, -jie> bloeiwijze van de lisdodde Zie pielepoel |
| pieltje, pielechie, zelfstandig naamwoord, pielechies, (meewarig klinkend) troetelnaampje |
| pienantie, pienañtjie, zelfstandig naamwoord, pienañtjies, [Eng, penalty] strafschop bij voetbal |
| pier, poor, zelfstandig naamwoord, poore, poortie, pier, grote worm |
| pieren, gepierd, uitdrukking, Hij hettet nog een end gepierd Hij heeft het er nog goed afgebracht |
| pierenpuist, pierepuisie, zelfstandig naamwoord, bomijs Zie pienderijsOok pepierechie |
| piet, piet, zelfstandig naamwoord, piete, pietjies, luis Da kind hè nooit gêên piete; Ook prikkerties Zie ook bovebure, klimop, loize |
| pietenkam, pietekam, zelfstandig naamwoord, pietekamme, pietekammechie, luizenkam (naar de tanden aan beide zijden ook wel ’dubbellôôps jachtgeweer’ genoemd) |
| pietenkant, pietekant, zelfstandig naamwoord, smalle (meestal machinaal vervaardigde) kant voor de keuvel van vrouwen met een kleine beurs |
| pijninmijnlijfzeep, pijnemelijfzêêp, zelfstandig naamwoord, verbastering van Palmolivezeep (merk toiletzeep) |
| pijp, paip, pijp, zelfstandig naamwoord, paipe, pijpe, paipie, pijpie, 1. [Nbl] pijp 2. schoorsteen; [Nbl] Hij zel nog een zwaere paip rôôke Hij zal er nog grote moeite mee hebben; 3. pijp [O] lampenglas De lamp brandt zôô slecht omdat de pijp scheef staet |
| pijpensluif, pijpesluif, zelfstandig naamwoord, pijpesluive, pijpesluiffie, vonkenvanger (dopje van gevlochten koperdraad op de Goudse pijp) Klaos Geluk in Sint Anthoniepolder was pijpesluivemaoker van beroep |
| pijpenstelen, pijpesteele, werkwoord, 1. werpspel met gebroken pijpenstelen 2. [Phl] knikkerspel (knikkeren in een kuiltje) Zie pitjieflippe |
| pijzel, pijzer, zelfstandig naamwoord, [O] vertrek in een vlasserij waar het vlas werd opgemaakt |
| pik, pik, zelfstandig naamwoord, pek Ze leeve as pik en vier Zij leven als pek en vuur (als kat en hond) |
| pikanterig, piekantereg, bijvoeglijk naamwoord, [Hei] afgunstig, naijverig Zie piekanteg |
| pikantig, piekanteg, bijvoeglijk naamwoord, [O] afgunstig, naijverig Die twêê benne altijd piekanteg op mekaor Ook piekantereg |
| pikhaak, pikhaokie, zelfstandig naamwoord, pikhaokies, ijzeren haak aan een houten steel, gebruikt bij het pikke van erwten |
| pikken, pikke, werkwoord, pik, pikte, gepikt, maaien van koren of erwten met de zicht (kleine zeis); Pad pikke 1. Opruimen 2. Ruimte maken om op het land te kunnen komen om bijv. te maaien Ook pikke |
| pikkie, pikkie, zelfstandig naamwoord, pikkies, 1. stropertje 2. jongen van 12-14 jaar |
| piksel, piksel, zelfstandig naamwoord, afval bij het zaadschonen (zaeddraoie) |
| pikstront, pikstront, zelfstandig naamwoord, [Num] zondebok, gebeten hond Hij is de pikstront in de femilie |
| pimpelpaars, pimpelpaers, bijvoeglijk naamwoord, blauwpaars Z’n neus zag pimpelpaers van ‘t pimpele Zijn neus was blauwpaars van het drinken |
| pin, pin, uitdrukking, Hij is vandaeg of merrege weer ande pin Hij is binnenkort weer aan de beurt; Ze is êêuweg ande pin Ze is altijd bezig |
| pingel, pengel, zelfstandig naamwoord, pengels, pengeltie, penalty, strafschop |
| pingelen, pengele, werkwoord, pengel, pengelde, gepengeld, pingelen, afdingen Ook pentere |
| pinkring, pinkring, zelfstandig naamwoord, pinkringe, pinkriñchie, [O] naaisters-pinkring (smal aan de binnenen breed aan de buitenzijde, om de pink te beschermen tegen het schuren van de draad) |
| pint, piñtjie, peentjie, zelfstandig naamwoord, piñtjies, halve liter Een piñtjie mellek Een halve liter melk; Een emmer broek en een piñtjie bille Broodmager; peentjie [O] pintje (melk) |
| pinten, pinte, werkwoord, pint, pintte, gepint, vloeistof scheppen en meten met een litermaat |
| pippelemijeg, pippelemijeg, bijvoeglijk naamwoord, bekrompen, kleinzielig |
| pisbak, pisbak, uitdrukking, ’n Hôôgen pisbak Een erg platvloerse uitdrukking voor een meisje met lange benen |
| pishand, pishañdjie, uitdrukking, ’t Is nie veul, want hij werk medden pishañdjie Hij kan nooit goed presteren, want hij houdt zijn gereedschap verkeerd vast |
| pishoek, pishoek, uitdrukking, De wind zit in de pishoek De wind is zuidwest |
| pispot, pispot, uitdrukking, Aster een pispot was met twêê ore, dan mosse die ôk nog hebbe Ze wil letterlijk alles hebben; Je lijken wel een drol in een pispot Je zit maar te draaien; Wasse in de pispot en drôôge in de schoorstêên Onhygiënisch werken |
| pispotje, pispotjie, zelfstandig naamwoord, pispotjies, bloem van de akkeren heggewinde |
| pispottenplank, pispotteplank, zelfstandig naamwoord, pispotteplanke, pispotteplankie, bedsteebord, de plank in de bedstee waarop o.m. de nachtspiegel werd geplaatst |
| pissen, pisse, uitdrukking, Buite de pot pisse Iets doen dat verboden is; Je ken d’r beter van pisse as van een korsie kaes Je kunt er beter van pissen dan van een korstje kaas (wordt gezegd bij het presenteren van een drankje) |
| pittoband, pittoband, zelfstandig naamwoord, pittobande, pittobandjie, surrogaat fietsband uit WO II (genoemd naar de merknaam pitto van koffiesurrogaat; pitto was gebrande gerst) |
| plaag, plaeg, zelfstandig naamwoord, plaege, plaechie, plaag Die onweersbêêsies vurreme een grôôte plaeg Die onweersbeestjes vormen een grote plaag |
| plaaggeest, plaeggêêst, zelfstandig naamwoord, plaeggêêste, plaeggêêssie, plaaggeest, pestkop |
| plaat, plaet, zelfstandig naamwoord, plaete, plaetjie, plaat Vroeger mozzie een fietsplaetjie kenne tôône om te laete zien dajje rijwielbelasting betaold had Een plaetjie blik is faaitelek een bledjie; ’t Heb plaete gereegend Er zijn plensbuien gevallen (waardoor de bovenlaag van het bouwland een plaat geworden is) |
| plaats, plaes, zelfstandig naamwoord, plaats Van waffere plaes kom tie faaitelek Uit welke gemeente komt hij eigenlijk Je zit op mijn plak; gao naer je aaige plaes Je zit op mijn plek; ga naar je eigen plaats Ook plak; plaesie, [meervoud] plaesies plaatsje, klein erf (beschutte plaats naast of achter het huis) Ze zat op ‘t plaesie in ‘t zonnechie |
| plaatselijk, plaeselek, bijvoeglijk naamwoord, plaatselijk Ook op plakke |
| plagen, plaege, werkwoord, plaeg, plaegde, geplaegd, plagen Op school wier die d’r al mee geplaegd, maor hij kon ’t nie verbeetere Op school werd hij er al mee geplaagd, maar hij kon het niet verbeteren |
| plakken, prakke, uitdrukking, Blijve prakke [Ndp] blijven plakken Ze kwamme om te kortaevende, maor ze bleeve maor prakke Ze kwamen om een korte avondvisite te brengen, maar ze bleven maar plakken |
| plankenwambuis, plankewammes, zelfstandig naamwoord, plankewammesse, plankewammessie, 1. planken vloer 2. oud houten huis |
| planteit, plantoit, bijvoeglijk naamwoord, [Whw] stellig, overtuigend Ik doch dasse loog, maor ze hiew ‘t plantoit vol |
| plasdank, plasdankie, uitdrukking, ’n plasdankie was al wattie kreeg Hij kreeg weinig of geen waardering voor wat hij eigenlijk verdiende |
| plat, plat, bijvoeglijk naamwoord, 1. kruipend (gezegd van kinderen die nog niet kunnen lopen) Ze bleef met twêê platte kinders zitte toen ze weduwe wier 2. vlak en horizontaal stuk kachelpijp Zet z’n prakkie maor op de platte pijp, dan blijft ‘t werrem; platte kinders Kinderen die nog niet kunnen lopen |
| platerig, plaetereg, bijvoeglijk naamwoord, platgeregend, hard Nae die stortbui iste grond plaetereg geworre |
| plattegat, plattegat, zelfstandig naamwoord, zitplaats op de grond D’r is gêên plak meer op een stoel, gao maor op ie plattegat zitte |
| plattepijpkachel, plattepijpkachel, zelfstandig naamwoord, plattepijpkachels, plattepijpkacheltie, Brabantse of plattebuiskachel Zie ook angeklêêde juffrouw |
| platvoeten, platvoete, werkwoord, platvoet, platvoette/platvoetende, geplatvoet, lopen op het ijs Ik bin nou al d’n hêêle week schaese weze rije, ik gao v’ndaeg maor is platvoete |
| pleister, plaaister, zelfstandig naamwoord, plaaisters, plaaistertie, (wond)pleister Hij nam een wegeblad as plaaister; daer gong ‘t bloeie van over zee-die Hij gebruikte een weegbreeblad als pleister; dat stelpte het bloeden naar hij zei |
| pleite, plaaite, bijwoord, [Jidd] pleite, ervandoor Hij gong gauw plaaite toen die zag dasse’m deur hadde |
| plek, plak, zelfstandig naamwoord, plakke, plakkie, plek, plaats Zet dat maor op z’n plak; Op plakke plaatselijk Op plakke regende ‘t hoekvurrekies Plaatselijk regende het pijpenstelen Zie plaeselek |
| plek, plek, zelfstandig naamwoord, plekke, plekkie, [O] vlek Dà goed heb zeker vochtig gelege, d’r zitte allemael plekke op; Gêên blauwe plek wille haole Geen flater willen slaan |
| plekgeld, plakkegeld, zelfstandig naamwoord, stoelengeld, zitplaatsgeld in de kerk Ze hadde veul plakkegeld motte betaole om vooran te kenne zitte in de kerrek |
| pleuris, pluuris, zelfstandig naamwoord, pleuritis |
| ploegbeen, ploegbêên, zelfstandig naamwoord, ploegbêêne, ploegbêêntjie, enigszins kreupel been (gezegd van de wat kreupele gang van een boerenknecht, die bij het ploegen ongelijk placht te lopen met één been in de vore en het andere op het ongeploegde land) |
| ploegen, ploege, uitdrukking, ploege smal en diep, dan groeit het koore op as riet Bij een goede voorbereiding komt alles goed |
| ploegsnijdersveld, ploegsnijersveld, bijwoord, gemeten grondoppervlak van bouwland, waarin de sloot niet is meegerekend Dà percêêl is kadastraol drie merrege grôôt, maor ploegsnijersveld maor 2,8 Dat perceel is kadastraal weliswaar 3 hectare groot, maar daarvan is maar 2,8 hectare bruikbaar voor bewerking |
| plok, plok, zelfstandig naamwoord, plokke, plokkie, 1. voederruif We voerde de knijne deur de plok van ’t hok We voerden de konijnen door de ruif van het hok 2. pluk D’r hong altijd een plok haer voor z’n ôôge As schoolkindere deeje me mee an d’n errebeezeplok De plokke stof leeje achter de kast De stofvlokken lagen achter de kast |
| plons, plôôñs, zelfstandig naamwoord, plôôñze, plôôñsie, plons |
| plonzen, plôôñze, werkwoord, plôôñs, plôôñsde, geplôôñsd, plonzen |
| plug, plug, zelfstandig naamwoord, plugge, pluchie, [O] wig Zie je niet dat die kast vooroverhangt? D’r mot een pluchie onder de voorpôôte |
| pluis, fluis, zelfstandig naamwoord, fluize, fluisie, pluis De zwingelaers zatte onder ’t stof en ‘t fluis |
| pluismollig, pluismollig, bijvoeglijk naamwoord, [Zbl] verwaarloosd, versleten Hij zag er pluismollig uit in z’n kloffie Hij zag er verwaarloosd uit in zijn pak Zie ook verhabbezakt |
| plukbaas, plokbaos, zelfstandig naamwoord, plokbaze, plokbaossie, voorman bij het plukken (van bijvoorbeeld vlas of vruchten) |
| plukbil, plokbil, zelfstandig naamwoord, plokbille, plokbillechie, verkrampte bilspier tengevolge van het gebukt plukken van o.a. vlas en aardbeien |
| plukken, plokke, werkwoord, plok, plokte, geplokt, plukken Je ken van een kikker gêên veere plokke; Haer plokke en gêên jonge Veel werk en weinig resultaat |
| plukmouw, plokmouw, zelfstandig naamwoord, plokmouwe, plokmouwchie, losse mouw van geolied linnen om de arm te beschermen tijdens het vlasplukken |
| pluktijd, ploktijd, zelfstandig naamwoord, ploktije, oogsttijd van te plukken gewassen Ze waere met de ploktijd naer oovere In de oogsttijd waren zij aan de overkant van de rivier om daar te plukken |
| plukvet, plokvet, zelfstandig naamwoord, plukvet (vet dat van de darmen van geslachte dieren werd geplukt) |
| pochel, puchel, zelfstandig naamwoord, puchels, pucheltie, lichaam Iemand op z’n puchel slaon |
| poe, poe, zelfstandig naamwoord, poechie, moe (veelal door kinderen gebruikte koosnaam voor moeder); poechie moedertje |
| poeder, poeier, zelfstandig naamwoord, poeiers, poeiertie, 1. cacaopoeder 2. cacaodrank met water Mojje nog een kommechie poeier? Ook poeierseklaod |
| poederchocolade, poeierseklaod, zelfstandig naamwoord, cacaopoeder Zie poeier |
| poedermelk, poeiermellek, zelfstandig naamwoord, chocolademelk |
| poel, poel, zelfstandig naamwoord, poele, poelechie, [O] bloeiwijze van de lisdodde Zie pielepoel Ook pielepôôt |
| poel, poel, zelfstandig naamwoord, poele, poelechie, [Ndp] pul, eendenkuiken We hebbe al een eend met poele gezien De kindere riepe ‘poele, poele’ om de klaaintjies te lokke |
| poep, poep, uitdrukking, Die feguur issôô vlug as dikke poep Die kerel is zeer langzaam |
| poep, poep, zelfstandig naamwoord, poepe, poepie, scheldnaam voor West-Brabanders, plaatselijk voor Rooms-Katholieken Zie ook oliekonte |
| poepeloerig, poepeloereg, bijvoeglijk naamwoord, jaloers Oñzen hond wier altijd poepeloereg azzie je vrouw of een kind añhaolde Onze hond werd altijd jaloers als je je vrouw of een kind liefkoosde |
| poepenkar, poepekar, zelfstandig naamwoord, poepekarre, poepekarrechie, tweewielige Brabantse kar |
| poepenstorm, poepesturrem, zelfstandig naamwoord, poepesturreme, poepesturrempie, [Ndp, Phl] harde zuidoosten wind, wind uit West Brabant ’t Was een hêêle poepesturrem om tegenin te fietse Het was een harde zuidoosten wind om tegen in te fietsen; Op een poepesturrem [sGr] Onmiddellijk Toen die d’r van hoorde istie d’r op een poepesturrem naer toe gegaon Zie ook staonde step, op een draofie |
| poeperd, poepert, uitdrukking, poepertie, Wat ken deur de roepert ken ôk deur de poepert Alles wat je eet komt er ook weer uit; Ze heb een poepertie as butter Gezegd van een mollig meisje |
| poetjespap, poetjiespap, zelfstandig naamwoord, [Hei] beschuitpap voor de kraamvrouw |
| poets, poes, uitdrukking, ’t Is poes weder poes Als iemand graag plaagt mag hij verwachten dat hij ook geplaagd wordt |
| poets, poes, zelfstandig naamwoord, poetsmiddel |
| poetsen, poese, werkwoord, poes, poeste, gepoest, poetsen |
| poetskatoen, poesketoen, zelfstandig naamwoord, poetskatoen |
| poetszak, poesak, zelfstandig naamwoord, poesakke, poesakkie, verwaande vervelende persoon Zie ook praosmaoker |
| pof, pof, zelfstandig naamwoord, poffe, poffie, stootkussen (van zacht leer, gevuld met stro, tot circa 1900 gebruikt bij het handzwingelen van vlas) |
| pof, puf, zelfstandig naamwoord, kolenstof (goedkope brandstof die, met water tot een brij gemaakt, op de brandende kolen in de kachel werd gelegd) |
| polder, polder, zelfstandig naamwoord, polders, poldertie, houten vlonder (meestal over een stenen vloer) De errepels legge in de kelder altijd op een polder |
| polderstok, polderstok, zelfstandig naamwoord, polderstokke, polderstokkie, polsstok (om over sloten te springen) |
| politie, pliesie, zelfstandig naamwoord, pliesies, politie(agent), veldwachter As kind speulde me pliesie-an-de-paol; in de stad noeme ze dat ‘diefie-met-verlos’ Zie ook diender; pliesie an de paol Diefje met verlos (kinderspel) |
| polkaboter, polkabutter, zelfstandig naamwoord, polkabutters, polkabuttertie, margarine (één van de vele scheldwoorden voor deze naemaokbutter) |
| polkabrok, pollekebrok, zelfstandig naamwoord, pollekebrokke, pollekebrokkie, polkabrok, soort ulevel (karamelsnoepje) |
| polkahaar, pollekehaer, zelfstandig naamwoord, pollekehaere, pollekehaertie, polkahaar (kortgeknipt haar, dat in de twintiger jaren van de twintigste eeuw bij meisjes in zwang kwam, wat op veel weerstand stuitte, omdat vrouwen lang haar behoorden te dragen naar bijbels voorschrift) |
| pollepel, polleepel, uitdrukking, Pot en polleepel is êêne booschop Twee handen op één buik |
| polonaise, pollenaeze, zelfstandig naamwoord, pollenaezes, polonaise |
| pond, pond, zelfstandig naamwoord, ponde, pondjie, [Bmk] zes gulden; verouderde geldeenheid bij de veehandel |
| ponderboom, polderbôôm, zelfstandig naamwoord, polderbôôme, polderbôômpie, ponderboom (lange, houten paal om een voer stro, hooi of vlas op de wagen vast te zetten) Je hoef nie met een polderbôôm te komme hoor, ik voel-ie evel wel Je hoeft het niet zo nadrukkelijk te zeggen hoor, met een speldenprik begrijp ik het ook al |
| ponderhaak, polderhaok, zelfstandig naamwoord, polderhaoke, polderhaokie, houten haak (loshangend en elleboogvormig, om de bing polderhaokhet touwmee aan te trekken die over de polderbôôm van een boerenwagen getrokken is) |
| pondje, poñdjie, zelfstandig naamwoord, poñdjies, broodje van 400 gram; een hêêl brôôd woog 1600 gram, een hallefie 800 gram Geef mijn maor een hêêl terrowebrôôd, een hallefie wit en een pondjie krentebrôôd |
| pons, pôôñs, zelfstandig naamwoord, punch, pons (warme drank van heet water, suiker en rumpunch, die vooral op de ijsbaan bij de ‘koek-en-zoopie’ werd gedronken) |
| ponteneur, ponteneur, uitdrukking, Hij sting op z’n ponteneur Hij stond op zijn stuk |
| pook, pook, uitdrukking, Hij zôô maeger azzen pook Hij is broodmager |
| pooklap, pooklappe, zelfstandig naamwoord, [O] dekens, beddengoed Kwa, ik gaod es onder de pooklappe Kom, ik kruip eens onder dekens (ik ga naar bed) |
| poort, poort, zelfstandig naamwoord, poorte, poortie, poorechie, hek ter afsluiting van het erf; poorechie, [meervoud] poorechies, poortje, hekje Doe je ‘t poorechie dicht, dat die rothond nied in d’n tuin ken komme? |
| poos, pôôs, zelfstandig naamwoord, pôôze, pôôssie, [Ndp] werktijd tussen twee schafttijden Een pôôs duurt zôôwat anderhalf uur Zie ook stoppie |
| poot, poot, zelfstandig naamwoord, poote, pootjie, 1. stok om pootgoed langs te geleiden 2. stek van een boom of plant Een wilgepoot is een bewortelden tak die je ken poote |
| poot, pôôt, zelfstandig naamwoord, pôôte, pôôtjie, poot Ze liepe op d’r blôôte pôôte te dêêmele Ze liepen op hun blote voeten heen en weer te drentelen Je mot pôôt-an speule om ‘t werk klaor te krijge Je moet erg je best doen om dat werk klaar te krijgen Die pôôtjies binne zôô koud! Die pootjes zijn zò koud! (gezegde gebezigd door griendwerkers die in de griend bleven overnachten, als de ratten ’s nachts over hun gezicht liepen); Pee as m’n pôôt en errepels as m’n kop Snoeven over het eigen gewas; Azzie ’t over d’n duuvel heb dan rammele z’n pôôte Gezegd van iemand die net binnenkomt |
| pootaardappel, pootaerepel, zelfstandig naamwoord, pootaerepels, pootaerepeltie, pootaardappel Zie ook legpoters, leggoed |
| pootandijvie, pootandievie, zelfstandig naamwoord, kropandijvie |
| pootjebaden, pôôtjiebaoie, werkwoord, pootjebaden |
| pootspade, pootspachie, zelfstandig naamwoord, pootspachies, pootspade met korte steel, gebruikt voor het leggen van pootaardappels Je krijg ‘t er wel erg van in je rik, hêêl d’n dag voorover lôôpe mette pootzak ommie nek en ‘t pootspachie iñje hand Je krijgt wel hevige rugpijn van dat de hele dag voorover lopen met de pootzak om je nek en de pootspade in je hand |
| pootzak, pootzak, zelfstandig naamwoord, pootzakke, pootzakkie, pootzak (linnen zak voor de pootaardappels, gebruikt bij het errepelpootzak s steeke aardappels poten) |
| pop, pop, zelfstandig naamwoord, poppe, poppie, zuigdot (in gebruik tot de komst van de fopspeen) D’n dot was een lappie met suiker en beschuitkruimels waer de kinderties op sopte; laeter zeeje ze dat de kindere daer sprauw van krege |
| poppenstront, poppestront, zelfstandig naamwoord, verdacht spul ’t Lekent wel poppestront Het leek verdacht spul; Zôô fijn as gemaole poppestront Zeer streng in de leer, het toppunt van rechtzinnigheid |
| populierenpoot, peppelepoot, zelfstandig naamwoord, peppelepoote, peppelepootjie, [Num] populier, peppel |
| por, porrie, zelfstandig naamwoord, [Eng, power] kracht, druk D’r zit porrie in die vent Dat is een energieke man D’r stao veul porrie op die stôômketel Er staat veel druk op die stoomketel |
| portie, porsie, zelfstandig naamwoord, porsies, portie, aandeel Ik dêêl ôk mee, want ik stao porsie Ik deel ook mee, want ik heb een aandeel in de winst |
| portret, petret, zelfstandig naamwoord, petrette, petretjie, portret Die maaid is wel een lastig petret hoor! |
| postpaard, pospaerd, uitdrukking, Hij zwêêt azzen pospaerd Hij zweet erg; Lôôpe azzen pospaerd Snel en stevig lopen |
| postzegel, posseegel, zelfstandig naamwoord, posseegels, posseegeltie, postzegel Op die kaort mot een posseegel van een kluut Op die kaart moet een postzegel van tweeënhalve cent |
| pot, pot, uitdrukking, Hij ken nog gêên êêñs neffe de pot pisse Zelfs eenvoudig werk kan hij niet uitvoeren |
| pot, pots, uitdrukking, Daer hebbie pots en pollepel weer Gezegd van twee vrienden of vriendinnen die altijd samen gezien worden |
| potdekselen, pôtdeksele, werkwoord, pôtdeksel, pôtdekselde, gepôtdekseld, planken overnaads beschieten zodat inregenen wordt voorkomen |
| potdomme, potdoome, tussenwerpsel, bastaardvloek Ik zou dat potdoome bekant vergeete hebbe |
| poten, poote, werkwoord, poot, pootte, gepoot, poten |
| poten, pôôte, werkwoord, pôôt, pôôtte, gepôôt, tossen Zie paerdepôôte |
| poter, pooter, bijwoord, kwijt, zoek M’n fiets is pooter; d’r is vast iemand langs gekomme die niks ken laete legge as gloeiend ijzer en meulestêêne Mijn fiets is zoek; er is beslist iemand langs geweest die alles meepikt behalve molenstenen en gloeiend ijzer |
| poteten, pot-eete, uitdrukking, Wat een raor pot-eete [O] Wat een zonderling figuur |
| potloden, potlôôie, werkwoord, potlôôi, potlôôide, gepotlôôid, de kachel zwart maken met zwartsel (kachelpoes) |
| potlood, potlôôd, zelfstandig naamwoord, potlôôie, potlôôchie, potlood |
| potnagel, potnaegel, zelfstandig naamwoord, potnaegels, potnaegeltie, [Hei] klinknagel, popnagel |
| pottenbakker, pottebakker, zelfstandig naamwoord, pottebakkers, pottebakkertie, [O] knikker van gebakken klei Zie pottekakker |
| pottenkakker, pottekakker, zelfstandig naamwoord, pottekakkers, pottekakkertie, geverfde, gebakken kleiknikker Ook pottebakker Zie ook pel-erte |
| praam, praem, zelfstandig naamwoord, praeme, praempie, neuspraam (dwangwerktuig om een onwillig paard in toom te houden); Hij kreeg voordattie wegging de praem op z’n neus Hij kreeg voordat hij wegging een waarschuwing (bijv. om zich netjes te gedragen) |
| praat, praot, uitdrukking, ’t Is de praot nie waerd Het is de moeite niet waard om erover te praten |
| praat, praos, zelfstandig naamwoord, praats De kindere hebbe nou veul meer praos as vroeger |
| praatje, praotjies, uitdrukking, Dat zijn allemel praotjies voor de vaok Dat is alleen maar gepraat zonder daadwerkelijk iets te zeggen |
| praatsmaker, praosmaoker, zelfstandig naamwoord, praosmaokers, praosmaokertie, 1. opschepper 2. [Str] iemand die pronkt met mooie kleren |
| prak, prak, zelfstandig naamwoord, prakke, prakkie, 1. geprakte of gestampte aardappels met groente, 2. [O] kliek Een prakkie opwerreme hiet in Dordt ‘opseutere’; te prak [O] fijn, niet heel De errepels zijn te prak gekookt De aardappelen zijn fijn gekookt |
| prakkedenken, prakkedenke, werkwoord, prakkizeren, nadenken (alleen als werkwoord gebruikt) |
| prakkezijn, prakkezaain, zelfstandig naamwoord, [Gwd] advokaat, eierlikeur Prakkezaain wier ôk wel kippebiest, kippepap of wipkul genoemd Advocaat werd ook wel kippenbiest, kippenpap of wipkul genoemd Zie ook kippebiest, kippepap, wipkul |
| precies, persies, bijwoord, precies Zie ook krek |
| preek, preek, uitdrukking, Reege voor de preek, reege de hêêle week Als het op zondagmorgen vroeg regent is de kans groot dat het de hele week regent |
| prei, praai, zelfstandig naamwoord, prei Vroeger wier d’r hier waainig praai en boerekôôl verbouwd |
| premie, primie, zelfstandig naamwoord, [O] premie |
| presenteerblad, prizzenteerblaechie, uitdrukking, Ze krijg alles op een prizzenteerblaechie Ze wordt van alle kanten geholpen |
| presenteren, prizzenteere, werkwoord, prizzenteer, prizzenteerde, geprizzenteerd, [Fra, presenter] aanbieden, presenteren Zie ook ambieje |
| preut, preut, zelfstandig naamwoord, preute, preutjie, vrouwelijk geslachtsdeel van mens en dier |
| preuten, preute, werkwoord, preut, preutende, gepreut, aan elkaar naaien |
| preutensnijder, preutesnijer, zelfstandig naamwoord, preutesnijers, preutesnijertie, (varkens)castreur Vroeger wiere alle bigge gesneeje; dat dee de preutesnijer zôô maor rauwweg, maor tegewoordeg snij tie allêên de beerties Vroeger werden alle biggen gecastreerd; dat deed de castreur voor de vuist weg, maar tegenwoordig castreert hij alleen de beertjes |
| prijsvetten, prijsvette, werkwoord, prijsvet, prijsvettende, geprijsvet, vieren van een gezellige avond na de huisslacht |
| prijzen, prijze, werkwoord, prijs, prees, gepreze, het spek prijzen, het varken prijzen (bij buren of bekenden het varken gaan prijzen dat geslacht aan de leer hangt, met de bedoeling om daarmee een traktatie van de slacht mee naar huis te krijgen) Zie ook spekprijze, verrekeprijze |
| prikkeldraad, prikkeldraed, uitdrukking, Hij pruim prikkeldraed Hij is geweldig sterk Zie draednaegels |
| prikker, prikkertie, zelfstandig naamwoord, prikkerties, hoofdluis Zie pietjies Zie ook bovebure, klimop, loize |
| prikvlinder, prikvlinder, zelfstandig naamwoord, prikvlinders, prikvlindertie, opzichtig geklede dame |
| proberen, perbeere, werkwoord, perbeer, perbeerde, geperbeerd, proberen We zellen’t perbeere, maor ik glôôf t’r nied an We zullen het proberen, maar ik geloof er niet in |
| proeven, proeve, werkwoord, proef, proof, geproove, proeven Ik heb ter van geproove: ’t was zôô zout as brijn Ik heb ervan geproefd; het was zo zout als brem |
| professor, perfesser, perfester, zelfstandig naamwoord, perfessers, perfesters, perfessertie, perfestertie, professor Ook perfester |
| prol, prol, zelfstandig naamwoord, appelmoes van streekeigen samenstelling, met suiker of stroop en kaneel |
| propos, apperdepo, tussenwerpsel, [Fra, à propos] apropos, zelfvertrouwen Toen ze me añkeek roch ik hêêlemael van m’n apperdepo Toen zij me aankeek raakte ik helemaal van mijn stuk |
| proppenspuit, proppespuit, zelfstandig naamwoord, proppespuite, proppespuitjie, proppenschieter Zie ook klapbos, klapbus |
| pros, pros, bijvoeglijk naamwoord, knap, struis (gezegd van vrouwen) Ze is een pros vrommes |
| pruik, proike, uitdrukking, [Whw] Freet je kop op dan kejje proike schijte (verwensing) |
| pruikenmaker, proikemaoker, uitdrukking, [Obl] Hij heppet zôô druk azzen proikemaeker med êêne klant Hij heeft het weliswaar druk (ook voor één pruik moet ieder haartje apart worden geknoopt), maar hij máákt zich vooral druk |
| pruis, pruis, zelfstandig naamwoord, schuim |
| pruisen, pruise, proise, werkwoord, pruis, pruiste, gepruist / prois, proiste, geproist, schuimen, bruisen; proise [O] bruisen, schuimen Die kroik is gescheurd, want ‘t bier proist d’r deurheen; Oit proise gaen [O] Bij anderen gaan helpen (vooral door vrouwen) met het redderen van de huisslacht (bijvoorbeeld de darmen schoonmaken om er worstvulling in te kunnen doen) |
| pruts, pruts, zelfstandig naamwoord, prutse, prutsie, [O] 1. kleinigheid, bagatel Iets voor een prutsie verkôôpe Iets voor een kleinigheid verkopen 2. rommel, nietswaardig goed Wat zel ik met die pruts beginne? Wat zal ik met die rommel doen? |
| prutsen, prutse, werkwoord, pruts, prutste, geprutst, beuzelen |
| puilogen, puilôôgt, uitdrukking, Werreke dajje puilôôgt Zeer hard werken |
| puin, puin, zelfstandig naamwoord, wild gras, kweekgras (onkruid) |
| puinen, puine, werkwoord, puin, puinde, gepuind, onkruid met wortel en tak uitroeien Dat stikkie momme nog effe puine en dan kenneme gaon spitte Dat stukje moeten we nog even onkruidvrij maken en dan kunnen we gaan spitten |
| puist, puisie, poisie, zelfstandig naamwoord, puisies, poisies, puistje, pukkeltje; papieren puntzakje D’r zit nog een plokkie tebak onder in ‘t puisie Er zit nog een plukje tabak onder in het puntzakje Zie ook peperhuisie; poisie [O] puntzakje De snoepies zatte in een pepiere poisjie Zie ook peperhuisie, puisjie |
| puit, puit, zelfstandig naamwoord, puite, puitjie, buil, zwelling Hebbie je aaige gestôôte dajje zôô’n puit oppie kop heb? Heb je jezelf gestoten omdat je zo’n buil op je hoofd hebt? |
| pul, pullechie, uitdrukking, Hij viel wel in ‘t pullechie Hij viel wel in de smaak |
| pulp, pullep, zelfstandig naamwoord, [O] pulp van de vermalen suikerbieten waaraan de suiker onttrokken is |
| pummetje, pumesie, zelfstandig naamwoord, pumesies, beetje Zie punnekie Zie ook bietjie, dutjie, krumeltie |
| punaise, pinaes, zelfstandig naamwoord, pinaeze, pinaessie, punaise, duimspijker |
| punniken, punneke, werkwoord, punnek, punnekte, gepunnekt, klosje breien Zie ook kulke, klossie braaie |
| punnikje, punnekie, zelfstandig naamwoord, punnekies, beetje Geef mijn is een punnekie van dat lekkere spul Geef mij eens een beetje van dat lekkere goedje Ook pumesie Zie ook bietjie, dutjie, dotjie, krumeltie |
| punt, punt, uitdrukking, De punt of Bekaf, doodvermoeid Van dat zwaere werrek bink de punt of Van dat zware werk ben ik doodmoe geworden |
| puntgaaf, puntgaef, bijvoeglijk naamwoord, puntgaaf Dat is puntgaef, d’r is gêên kweeltie an Dat is puntgaaf, er is geen foutje aan |
| put, pit, uitdrukking, In de pit zitte In de put zitten |
| put, pit, zelfstandig naamwoord, pitte, pitjie, 1. put, kuil Om te bewaore gaon de errepels in de pit, maor je ken ôk zellef in de pit zitte Om ze te bewaren gaan aardappelen in een kuil (bovengronds of ondergronds), maar je kunt ook zelf in de put zitten 2. [O] put in de haard, waarin de brandstof ligt |
| putje-winterdekken, pitjie-winterdekke, werkwoord, winterdek, winterdekte, gewinterdekt, aardappels onder het winterdek opslaan (eerst kwam het zomerdek van stro en klei; daarna het winterdek met een dikke laag stro en circa 50 cm kleigrond) |
| putjeflippen, pitjieflippe, werkwoord, pitjieflip, pitjieflipte, gepitjieflipt, kuiltje knikkeren De maaides waere an ‘t pitjieflippe en de jonges an ‘t schietknikkere |
| puttee, poetjie, zelfstandig naamwoord, poetjies, puttee, beenwindsel voor soldaten (hindoestaanse oorsprong) |
| putten, pitte, werkwoord, pit, pitte/pittende, gepit, aardappels aan de hoop of in de kuil brengen voor de opslag; komt sinds het machinaal rooien en opslaan in koelcellen niet meer voor |
| Puttershoek, Pietersoek, eigennaam, Puttershoek |
| putwater, pitwaoter, zelfstandig naamwoord, regenputwater (meestal van slechte kwaliteit); Hij is zôô slecht as pitwaoter Hij is door en door slecht |
| quarantaine, kerrentaain, zelfstandig naamwoord, [Fra, quarantaine] quarantaineplaats op Tiengemeten, waar vroeger binnenkomende zeeschepen gedurende 40 dagen moesten aanleggen om besmettelijke tropische ziekten de tijd te geven zich te openbaren (incubatietijd) |
| querelle, kurrel, carrel, zelfstandig naamwoord, kurrelle, kurrellechie, [Fra, querelle] ruzie, onenigheid Die man heb kurrèl met z’n buure over een baggetel Die man heeft ruzie met zijn buren over een kleinigheid; ruzie, ongenoegen Hij kwam in carrel Hij kreeg ruzie |
| queue de Paris, keuteprie, zelfstandig naamwoord, keutepries, keuteprietjie, [Fra queue de Paris] met textielafval gevulde heuprol uit de klederdrachttijd Toentertijd drooge de vrouwe soms wel vier of vijf rokke over mekaor. Omdasse gêên heupe hadde drooge ze een rol om d’r lijf waerop de rokke bleeve hange |
| raad, raed, zelfstandig naamwoord, raede, raedtjie, 1. raad Goeie raed is dier Goede raad is duur 2. gemeenteraad D’r zatte gêênêêns twêê Leefbaore in de raed Zie ook gemêênteraed; ’k Weet me gêên raed Ik ben wanhopig |
| raadsel, raosel, zelfstandig naamwoord, raosels, raoseltie, raadsel |
| raadslid, raedslid, zelfstandig naamwoord, raedsleeje, raadslid Hij heb vier jaer as raedslid in de gemêênteraed gezeete en heb bij mekaor nog gêên vier woorde gezaaid |
| raagshoofd, raofshôôd, raoghôôd, raoshôôd, zelfstandig naamwoord, raofshôôje, raoghôôje, raoshôôje, raofshôôtjie, raoghôôtjie, raoshôôtjie, ragebol Ook raoghôôd, raoshôôd [O] |
| raam, raem, raom, zelfstandig naamwoord, raeme, raempie, [Obl] schatting, raming Hij kon het op gêên raem nae zegge Hij kon het bij benadering niet zeggen; Hij konnet op gêên raom nae zegge Hij kon het niet bij benadering zeggen, hij kon het in de verste verte niet zeggen |
| raam, raomt, zelfstandig naamwoord, raomde, raomtjie, raam, vensterbank Zettun blompot maor in ‘t raomt; raomde ramen, vensters De raomde motte gevurrowd worre |
| raar, raor, uitdrukking, Hij zel d’r gêên raor van hebbe Hij zal er geen plezier aan beleven |
| raartje, raortie, zelfstandig naamwoord, raorties, 1. grap Ik zee het maor uit een raortie Ik zei het maar voor de grap 2. grapjas Da’s ôk een raortie! Die is een grapjas! 3. gezellige bijeenkomst Ze kenne mekaor van een raortie |
| rabat, rebat, zelfstandig naamwoord, rebatte, rebatjie, rabat, sierlijk bewerkte strook langs de bovenkant van een bedstee |
| racekak, reeskak, zelfstandig naamwoord, diarree Hebbie de reeskak? Ben je aan de diarree? Zie rappert |
| radeloos, raedelôôs, bijvoeglijk naamwoord, radeloos, ten einde raad |
| raden, raoie, werkwoord, raoi, raoide, geraoie, raden Ik hattut goed geraoie |
| raderboot, raederbôôt, zelfstandig naamwoord, raederbôôte, raederbôôtjie, raderboot De nieuwe veerpont in 1929 was een raederbôôt |
| raken, raoke, werkwoord, raok, roch, gerocht, 1. raken Ik roch alles kwijt Ik raakte alles kwijt ’k Heb het doel gerocht Ik heb mijn doel bereikt 2. werk verzetten ’k Heb ‘m vandaeg flink gerocht Ik heb vandaag veel werk verzet 3. verlopen ’t Is hêêlemael fout gerocht Het is helemaal fout verlopen; Waeriem raok doejem zeer Het maakt niet uit waar je begint (bij een klus); [Obl] Waer ie ‘m raekt doe je ‘m zeer Het geeft niet waar je begint, overal is goed (letterlijk: waar je hem raakt doe je hem pijn) |
| rakend, raokende, uitdrukking, raokende mis Net mis |
| ramen, raome, werkwoord, raom, raomde, geraomd, [O] 1. zeven, ziften (van bijv. boekweit) 2. overslaan Deuze kip laait elleke twêê daege un aai en raomt dan d’n derde Deze kip legt elke twee dagen een ei en slaat dan de derde dag over Je mag nou wel is raome, je gaot anders zôô geregeld Je mag nu wel eens een keer overslaan, want anders ga je te vaak |
| ransel, rááñsel, zelfstandig naamwoord, rááñsels, rááñseltie, ransel In de mobelezaosie van 1914-1918 hadde ze bij ‘t 3e Regiment Fuseliers een rááñsel van beerevel |
| rapaille, repallie, zelfstandig naamwoord, repallies, [Fra rapaille] asociaal volk, schorem |
| rapperd, rappert, uitdrukking, Hebbie de rappert? Heb je diarree? Ook reeskak |
| rapplement, rippelement, zelfstandig naamwoord, rippelemente, rippelementjie, uitbrander, reprimande |
| rasp, raps, zelfstandig naamwoord, rapse, rapsie, rasp |
| raspen, rapse, werkwoord, raps, rapste, gerapst, raspen |
| rat, rot, zelfstandig naamwoord, rotte, rotjie, rat De vliet zat hier vol mè rotte De vliet zat vol met ratten |
| ratjetoe, reutjiepepeu, zelfstandig naamwoord, [O] ratjetoe van etenswaren Nou ja, ’t is saeterdag en dan is ‘t reutjiepepeu |
| rattenklem, rotteklem, zelfstandig naamwoord, rotteklemme, rotteklemmechie, rattenklem |
| rattenstaart, rottestaert, zelfstandig naamwoord, rottestaerte, rottestaertie, ronde vijl, rattenstaart |
| rattenstront, rottestront, zelfstandig naamwoord, rottestroñtjie, 1. rattenkeutels 2. soort gespikkelde bruine bonen |
| rauw vlees, rauwvlaais, zelfstandig naamwoord, [Nbl] rauw vlees, bijv. een open schaafwond |
| rauzen, rauze, werkwoord, raus, rauzde, gerauzd, enorm hard werken Da’s gêên werreke, maor rauze |
| rauzer, rauzer, zelfstandig naamwoord, rauzers, rauzertie, zeer harde werker |
| recht, recht, uitdrukking, Geef mijn maor een glaessie recht op en neer Geef mij maar een glaasje sterke drank |
| recht, rechterste, bijvoeglijk naamwoord, juiste Is dat nou de rechterste? Is dat nu de juiste? |
| rechtbank, rechbank, zelfstandig naamwoord, rechbanke, rechbankie, aanrecht De vaedoek leg op de rechbank Zie ook añrecht, geutstêên |
| rechts, reks, bijvoeglijk naamwoord, rechts An de rekse kant Aan de rechterkant Reksom, linksom |
| rechtuit, rechtuit, uitdrukking, Hij is meer dan rechtuit Hij is geen gewoon mens (meer dan gemiddeld) |
| recommanderen, rikkemendeere, werkwoord, rikkemendeer, rikkemendeerde, gerikkemendeerd, aanbevelen, recommanderen |
| redderen, riddere, werkwoord, ridder, ridderde, geridderd, 1. opruimen, redderen Ik mot ôk m’n aaige nog opriddere en verders mot iederêên z’n aaige zaekie maor riddere Ik moet ook mezelf nog net aankleden en verder moet iedereen zijn eigen zaakje maar afhandelen 2. regelen Hij had alles in z’n êêntjie geridderd (’Ome Merien is geridderd’ riep de jongen. ’Wastie dan vuil?’ vroog opoe) |
| reden, rêêje, werkwoord, rêê, rêêde, gerêêd, [O] 1. klaarspelen Ik zel ‘t wel rêêje Ik zal het wel voor elkaar krijgen 2. roskammen |
| redenatie, riddenaosie, zelfstandig naamwoord, riddenaosies, (meestal ongeloofwaardige) redenering |
| redeneren, riddeneere, werkwoord, riddeneer, riddeneerde, geriddeneerd, praten, spreken Hij ken aerdeg riddeneere Hij kan goed argumenteren; Ze zatte zôô te riddeneere Ze zaten erg intensief te praten |
| ree, rêê, bijwoord, 1. gereed, klaar De zaek stong al een uur rêê De zaak stond al een uur klaar 2. op orde We binne vorege week verhuisd, daerom zitte me nog niet hêêlemael rêê We zijn vorige week verhuisd, dus we zijn nog niet helemaal op orde 3. orde De mêêster ken d’r wel rêê onder schiete De onderwijzer kan wel goed orde houden; ’k Zel ‘t rêê zette Ik zal het gereed zetten; Mejje aaige in ‘t rêêje komme Met jezelf in het reine komen |
| reeaarde, rêêaerd, zelfstandig naamwoord, afgestoken slootkantgrond We zelle de rêêaerd maor over ‘t land heensprêêje |
| Reedijk, Rêêdijk, eigennaam, 1. Reedijk (achternaam) 2. vroegere tramhalte tussen Heinenoord en Mijnsheerenland, met koffiehuis en wachtruimte |
| reekam, rêêkam, zelfstandig naamwoord, rêêkamme, rêêkammechie, roskam |
| reep, rêêp, zelfstandig naamwoord, rêêpe, rêêpie, repelblok voor het repelen van bolvlas |
| reep, rêêp, zelfstandig naamwoord, rêêpe, rêêpie, reep |
| reet, reet, uitdrukking, De zon schijnt een el ijje reet De zon schijnt al volop (aansporing om uit bed te komen); Hij hette rit in z’n reet Hij is erg onrustig en kan moeilijk op één plaats blijven |
| reeuwer, rêêuwer, zelfstandig naamwoord, rêêuwers, rêêuwertie, harde werker, meestal ‘rauwe’, onzorgvuldige werker die nooit genoeg heeft Zie ook rauzer |
| refoel, refoel, zelfstandig naamwoord, refoele, refoeltie, biestpannenkoek, meestal gevuld met krenten of vruchten |
| regel, regel, uitdrukking, Hij’s deur de regel van drieje heene Hij is niet voor rede vatbaar (meestal in ongunstige zin); in de regel steeds, in het algemeen |
| regelrecht, regerecht, bijwoord, regelrecht, rechtstreeks |
| reiger, raaiger, zelfstandig naamwoord, raaigers, raaigertie, reiger Hij ken gêên raaiger van een aelschollever onderschaaie Hij kan geen reiger van een aalscholver onderscheiden |
| reiken, raaike, werkwoord, raaik, raaikte, geraaikt, reiken, aanreiken Zie ook tenderaaike |
| reis, raais, zelfstandig naamwoord, raaize, raaissie, 1. reis Het was bekant een Dorsse raais Het was een verre reis (bijna zover als naar Dordrecht) 2. keer; Hij doet van de raais nie mee Hij doet deze keer niet mee |
| reizen, raaize, werkwoord, raais, rees, gereeze, reizen Hij heb zôôwat de hêêle wereld deur gereeze Hij heeft ongeveer de hele wereld bereisd We hebbe al hêêl wat ofgereeze We hebben al heel wat afgereisd; Dat laet ik nied in m’n oor raaize [Obl] Daar reageer ik niet op (letterlijk: Dat laat ik niet in mijn oor reizen) |
| reiziger, raaizeger, zelfstandig naamwoord, raaizegers, raaizegertie, handelsreiziger, vertegenwoordiger M’n broer was raaizeger voor een meelfebriek; hij rees zôôgezaaid in blom Mijn broer was vertegenwoordiger voor een meelfabriek; hij reisde zogezegd in bloem; [sGr] Hij is raaizeger in gêêuwhonger en in staele van hard vet Hij heeft een baantje waarmee geen droog brood te verdienen valt (letterlijk: Hij is vertegenwoordiger in geeuwhonger en in monsters van hard vet) |
| rek, rak, zelfstandig naamwoord, rakke, rakkie, rek We hebbe een boekerak en een kleerrak We hebben een boekenrek en een kledingrek |
| rek, rek, zelfstandig naamwoord, 1. leng, bederf in brood (lange weibacterie) De rek zit int brôôd 2. [O] bederf van bier Je mag ta’ bier wel uidrinke, anders kompter de rek in |
| rekken, rekke, werkwoord, rek, rekte, gerekt, zich uitrekken Rekke, dat het ’n boer liever van z’n vêê as van z’n vollek, zeeje ze vroeger Rekken heeft een boer liever van zijn vee dan van zijn persneel, zei men vroeger |
| rentmeester, rentmêêster, zelfstandig naamwoord, rentmêêsters, rentmêêstertie, rentmeester |
| repareren, rippereere, werkwoord, rippereer, rippereerde, gerippereerd, repareren Aster wat kepot ging wier dat deur ôôñs aaige gerippereerd |
| repelaar, rêêper, zelfstandig naamwoord, rêêpers, rêêpertie, man die het bolvlas repelt |
| repelen, rêêpe, werkwoord, rêêp, rêêpte, gerêêpt, bolvlas repelen (door het bolvlas door de verticale tanden of pinnen van het repelblok te trekken worden de bollen met lijnzaad eraf gekamd) |
| repelkleed, rêêpklêêd, zelfstandig naamwoord, rêêpklêêje, rêêpklêêdjie, schootsvel, meestal van geolied linnen, om de kleren tegen het scherpe bolvlas te beschermen |
| repelpen, rêêpepin, zelfstandig naamwoord, rêêpepinne, rêêpepinnechie, metalen rechtopstaande vierkante tand van het repelblok |
| repelplank, rêêpplank, zelfstandig naamwoord, rêêpplanke, rêêpplankie, zware plank, rustend op schragen, waarop het repelblok is bevestigd en waarop de repelaars zitten Zie rêêp, rêêper |
| repelvloer, rêêpvloer, zelfstandig naamwoord, rêêpvloere, rêêpvloertie, werkvloer in een vlasschuur of boerenschuur waar het bolvlas werd ‘gerêêpt’ en ‘gebôôt’ Zie ook bôôte De rêêpvloer werd meestal de vloer genoemd Ze gonge elleke zummer op de vloer Ze gingen elke zomer de repelvloer op |
| reppen, rippe, werkwoord, rip, ripte, geript, reppen, haasten ’k Hemme nog motte rippe om op tijd te komme Ik heb me nog moeten haasten om op tijd te komen |
| resoluut, ruizeluit, bijvoeglijk naamwoord, recht voor zijn raap, resoluut Z’is een ruizeluite tante Ze is een vrouw die geen blad voor de mond neemt |
| resolveren, reseleveere, risseleveere, rizzeleveere, werkwoord, reseleveer, reseleveerde, gereseleveerd, resoluut optreden, kordaat handelen Ook risseleveere |
| reumatiek, rimmetiek, zelfstandig naamwoord, reumatiek Hij was stijf van de rimmetiek, ’s nachs sliep tie bekant zittende of z’n bêêne stakke de lucht in Hij was stijf van de reumatiek, ’s nachts sliep hij bijne zittend of zijn benen staken in de lucht |
| reumatiekhond, rimmetiekhoñdjie, zelfstandig naamwoord, rimmetiekhoñdjies, kleine bruine hond (reepincer) waarvan werd aangenomen dat hij de reumatiek van de baas overnam |
| reutemeteut, reutemeteut, zelfstandig naamwoord, de hele boel, de hele santekraam |
| revelaar, revelaer, zelfstandig naamwoord, revelaers, revelaertie, tweede gewas, eerste nagewas |
| revelaarskind, revelaerskind, zelfstandig naamwoord, revelaerskinders, revelaerskindjie, derde gewas, tweede nagewas |
| revolutiewerk, rivvelusiewerk, zelfstandig naamwoord, rivvelusiewerke, rivvelusiewerkie, haastwerk, knoeiwerk |
| rib, rub, zelfstandig naamwoord, rubbes, rubbechie, [veroud] 1. rib Hij had twêê rubbes gebroke 2. krabbetje van varkensvlees |
| ribstuk, ribbestik, zelfstandig naamwoord, ribbestikke, zwaar verlies; Die meñse hebbe een ribbestik an d’r lijf Die mensen hebben een zwaar verlies |
| richten, richten, werkwoord, richt, richtende, gericht, richten Toen richtende die voor de gaain op z’n zussie en schoot ze harstikke dôôd Toen richtte hij voor de lol op zijn zusje en schoot haar morsdood |
| riebel, riebel, zelfstandig naamwoord, riebels, [Hei, Zbl] kriebel De riebels gaon me over m’n rik De rllingen gaan me over mijn rug Krijg t’r de riebels van Krijg er de kriebels van |
| riedel, rietel, uitdrukking, Hij hette rietel van fietel Hij is erg onrustig |
| riek, riekie, uitdrukking, Op ’t riekie delleve Zittend aardappelen delven en tegelijkertijd rapen |
| riem, riem, zelfstandig naamwoord, rieme, riempie, lederen veter in werkschoenen Zie ook fetel, rijgsel |
| rieten dak, rieje dak, zelfstandig naamwoord, rieje daeke, rieten dak Rieje daeke Rieten daken |
| rietsnijder, rietsnijer, zelfstandig naamwoord, rietsnijers, rietsnijertie, griendwerker, speciale rietsnijder |
| rijden, rije, werkwoord, rij, ree, gereeje, 1. rijden 2. erg kwaad zijn Hij ree’ ‘m as een dief Hij was erg kwaad; Ze was niete rije of te lêêne Ze was niet te genieten |
| rijf, rijf, zelfstandig naamwoord, rijve, rijfie, hark |
| rijgen, gereege, bijwoord, rustig, kalm Houw ie een bietjie gereege Bedaar een beetje; Houwie gereege Bind wat in |
| rijgsel, rijsel, zelfstandig naamwoord, rijsels, rijseltie, veter, rijgsel Zie ook vetel |
| rijkeluisdood, rijkeluisdôôd, zelfstandig naamwoord, dood ten gevolge van een beroerte Hij’s een rijkeluisdôôd gesturreve |
| rijkeluiswens, rijkeluisweñs, uitdrukking, ’t is een rijkeluisweñs om een zeun en een dochter te hebbe |
| rijven, rijve, werkwoord, rijf, reef, gereeve, 1. harken De wurf mo’ nog gereeve worre Het erf moet nog geharkt worden (voor de zondag) 2. doorgaan Dut werrek is maor rijve Dit werk is gemakkelijk |
| ril, ril, zelfstandig naamwoord, rillingen van de honger Ook rilbibber |
| rilbibber, rilbibber, zelfstandig naamwoord, rillingen van de honger; Krijg te rilbibber! Krijg het nou! (verwensing) Zie ril |
| ring, ring, uitdrukking, Een ring om de maon, dat zel wel gaon, een ring om de zon, daer treure zêêmañsvrouw en kinders om Natuurverschijnsel (halo), waarbij het lijkt of er een ring om de zon zit en dat vaak door stormachtig en slecht weer gevolgd wordt |
| ringetje, riñchie, zelfstandig naamwoord, riñchies, ringetje Hij ziet er uit om deur een rinchie te hale Hij ziet er piekfijn uit |
| ringrijden, riñchierije, ringrije, werkwoord, rij rinchie, ree rinchie, riñchiegereeje / rij ring, ree ring, ringgereeje, ringrijden Ook ringsteeke, ringrije |
| ringsteken, ringsteeke, werkwoord, steek ring, stak ring, riñgestooke, ringrijden Zie riñchierije, ringrije |
| rinkink, rinkink, rinkinke, rinkinkel, zelfstandig naamwoord, directe omgeving Ook rinkinke, rinkinkel |
| ris-af, ris-of, bijwoord, helemaal eraf Hij sloog de peperkoek in êêne klap ris-of Hij sloeg de peperkoek in een klap in tweeën |
| rist, ris, zelfstandig naamwoord, risse, rissie, rits, lange rij |
| ristarwe, rijsterrow, zelfstandig naamwoord, [Ndp, Zbl] losse tarwe, die na het lossen in de wagen achterblijft |
| rister, rieselt, zelfstandig naamwoord, riesels, rieseltie, ploegrister (deel van de ploeg dat de aarde keert en in de vore werpt) |
| risteren, riesele, werkwoord, riesel, rieselde, gerieseld, moerig ploegen (ondergronds ploegen) |
| rit, reut, zelfstandig naamwoord, reute, reutjie, rit, ongeduld; Hij hette reut in z’n lijf Hij is erg onrustig en kan moeilijk op één plaats blijven Ook rit |
| rit, rit, zelfstandig naamwoord, ritte, ritjie, onrust Dat meñs het de rit in d’r reet, elleken dag is ze d’n hort op Die vrouw is erg onrustig, iedere dag is zij van huis Zie reut |
| Ritselaar, Risselaer, eigennaam, [Wms] Ritselaarsdijk (in de volksmond Appeldijk) |
| ritsen, ritse, werkwoord, rits, ritste, geritst, dekken (van vee) Ook trekke |
| robben, robbe, werkwoord, rob, robde/robbende, gerobd, het door jongens stelen van noten of fruit Ze waere in het Schinkeltie an ’t neute robbe |
| robberen, robbere, werkwoord, robber, robberde, gerobberd, ravotten Den hêêlen dag lôôpe die jonges maor te robbere |
| rochelpot, rochelpot, zelfstandig naamwoord, rochelpotte, rochelpotjie, kwispedoor (spuwpot) Bij sommegte meñse, vooral bij de zwingelaers, stong d’r een rochelpotjie op het bessteebord Bij sommige mensen, vooral bij de zwingelaars, stond de kwispedoor op het bedsteeboord (plank aan het voeteneind) |
| rodeo, rodeo, uitdrukking, Op rodeo Op krediet, op de pof |
| roef, roe, zelfstandig naamwoord, roeje, [veroud] lengteen oppervlaktemaat Hoewel een Rijnlááñse roe 3,7674 meter is, een Amsterdamse roe 3,6807 meter en as oppervlaktemaet 14 m2, is een Hoekschewaerdse roe as lengtemaet ruim 4 meter en as oppervlaktemaet 16,2 m2 |
| roeftem, roeftem, bijwoord, bijzonder snel, als de bliksem En nou roeftem de deur uit! En nou als de bliksem de deur uit! Zie ook sakkeraozie |
| roekeloos, roekelôôs, bijvoeglijk naamwoord, roekeloos, wild |
| roemer, rôômer, zelfstandig naamwoord, rôômers, rôômertie, roemer, wijnglas |
| roepen, roepe, werkwoord, roep, roop, geroope, 1. wekken, thuis ophalen Hoe laet mo’k roepe? Hoe laat zal ik je wekken? 2. waarderen Ze roepe d’r over Ze hebben daar veel waardering voor 3. roepen De voerman heb geroope: ‘Overend hooooor!’ |
| roertoom, roertôôm, roeitôôm, zelfstandig naamwoord, roertôôme, roeitôôme, roertôômpie, roeitôômpie, toom van het paardenbit tot aan de zwing (van een paard dat indirect geleid wordt) |
| roesten, roeste, werkwoord, roest, roeste, geroest, verblijven van kippen op stok |
| roesten, roeste, werkwoord, roest, roeste, geroest, roesten, oxyderen |
| roezen, roeste, werkwoord, roest, roeste, geroest, schatten, in de roest verkopen (van bijv. varkens), waarbij de koopwaar in één koop werd verkocht tegen een gemiddelde prijs, zonder op de individuele verschillen te letten |
| roken, rôôk, uitdrukking, Wie z’n geld wil zien schuive rôôk tebak en houw duive Geld uitgeven aan onnodige dingen |
| rol, rollechie, uitdrukking, Iemand voor een rollechie drop verraoie Iemand voor een kleinigheid verraden |
| rollaag, rollaog, zelfstandig naamwoord, rollaoge, rollaogchie, [O] de stenen die aan weerskanten van een goot zijn opgezet |
| rommelarij, rommelderij, zelfstandig naamwoord, rommelderije, knoeierij, van alles en nog wat Ik hou nie van soep uit een blikkie; ze doen d’r anderander rommelderij in Ik houd niet van soep uit een blik; er wordt allerlei troep in gedaan |
| rondje, rontenkie, zelfstandig naamwoord, rontenkies, [O] 1. rondje Wimme nog een rontenkie doen? Zullen we nog een rondje maken? 2. de helft van een naadje bij het breien van een kous |
| rondje, rondjie, zelfstandig naamwoord, rondjies, 1. cirkel 2. ommegang lopen (een akker één keer op en neer gaan bij wieden of ploegen) 3. tractatie ’t Volgende roñdjie is voor mijn Zie ook ommegang |
| rondom, rommetom, bijwoord, rondom, aan alle kanten We zatte in 1953 rommetom in ‘t waoter |
| ronduit, rondoit, zelfstandig naamwoord, rondoite, rondoitjie, [O] ronduit, wachthuis (op sommige plaatsen o.a. Oud-Beijerland langs de rivieren een huis dat oorspronkelijk als bewapend wachthuis heeft gediend) |
| ronniken, runneke, werkwoord, runnek, runnekte, gerunnekt, zacht hinneken De merrie runnikte toen ‘t heur vullen zag De merrie hinnekte zachtjes toen zij haar veulen zag |
| rood, rôôd, bijvoeglijk naamwoord, 1. rood Een kop zôô rôôd azzen brul Een erg rood hoofd Rôôd van binnene, rôôd van buitene, rôôd van zaddoek, rôôd van haer: zôô is de echte Sassenaer Rood van binnen, rood van buiten, rood van zakdoek, rood van haar, zo is de echte Sassenaar (rijmpje op de eigenschappen van de Sassenaar) 2. politieke kleur Nou wortie rôôd! Nu wordt hij links! |
| roodgrond, rôôdgrond, zelfstandig naamwoord, [O] roodvonk |
| roof, rôôf, zelfstandig naamwoord, rôôve, rôôffie, roof, diefstal |
| roof, rôôf, zelfstandig naamwoord, rôôve, rôôffie, korstje op een wond |
| rooie, rooie, zelfstandig naamwoord, rooiee, rooiechie, onvriendelijke benaming voor een roodharige, van wie een regionale dichter eens rijmde: Rôôd haer en elzehout is op gêên goeie grond gebouwd Hierop antwoordde de roodharige: Beter rôôd haer op kwaoie grond as zwart haer op een ezelskont; rooie en vaole biñ lamstraole Scheldwoord tegen mensen met rood haar of een grauwe kleur; Een mooie rooie is nie lillek Een mooi mens met rood haar is niet lelijk |
| rooie loop, rooie lôôp, uitdrukking, 1. menstruatie 2. muntgeld (vroeger de koperen halve centen, centen en 2½-centstukken) |
| rooien, rooie, werkwoord, rôôi, rôôide, gerôôid, 1. rooien Alle hooistoove langs d’n bôôgerd binne gerooid Alle knotwilgen langs de boomgaard zijn gerooid 2. doorstaan Ze rôôie het goed Ze redden zich best |
| rook, rôôk, uitdrukking, Van de waainege huize waer de rôôk teege de wind ingaot iste man de baos Van de weinige huizen waar de rook tegen de wind in gaat is de man de baas |
| rookvlees, rôôkvlaais, zelfstandig naamwoord, rookvlees |
| room, rôôm, zelfstandig naamwoord, 1. melkvet van tenminste 40% vet 2. het beste, het aantrekkelijke De rôôm ister of Het beste is er af |
| roomboter, rôômbutter, zelfstandig naamwoord, rôômbutters, rôômbuttertie, roomboter Vroeger was rôômbutter (goeie butter) te dier, maor nou de meñse ’t kenne betaole worrie deur de gezondhaaidsmaniakke wijsgemaokt dattut slecht voor ie zou weeze |
| rooms, rôôms, bijvoeglijk naamwoord, rooms-katholiek Allêên in Baaierland en op Pietershoek weunde vroeger rôômse meñse, die kwamme uit Braebant en wiere rôômse poepe genoemd Alleen in Oud-Beijerland en in Puttershoek woonden vroeger roomse mensen, die kwamen uit Noord-Brabant en werden roomse poepen genoemd |
| roomse boon, rôômse bôôn, zelfstandig naamwoord, rôômse bôône, rôôms bôôñtjie, tuinboon |
| rootbak, rôôtbak, zelfstandig naamwoord, rôôtbakke, rôôtbakkie, aanvankelijk een houten bak om vlas in stilstaand water te roten, later een betonnen bak voor het warmwaterroten |
| rootdam, rôôtdam, zelfstandig naamwoord, rôôtdamme, rôôtdammechie, [veroud] dam in de sloot waar geroot werd |
| roottijd, rôôttijd, zelfstandig naamwoord, rôôttije, rôôttijdjie, tijdsduur die een hoeveelheid vlas nodig heeft om gaar te worden |
| rootwater, rôôtwaoter, zelfstandig naamwoord, rôôtwaoters, rôôtwaotertie, afloopwater van de warmwaterroterij (stinkende bruine drab, die het milieu sterk verontreinigde) |
| rosmolen, rosmeule, zelfstandig naamwoord, rosmeules, rosmeuleñtjie, rosmolen (dorswerktuig voor het malen van meel, uit de tijd voor de dorsmachine, waarin paarden in cirkelgang liepen om het te laten draaien) |
| rot, rot, bijwoord, erg Rot voor-ie dajje zôô ziek bin Erg voor je dat je zo ziek bent Een gebakkie is rot lekker Een gebakje is erg lekker Dien êêne maaid is rot lillek en dien andere is rot mooi Die ene meid is erg lelijk en die andere is erg mooi (constructie gebruikt om de uitdrukking te versterken) Ook rotlekker Zie ook vrot |
| roten, rôôte, werkwoord, rôôt, rôôtende, gerôôt, het roten (eigenlijk het rotten) van vlas in koud of warm water (geldt niet voor dauwrôôt) |
| rotonde, rontonde, zelfstandig naamwoord, rontondes, rotonde |
| rotterd, rottert, zelfstandig naamwoord, rotterts, rotterttie, vervelend persoon, pestkop, rotvent |
| rottig, rotteg, bijvoeglijk naamwoord, beroerd, vervelend Da’s behoorlek rotteg Dat is heel vervelend |
| rottigheid, rotteghaaid, zelfstandig naamwoord, rottegheeje, rotteghaaidjie, 1. kattenkwaad Gêên rotteghaaid uithale, hoor! 2. narigheid D’r is toch gêên rotteghaaid an de hañd? Er is toch geen narigheid in het spel? ’t Is gêên rotteghaaid maor broerdeghaaid Het is geen voorwendsel maar een echt ziek gevoel (gezegd van een ziek persoon) Zie ook broerdeghaaid |
| rotzooi, rotzoo, zelfstandig naamwoord, rotzoochie, rotzooi, troep, bende |
| rouw, rouw, uitdrukking, rouw in de kerrek brenge Rouw in de kerk brengen (de in rouwkleding gestoken voltallige familie kwam naar de kerk en ging bij elkaar zitten, in tegenstelling tot het traditioneel gescheiden zitten van mannen en vrouwen) |
| rouwdouw, rauwdares, zelfstandig naamwoord, rauwdaresse, rauwdaresie, ruw, onverschillig persoon, meestal iemand die ruw is in zijn werk Je broertie is een echte rauwdares Je broertje is een echte wildebras |
| rouwig, rouweg, bijwoord, rouwig Ik bin d’r nie rouweg om Ik vind het niet heel erg |
| roven, rôôve, werkwoord, rôôf, rôôfde, gerôôfd, roven, stelen |
| rozijn, rezijn, zelfstandig naamwoord, rezijne, rezijntjie, rozijn |
| rug, rik, zelfstandig naamwoord, rikke, rikkie, 1. rug, lende ’k Heb pijn in m’n rik 2. de eerste vore bij het ploegen Een rik inschiete Een eerste vore ploegen 3. [O] iets hoger gelegen middengedeelte van een stuk land tussen greppels (mêêt) 4. op een rij bijeengerijfd gewas |
| rug, ruchie, zelfstandig naamwoord, ruchies, aangeaarde rug in het aardappelland (ruggetje) Zie ook anloete, anaerde, añrugge |
| ruggetjes wieden, ruchieswije, werkwoord, wij ruchies, wee ruchies, ruchies geweeje, aardappelen wieden |
| ruieren, ruiere, werkwoord, ruier, ruierde, geruierd, [Wms] eenden vangen in de ruitijd |
| ruif, reuif, zelfstandig naamwoord, reuive, reuifie, [sGr] ruif, getraliede voerbak Uit de grôôte reuif meëete Sociale ondersteuning genieten |
| ruifelen, roifele, werkwoord, roifel, roifelde, geroifeld, [O] rafelen van bijv. textiel |
| ruilen, ruile, werkwoord, ruil, rool, geroole, ruile In d’n oorlog van ’40-’45 wier d’r deur iederêên geroole; ’t geld was gêên cent waerd In de oorlog van 1940-1945 werd er door iedereen geruild; het geld was geen cent waard |
| ruimen, roime, werkwoord, roim, roimde, geroimd, [Obl] ruimen, ruimte maken voor een ander of voor iets anders |
| ruimschouw, roimschouw, zelfstandig naamwoord, roimschouwe, roimschouwchie, [Obl] opruiming ’k Zel is roimschouw houwe Ik zal eens opruimen Zie ook schouw-houe |
| ruïnatie, rinnewaosie, ruwienaosie, zelfstandig naamwoord, rinnewaosies, ruwienaosies, bende, troep, ruïne; Je hetter en ruwienaosie van gemaokt (van ruïneren) |
| ruïne, rewine, zelfstandig naamwoord, rewines, ruïne ’t Is een grôôte rewine, een verhabbezakt boeltie Het is een grote puinhoop, een verwaarloosde boel |
| ruïneren, rinneweere, werkwoord, rinneweer, rinneweerde, gerinneweerd, ruïneren, vernielen Zie ook verrinneweere |
| ruit, roit, ruit, uitdrukking, Een mooi gezicht voor een kepotte roit [O] Een beroerde vertoning; ’n Mooi petret voor een kepotte ruit Het mooier voorstellen dan het in werkelijkheid is |
| ruiten, roite, werkwoord, roit, roitende, geroit, [O] vellen uit vliet of sloot verwijderen |
| ruitenglas, roiteglas, ruiteglas, zelfstandig naamwoord, roiteglaeze, roiteglaesies, [Obl] vensterglas |
| ruitenspringer, ruitespringer, zelfstandig naamwoord, ruitespringers, ruitespringertie, priktol Zie ook pielepôôt |
| ruk, ruk, zelfstandig naamwoord, rukke, rukkie, stuk werk Zemme nog een rukkie doen? Zullen we nog een stuk werk doen? |
| runnen, runne, werkwoord, run, runde, gerund, [O] 1. rennen, hardlopen 2. jongensspel, gelijkend op kastiebal |
| rups, risp, rusp, rips, zelfstandig naamwoord, rispe, ruspe, ripse, rispie, ruspie, ripsie, rups Ook rusp, rips |
| rust, rust, uitdrukking, Nou bin’k hêêmel op rust Nu ben ik volledig gerustgesteld |
| rust-je-hoofd, russie-hôôd, tussenwerpsel, [Num] Russiehôôd een bietjie! Rustig aan, bedaar wat! (letterlijk: rust je hoofd een beetje) |
| ruw, rauw, bijvoeglijk naamwoord, [Nbl] ruw Rauwe praot Ruwe praat Ze is rauw in d’r mond, maor vast in d’r kont Ze spreekt weliswaar gewaagde taal, maar ze is feitelijk erg kuis |
| ruwdoes, rauwedoes, zelfstandig naamwoord, rauwedoeze, rauwedoesie, [Nbl, Msd] vieze, slecht geklede vrouw Ook onten del, onte kedee |
| ruwerd, rauwert, zelfstandig naamwoord, [veroud] half gezwingeld vlas Eerst wier ’t gebraekte vlas uit de rauwert geslooge Eerst werd het gebroken vlas uit het half gezwingelde vlas geslagen |
| ruwschoof, rauweschôôf, zelfstandig naamwoord, rauweschôôve, [veroud] keuter- of spaboer die bij een andere boer land huurt |
| ruwslager, rauwslaeger, zelfstandig naamwoord, rauwslaegers, rauwslaegertie, grove zwingelspaan voor het eerste of het ruwe werk, daarna werd het door de schoonslager afgewerkt |
| ruwweervorst, rauwweersvorsie, zelfstandig naamwoord, rauwweersvorsies, [Num] nachtvorst bij zuidenwind, waarop meestal slecht weer volgt; geen blijvende vorst |
| saamhorigheid, saomhooreghaaid, zelfstandig naamwoord, saomhooreghaaidtjie, saamhorigheid In d’n oorlog was de saomhooreghaaid grôôt, maor een hortie nae de bevrijding was ’t weer ieder voor z’n aaige In de oorlog was de saamhorigheid groot, maar een poosje na de bevrijding was het weer ieder voor zich |
| saampjes, saompies, bijwoord, samen Soampies messun baaichies Samen met zijn beiden Met z’n tweetjes |
| Saantje, Saontjie, eigennaam, Saantje |
| sabbatsmeisje, sabbatsmaaisie, zelfstandig naamwoord, sabbatsmaaisies, [veroud] sabbatsmeisje (een meisje dat meestel intern bij een joodse familie in dienst was en mede tot taak had om vrijdagsavonds het licht en de kachel aan te steken omdat joden op sabbat niet mochten werken) |
| sajet, sêêt, sjet, zelfstandig naamwoord, sêêtjie, [O] sajet, een goedkoop soort breiwol Kloentjie sêêt Kluwen sajet Kouse stoppe en sêêt toegeve Werken en er nog geld op toeleggen Ook sjet |
| sajetdraad, sêêtdraechie, zelfstandig naamwoord, sêêtdraechies, draadje sajet D’r zat een meulenaertie op ten blaaik an een sêête draedjie Er zat een meikever op het bleekveld aan een draadje sajet |
| sakerdanen, sakkerdaone, werkwoord, sakerdaon, sakkerdaonde, gesakkerdaond, [veroud] verven van een houten woonkamervloer; eerst met dorpelbruin, daarna met onregelmatige gele figuren versierd Zie ook blôôtevoetezaail |
| sakkerage, sakkeraozie, zelfstandig naamwoord, sakkeraozies, [Obl] als de bliksem Toen d’r brand op durp was bin’k as te sakkeraozie oi’ bed gekomme Toen er brand op het dorp was ben ik als de bliksem uit mijn bed gekomen |
| sakkeren, sakkere, werkwoord, sakker, sakkerde, gesakkerd, kankeren |
| santenkraam, santekraem, zelfstandig naamwoord, santekraeme, santekraempie, alles, de hele boel Neem te hêêle santekraem maor mee |
| sarren, sjarre, werkwoord, sjar, sjarde, gesjard, sarren, pesten, treiteren Je mot tien hond nie sjarre, anders zekkum is ophaste Je moet die hond niet pesten, anders zal ik hem eens agressief maken |
| Sas, Sas, eigennaam, Strijensas; Ik kom fan Sas en ik weet van niks Ik weet nergens van |
| Sassenaar, Sassenaer, eigennaam, Sassenaers, Sassenaertie, inwoner van Strijensas Een tweetal rijmpjes die aangeven dat de Sassenaars geduchte vechtersbazen waren zijn: 1. Azzie op Sas wil gaon vrije, mojje draege ‘n mes op zak, een mes om mee te snije, want te Sassenaers binne nie mak. Ze binne echt nie mak, want ze draege ‘n mes op zak 2. Rôôd van binne, rôôd van buite, rôôd van zaddoek, rôôd van haer, zôô iste echte Sassenaer; ik kom fan Sas en ‘k slikkie deur |
| Sassenblieken, Sassenbliek, eigennaam, Sassenblieke, Sassenbliekie, scheldnaam voor de Sassenaars |
| satinet, santinet, zelfstandig naamwoord, santinette, santinetjie, satinet, met heldere kleuren bedrukte, soms glanzende, katoen (gebruikt in de klederdracht tot omstreeks 1900) |
| scaramouche, schermoes, zelfstandig naamwoord, schermoeze, schermoesie, [sGr, Phk, veroud] speculaaspop |
| schaal, schael, zelfstandig naamwoord, schaele, schaeltie, [Obl] schaal Ook schuttel |
| schaal, schael, zelfstandig naamwoord, schaele, schaeltie, [Obl] weegschaal |
| schaaldeel, schaoldêêle, zelfstandig naamwoord, schaoldêêltie, ruwe houten planken waaraan de vorm van de boom nog is te herkennen |
| schaap, schaep, zelfstandig naamwoord, schaepe, schaepie, schaap Hij heb z’n schaepies op ‘t drôôge |
| schaapherder, schaephedder, zelfstandig naamwoord, schaephedders, schaepheddertie, schaapherder |
| schaar, schaer, zelfstandig naamwoord, schaere, schaertie, [O] schaar (jongensspel); Vaste schaer Kinderspel (al spelende maken de kinderen een sliert) |
| schaar, schaer, zelfstandig naamwoord, schaere, schaertie, 1. ploegschaar 2. schaar; Die heb nog meer laeke voor de schaer Die heeft nog volop werk |
| schaats, schaes, zelfstandig naamwoord, schaese, schaesie, schaats Hij heb al eerder ’n scheeve schaes gereeje Hij heeft zich al eerder slecht gedragen |
| schaatsenrijden, schaeserije, werkwoord, rij schaes, ree schaes, schaesegereeje, schaatsenrijden |
| schaatsenrijder, schaeserijer, zelfstandig naamwoord, schaeserijers, schaeserijertie, schaatsenrijder Keessie van Pleune was een klaain mannechie maor een grôôt schaeserijer Keesje van Pleun (Verkerk) was een klein mannetje maar een groot schaatsenrijder Ook schaeserije |
| schabelen, schaobele, werkwoord, schaobel, schaobelde, geschaobeld, vergaren |
| schade, schae, zelfstandig naamwoord, schaes, schade Mè schae en schande mojje ’t leere; Een blind paerd ken d’r geen schae lôôpe Er staat nauwelijks huisraad |
| schadelijk, schaedelek, bijvoeglijk naamwoord, 1. hatelijk Sta nie sôô schaedelek te lache 2. schadelijk |
| schaduw, schaof, zelfstandig naamwoord, schaove, schaofie, [veroud] schaduw Kom een bietjie in de schaof staon |
| schaft, schaft, zelfstandig naamwoord, schafte, schaffie, leren beenkap Opte brommer dee’k altijd m’n schafte an |
| schaft, schof, schoft, zelfstandig naamwoord, schoffe, schofte, schoffie, schoftie, 1. Het vierde deel van een werkdag, dat viel om ± 11:00 uur, als 2/4 dag of 2 maal een vierde deel van de werkdag voorbij was Nog êên schof en we binne daer klaor Ook schoft Zie ook half-schof 2. Schuif in een deur; schoft [O] het vierde deel van een werkdag; Houwie d’r rekening mee schoft dak al een te pakke heb Hou je er rekening mee dat ik al een vierde deel van de werkdag gewerkt heb Zie schof |
| Schans, Schááñs, eigennaam, ’t Schans te Klaaswaal; ’Houwie in, je stao nied op schááñs hoor!’ Houd je in, je staat niet op het Schans hoor! (gezegd tegen een hard pratende figuur. Het Schááñs is het knooppunt op Klaaswaal waar de Oud Cromstrijensedijk en de Molendijk samenkomen; vroeger stond hier veel volk en werden er de nieuwtjes verteld) |
| schans, schááñs, zelfstandig naamwoord, schááñze, schááñsie, schans |
| schap, schappie, zelfstandig naamwoord, schappies, leren schouderlap gevoerd met vilt, als schouderbescherming bij het dragen van zware balken |
| scharleminken, scharleminke, scherleminke, schiereminke, werkwoord, scharlemink, scharleminkte, gescharleminkt / schieremink, schiereminkte, geschiereminkt, rondneuzen Ook scherleminke; schiereminke [Num] loeren, gluren Dat meñs is altijd an ’t schiereminke |
| schede, schêê, zelfstandig naamwoord, schêêje, schêêchie, schede |
| schedemes, schêêmes, zelfstandig naamwoord, schêêmesse, schêêmessie, mes dat iedere boerenknecht in een schede in zijn rechter broekspijp droeg om in geval van nood de paarden los te snijden (niet: knipmes) |
| scheef, scheeve, zelfstandig naamwoord, houtachtig vlasafval verkregen na het zwingelen Zie ook limme, lieme |
| scheerhoed, scheerhoed, zelfstandig naamwoord, scheerhoeje, scheerhoetjie, [veroud] platte strohoed, panamahoed |
| scheerkei, scheerkaai, zelfstandig naamwoord, scheerkaaie, scheerkaaichie, scheersteen, platte steen die, mits horizontaal gegooid, herhaald op het water ketst Elleken biggel is nog gêên scheerkaai Elke steen is nog geen scheersteen Ook scheerstêên |
| scheersteen, scheerstêên, zelfstandig naamwoord, scheerstêêne, scheerstêêntjie, scheersteen Zie scheerkaai |
| scheerwinkel, scheerwinkel, zelfstandig naamwoord, scheerwinkels, scheerwinkeltie, salon van de dorpsbarbier Saeterdasaeves gonge me te scheere; ’n borrel, ’n segaor en ’t scheere was bij mekaor ‘n dubbeltie |
| scheet, scheet, uitdrukking, Voor een scheet en drie knikkers Voor een heel gering bedrag; Ze maoke van iedere scheet een donderslag Ze maken het altijd erger dan het is |
| schei, schêê, zelfstandig naamwoord, schêêje, schêêchie, 1. horizontale plank van een landhek Een vier schêês hekke Een hek van vier horizontale planken 2. trede van een menladder (de gek) van een houten boerenwagen |
| scheid, schaaid, zelfstandig naamwoord, schaaide, schaaidtjie, [O] afscheiding, grens Daer leg ’t schaaid Daar loopt de grens |
| scheiden, schaaie, werkwoord, schaai, schee, geschaaie, scheiden Ze binne al jaere gescheeje Ze zijn al jaren gescheiden Vroeger was ’t een zeldzaomhaaid aster een stel was gescheeje, nou is ’t lôôpenden bandwerrek geworre |
| scheidheining, schaaidhaaining, zelfstandig naamwoord, schaaidhaaininge, schaaidhaainingkie, [Msd] heining voor erfafscheiding |
| scheiding, schaaiding, zelfstandig naamwoord, schaaidinge, schaaidinkie, scheiding in het haar Zie ook naed, luizepaechie |
| scheldbrok, schelbrok, schellebrok, zelfstandig naamwoord, schelbrokke, schellebrokke, schelbrokkie, schellebrokkie, beschimper, berucht persoon vanwege zijn schelden op iedereen Ook schellebrok, schelsmoel |
| scheldsmoel, schelsmoel, zelfstandig naamwoord, schelsmoele, schelsmoeltie, beschimper Zie schelbrok |
| schelen, scheele, werkwoord, scheel, schouw, gescheeld, 1. schelen ’t Scheel een jas mè gistere De temperatuur is vandaag veel hoger (of lager) dan gisteren Ik schouw veertien jaer mè m’n broer Ik verschilde veertien jaar in leeftijd met mijn broer 2. mankeren Wa’ schouw d’r an? Wat mankeerde je? |
| schelf, schellefie, zelfstandig naamwoord, schellefies, [sGr] kleine schelf nog op het land staand bolvlas |
| schelp, schillep, schullep, zelfstandig naamwoord, schillepe, schullepe, schillepie, schullepie, schelp Van de schillepe van ’t strand maoke ze grit voor de kippe Ook schullep |
| schelven, schelleve, werkwoord, schellef, schellefde, geschellefd, schelven, het op kleine schelven zetten van de schranken die an d’n hôôp staan Zie ook schrank |
| schelver, schellever, zelfstandig naamwoord, schellevers, schellevertie, de vakman die (buiten) schelven bouwt Goeie schellevers gonge soms ôk buitenof om een beurtschip te laoie Zie ook taslegger |
| schenken, schinke, werkwoord, schink, schonk, geschonke, schenken Schink nogges in! Schenk nog eens in! |
| schepenbank, scheepiesbank, zelfstandig naamwoord, scheepiesbanke, scheepiesbankie, [veroud] schepenbank; een speciale bank in een kerk, speciaal voor de schepenen (het gemeentebestuur) |
| scheperij, scheeperije, zelfstandig naamwoord, [Zbl, Bmk] 1. landbouwproducten te koop aanbieden aan buurtbewoners 2. aflevering van producten aan een beurtschip |
| scheringhout, scheringhout, zelfstandig naamwoord, scheringhouters, scheringhoutjie, [O] dwarshout aan een stelling |
| scheuren, scheure, uitdrukking, ’t Verkôôp om te scheure Het verkoopt zeer goed |
| scheurfakkel, scheurfachel, scheurfakkel, zelfstandig naamwoord, scheurfachels, scheurfakkels, scheurfacheltie, scheurfakkeltie, [Gwd] vuil slordig gekleed vrouwspersoon Ook scheurfakkel Zie ook rouwdares, onten del |
| scheurkalender, scheurklender, zelfstandig naamwoord, scheurklenders, scheurklendertie, scheurkalender |
| scheut, op scheut, bijvoeglijk naamwoord, 1. klaar, gereed Ik kom t’r zôô an, want ik bin al een end op scheut Ik kom zo gauw mogelijk naar je toe, want ik ben bijna klaar 2. versleten Die jas ken wel in de lorre, die ’s al een end op scheut; We waere al een end op scheut We waren al een heel eind gevorderd |
| scheut, schot, zelfstandig naamwoord, [O] 1. lendepijn Ze hettet schot in d’r lende 2. in het zaad geschoten gewas Daer is schot in d’n terrow Zie ook schieten |
| schevenkachel, scheevekachel, zelfstandig naamwoord, scheevekachels, scheevekacheltie, kachel waarin scheven werden verbrand |
| schielijk, schierlek, schielek, bijvoeglijk naamwoord, schielijk, plotseling, onverwacht Ook schielek |
| schiem, schiem, zelfstandig naamwoord, schieme, schiempie, [Num] taai glimmend stuk klei |
| schiemen, schieme, werkwoord, schiem, schiemde, geschiemd, glad worden, glimmen Met ’t ploege schiemde de grond |
| schieten, schiete, werkwoord, schiet, schoot, geschoote, [O] 1. in het zaad schieten van gewas dat nog op het veld staat Mit al die reege is ’t koore geschoote en de erte zelle ôk wel gaon schiete 2. het afsteken van slootkanten Zie ook ofrêêje |
| schietkloten, siesklôôte, werkwoord, siesklôôt, siesklôôtte, gesiesklôôt, [veroud] klootschieten, spel met houten of platronde ijzeren schijven, meestal op het ijs gespeeld |
| schietschouw, schietschouw, schieschouw, zelfstandig naamwoord, schietschouwe, schieschouwe, schietschouwchie, schieschouwchie, [O] roeiboot met schenen (ijslopers) waarmee een rivier met onbetrouwbaar ijs kon worden overgestoken Ook schies |